Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Primo Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Primo Continentur.
Monitum De Hac Benedictinae Editionis Nova Recusione.
Monitum De Hac Benedictinae Editionis Nova Recusione.
Regi Christianissimo Ludovico Magno, Victori, Triumphatori, Pacifico.
Regi Christianissimo Ludovico Magno, Victori, Triumphatori, Pacifico.
In Novissimam S. Augustini Operum Editionem Praefatio generalis.
In Novissimam S. Augustini Operum Editionem Praefatio generalis.
In Appendices Augustinianas Et Alia Hoc In Volumine Contenta Brevis praefatio.
In Appendices Augustinianas Et Alia Hoc In Volumine Contenta Brevis praefatio.
Vita Possidii.
Vita Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Auctore Possidio Calamensi Episcopo.
Vita Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Auctore Possidio Calamensi Episcopo.
Caput II.— Relictis omnibus suscipit propositum serviendi Deo, jam annis major triginta.
Caput III.— Secessus Augustini. Quidam ab Augustino conversus.
Caput IV.— Capitur ad presbyterii gradum.
Cap. VI.— Conflictus August cum Fortunato Manichaeo.
Caput VIII.— Designatur episcopus, vivo Valerio, et à Megalio primate ordinatur.
Caput IX.— Pugnat cum Donatistis.
Caput X.— Circumcellionum furor.
Caput XI.— Profectus Ecclesiae per Augustinum. Monasteria per ejus alumnos instituta.
Caput XIII.— Pax Ecclesiae per Augustinum.
Caput XIV.— Emeritus episcopus Donatista superatus.
Caput XV.— Digressione concionantis conversus negotiator, nomine Firmus.
Caput XVI.— Manichaeorum exsecrandae turpitudines detectae. Felix Manichaeus conversus.
Caput XX.— Pro reis quomodo intercesserit.
Caput XXII.— In vestitu et victu qualis fuerit Augustinus.
Caput XXIII.— In usu redituum ecclesiasticorum qualis.
Caput XXV.— Disciplina domestica. Poena jurantis.
Caput XXVI.— De convictu feminarum.
Caput XXIX.— Morbus extremus Augustini.
Caput XXX.— Consilium an hostibus adventantibus ex Ecclesiis episcopis recendum sit.
Vita Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Ex Ejus Potissimum Scriptis Concinnata.
Vita Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Ex Ejus Potissimum Scriptis Concinnata.
Caput Primum. 1 Augustini patria. 2 Natalis dies. 3 Nomen. 4 Parentes et consanguinei.
Caput X. 1 De Nebridio amico Augustini. 2 Hujus ad Nebridium epistolae.
Liber Tertius. De Augustini reditu in Africam ac de rebus ibi gestis ab ipso usque ad Episcopatum.
In Primum Tomum Praefatio.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Retractationum Libri Duo .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Retractationum Libri Duo .
Admonitio De Duobus Retractationum Libris.
Liber Primus. In Quo Retractantur Libri Quos Scripsit Nondum Episcopus.
Caput Primum. Contra Academicos, libri tres.
Caput II. De Beata Vita, liber unus.
Caput III. De Ordine, libri duo.
Caput IV. Soliloquiorum libri duo.
Caput V. De Immortalitate Animae, liber unus.
Caput VI. Disciplinarum libri.
Caput VII. De Moribus Ecclesiae Catholicae, et de Moribus Manichaeorum, libri duo.
Caput VIII. De Animae Quantitate, liber unus. —((Tom. 1))
Caput IX. De Libero Arbitrio, libri tres.
Caput X. De Genesi adversus Manichaeos, libri duo.
Caput XI. De Musica libri sex.
Caput XII. De Magistro, liber unus
Caput XIII. De Vera Religione, liber unus.
Caput XIV. De Utilitate credendi, ad Honoratum liber unus.
Caput XV. Contra Manichaeos, de Duabus Animabus liber unus.
Caput XVI. Acta contra Fortunatum Manichaeum, liber unus.
Caput XVII. De Fide et Symbolo, libe unus.
Caput XVIII. De Genesi ad litteram imperfectus, liber unus.
Caput XIX. De Sermone Domini in monte, libri duo.
Caput XX. Psalmus contra partem Donati.
Caput XXI. Contra Epistolam Donati haeretici, liber unus. — ((Non exstat.))
Caput XXII. Contra Adimantum Manichaei discipulum, liber unus.
Caput XXIII. Expositio quarumdam propositionum ex Epistola Apostoli ad Romanos.
Caput XXIV. Expositio Epistolae ad Galatas, liber unus.
Caput XXV. Epistolae ad Romanos inchoata Expositio, liber unus.
Caput XXVI. De Diversis Quaestionibus octoginta tribus, liber unus.
Caput XXVII. De Mendacio, liber unus.
Liber Secundus. In Quo Retractantur Libri Quos Scripsit Episcopus.
Caput Primum. Ad Simplicianum, libri duo.
Caput II. Contra Epistolam quam vocant Fundamenti, liber unus.
Caput III. De Agone Christiano, liber unus.
Caput IV. De Doctrina Christiana, libri quatuor.
Caput V. Contra Partem Donati, libri duo. — ((Non exstant.))
Caput VI. Confessionum libri tredecim.
Caput VII. Contra Faustum manichaeum, libri triginta tres.
Caput VIII. Contra Felicem manichaeum, libri duo.
Caput IX. De Natura Boni, liber unus.
Caput X. Contra Secundinum manichaeum, liber unus.
Caput XI. Contra Hilarum, liber unus. — ((Non exstat.))
Caput XII. Quaestiones Evangeliorum, libri duo.
Caput XIII. Annotationes in Job, liber unus.
Caput XIV. De Catechizandis rudibus, liber unus.
Caput XV. De Trinitate, libri quindecim.
Caput XVI. De Consensu Evangelistarum, libri quatuor.
Caput XVII. Contra Epistolam Parmeniani, libri tres.
Caput XVIII. De Baptismo, libri septem.
Caput XIX. Contra quod attulit Centurius a Donatistis, liber unus. — ((Non exstat.))
Caput XX. Ad Inquisitiones Januarii, libri duo.
Caput XXI. De Opere Monachorum, liber unus.
Caput XXII. De Bono Conjugali, liber unus.
Caput XXIII. De Sancta Virginitate, liber unus.
Caput XXIV. De Genesi ad litteram, libri duodecim.
Caput XXV. Contra Litteras Petiliani, libri tres.
Caput XXVI. Ad Cresconium grammaticum partis Donati, libri quatuor.
Caput XXVII. Probationum et Testimoniorum contra Donatistas, liber unus. — ((Non exstat))
Caput XXVIII. Contra Donatistam nescio quem, liber unus. — ((Non exstat))
Caput XXIX. Admonitio Donatistarum de Maximianistis, liber unus. — ((Non exstat))
Caput XXX. De Divinatione Daemonum, liber unus.
Caput XXXI. Quaestiones expositae contra Paganos, numero sex.
Caput XXXII. Expositio Epistolae Jacobi ad duodecim tribus. — ((Non exstat.))
Caput XXXIV. De Unico Baptismo, contra Petilianum ad Constantinum, liber unus.
Caput XXXV. De Maximianistis contra Donatistas, liber unus. — ((Non exstat.))
Caput XXXVI. De Gratia Testamenti Novi, ad Honoratum liber unus.
Caput XXXVII. De Spiritu et Littera, ad Marcellinum, liber unus.
Caput XXXVIII. De Fide et Operibus, liber unus.
Caput XXXIX. Breviculus Collationis cum Donatistis, libri tres.
Caput XL. Post Collationem contra Donatistas, liber unus.
Caput XLI. De Videndo Deo, liber unus.
Caput XLII. De Natura et Gratia, liber unus.
Caput XLIII. De Civitate Dei, libri viginti duo.
Caput XLIV. Ad Orosium, contra Priscillianistas et Origenistas, liber unus.
Caput XLV. Ad Hieronymum presbyterum libri duo unus de Origine Animae, et alius de Sententia Jacobi.
Caput XLVI. Ad Emeritum Donatistarum episcopum, post collationem, liber unus. — ((Non exstat.))
Caput XLVII. De Gestis Pelagii, liber unus.
Caput XLVIII. De Correctione Donatistarum, liber unus.
Caput XLIX. De Praesentia Dei, ad Dardanum, liber unus.
Caput LI. Gesta cum Emerito donatista, liber unus.
Caput LII. Contra Sermonem Arianorum, liber unus.
Caput LIII. De Nuptiis et Concupiscentia, ad Valerium comitem, libri duo.
Caput LIV. Locutionum libri septem.
Caput LV. Quaestionum libri septem.
Caput LVI. De Anima et ejus Origine, libri quatuor.
Caput LVII. Ad Pollentium, de Adulterinis Conjugiis, libri duo.
Caput LVIII Contra Adversarium Legis et Prophetarum, libri duo.
Caput LIX. Contra Gaudentium Donatistarum episcopum, libri duo.
Caput LX. Contra Mendacium, liber unus.
Caput LXI. Contra duas Epistolas Pelagianorum, libri quatuor.
Caput LXII. Contra Julianum, libri sex.
Caput LXIII. Ad Laurentium, de Fide, Spe et Charitate, liber unus.
Caput LXIV. De cura pro mortuis gerenda, ad Paulinum episcopum, liber unus.
Caput LXV. De octo Dulcitii Quaestionibus, liber unus.
Caput LXVI. Ad Valentinum et cum illo monachos, de Gratia et Libero Arbitrio, liber unus.
Caput LXVII. Ad quos supra, de Correptione et Gratia, liber unus.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Confessionum Libri Tredecim .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Confessionum Libri Tredecim .
Admonitio De Sequentibus Confessionum Libris.
S. Augustinus Epistola 231, Dario Comiti, N. 6.
Ex Libro De Dono Perseverantiae, Cap. XX.
Caput Primum. Deum vult laudare ab ipso excitatus.
Caput II. Deum quem invocat in ipso esse, ipsumque in Deo.
Caput III. Deus sic ubique totus, ut res nulla ipsum totum capiat.
Caput IV. Dei majestas et perfectiones inexplicabiles.
Caput V. Petit amorem Dei, et delictorum veniam.
Caput VI. Infantiam suam describit, laudat Dei providentiam et aeternitatem.
Caput VII. Infantia quoque peccatis obnoxia.
Caput VIII. Unde puer loqui didicerit.
Caput IX. Odium litterarum, amor lusus, et vapulandi timor in pueris.
Caput X. Amore lusus et spectaculorum avocatur a litterarum studio.
Caput XI. Morbo pressus Baptismum flagitat, quem mater certo consilio differt.
Caput XII. Ad litteras cogebatur, quo tamen Deus utebatur bene.
Caput XIII. Quibus studiis potissimum sit delectatus.
Caput XIV. Litteras graecas oderat.
Caput XVI. Improbat modum juventutis erudiendae.
Caput XVII. Prosequitur contra modum exercendae juventutis in re litteraria.
Caput XVIII. Quod homines curant servare leges grammaticorum, et non divinorum praeceptorum.
Caput XIX. Pueritiae vitia quae in majores aetates transeunt.
Caput XX. Pro bonis sibi in pueritia collatis Deo gratias agit.
Caput Primum. Adolescentiae aetatem et vitia recolit.
Caput II. Annum aetatis suae decimum sextum in ardore libidinoso consumptum.
Caput III. De peregrinatione studiorum causa, et de parentum proposito.
Caput IV. Furtum cum sodalibus perpetratum.
Caput V. Neminem peccare sine causa.
Caput VI. Omnia quae boni specie ad vitia invitant, in solo Deo esse vera et perfecta.
Caput VII. Gratias agit Deo pro remissione peccatorum, quodque a multis servatus sit.
Caput VIII. Amavit in furto consortium simul peccantium.
Caput IX. Contagiosa res sodales mali.
Caput Primum. Amore quem venabatur capitur.
Caput II. Amavit spectacula tragica.
Caput III. In schola rhetoris ab Eversorum factis abhorrebat.
Caput IV. Hortensius Ciceronis excitavit illum ad ardorem philosophiae.
Caput V. Fastidiit sacras Litteras propter simplicitatem stili.
Caput VI. A Manichaeis quomodo captus.
Caput VII. Doctrina Manichaeorum absurda cui suffragabatur.
Caput VIII. Contra Manichaeos dicit quae flagitia semper detestanda, quae facinora.
Caput IX. Discrimen inter peccata, et inter Dei judicium et hominum.
Caput X. Nugae Manichaeorum de terrae fructibus.
Caput XI. Planctus et somnium matris de filio.
Caput XII. Quale responsum mater Augustini accepit a quodam episcopo de ipsius conversione.
Caput Primum. Quamdiu et quomodo alios seduxerit.
Caput II. Rhetoricam docet, concubinam fovet, et aruspicem qui victoriam promittebat, contemnit.
Caput III. Ab astrologia, cui deditus erat, per senem medicinae et rerum peritum revocatur.
Caput V. Cur fletus dulcis miseris.
Caput VI. Quantus ex amici morte dolor.
Caput VII. Impatientia doloris mutat locum.
Caput VIII. Tempus et amicorum colloquia dolori medentur.
Caput IX. De humana amicitia. Beatus qui amat in Deo.
Caput X. Labiles creaturae, nec in eis potest anima requiescere.
Caput XI. Omnia creata sunt instabilia. Solus Deus stabilis.
Caput XII. Amor non improbatur, modo in his quae placent, amemus-Deum.
Caput XIII. Amor unde proveniat.
Caput XIV. Libri de Apto et Pulchro Hierio nuncupati. Unde hunc amaverat.
Caput XV. Quod corporalibus imaginibus contenebratus, non potuit capere spiritualia.
Caput XVI. Categorias Aristotelis et liberalium artium libros per se intellexit.
Caput Primum. Excitat mentem ad Deum laudandum.
Caput II. Dei praesentiam iniquos non effugere: itaque ad eum debere converti.
Caput IV. Sola Dei cognitio beat.
Caput V. Manichaei de astris imperitia indignum eum fide in caeteris faciebat.
Caput VI. Faustus eloquens, sed liberalium disciplinarum expers.
Caput VII. Alienatur a secta Manichaeorum.
Caput VIII. Proficiscitur Romam contra matris voluntatem.
Caput IX. Febri correptus periculose laborat.
Caput X. Errores ante susceptam Evangelii doctrinam.
Caput XI. Qualiter Augustinus contulerit cum catholicis.
Caput XII. Fraus discipulorum Romae in praeceptores.
Caput XIII. Docturus rhetoricam mittitur Mediolanum ab Ambrosio suscipitur.
Caput XIV. Audito Ambrosio paulatim ab erroribus resipiscit.
Caput Primum. Augustinus nec manichaeus nec catholicus.
Caput II. Epulae et synaxis apud sepulcra martyrum.
Caput III. Occupationes et studia Ambrosii.
Caput IV. Doctrinam Ecclesiae Ambrosio concionante intelligit.
Caput V. De sacrorum Librorum auctoritate et necessario usu.
Caput VI. De miseria ambitiosorum, adducto exemplo mendici laetantis.
Caput VII. Alypium a Circensium insania convertit.
Caput VIII. Alypius capitur insania ludorum gladiatoriorum, a quibus antea abhorruerat.
Caput IX. Alypius ut fur apprehenditur.
Caput X. De integritate Alypii et adventu Nebridii.
Caput XI. Anxius Augustinus de instituenda vita deliberat.
Caput XII. Contentio inter Alypium et Augustinum de matrimonio et caelibatu.
Caput XIII. Uxor quaeritur Augustino.
Caput XIV. De vita communi agenda cum amicis deliberat.
Caput XV. In locum discedentis concubinae alia succedit.
Caput XVI. Mortis et judicii metum nunquam deposuit.
Caput Primum. Deum cogitat tanquam aliquid corporeum per infinita spatia diffusum.
Caput II. Momentum quo Nebridius confutarat Manichaeos.
Caput III. Liberum arbitrium causa peccati.
Caput IV. Deum incorruptibilem esse oportet.
Caput V. Quaerit iterum unde malum, et quae radix ejus.
Caput VI. Mathematicorum divinationes rejicit.
Caput VII. Misere torquetur inquirens unde sit malum.
Caput VIII. Quomodo divina misericordia subvenerit Augustino.
Caput IX. In Platonicorum libris Verbi aeterni divinitatem, non incarnati humilitatem invenit.
Caput X. Clarius innotescunt jam Augustino divina.
Caput XI. Quomodo creaturae sunt et non sunt.
Caput XII. Omnia bona, quaecumque sunt.
Caput XIII. Omnia condita laudant Deum.
Caput XIV. Sanae mentis homini nihil displicet inter creaturas Dei.
Caput XV. Quomodo veritas et falsitas in creaturis.
Caput XVI. Omnia bona, licet quibusdam non apta.
Caput XVII. Quae retardent a cognitione divinorum.
Caput XVIII. Solus Christus via ad salutem.
Caput XIX. Quid senserit de Christi incarnatione.
Caput XX. Ex Platonicis libris peritior, sed inflatior evaserat.
Caput XXI. Quid in sacris Libris invenerit, non inventum in Platonicis.
Caput Primum. Studio vitae melius instituendae ad Simplicianum ire statuit.
Caput II. De Victorino rhetore ad fidem converso.
Caput III. Quod Deus et Angeli magis gaudent in peccatorum conversione.
Caput IV. Quare plus laetandum sit in conversione nobilium.
Caput V. Quae remorabantur eum a conversione.
Caput VI. Pontitianus narrat Antonii vitam.
Caput VII. Rodebatur intus audito Pontitiano.
Caput VIII. In hortum secedit, quid ibi egerit.
Caput IX. Unde fit ut animus imperet sibi et resistatur.
Caput XI. Lucta spiritus et carnis in Augustino.
Caput XII. Vocis admonitu quomodo totus conversus.
Caput Primum. Laudat Dei bonitatem, agnoscens suam miseriam.
Caput II. Deserere rhetorices professionem differt usque ad vindemiales ferias.
Caput III. Verecundus concedit illi rus suum.
Caput V Ambrosium consulit quid legendum.
Caput VI. Mediolani baptizatur cum Alypio et Adeodato.
Caput VII. Ecclesiastici cantus institutio Mediolani. Inventio corporum Ss. Protasii et Gervasii.
Caput VIII. Evodii conversio. Matris obitus, ejusque a teneris educatio.
Caput IX. Laudabiles matris suae mores prosequitur.
Caput X. Colloquium cum matre de regno coelorum.
Caput XI. De ecstasi et morte matris.
Caput XII. Quomodo luxerit mortem matris. Sacrificium pro defunctis.
Caput XIII. Orat pro matre defuncta.
Caput Primum. In Deo solo spes et gaudium.
Caput II. Cum Deo nota sint arcana, quid est confiteri illi.
Caput III. Quo fructu confitebitur deinceps quis sit, non quis fuerit.
Caput IV. Quod magni sint fructus hujusmodi confessionis.
Caput V. Homo sese totum non novit.
Caput VI. Quid amat, cum Deum amat: et quomodo ex creaturis Deus cognoscitur.
Caput VII. Corporea aut sensitiva virtute Deus non invenitur.
Caput IX. Memoria disciplinarum.
Caput X. Disciplinae in memoriam non introducuntur per sensus, sed ex ejus abditiore sinu eruuntur.
Caput XII. Rerum Mathematicarum memoria.
Caput XIII. Memoria meminisse nos meminimus.
Caput XIV. Quomodo memoria continet affectus animi. Laeta non laeti quomodo recordamur.
Caput XV. Etiam quae absunt meminimus.
Caput XVI. Et oblivionis memoria est.
Caput XVII. Magna memoriae vis, sed ultra progrediendum ut attingatur Deus.
Caput XVIII. Non inveniretur ea res quae excidit, nisi memoria teneretur.
Caput XIX. Quid sit reminisci.
Caput XX. Ut beatitudinem omnes appetant, oportet eam noverint.
Caput XXI. Quomodo memoria beatam vitam continet.
Caput XXII. Beata vita quae, et ubi.
Caput XXIII. Item prosequitur quae sit beata vita, et ubi.
Caput XXIV. Gratulatur quod sua in memoria Deus locum habeat.
Caput XXV. In quo memoriae gradu reperiatur Deus.
Caput XXVI. Ubi invenitur Deus.
Caput XXVII. Quomodo hominem rapiat Dei pulchritudo.
Caput XXVIII. Miseriae hujus vitae.
Caput XXX. Confitetur ut se habet ad tentationes carnalis libidinis.
Caput XXXI. Ut se gerit ad tentationes gulae.
Caput XXXII. Ut se gerit ad odorum illecebras.
Caput XXXIII. Ut se gerit ad voluptates aurium.
Caput XXXIV. Ut se gerit ad oculorum illecebras.
Caput XXXV. Ut se habet ad secundum tentationis genus, quod est curiositatis.
Caput XXXVI. Ut se habet ad tertium tentationis genus, quod est superbiae.
Caput XXXVII. Ut movetur laudibus humanis.
Caput XXXVIII. Et virtuti periculum a vana gloria.
Caput XXXIX. Amoris proprii vis et natura.
Caput XL. Quod in se et caeteris rebus Deum investigavit.
Caput XLII. Nonnulli ad daemones tanquam redeundi ad Deum mediatores infeliciter recurrerunt.
Caput XLIII. Christus verus mediator.
Caput Primum. Cur confitemur Deo scienti.
Caput II. Petit a Deo Scripturarum sanctarum intelligentiam.
Caput IV. Creatura clamat creatorem Deum.
Caput V. Ex nihilo conditus mundus.
Caput VI. Quomodo Deus dixit, ut fieret mundus.
Caput VII. Verbum Dei coaeternum Deo.
Caput VIII. Verbum Dei ipsum est principium quo docemur omnem veritatem.
Caput IX. Quomodo Verbum Dei loquatur cordi.
Caput X. Obtrectantes quid faceret Deus antequam coelum et terram conderet.
Caput XI. Objectioni respondet quod aeternitas Dei nescit tempora.
Caput XII. Quid Deus fecerit ante mundi creationem.
Caput XIII. Quod ante tempora a Deo creata nullum tempus fuerit.
Caput XIV. Temporis differentiae tres.
Caput XV. Mensura temporis in quo.
Caput XVI. Quale tempus metiri liceat, et quale non.
Caput XVII. Ubi tempus praeteritum et futurum.
Caput XVIII. Quomodo praeterita et futura tempora sint praesentia.
Caput XIX. Non capit modum, quo Deus docet futura.
Caput XX. Differentiae temporis quomodo nominandae.
Caput XXI. Quomodo tempus liceat metiri.
Caput XXII. Petit aenigmatis istius solutionem a Deo.
Caput XXIV. Tempus est quo metimur motum corporis.
Caput XXV. Rursus Deum interpellat.
Caput XXVI. Quomodo tempus metimur.
Caput XXVII. Quomodo metimur tempus permanens in animo.
Caput XXVIII. Animo metimur tempora.
Caput XXIX. Se in temporalia distentum cupit in Deum colligi.
Caput XXX. Coarguit rursum obtrectantes, quid fecerit Deus ante mundi creationem.
Caput XXXI. Quomodo cognoscit Deus, quomodo creatura.
Caput Primum. Difficilis inquisitio veri.
Caput II. De duplici coelo et terra.
Caput III. Quid tenebrae super faciem abyssi.
Caput IV. Quid terra invisibilis et incomposita.
Caput V. Cur sic appellata videtur materia informis.
Caput VI. Quid olim cum Manichaeis senserit de materia informi, quid modo.
Caput VII. Deus fecit de nihilo coelum, id est Angelos et terram, id est informem materiam.
Caput VIII. Materia informis ex nihilo: ex hac omnia visibilia.
Caput IX. Cur absque dierum mentione scriptum est Deum fecisse in principio coelum et terram.
Caput XI. Quid a Deo didicerit.
Caput XII. Creatura duplex carens tempore.
Caput XIV. Scripturae profunditas.
Caput XVI. Rem habere non vult cum iis, qui contradicunt veritati divinae.
Caput XVII. Ut coeli et terrae nominibus aliud et aliud intelligi potest.
Caput XVIII. Quis error innoxius in Scripturis.
Caput XX. In principio creavit, etc., varie intellectum.
Caput XXI. Terra erat invisibilis, etc., varie intellectum.
Caput XXII. Aliquid esse a Deo conditum, de quo sileat liber Genesis, nihil repugnat.
Caput XXIII. Duo dissensionum genera in Scripturis interpretandis.
Caput XXIV. Ex multis veris non debet fidenter asseri hoc aut illud sensisse Moysen.
Caput XXV. Adversus eos qui aliorum interpretandi rationem temere rejiciunt.
Caput XXVI. Qui sermo deceat Scripturam.
Caput XXVII. Scripturam decet humile simplexque verborum genus.
Caput XXVIII. Ut varie intelligitur ab eruditis Scriptura.
Caput XXIX. Quot modis dicitur aliquid prius.
Caput XXXI. Sensisse putandus est Moyses quidquid veri potest in ipsius verbis inveniri.
Caput XXXII. Veri Scripturae sensus a Spiritu sancto revelantur.
Caput Primum. Invocat Deum, cujus bonitate se praeventum agnoscit.
Caput II. Creaturae ex Dei bonitate subsistunt et perficiuntur.
Caput III. Ex Dei gratia omnia.
Caput IV. Deus non eget rebus conditis.
Caput V. Trinitas qui Deus est ex primis verbis Geneseos intelligitur.
Caput VI. Cur dictus est Spiritus superferri super aquas.
Caput VII. Effectus Spiritus sancti.
Caput VIII. Intellectuali creaturae ad beatam requiem non sufficit quidquid Deo minus est.
Caput IX. Cur solus Spiritus sanctus superferebatur super aquas.
Caput XI. Symbola Trinitatis in homine.
Caput XII. Mundi creatio formationem Ecclesiae praefigurat.
Caput XIII. Renovatio hominis dum hic vivit nondum perfecta.
Caput XIV. Fide et spe corroboramur.
Caput XV. Fiat firmamentum, etc., Gen. 1, 6. Quid firmamentum, quid superiores aquae.
Caput XVI. Solus Deus se scit omnino sicuti est.
Caput XVIII. Fiant luminaria, etc. Gen. 1, 14. Quae luminaria dividentia inter diem et noctem.
Caput XIX. Tractat eumdem versiculum, Fiant luminaria, etc.
Caput XX. Producant aquae, etc., Gen. 1, 20. Quae reptilia, quae volatilia.
Caput XXI. Producat terra animam vivam, etc., Gen. 1, 24.
Caput XXII. Faciamus hominem ad imaginem, etc., Gen. 1, 26. Renovatio mentis.
Caput XXIII. Et praesit piscibus maris, etc., Gen. 1, 26. De quibus christianus judicet.
Caput XXIV. Et benedixit eos Deus dicens, Crescite, etc., Gen. 81, 2.
Caput XXV. Ecce dedi vobis omnem herbam . . . . in escam, etc., Gen. 1, 29.
Caput XXVI. Voluptas et utilitas ex beneficio in proximum collato.
Caput XXVII. Quid per pisces et cetos significetur.
Caput XXVIII. Et vidit Deus omnia quae fecit, et ecce bona valde, etc., Gen. 1, 31.
Caput XXIX. Quomodo intelligendum quod Deus octies vidit bona esse opera sua.
Caput XXX. Manichaeorum deliria.
Caput XXXI. Piis idem probatur quod Deo placuit.
Caput XXXII. Compendio enarrat opera Dei.
Caput XXXIII. Omnia de nihilo sive de concreata materia.
Caput XXXIV. Totius creationis mundi allegorica expositio.
Caput XXXVI. Diem septimum vespera quare non sequatur.
Caput XXXVII. Deus in nobis quando quiescet.
Caput XXXVIII. Aliter Deus, aliter homo videt creata.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Soliloquiorum Libri Duo .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Soliloquiorum Libri Duo .
Admonitio De Sequentibus Duobus Soliloquiorum Libris .
Caput Primum.— Precatio ad Deum.
Caput IV.— Certa scientia quae.
Caput V.— Dissimilium eadem aut par scientia.
Caput VI.— Sensus animae in quibus percipit Deum.
Caput VII.— Fides, spes, charitas quo usque necessariae.
Caput VIII.— Quae ad cognoscendum Deum necessaria.
Caput X.— Amor rerum corporis et externarum.
Caput XIII.— Quomodo et quibus gradibus perspiciatur sapientia. Amor verus.
Caput XIV.— Ipsa sapientia medetur oculis ut videri possit.
Caput XV.— Anima quomodo cognoscitur. Fiducia erga Deum.
Caput Primum.— De immortalitate hominis.
Caput IV.— Ex falsitatis seu veritatis perpetuitate possitne colligi animae immortalitas.
Caput VI.— Unde falsitas, et ubi.
Caput VII.— De vero et simili. Soliloquia cur dicta.
Caput VIII.— Unde verum aut falsum.
Caput IX.— Quid falsum, quid fallax et quid mendax.
Caput X.— Quaedam eo vera quo falsa.
Caput XI.— Disciplinarum veritas. Fabula quid. Quid sit grammatica.
Caput XII.— Quot modis quaedam sint in alio.
Caput XIII.— Immortalitas animae colligitur.
Caput XIV.— Excutitur superior syllogismus.
Caput XV.— Veri et falsi natura.
Caput XVI.— An meliora deteriorum nominibus vocari possint.
Caput XVII.— Num aliquid ex omni parte falsum sit aut verum.
Caput XVIII.— An vere sit corpus.
Caput XIX.— Veritas immortalis arguit animae immortalitatem.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Academicos Libri Tres .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Academicos Libri Tres .
Admonitio De Sequentibus Tribus Contra Academicos Libris.
S. Augustinus, Epist. 1, Ad Hermogenianum.
Ex Lib. XV De Trinitate, Cap. XII.
Caput Primum.— Romanianum ad veram philosophiam cohortatur.
Caput II.— An ad beatam vitam necessaria sit veri comprehensio, an sola ejus inquisitio.
Caput III.— Beatitatem in investigatione veri sitam esse pro Academicis propugnatur.
Caput V.— Quidnam sit sapientia.
Caput VI.— Sapientiae definitio datur et impugnatur. Albicerii divinationes.
Caput VII.— Vindicatur data sapientiae definitio.
Caput Primum.— Contra Academicorum rationes Dei auxilio opus est.
Caput II.— Romaniano grati animi obsequium exhibet, eumque ad philosophiam hortatur.
Caput III.— Philocalia et Philosophia. Romanianum rursus ad philosophiam accendit.
Caput IV.— Repetuntur in priore libro disputata.
Caput V.— Academicorum placita.
Caput VI.— Academiae novae et veteris discidium.
Caput VII.— Adversus Academicos.
Caput VIII.— Academicorum cavillatio.
Caput IX.— De Academicorum sententia serio deinceps disputandum.
Caput X.— Verborum controversia non est quae habetur cum Academicis, sed rerum.
Caput XI.— Probabile quid sit.
Caput XII.— Rursum de probabili et verisimili.
Caput XIII.— An Academici dissimularint se scire verum.
Caput Primum.— Magnopere quaerenda veritas unde pendet vita beata.
Caput II.— An fortuna sapienti necessaria.
Caput III.— Differunt sapiens et studiosus. Sapientem nonnihil scire, quia saltem scit sapientiam.
Caput IV.— Rursus quod sapiens non est qui nihil scit.
Caput V.— Academicorum inane suffugium praecluditur.
Caput VI.— Veritatem nisi divina ope non percipi.
Caput VIII.— Redarguitur locus e Cicerone allatus.
Caput IX.— Zenonis definitio discutitur.
Caput X.— Duo Academicorum effata.
Caput XI.— Ex sensuum imbecillitate non effici ut nihil veri percipiatur. Neque ex somno et furore.
Caput XII.— Urget Academicos causare frustra sensuum vel somni et furoris deceptiones.
Caput XIII.— Multa percipi in dialectica.
Caput XIV.— Sapientem oportet sapientiae saltem assentiri.
Caput XV.— An qui sequitur in agendo probabile citra assensum, vitet errorem.
Caput XVI.— Facere quod videtur probabile etiam citra assensum, nefarium est.
Caput XVII.— Academici quare dissimularint suam sententiam.
Caput XVIII.— Quomodo probabile inductum ab Academicis.
Caput XIX.— Multiplex philosophiae genus.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Beata Vita Liber Unus.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Beata Vita Liber Unus.
Admonitio De Sequenti Libro De Beata Vita.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Ordine Libri Duo .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Ordine Libri Duo .
Admonitio De Sequentibus Duobus De Ordine Libris.
Caput Primum.— Omnia divina providentia regi.
Caput II.— Dedicat hoc opus Zenobio.
Caput III.— Occasio disputationis.
Caput IV.— Nihil omnino sine causa fieri.
Caput V.— Ordine cuncta Deus administrat.
Caput VI.— Ordo omnia complectitur.
Caput VII.— Deus non diligit mala licet ad ordinem pertineant.
Caput XI.— Monnica ob sexum non arcenda a philosophica disputatione.
Caput Primum.— Ordinis definitio expenditur.
Caput II.— Cum Deo esse, quid sit. Quomodo sapiens cum Deo manet immotus.
Caput III.— Stultitia an cum Deo sit.
Caput V.— Quomodo medendum errori credentium res nullo ordine geri.
Caput VI.— Mens sapientis immobilis.
Cap. VII.— Quomodo ordo fuerit cum malum non esset.
Caput VIII.— Traduntur primum adolescentibus praecepta vitae, tum ordo eruditionis.
Caput IX.— Ad discendum auctoritate ducimur et ratione.
Caput X.— Vitae praecepta pauci assequuntur.
Caput XI.— Ratio quid, et hujus in sensibilibus vestigia. Ut differunt rationale et rationabile.
Caput XIII.— Dialectices et rhetorices inventio.
Caput XIV.— Musica et poetica. Triplex sonus. Versus unde. Rhythmus.
Caput XV.— Geometria et Astronomia.
Caput XVI.— Disciplinae liberales efferunt intellectum ad divina.
Caput XVII.— Arduas quaestiones ne attingant non instructi disciplinis.
Caput XIX.— Homo unde brutis praestantior, quomodo possit videre Deum.
Caput XX.— Epilogus hortans ad bonam vitam.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Immortalitate Animae Liber unus
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Immortalitate Animae Liber unus
Caput II.— Alia ratio, quia subjectum est rationis quae non mutatur.
Caput IV.— Ars et ratio numerorum immutabilis quae animo non sine vita inhaerent.
Caput V.— Animus non mutatur ut desinat esse animus.
Caput VII.— Nec, si per substantiam ad defectum tendit animus, ob id interit.
Caput VIII.— Ut corpori non potest auferri quo corpus est, ita nec animo quo animus est.
Caput IX.— Animus vita est, sic vita carere non potest.
Caput X.— Animus non est temperatio corporis.
Caput XI.— Animus nec per falsitatem perit veritati contrariam, etsi animi est causa veritas.
Caput XII.— Veritati a qua est animus quod est, quatenus ipsa est, nihil contrarium.
Caput XIII.— Animus nec in corpus convertitur.
Caput XIV.— Nec somno, nec hujusmodi corporis affectione animae vim minui.
Caput XV.— Rursum animam non posse in corpus mutari.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Quantitate Animae Liber unus .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Quantitate Animae Liber unus .
Admonitio De Sequente Libro De Quantitate Animae.
Caput IV.— Animam nonnihil esse, tametsi nec longa nec lata sit.
Caput V.— Infinita animae vis.
Caput VI.— Longitudo mera et simplex.
Caput IX.— Quae figura praestantior. In triangulo quid angulo contrarietur.
Caput X.— Summa aequalitas in figuris.
Caput XI.— Figurarum praestantia. Quid signum sit quid punctum.
Caput XIII.— Animus incorporeus cernit incorporea. Animus quid sit.
Caput XIV.— Animus incorporeus quantum valeat.
Caput XV.— Objicitur animam aetate crescere.
Caput XVI.— Respondetur objectioni et ostenditur animam sine corporeo incremento proficere.
Caput XVII.— Anima spatio temporis crescere dicitur metaphorice.
Caput XVIII.— Loquendi facultas, quam puer paulatim assequitur, non tribuenda incrementis animae.
Caput XIX.— Anima quomodo crescere minuive dicitur.
Caput XX.— Anima num quid ex se sciat.
Caput XXI.— Vires in majori aetate majores non sunt argumentum crescentis animae.
Caput XXII.— Unde vires corporis majores.
Caput XXIV.— Expenditur definitio sensus.
Caput XXV.— Definitio quomodo examinanda.
Caput XXVI.— Scientia et ratio num in bestiis.
Caput XXVII.— Ratio et ratiocinatio.
Caput XXVIII.— Bestiae vim sentiendi habent, non scientiam.
Caput XXIX.— Scientia et sensus quid differant.
Caput XXX.— Anima quae ubique sentiat in corpore, non idcirco est per totum corpus diffusa.
Caput XXXI.— Vermiculi secti partes moventur. An argumentum sit animae per totum corpus extensae.
Caput XXXIV.— Anima solus Deus melior, adeoque solus ei colendus est.
Caput XXXV.— Actus animae juxta septem praefatos gradus varie appellantur.
Caput XXXVI.— Attinguntur reliquae de anima quaestiones. Quae sit religio vera.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Musica Libri Sex .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Musica Libri Sex .
Admonitio De Sequentibus Sex Libris De Musica
S. Augustinus, Epist. 101, Memorio Episcopo.
Caput Primum.— Sonorum certas dimensiones observare non ad grammaticam spectat, sed ad musicam.
Caput II.— Musica quid sit. Modulari quid sit.
Caput III.— Bene modulari quid sit, et cur in musicae definitione positum.
Caput IV.— Scientia cur in musicae definitione ponitur.
Caput V.— Sensus musices an insit a natura.
Caput VI.— Cantores theatricos nescire musicam.
Caput VII.— Diu et non diu in motu.
Caput VIII.— Propositio in motu diuturno et non diuturno.
Caput IX.— Motus rationabiles et irrationabiles, connumerati et dinumerati.
Caput X.— Motus complicati et sesquati.
Caput XI.— Motus et numerus in infinitum progrediens ut ad certam formam coercetur.
Caput XII.— Cur ab uno ad decem progressus, et inde ad unum reditus in numerando fiat.
Caput XIII.— De proportionatorum motuum decore quatenus sensibus judicatur.
Liber Secundus. In quo de syllabis et pedibus metricis disputatur.
Caput Primum.— Syllabarum spatia aliunde grammaticus, aliunde musicus attendit.
Caput II.— De versu judicat grammaticus ex auctoritate, musicus ex ratione et sensu.
Caput III.— Syllabarum tempora.
Caput VI.— Pedes tetrasyllabi.
Caput VII.— Versus certo pedum, ut pes syllabarum numero constat.
Caput VIII.— Varia pedum nomina.
Caput IX.— De pedum structura.
Caput X.— Amphibrachus nec per se nec aliis mixtus versum conficit. De levatione et positione.
Caput XI.— Pedum rationabilis mixtura.
Caput XII.— Pedes sex temporum
Caput XIII.— Ordo pedum quomodo mutetur concinne.
Caput XIV.— Qui pedes quibus misceantur.
Caput Primum.— Rhythmus ac metrum quid.
Caput II.— Quid intersit inter versum et metrum.
Caput III.— Rhythmi ex pyrrhichiis.
Caput IV.— Rhythmus continuus.
Caput V.— An sint pedes supra syllabas quatuor.
Caput VI.— Pedes quatuor syllabis longiores rhythmum suo nomine facere nequeunt.
Caput VII.— De metro quibus et quot minimum constituatur pedibus.
Caput VIII— Silentia in metris quanta adhiberi oportet. Metrum quod dicatur.
Caput IX— Quot ad summum temporibus ac pedibus metrum constare possit.
Liber Quartus. Continuatur tractatio de metro.
Caput Primum.— Ultima syllaba quare indifferens in metro.
Caput II.— Quot syllabis minimum constituatur pyrrhichium metrum: quamdiu quoque silendum.
Caput III.— Pyrrhichiorum metrorum ordo et numerus.
Caput VI.— De metro spondiaco.
Caput VII.— Tribrachi metra quot sint.
Caput X.— Pleno pedi quid addatur ante silentium.
Caput XI.— Iambus post dichorium male ponitur.
Caput XII.— Summa omnium metrorum.
Caput XIII.— Ratio metiendi metra et silentia interponendi.
Caput XIV.— Persequitur rationem adhibendi silentia in metiendis metris.
Caput XV.— Item de silentio in metris interponendo.
Caput XVI.— De pedum commixtione, et de metrorum copulatione.
Caput XVII.— De metrorum copulatione.
Liber Quintus. in quo de versu disseritur.
Caput Primum.— Quomoao differant rhythmus, metrum et versus.
Caput II.— Metra in duas partes divisibilia caeteris praestant.
Caput III.— Versus unde dictus.
Caput IV.— Terminus versuum varius.
Caput VI.— Rursus de fine versus.
Caput VIII.— Membra semipedum quinque et septem.
Caput XI.— Senarii quomodo commodius metiendi.
Caput XII.— Senarii versus cur aliis praestantiores.
Caput Primum.— Superiores libri quibus scripti sint, quove consilio.
Caput V.— Anima an a corpore patiatur, et quomodo sentiat.
Caput VI.— Inter genera numerorum ordo, et eorum nomina.
Caput VII.— Numeri judiciales an sint immortales.
Caput VIII.— Numeri caeteri judicialium examini subjiciuntur.
Caput IX.— Numeri alii in anima illis judicialibus praecellentes.
Caput XII.— De numeris spiritualibus et aeternis.
Caput XIII.— Animus unde fit ut a veritate incommutabili avertatur.
Caput XIV.— Ad Dei amorem provocatur anima ex numerorum et ordinis ratione quam in rebus diligit.
Caput XVI.— De quatuor virtutibus an et quomodo sint in beatis.
Caput XVII.— Quod peccatrix anima numeros agat, et numeris agatur. Conclusio operis.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Magistro Liber unus.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Magistro Liber unus.
Admonitio De Sequente Libro De Magistro.
S. Augustinus, Lib. IX Confess., Cap. VI.
Caput Primum.— Locutio ad quid instituta.
Caput II.— Verborum significatus nonnisi verbis ab homine ostenditur.
Caput III.— An res aliqua monstrari absque signo possit.
Caput IV.— An signa signis monstrentur.
Caput VI.— Signa sui significativa.
Caput VII.— Epilogus praecedentium capitum.
Caput IX.— An res quaeque, vel ejus cognitio pluris habenda sit quam ipsius signa.
Caput X.— An quaedam doceri sine signis queant. Res non discuntur per ipsa verba.
Caput XI.— Discimus non verbis foris sonantibus, sed docente intus veritate.
Caput XII.— Christus veritas intus docet.
Caput XIII.— Verborum vi ne quidem animus loquentis aperitur.
Caput XIV.— Christus intus docet, homo verbis foris admonet.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Libero Arbitrio Libri Tres .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Libero Arbitrio Libri Tres .
Admonitio De Sequentibus Tribus Libris De Libero Arbitrio.
S. Augustinus, Epist. 143, Marcellino.
Caput Primum.— Deus an alicujus mali auctor.
Caput II.— Malum unde priusquam disquiratur, quid de Deo credendum.
Caput III.— Mali natura ex libidine.
Caput IV.— Objectio de homicidio patrato ex metu. Cupiditas culpabilis quid sit.
Caput V.— Objectio altera de occisione hominis vim afferentis per humanas leges licita.
Caput VI.— Lex aeterna moderatrix humanarum. Aeternae legis notio.
Caput VIII.— Ratio qua praecellit homo bestiis debet in ipso dominari.
Caput IX.— Stulti et sapientis discrimen ex dominatu aut servitute mentis.
Caput X.— Mens a nullo cogitur servire libidini.
Caput XI.— Mens ex libera voluntate libidini serviens punitur juste.
Caput XIII.— Voluntate vitam beatam, voluntate miseram degimus.
Caput XIV.— Cur ergo pauci evadant beati, cum omnes esse velint.
Caput XV.— Lex aeterna, lex temporalis in quos et quantum valeant.
Caput XVI.— Epilogus tractatae quaestionis.
Caput Primum.— Libertas, qua peccatur, cur a Deo data.
Caput II.— Objectio: Liberum arbitrium, si ad bonum datum est, quomodo ad malum flexile.
Caput III.— Deum esse ut manifestum evadat, disquiritur quid sit in homine praestantissimum.
Caput IV.— Sensus interior sentit ipsum sentire: an et se discernat.
Caput V.— Sensus interior praestat externis sensibus, quorum est moderator et judex.
Caput VI.— Ratio caeteris in homine praestat qua si quid praestantius, Deus est.
Caput VII.— Quomodo idem sentiatur a multis quidve totum, quid non totum et simul a singulis.
Caput IX.— Quid sapientia, sine qua nemo beatus an una sit in omnibus sapientibus.
Caput X.— Una est sapientiae lux omnibus sapientibus communis.
Caput XI.— Sapientia et numerus an idem, an alterum ab altero vel in altero existat.
Caput XII.— Una et incommutabilis in omnibus intelligentibus veritas, eaque nostra mente superior.
Caput XIII.— Exhortatio ad amplexum veritatis, quae una beatos facit.
Caput XIV.— Veritas possidetur cum securitate.
Caput XV.— Deum esse ex ratione fuse explicata jam certo cognoscitur.
Caput XVII.— Bonum et perfectio quaecumque ex Deo est.
Caput XVIII.— Libera voluntas tametsi ad malum usum converti possit, in bonis numeranda est.
Caput XIX.— Bona magna, minima, et media. In mediis censetur libertas.
Caput XX.— Ex Deo non est motus ille, quo voluntas ab incommutabili bono avertitur.
Caput Primum.— Unde sit motus ille quo voluntas deflectit ab incommutabili bono.
Caput III.— Dei praescientia non efficit ut non libera voluntate peccemus.
Caput IV.— Deus praenoscens non cogit ad peccandum, atque adeo peccata juste punit.
Caput V.— Deus de creaturae etiam quae peccat miseriaeque obnoxia est productione laudandus.
Caput VI.— Nemo vere dixerit se malle non esse quam miserum esse.
Caput VII.— Esse diligitur et a miseris, quia ab illo sunt qui summe est.
Caput VIII.— Non esse a nemine eligitur, ne quidem ab illis qui sibi necem consciscunt.
Caput IX.— Peccantium animarum miseria confert ad perfectionem universi.
Caput X.— Quo jure diabolus possederit hominem, et quo jure Deus hunc liberarit.
Caput XI.— Creatura sive in justitia permansura, sive lapsura, ad ornamentum universi confert.
Caput XII.— Gubernatio universi non turbaretur etiamsi angelica omnis creatura peccaret.
Caput XIII.— Ex creaturae corruptione et ex vitii ejus vituperatione bonitas ipsius ostenditur.
Caput XIV.— Non omnis corruptio vituperatione digna est.
Caput XV.— Defectus creaturae haud semper est culpabilis.
Caput XVI.— Peccata nostra in Deum refundi nequeunt.
Caput XVII.— Voluntas est prima causa peccandi.
Caput XVIII.— An aliquis peccet in eo quod caveri non potest.
Caput XXI.— Error qua in re perniciosus.
Caput XXIV.— Primus homo non insipiens creatus est, sed sapientiae capax. Stultitia quid.
Caput XXV.— Quibus visis tangitur rationalis natura cum intentionem ad malum convertit.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Moribus Ecclesiae Catholicae Et De Moribus Manichaeorum Libri Duo .
Admonitio De Duobus Sequentibus Libris .
Caput Primum.— Quomodo detecturus sit fucos Manichaeorum. Duo quibus fallunt Manichaei.
Caput II.— Rationibus prius agit, obsequens vitiosae Manichaeorum consuetudini.
Caput V.— Hominis optimum non quod solius corporis, sed quod animae optimum est.
Caput VIII.— Deus summum bonum, quo summo amore tendere jubemur.
Caput IX.— Concentus Veteris et Novi Testamenti de praeceptis charitatis.
Caput X.— De Deo quid doceat Ecclesia. Duo dii Manichaeorum.
Caput XII.— Charitate Deo connectimur, dum illi subjicimur.
Caput XIII.— Per Christum et ejus Spiritum jungimur inseparabiliter Deo.
Caput XIV.— Trinitati summo bono dilectione haeremus.
Caput XV.— Quatuor virtutes definit christiane.
Caput XVI.— Testamenti Veteris et Novi concentus.
Caput XVII.— Apostrophe ad Manichaeos, ut resipiscant.
Caput XVIII.— In Catholica sola perfecta veritas ex utriusque Testamenti consensu.
Caput XIX.— Temperantiae officia ex sacris Litteris describit.
Caput XX.— Sensibilia omnia contemnere, et solum Deum amare jubemur.
Caput XXI.— Gloria popularis et curiositas sacris Litteris damnata.
Caput XXII.— Fortitudinem praestat amor Dei.
Caput XXIII.— Fortitudinis monita et exempla ex Scripturis.
Caput XXIV.— De justitia et prudentia.
Caput XXVI.— Dilectio sui et proximi.
Caput XXVII.— Beneficentia in corpus proximi.
Caput XXIX.— De Scripturarum auctoritate.
Caput XXX.— Apostrophe ad Ecclesiam totius sapientiae magistram. Doctrina catholicae Ecclesiae.
Caput XXXI.— Manichaeorum continentiae opponit anachoretarum et coenobitarum vitam.
Caput XXXII.— Clericorum laus.
Caput XXXIII.— Aliud genus in civitate simul viventium. Jejunia triduana.
Caput XXXV.— Conjugium et possessiones baptizatis etiam concessa per Apostolum.
Caput Primum.— Summum bonum est id cui competit summe esse.
Caput III.— Malum si definitur id esse quod nocet, ex hoc rursus Manichaei revincuntur.
Caput IV.— Boni per se et participatione differentia.
Caput V.— Malum si definitur esse corruptio, inde etiam funditus evertitur illorum haeresis.
Caput VI.— Corruptio quam rem afficiat, et quid sit.
Caput VIII.— Malum est, non substantia ulla, sed substantiae inimica inconvenientia.
Caput IX.— Ne consistere quidem Manichaeorum fabulas de bonis et malis.
Caput X.— Tria signacula morum a Manichaeis perperam excogitata.
Caput XI.— Signaculum oris quale apud Manichaeos, qui blasphemiae in Deum rei esse convincuntur.
Caput XII.— Excludit Manichaeorum suffugia.
Caput XIV.— Tribus causis abstinetur laudabiliter a certis ciborum generibus.
Caput XV.— Esum carnium cur interdicant Manichaei.
Caput XVI.— Aperit portentosa Manichaeorum mysteria.
Caput XVII.— Manuum signaculum apud Manichaeos quale sit aperitur.
Caput XVIII.— De signaculo sinus et nefandis mysteriis Manichaeorum.
Caput XIX.— Flagitia Manichaeorum.
Caput XX.— Flagitia eorumdem Romae deprehensa.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Regula Ad Servos Dei.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Regula Ad Servos Dei.
Admonitio De Sequente Regula Sancti Augustini Ad Servos Dei.
De charitate Dei et proximi, unione cordium et communitate rerum.
Appendix Tomi Primi Operum Sancti Augustini, Complectens Quaedam Olim Ipsi Perperam Adscripta. Ea Sunt: De Grammatica Liber. Principia Dialecticae. Ca
Admonitio De Libro De Grammatica Et Tribus Proxime Sequentibus Opusculis.
Admonitio De Libro De Grammatica Et Tribus Proxime Sequentibus Opusculis.
De Grammatica Liber.
Caput Primum.— Terminationes nominum. Ac primo quae vocalibus terminantur.
Caput II.— De nominibus quae terminantur in semivocales et eorum generibus.
Caput III.— De iis quae terminantur in mutas.
Caput IV.— De terminatione et declinatione nominum neutri generis.
Caput V.— De terminatione et declinatione nominum communis generis.
Caput VI.— De terminatione et declinatione nominum omnis generis.
Caput VII.— De nominibus generis epicoeni, et differentia ejusdem generis a communi.
Caput VIII.— De nominibus aut singularis aut pluralis numeri tantum.
Caput X.— De declinatione pronominum I, II et personae.
Caput XI.— De declinatione infinitorum.
Caput XII.— Pronomina qualitatis.
Caput XIV.— De prima conjugatione.
Caput XV.— De secunda conjugatione.
Caput XVI.— De tertia et quarta conjugatione.
Caput XVII.— De verbo communi unde dicatur, et de conjugatione ejusdem.
Caput XVIII.— De verbo deponenti.
Caput XIX.— De neutro-passivis et impersonalibus.
Caput XX.— De inchoativis, frequentativis, et desiderativis verbis.
Caput XXII.— Item de adverbio.
Caput XXIII.— Adverbia a nominibus tracta sex habent terminationes. Regula communis.
Caput XXIV. De participiis. Regula communis.
Caput XXVI.— De praepositione. Praepositiones accusativae, ablativae, et utriusque.
Caput XXVII.— Duplex genus praepositionum quae dicuntur utriusque.
Caput XXVIII.— De interjectione.
Caput XXIX.— Epilogus. Et de nominibus numerorum.
Principia Dialecticae .
Caput Primum.— De simplicibus verbis.
Caput III.— Quae simplices sententiae, quae conjunctae.
Caput IV.— Conjunctas sententias subdividit.
Caput VI.— De origine verbi. Verbum unde dictum. Stoicorum de origine verbi opinio.
Caput VIII.— Obscurum et ambiguum. Differentiae obscuri et ambigui. Tria genera obscurorum.
Caput IX.— Ambiguitatum genera duo.
Caput X.— Ambiguitas ex aequivocis varia.
Categoriae Decem Ex Aristotele Decerptae.
Categoriae Decem Ex Aristotele Decerptae.
Admonitio De Sequenti Opusculo.
Caput Primum.— De oratione: et quam late pateat significatio οὐσίας.
Caput II.— De aequivocis et multivocis.
Caput III.— Quid Aristoteles agat in categoriis.
Caput IV.— De denominativis. Differunt paronyma ab homonymis.
Caput V.— Substantia et accidens.
Caput VI.— Quae dicuntur de subjecto, quae sunt in subjecto.
Caput VII.— Quid genus, quid species.
Caput VIII.— De praedicamentis in generali.
Caput IX.— De usia sive substantia. Usia proprie. Secundae usiae quae dicantur.
Caput X.— De quantitate. Quanto nihil est contrarium. Contraria quae dicantur.
Caput XI.— Ad aliquid. Ad aliquid quando dicitur. Opposita.
Caput XIII.— De facere et pati.
Caput XIV.— De jacere, sive situ.
Caput XVII.— De postpraedicamentis.
Caput XVIII.— De oppositis. Tres species contrariorum.
Caput XXII.— Conclusio operis.
Principia Rhetorices .
Caput Primum.— Oratoris officium.
Caput II.— Quis sit finis oratoris.
Caput III.— De civilibus quaestionibus, et differentia generalium et specialium.
Caput IV.— Quae sint circumstantiae controversiam facientes.
Caput V.— Quaestiones rationales fiunt quatuor modis.
Caput VI.— De quatuor quaestionibus legalibus.
Caput VII.— Quibus quaestio articulis nectatur.
Caput VIII.— Modi controversiarum.
Caput IX.— De figuris controversiarum.
Caput X.— Quid utilitatis prae se ferat figurarum ejusmodi agnitio.
Regulae Clericis Traditae Fragmentum.
Regulae Clericis Traditae Fragmentum.
Admonitio De Sequenti Opusculo
Regula Secunda.
Admonitio De Sequenti Opusculo.
De Vita Eremitica, Ad Sororem Liber.
De Vita Eremitica, Ad Sororem Liber.
Caput Primum.— Ut instituta est eremitica vita.
Caput II.— Reclusio corporis solius nihil prodest.
Caput III.— Reclusarum cum externis mulieribus confabulationes.
Caput IV.— Ex confabulatione cum externis mulieribus quae pernicies.
Caput V.— Reclusarum quarumdam avaritia.
Caput VII.— Studeat silentio, et raro modesteque loquatur.
Caput VIII.— Quibuscum personis loqui decet reclusam.
Caput IX.— Scribit vivendi formam reclusis rogatus a sorore.
Caput X.— De colloquio cum variis personis. Quid hac in re observandum a reclusa.
Caput XI.— Operetur manibus, ornetur verecundia.
Caput XII.— Reclusa verbis lacessita ut se gerere debet.
Caput XIII.— De tempore loquendi et tacendi.
Caput XIV.— Quibus exercitiis vacandum a calendis novemb. ad Quadragesimam.
Caput XV.— De exercitiis a Pascha ad calendas novembris.
Caput XVI.— De quadragesimali jejunio.
Caput XVII.— Persequitur de virtute jejunii.
Caput XVIII.— De significatione Quadragesimae.
Caput XIX.— De cibi et potus qualitate et quantitate.
Caput XX.— De vestimentis et calceamentis.
Caput XXI.— Solitudo est hominum consortio praeferenda propter conservationem virginitatis.
Caput XXII.— Ut virginitatis propositum religiose custodiendum.
Caput XXIII.— Castitatis dispendium in mensa timendum, et in colloquiis.
Caput XXIV.— Ante somnum conscientia excutienda, et dolendum de peccatis.
Caput XXV.— In tentationibus impudicis recogitanda virginis Agnetis historia.
Caput XXVI.— Castitas in juvenili aetate sine magna cordis et corporis attritione non stat integra.
Caput XXVIII.— Contra senes qui concubinarum consortio carere nolunt.
Caput XXIX.— Virgo semper pavida se ipsa muniat verbi Dei meditatione.
Caput XXX.— Contra eos qui rigorem abstinentiae non amplectuntur, ne corporis languorem incurrant.
Caput XXXI.— De adolescente resipiscente et Christum hora mortis vidente.
Caput XXXII.— Vera discretio, carni animam praeponere.
Caput XXXIII.— De superbia et ejus speciebus.
Caput XXXIV.— De quadam specie vanitatis in cellulae oratoriique ornamentis.
Caput XXXV.— Rursus de quadam inani gloria.
Caput XXXVI.— De ornamentis virtutum praeferendis.
Caput XXXVII.— Persequitur de virtutum ornamentis.
Caput XXXVIII.— Ex lini, quo altare ornatur, consideratione quomodo mores instituendi.
Caput XL.— De dilectione Dei et proximi, ac primum ut in proximum exercenda a sanctimonialibus.
Caput XLI.— De exemplo Mariae et Marthae, deque vita activa et contemplativa.
Caput XLII.— De rerum ecclesiasticarum dispensatione.
Caput XLIII.— Claustrales non debent pauperum et hospitum cura distendi.
Caput XLIV.— Administratio temporalium haud convenit caenobitis, multoque minus virgini reclusae.
Caput XLV.— Ut sanctimonialis debet si quid sibi superest, erogare.
Caput XLVI.— Quod eleemosynae genus a monialibus impendi decet.
Caput XLVII.— De dilectione Dei concitanda in meditatione mysteriorum Christi.
Caput XLIX.— De contemplatione Christi pueri.
Caput L.— De consideratione baptismi, jejunii et tentationis Christi.
Caput LI.— De Muliere in adulterio deprehensa.
Caput LII.— De muliere lacrymis pedes ejus rigante.
Caput LIII.— De paralytico per tegulas invecto et corporaliter spiritualiter que sanato.
Caput LIV.— De receptione Christi in domo Marthae et Mariae.
Caput LV.— De ingressu Christi in Jerusalem pueris acclamantibus, Hosanna, etc.
Caput LVI.— De coena Domini et rebus in ea gestis.
Caput LVII.— De Christi agonia in monte Oliveti.
Caput LVIII.— De Christi traditione.
Caput LIX.— De injuriis Christo apud principem sacerdotum et apud Pilatum illatis.
Caput LX.— De passione Christi, et deceptione diaboli.
Caput LXI.— De Christo in cruce.
Caput LXII.— De mira Christi patientia in cruce.
Caput LXIII.— Virgo propior adstat cruci.
Caput LXV.— De Magdalena sepulcrum visitante.
Caput LXVI.— De mundi et rerum praesentium contemptu.
Caput LXVII.— Mors a sanctis desideratur.
Caput LXVIII.— Mors justo felicitatis principium est.
Caput LXIX.— De animae e corpore exeuntis requie vel supplicio.
Caput LXX.— De requie aeterna et gloria sanctorum.
Caput LXXI.— De extremi judicii die.
Caput LXXII.— De confusione et poena malorum.
Caput LXXIII.— Amor Deo rependendus pro praedestinationis gratia.
Caput LXXIV.— De gloria bonorum.
Caput LXXV.— Ex sota Dei gratia salvandis accensemur.
Caput LXXVI.— De regno Dei post judicium.
Caput LXXVII.— De regni Dei felicitate.
Caput LXXVIII.— Epilogus operis.
Index Rerum Quae In Hoc Primo Volumine Continentur.
Caput V. 1 Concilium Carthagine habitum die decimo sexto junii decernit legandos episcopos ad transmarinas sedes, ut Donatistae ad unitatem redeuntes cooptari possint in clerum; et quaedam per eosdem legatos ab imperatore petenda. 2 Alterum ejusdem anni Carthaginense concilium decimo tertio die septembris agit de revocandis ad Ecclesiam iisdem schismaticis, et statuit eorum clericos in suis honoribus recipiendos esse. 3 Ratio modusque admittendorum ab Ecclesia Donatistarum. 4 Quaedam ex constitutionibus Carthaginensis concilii notantur.
1. Concilium in Africana collectione duplex anno eodem quadringentesimo primo ponitur, alterum die supra decimum sexto vel quarto kalendas julias, alterum idibus septembris, utrumque Carthagine in secretario basilicae Restitutae celebratum. Aurelius, qui unus in priore synodo verba facit, tantummodo partem illorum testatur adfuisse, quibus eo conveniendum erat. Ac primum quidem proponit, Africam ea laborare ministrorum penuria, ut in multis Ecclesiis ne unus quidem vel illitteratus diaconus praesto sit. Unde relinquit colligendum, superiores gradus, cum plures quam diaconatus dotes requirant, multo magis ministris idoneis destitui. Et quotidianos, inquit, planctus diversarum pene emortuarum plebium jam non sustinemus; quibus nisi fuerit aliquando subventum, gravis nobis et inexcusabilis innumerabilium animarum pereuntium causa apud Deum mansura est (Labbe, Concil. tomo 2, pag. 1642) . Persuasum habebat, a nemine dubitari, quin ei malo remedium afferretur, si modo qui a Donati partibus ad Ecclesiam remearent, iis ad ecclesiasticas dignitates aditus non intercluderetur: verum id a sedibus praecipue Romana ac Mediolanensi anno forte trecentesimo nonagesimo secundo in synodo Capuensi vetitum fuerat. Itaque petit Aurelius 0301 ut episcopus quispiam ex suo ipsorum numero ad Anastasium Romanum antistitem simulque ad Venerium Mediolanensem mittatur, qui Ecclesiae Africanae indigentiam illis aperiat; oretque eos in clericorum ordinem cooptari consentiant, qui baptizati fuerint ab haereticis adhuc infantes; dummodo digna tanto gradu pietas, prout in superiori concilio fuerat ab Africana Ecclesia constitutum, in illis emineat (Codice Canonum Afric., can. 57) . Constat quidem, jam ante sive in Hipponensi concilio anni trecentesimi nonagesimi tertii, sive in Carthaginensi anni trecentesimi nonagesimi septimi, agitatum fuisse de recipiendis in suo honore et gradu conversis ad Ecclesiam Donatistis; modo tamen in schismate non rebaptizassent, aut suos secum populos reducerent: at quidquam ea de re, nisi consultis prius transmarinis Ecclesiis, definire noluerunt. Tum inde Aurelius alia proponit non parum necessaria, quae ab Imperatore petenda essent: inter haec, uti profana quae multis in locis fierent convivia prohibeantur (Ibid., can. 60) ; idque non solum propter saltationes, aliaque turpitudinis ac impudentiae plena, quae in religionis christianae contumeliam in illis Pagani exercebant, verum etiam quod Christianos isthic adesse cogerent; qua in re sub imperatoribus Christo addictis nova quaedam excitabatur persecutio. Convivia illa ex erroribus gentilium manasse, necnon divinis repugnare praeceptis, aperte testatur Aurelius: quibus verbis, ut quidem videtur, ea notat in templis solita celebrari, quae pariter Augustinus sermone sexagesimo secundo, qui cum hoc articulo non mediocrem habet affinitatem, insectatus est. Praeterea si quis servos suos manumittere cuperent, id illis in ecclesia, coram episcopis, nulla alia ex juris formulis servata, peragendi potestatem fecerat Constantinus triplici lege, quod forte in Africa, ubi de modo ac legitimo ritu ambigebatur, nondum usu receptum erat. Postulat ergo Aurelius, ut mittendo in Italiam legato cura committatur sciscitandi, quonam pacto sese Italiae episcopi in ea re gererent; ut sibi quoque tantumdem potestatis ipsi usurpent (Ibid., can. 82) . In concilio idibus septembris habito constitutum est, ut ab Imperatore peteretur in ecclesia manumittendi facultas (Ibid.) : quam et concessam fuisse ex Augustino discimus (Serm. 21, n. 6; Serm. 356, n. 6) .
2. Ad secundum istud eodem anno quadringentesimo primo idibus septembris habitum Carthagine concilium, cum totius Africae generale fuerit, episcopi convenere frequentissimi; adeo ut ad obeundum privatum negotium non pauciores viginti delegati sint, in quibus Alypius, Augustinus, atque Evodius recensentur. Augustini certe ingenium in hujusce concilii decretis elucet plurimum. Primum recitatae sunt litterae ab Anastasio papa ad episcopos Africanos scriptae; quibus eos cohortabatur, ne improbitatem, injurias, ac damna, quae ab haereticis Donatistis illata, tam dirum in modum Ecclesiam Africanam vexabant, ullo modo dissimularent. Actaeque tum Deo gratiae, quod tanta adversus ipsos charitate sancti hujus Antistitis animum inflammasset: deinde magna cura 0302 discussum, quaenam cum Donatistis agendi ratio esset utilior futura (Labbe, Concil. tomo 2, pag. 1651) : captumque est Deo inspirante consilium, ut benigne admodum et pacifice ageretur, atque illis omnibus, quoad fieri posset, ob oculos poneretur, quam miserum in statum decidissent (Codice Canonum Afric., can. 66) : quod spes esset, futurum, ut amicarum hujusmodi correctionum ope, mentis caliginem illis Deus abstergeret, cor emolliret, et laqueorum, quibus a daemone tenebantur irretiti, nexus dissolveret. Statutum est eam ob causam, litteras ad Africanos magistratus a Concilio mittendas esse, quibus rogarentur, ut eorum, quae Donatistas inter ac Maximianistas acta fuerant, instrumenta authentica episcopis tradi juberent (Ibid., can. 67) : tum deligendos antistites, qui schismate segregatos ab Ecclesia episcopos plebesque eorum ad pacem et unitatem invitarent, convincerentque nihil esse causae, cur ab eis catholica Ecclesia reprehendatur; cum praesertim eorumdem in Maximianistas indulgentia obtentas suae secessioni causas omnes excludat (Ibid., can. 69) . Placuit quoque ut episcopis ad Donatistas per omnes Africae provincias legandis potestas sub instructionis forma traderetur, a cujus praescripto non esset illis integrum discedere (Ibid., can. 85) . Nihil erat ad resarciendam concordiam magis idoneum, quam si redeuntes ad Ecclesiam Donatistarum clerici in suis honoribus reciperentur (Ibid., can. 68) . Quod quidem tam in ipso discidii initio, quam cum redintegrata est sub annum trecentesimum quadragesimum septimum per Macarium unitas, servatum fuerat, uti testes esse poterant Africanae pene omnes ecclesiae: verum idem postea variae synodi, in quibus praecipue Hipponensis, ac transmarina, Capuana fortasse anno trecentesimo nonagesimo secundo celebrata prohibuerant. Veterem illum usum revocare, idque erga eos cum primis, qui suos secum populos reducerent, peroptabant Africani antistites; attamen de ea re nihil decernere ausi fuerant priusquam episcoporum Italiae consensum obtinuissent. Ad hunc modum in concilio, decimo sexto kalendas julias praesentis anni coacto, animis affecti remanserant; remque omnem statuerant Romani Episcopi ac Mediolanensis arbitrio permittendam. In hoc vero decretum est, ut ad Italos antistites, ac praecipue ad Anastasium papam litterae darentur, quibus certiores fierent, pacem atque Africanae Ecclesiae utilitatem exigere, ut locorum episcopis Donatistas in propriis honoribus recipiendi facultas esset, dum revocandis ad unitatem aliis conducibile videretur: valeret autem transmarinum placitum adversus eos solos, qui reditu suo Ecclesiae non tantum afferrent utilitatis, quantum ad hocce inflictum disciplinae vulnus compensandum sufficeret. Hac tamen hujus articuli inscriptione (Ut clerici Donatistarum in Ecclesia catholica recipiantur in clero) videtur significari, eum loco habitum constitutionis definite ab Ecclesia Africana factae, neque pendentis ex transmarinarum Ecclesiarum consensu.
3. Augustinus circiter annum quadringentesimum 0303 sextum contra Cresconium scribens, superioris articuli constitutionem tunc temporis observari solitam declarat; necnon episcopos caeterosque inferioris ordinis clericos, qui se ad Ecclesiam recipiebant, vel exercuisse propria ministeria, vel ab iis abstinuisse, prout Ecclesiae paci ac saluti populorum, quorum causa hae dignitates ac ministeria constituta sunt, expedire judicabatur (Contra Cresconium, lib. 2, c. 11, n. 13) . Quam disciplinam adversus Donatistas, a quibus reprehendebatur, ipse defendit (Ibid., c. 10, n. 12) . Postea cum Bonifacio comiti scriberet, perinde esse ait, ac si cortex arboris ad inserendum surculum incidatur (Epist. 185, c. 10, n. 44) . Certe quidem Donatistae episcopi in locis episcopo catholico destitutis suas plebes cum eas ad Ecclesiam reducerent, gubernandas obtinebant (Codice Canon. Afric., can. 99) ad annum usque quadringentesimum septimum. Hinc reperiuntur in collatione Carthaginensi catholici antistites non pauci, qui prius Donati partes sectati erant. Quin etiam nonnullis qui rebaptizaverant, sua servabatur dignitas (Cont. Cresconium, lib. 2, c. 16, n. 19) . Rogatus a quodam Theodoro Augustinus, quo pacto, si qui ex Donatistis clerici schismati nuntium remittere vellent, illos esset recepturus (id enim arbitrio cujusque episcopi permiserat concilium), a se nullum sua dignitate spoliatum iri viva voce respondit: quod ipsum postea propria manu eidem perscripsit, rogans de hoc illos certiores faceret; et suam quoque epistolam, si ita vellent, quasi fidei obsidem relinqueret (Epist. 61, n. 1) . Theodorus ille, quem fratrem vocitat, vir erat, ut quidem credibile est, non mediocris Hippone auctoritatis, quo ad tractandum cum Donati sectatoribus utebatur. Etenim Theodori et Maximi, quos charissimos et honorabiles filios appellat (Epist. 107, 108, n. 1) , ministerio epistolam primum ad Macrobium Hipponensem Donatistarum episcopum curavit deferendam (Epist. 106) . Nec est cur fratris nomen, quo ab eo Macrobius compellatur, quemquam moveat, cum hoc titulo laicos etiam honorare nonnunquam soleret Augustinus. Is quidem, ut secundum pollicita faceret, duos Proculeiani diaconos admisit (Epist. 78, n. 8) . Hi postea in culpam aliquam lapsi, populo in causa fuerunt, cur et Proculeiani regimini insultaret, ac ob Augustini virtutem gestiens dictitaret e clericis qui sub ejus disciplina fuissent informati, neminem in talia peccata decidere. Id autem ipse Augustinus minus probabat, ac neque homines de ipso gloriari, neque haereticis, praeter suam haeresim, quidquam exprobrari volebat. Inter explicandum psalmum trigesimum sextum populi precibus commendat subdiaconum Donatistam de cujus ad Ecclesiae communionem reditu laetari se profitetur (Enarr. in Psal. XXXVI, serm. 2, n. 11) . Porro qui ab unitate ad Donati partem deficientes, iterum tingi Baptismo voluerant, Ecclesia in his recipiendis haud aeque facilem se praebebat, ac in aliis qui a pueritia schismate fuerant implicati (Contra Cresconium, lib. 2, c. 16, n. 19) . Amabat utrosque Ecclesia, eisque sanandis charitate plane materna serviebat. Verum etsi neutros recipiebat sine poenitentia, in eos 0304 tamen quos nondum in filiis numeraverat, paulum indulgentior, aliis qui transfugerant ab ejus unitate, poenas indicebat multo graviores (Epist. 93, n. 53) . Nam ab ecclesiasticis honoribus posteriores istos excludebat, perinde ac qui semel abdicato schismate, rursus ad vomitum reversi, ab Ecclesia defecissent, sive hi tantum e plebe fuissent apud Donatistas, sive in eorum clero locum obtinuissent: ac si quis episcoporum illos aut ab ecclesiasticis dignitatibus non removisset, aut etiam ad eas adsciscere voluisset, fraterno jure culpabatur a diligentioribus (De unico Baptismo, c. 12, n. 20) . At contra displicuit valde Augustino, ac prae dolore torta sunt viscera ejus, ubi audivit quemdam a Donatistis redeuntem, et peccatum rebaptizationis confitentem, ab Ecclesiae aditu ac poenitentia fuisse ea specie prohibitum, quod recipi forte non nisi legum metu postulasset. Puta, inquit, quia coactus est esse catholicus, erit poenitens. Quis illum cogit petere reconciliationis locum, nisi voluntas propria? Modo ergo admittamus infirmitatem, ut postea probemus voluntatem (Serm. 296, c. 11, n. 12) . Quanquam autem erant Donatistarum clerici, quibus munerum suorum usu interdicebatur, attamen quibus illa obeundi potestas fiebat, non eis coram plebe manus imponebantur, ne istud in contumeliam sacrae ordinationis, quae deleri in ipsis nunquam poterat, verteretur. Si quando tamen ignoranter fiebat, ut nec animose defenderetur factum, sed pie corrigeretur cognitum, venia facilis impetrabatur (Contra Epist. Parmeniani, lib. 2, cap. 13, n. 28) , atque idem statutum in presbyteros ac diaconos omnes obtinebat, quos perpetrata crimina dignos qui de gradu suo dejicerentur, effecerant. Testatur sane beatus Optatus sanctum chrisma in iis qui apud Donatistas illo inuncti fuissent, ab Ecclesia catholica intemeratum atque incorruptum servari (Optatus, lib. 7) . Imo qui in eadem factione honorem tantummodo presbyterii gesserant, nonnunquam provehebantur ad episcopatum: cujusmodi complures in Collatione animadvertere licet. In his clarissimus est Sabinus, qui cum Tuccae in dioecesi Milevitana presbyteri munus obiret, plebi suae ad Ecclesiam adductae, ipsum dari sibi episcopum expetenti, cum ea dignitate praefectus est (Collat. Carthag. 1, cap. 130) . Quod ad laicos attinet, qui baptizati a Donatistis fuerant infantiam nondum egressi, concessum aliquando erat, ut eis liceret sacris ordinibus initiari (Codice Canonum Afric., can. 57) : id autem cum nonnisi propter summam clericorum penuriam statutum fuisset, consultus aliquando à Possidio Augustinus num quemdam in Donati partibus baptizatum ordinaret, ei significavit id se neque consulere, neque, si quidem cogeret necessitas, condemnare (Epist. 245, n. 2) . De illis porro, qui a schismaticis ob admissam culpam gradu et ordine moti fuissent, profitebatur ab ineunte episcopatu suo Augustinus, se hunc servare modum, ut si ad catholicam Ecclesiam transire cuperent, in ea humiliatione poenitentiae reciperentur, cui illos fortassis Donatistae ipsi propter disciplinam subjecissent, si retinuissent eorum societatem: ratus videlicet nunquam 0305 ferendum esse, ut quisquam impune in aliam Ecclesiam ex alia commigret, disciplinae severitatem elusurus (Epist. 35, n. 3) . A vero neutiquam abhorret, talem fuisse eum de quo in Psalmum trigesimum sextum verbis ad permovendos pietatis sensus admodum appositis loquitur. Quidam, ait ille, ex parte Donati venerat ad nos, accusatus et excommunicatus a suis, hic quaerens quod ibi perdiderat. Sed quia suscipi non potuit, nisi eo loco quo debuit; non enim deseruit illam partem quasi integer apud ipsos, ut appareret eum non necessitate, sed electione fecisse: quia ibi ergo habere non potuit quod quaerebat, quaerebat autem vanam elationem et falsum honorem (quibus verbis aliud quiddam, quam simplex communio designatur); et quia hic non invenit quod ibi perdidit, et ipse periit. Gemebat saucius, et non consolabatur: erant enim in conscientia ejus aculei horribiles taciti. Tentavimus consolari eum de verbo Dei; sed ille non erat de sapientibus formicis, quae sibi aestate collegerunt, unde hieme vivant. Cum enim res sunt tranquillae, tunc homo sibi colligere debet verbum Dei, et recondere in intimis cordis sui, quemadmodum formica abscondit in cavernosis penetralibus labores aestatis. Per aestatem enim vacat hoc agere: venit autem hiems, id est, supervenit tribulatio; et nisi intus invenerit quod edat, necesse est ut fame dispereat. Iste ergo sibi non collegerat verbum Dei; supervenit hiems, non hic invenit quod quaerebat; consolari nisi inde non poterat, de verbo autem Dei nullo modo. Intus apud se nihil habebat, foris quod quaerebat non inveniebat; ardebat indignationum et dolorum facibus; agitabatur mens ejus violenter, et tam diu occulte donec etiam erumperet in quosdam gemitus, ita ut inter fratres sonaret, et se audiri nesciret. Videbamus, et dolebamus vehementer, Deus scit tantam poenam animae, tantas cruces, tantas gehennas, tanta tormenta. Quid pluribus? impatiens loci humilis, cui, si saperet, posset esse locus salubris, talis apparuit, ut etiam projiceretur (Enarr. in Psal. XXXVI, serm. 2, n. 11) . Videtur tamen fateri Augustinus, quemdam, Quodvultdeum nomine, quem Donatistae quasi duplicis adulterii convictum abjecerant, vel ad communionem, vel ad clericalem dignitatem receptum fuisse: verum id non prius factum, quam innocentiam suam legitime probavisset (Contra Litteras Petiliani, lib. 3, c. 32, n. 37) .
4. Ut ad Carthaginense concilium redeamus, statutis iis quae ad Donatistas pertinebant, nonnulla in eo disciplinae causa decreta sunt. Inter caetera quia usu forte receptum erat apud Afros, ut quoties Ecclesia quaepiam vacaret, ea certo cuidam episcopo committeretur, de temporariis hujusmodi episcopis nonnihil statutum. Tales autem Interventores sive Intercessores vocitabant: exstatque apud Augustinum Donatistarum criminatio, qua necis illatae cuidam Interventori, quem tum Majorino nondum adversus Caecilianum ordinato Carthaginem miserant, orthodoxos calumniabantur (Epist. 44, c. 4, n. 8) . Hujusmodi quoque Interventores adventitios, ut vocat Augustinus, illi Romam ad suos sectatores mittebant, antequam proprios illis episcopos ordinare coepissent (De 0306 Unico Baptismo, c. 16, n. 28) . Prohibet ergo concilium, ne quis ejus Ecclesiae sit episcopus, quam prius Interventoris titulo rexerit: qui si nequiverit efficere intra annum, ut electio episcopi perageretur, jubet alium Interventorem exacto anno in illius locum subrogari (Codice Canonum Afric., can. 74) . Hoc idem concilium decrevit, ut clericis ab Ecclesia propter aliquod crimen separatis, annus ad probandam innocentiam concederetur; quo elapso omnis sui purgandi illis adimeretur facultas (Ibid., can. 79) . Cujus decreti in epistola, de qua nobis jam jam dicendum erit, meminit Augustinus (Epist. 65, n. 2) . Sequentem etiam canonem citare videtur, quem in ultima synodo constitutum asserit, ut qui de aliquo monasterio recessissent aut ejecti fuissent, eos neque ad clericalem ordinem in alia Ecclesia, neque ad monasterii ullius administrationem promoveri fas esset (Codice Canonum Afric., can. 80) . Illum quoque subindicat in quadam ad Aurelium epistola, et ad eum observandum cohortatur. Coenobii in aliena dioecesi constituti monachos synodus universim comprehendit, eumque episcopum, a quo fuerint promoti, ab omnium (si propriam plebem excipias) communione separat. Agitata fuit hoc in concilio Cresconii Villa-Regensis causa (Ibid., can. 77) : necnon et Equitii Hippo-Diarrhytorum episcopi (ibid., can. 78) ; qui quid perpetraverit incompertum est. Hoc tantum exploratum habemus, eum jam pridem episcoporum sententia damnatum ob scelera, non modo illorum, ut par erat, non paruisse judicio, verum etiam inquieti animi vitio et impudentia Ecclesiam perturbavisse. Quae causa fuit, cur concilium ad decimum sextum kalendas julias anni quadringentesimi primi coactum legatis, quos ad Imperatorem destinabat, mandaret, ut, si forte Equitium illum in Italia reperissent, omni juris via adversus ipsum agerent (Ibid., can. 65) . Non deerant in ejus urbe, qui causae ipsius plus nimio studerent, ejusque a fuga reditum praestolarentur: cum ejus contra alii ab istis dissidentes abdicarent communionem: et hi quidem aedes Deo sacras tenebant, ac episcopum adhuc nullum acceperant. Cum igitur Ecclesiam illam non putaret concilium desertam diutius esse relinquendam, episcopos viginti, et in his Alypium, Augustinum atque Evodium selegit, qui sese eo conferentes, episcopum communi universae plebis consensu, si tamen Equitii fautores ad ineundam cum aliis societatem liceret adducere, instituerent: sin minus, darent operam, ne quam isti moram episcopali electioni afferrent. Augustinus continuo post absolutam illam synodum scribens, affirmat episcopum Vigesilitanum, aut certe ad cujus dioecesim pertinebat Vigesilitana Ecclesia, in plenario Africae concilio de gradu fuisse dejectum, atque hanc ob causam ejusdem loci populum, si illum recipere noluerit, probe facturum, neque ad id vel posse vel debere ab ullo cogi: memoratum vero episcopum, si potentiae saecularis terrore, quod quidem videtur fuisse minatus, ad eam rem ipsum adigere tentaret, qualis modo sit, et qualis ante fuerit quando de se nihil 0307 mali credi volebat, ostensurum. Nullus enim, inquit, sic proditur qualem causam habuerit, quam ille qui per saeculares potestates, vel quaslibet violentias, cum perturbatione et querela conatur recipere honorem, quem perdidit. Non vult enim volenti Christo servire, sed Christianis nolentibus dominari (Epist. 64, n. 4) . Terminatur denique concilium facta Carthaginensi antistiti potestate eas nomine episcoporum omnium dictandi atque obsignandi epistolas, quas concilia mittere constituissent: non secus ac tradita scriptis mandata eorum, quae circa Donatistas observanda omnino essent (Codice Canonum Afric., can. 85) .