Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur

 Elenchus Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur

 Notitiae Biographicae Necnon Et Bibliographicae De Sanctis Pontificibus Romanis Marcellino, Marcello, Eusebio, Melchiade, Et De Rheticio Aeduensi Epis

 Notitiae Biographicae Necnon Et Bibliographicae De Sanctis Pontificibus Romanis Marcellino, Marcello, Eusebio, Melchiade, Et De Rheticio Aeduensi Epis

 Sanctus Marcellinus Papa.

 Sanctus Marcellinus Papa.

 § I.— Quando et quamdiu sederit.

 §—II. De antiqua fabula qua Marcellinum idolis thus obtulisse vulgatum est.

 § III.— Vulgatae synodi Suessanae seu Sinuessanae de Marcellino papa gesta.

 Sanctus Marcellus Papa.

 Sanctus Marcellus Papa.

 § I.— Quando et quamdiu sederit.

 § II.— De constantia Marcelli in servanda poenitentiae disciplina.

 De Sancto Marcello Martyre Damasi Papae Carmen.

 § III.— De decreto quod Marcello adscribitur, ubi de usu quo pueros monasteriis parentes offerebant, disseritur.

 Sanctus Eusebius Papa.

 Sanctus Eusebius Papa.

 § I.— Quando et quamdiu sederit.

 § II.— In quo vulgatum de S. Eusebio carmen explicatur.

 Epigramma De S. Eusebio.

 § III.— De epistolis ac decretis Eusebio papae adscriptis.

 Sanctus Melchiades Papa.

 Sanctus Melchiades Papa.

 § I.— Quando et quamdiu sederit.

 § II.— De litteris Maxentii imperatoris ac praefecti praetorio Melchiadi datis, quibus illi ecclesiis quae fuerant ablata, restitui jubebant.

 § III.— Donatistarum causa Melchiadis cognitioni a Constantino imperatore demandatur.

 Exemplum Epistolae.

 ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ

 § IV.— Melchiadis sententia de Caeciliani causa.

 § V.— Melchiadis judicium Donastistae antiqui respuunt, eumque postmodum traditionis librorum recentiores falso accusant.

 § VI.— De decretis Melchiadi papae attributis.

 Rheticii, Episcopi Aeduensis, Dictum De Baptismo.

 Rheticii, Episcopi Aeduensis, Dictum De Baptismo.

 Anonymi Carmen De Laudibus Domini.

 Anonymi Carmen De Laudibus Domini.

 Celsi In Altercationem Jasonis Et Papisci Praefatio De Judaica Incredulitate, Ad Vigilium Episcopum.

 Celsi In Altercationem Jasonis Et Papisci Praefatio De Judaica Incredulitate, Ad Vigilium Episcopum.

 Praefatio Nicolai Lenglet Dufresnoy In Lactantium.

 Praefatio Nicolai Lenglet Dufresnoy In Lactantium.

 Lactantii Vita.

 Lactantii Vita.

 Insignium Virorum Testimonia De L. Caecilio Firmiano Lactantio.

 Insignium Virorum Testimonia De L. Caecilio Firmiano Lactantio.

 Eusebius Caesariensis, in Chronico, IV saeculo:

 S. Hieronymus, de Scriptoribus eccl., V saeculo:

 Idem, Commentar. in Eccles. cap. X:

 Idem, in cap. IV Epistolae Pauli ad Ephesios:

 Idem, in epistola 13, ad Paulinum:

 Idem, in epistola 83 (al. 84), ad Magnum:

 Eucherius episcopus, in epist. ad Valerianum, V saeculo:

 Honorius, Augustodun. presbyter, de Luminaribus Ecclesiae, sive de Scriptoribus eccles., XII saeculo:

 Abbas Trithemius, de Scriptoribus ecclesiasticis, XV saeculo:

 Raphael Volaterranus, Antropol., lib. XVI, ut sup., XV saeculo.

 Franciscus Petrarcha, Epistolarum Senilium lib. I, epistola 4, ad Joannem Boccacium, XIV saeculo:

 Et ibidem paulo infra:

 Idem, Invectivar. in medic. lib. primo, ad fin.:

 Et de Otio religiosorum lib. primo:

 Et libro secundo:

 Et paulo infra:

 Idem, Rerum Memorabilium lib. primo, in M. Varrone:

 Joannes Franciscus Picus, lib. de Stud. divinae atque humanae philosoph., cap. 7, XV saeculo:

 Idem, lib. III Epistolar., epistola 10:

 Leonardus Aretinus, in epistola ad Constantiam Sfortiam, XV saeculo:

 L. Coelius Rhodiginus, Antiquarum Lect. lib. VI, cap. 18, XV saeculo:

 Idem, libro IX, cap. 12:

 Et paulo post ibidem:

 Joannes Ludovicus Vives, Valentinus, ad finem libri tertii de Tradend. Discipl., XVI saeculo:

 Et libro quarto:

 Et libro quinto.

 Joannes Baptista Pius, Annotat. c. 98, XVI saeculo:

 Gregorius Giraldus Veronen., Dialogo quinto de Hist. poetarum, XVI saeculo:

 Franciscus Floridus, Subsecivarum Lect. lib. II, cap. 4, XVI saeculo:

 Gulielmus Canterus, Novar. Lect. lib. III, cap. 30, XVI saeculo:

 Synthesis Doctrinae Lactantii.

 Synthesis Doctrinae Lactantii.

 Naevi Lactantii, Et Errores.

 Naevi theologici sunt:

 Naevi chronologici.

 Naevi philosophici sunt:

 Annotationes Censoriae In Quaedam Lactantii Errata, Ex Codice Manuscripto Bibliothecae Regiae Numero MDCLXXIII, Inter Theologos, In-Folio.

 Annotationes Censoriae In Quaedam Lactantii Errata, Ex Codice Manuscripto Bibliothecae Regiae Numero MDCLXXIII, Inter Theologos, In-Folio.

 Propositiones Quae In Lactantio Reperiuntur Ad Fidem Pertinentes, A Catholicis Caute Legendae, In Notis, Vel Pio Sensu Explicatae, Vel Confutatae, Ex

 Propositiones Quae In Lactantio Reperiuntur Ad Fidem Pertinentes, A Catholicis Caute Legendae, In Notis, Vel Pio Sensu Explicatae, Vel Confutatae, Ex

 Elenchus Manuscriptorum Codicum Lactantii. Manuscripti Codices:

 Elenchus Manuscriptorum Codicum Lactantii. Manuscripti Codices:

 Admonitio In Sequentem Notitiam.

 Admonitio In Sequentem Notitiam.

 Notitia Manuscriptorum Codicum Lucii Caecilii Firmiani Lactantii, Qui Asservantur Romae, In Apostolica Bibliotheca Vaticana.

 Notitia Manuscriptorum Codicum Lucii Caecilii Firmiani Lactantii, Qui Asservantur Romae, In Apostolica Bibliotheca Vaticana.

 Codices Vaticani Quos non viderunt nec Josephus, nec Sigismundus Isaeus, in editione Firmiani Lactantii.

 Codices Nunc Vaticani, Olim Palatini.

 Bibliothecae Vaticanae Urbinatensis Codices Lactantii.

 Codices Vaticani Bibliothecae Regiae Alexandrinae, Id est, ex Bibliotheca Christinae Alexandrae, reginae Suecorum.

 Variae Editiones Lactantii.

 Variae Editiones Lactantii.

 Partes Lactantianorum Operum Seorsim Editae.

 Quaedam Lactantiana In Linguas Vulgares Versa.

 Dissertationes Ad Lactantium.

 Analysis Libri Primi Lactantii.

 Analysis Libri Primi Lactantii.

 Rationibus.

 Auctoritatibus.

 Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Divinarum Institutionum Liber Primus. De Falsa Religione Deorum.

 Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Divinarum Institutionum Liber Primus. De Falsa Religione Deorum.

 Praefatio. Quanti Sit Et Fuerit Semper Cognitio Veritatis.

 Caput Primum. De religione et sapientia.

 Caput II. Quod providentia sit in rebus humanis.

 Caput III. Uniusne potestate Dei mundus regatur, an multorum?

 Caput IV. Quod unus vere sit Deus a prophetis etiam praenuntiatus.

 Caput V. De testimoniis poetarum et philosophorum.

 Caput VI. De divinis testimoniis et de Sibyllis et earum carminibus.

 Caput VII. De testimoniis Apollinis et deorum.

 Caput VIII. Quod Deus sine corpori sit, nec sexu ad procreandum egeat.

 Caput IX. De Hercule et ejus vita et morte.

 Caput X. De Aesculapii, Apollinis, Neptuni, Martis, Castoris et Pollucis, Mercurii atque Liberi vita et gestis.

 Caput XI De Jovis ortu, vita, regno, nomine et morte, et de Saturno et Urano.

 Caput XII. Quod stoici figmenta poetarum ad philosophicam tranferunt rationem.

 Caput XIII. Quam vanae sint et inanes stoicorum interpretationes de diis et ibi de Jovis ortu, Saturno et Ope.

 Caput XIV. Quid de diis Euhemeri et Ennii doceat sacra historia.

 Caput XV. Quomodo, cum fuerint illi homines, dii fuerint nominati

 Caput XVI. Qua ratione dii esse non possint, quos sexus differentia discernit et quod in naturam Dei non cadit officium generandi.

 Caput XVII. De Stoicorum eadem sententia et ibi de deorum aerumnis et turpitudinibus.

 Caput XVIII. De deorum consecratione propter collata in homines beneficia.

 Caput XIX. Quod Deum verum simul cum diis vanis nemo possit colere.

 Caput XX. De diis Romanorum propriis et eorum sacris.

 Caput XXI. De diis Barbarorum quibusdam propriis, et eorum sacris, ac itidem de Romanis.

 Caput XXII. Quid auctor praedictarum vanitatum in Italia apud Romanos fuerit, et quis apud alias gentes.

 Caput. XXIII. De vanarum superstitionum aetatibus, et quibus coeperint temporibus.

 Analysis Libri Secundi, Qui Inscribitur De Origine Erroris.

 Analysis Libri Secundi, Qui Inscribitur De Origine Erroris.

 Liber Secundus. De Origine Erroris.

 Liber Secundus. De Origine Erroris.

 Caput Primum. Quod rationis oblivio faciat homines ignorantes veri Dei, qui colitur in adversis, et in prosperis contemnitur.

 Caput II. Quae fuerit prima causa fingendi simulacra de vera Dei imagine, et ejus vero cultu.

 Caput III. Quod Cicero aliique doctiores peccaverunt, non avertendo populos ab errore.

 Caput. IV. De Simulacris, ornamentisque templorum, et eorum contemptu, etiam ab ipsis Gentilibus.

 Caput V. Quod solus omnium creator Deus est colendus, non vero elementa, nec corpora coelestia: Refelliturque Stoicorum sententia, qui stellas et astr

 Caput VI. Quod nec mundus totus, nec elementa sint Deus, nec animata.

 Caput VII. De Deo, et religionibus insipientium de avaritia et majorum auctoritate.

 Caput VIII. De rationis usu in religione deque somniis, auguriis, oraculis, talibusque portentis.

 Caput IX. De Diabolo, Mundo, Deo, Providentia, Homine et ejus sapientia.

 Caput X. De mundo ejusque partibus, elementis et tempestatibus.

 Caput XI. De animantibus, homine, Prometheo, Deucalione, Parcis.

 Caput XII. Quod animalia non sponte nata sint, sed dispositione divina, cujus fecisset nos conscios Deus, si scire expediret.

 Caput XIII. Quare duo sexus in homine: quid sit mors ejus prima, quid secunda et de primorum parentum culpa et poena.

 Caput XIV. De Noe vini inventore: qui primi scientiam astrorum habuerint, ac de ortu falsarum religionum.

 Caput XV. De inquinatione angelorum, et duobus generibus daemonum.

 Caput XVI. Daemones nihil posse in eos qui in fide solidati sunt.

 Caput XVII. Astrologiam, aruspicinam et similes artes esse daemonum inventa.

 Caput XVIII. De Dei patientia et ultione, daemonum cultu, et falsis religionibus.

 Caput XIX. De simulacrum et terrenarum rerum cultu.

 Caput XX. De philosophis, deque veritate.

 Analysis Libri Tertii Lactantii. Vanitas Philosophiae Et Philosophorum.

 Analysis Libri Tertii Lactantii. Vanitas Philosophiae Et Philosophorum.

 Liber Tertius. De Falsa Sapientia Philosophorum.

 Liber Tertius. De Falsa Sapientia Philosophorum.

 Caput Primum. Veritatis collatio cum eloquentia cur eam non sunt assecuti philosophi: de stylo simplici Scripturarum.

 Caput II. De philosophia, et quam inanis fuerit ejus in exponenda veritate occupatio.

 Caput III. Philosophia quibus rebus constet et quis fuerit Academicae sectae auctor primarius.

 Caput IV. Scientiam a Socrate, opinationem a Zenone esse sublatam.

 Caput V. Multarum rerum scientiam esse necessariam.

 Caput VI. De sapientia, et Academicis et Physicis.

 Caput VII. De philosophia ethica et summo bono.

 Caput VIII. De summo bono, et animi corporisque voluptatibus et virtute.

 Caput IX. De summo bono, et de cultu veri Dei atque Anaxagorae refutatio.

 Caput X. Proprium hominis est Deum cognoscere et colere.

 Caput XI. De religione, sapientia, ac summo bono.

 Caput XII. De duplici pugna corporis et animae atque de appetenda virtute propter vitam aeternam.

 Caput. XIII. De animae immortalitate, deque sapientia, philosophia et eloquentia.

 Caput XIV. Quod Lucretius et alii erraverunt, ac ipse Cicero, in statuenda sapientiae origine.

 Caput XV. Senecae error in philosophia: et quomodo philosophorum oratio cum eorum vita pugnet.

 Caput XVI. Quod recte docentes philosophi male vivant, teste Cicerone unde non tam philosophiae, quam sapientiae studendum est.

 Caput XVII. A Philosophia ad philosophos transit, initio ab Epicuro sumpto et quomodo Leucippum et Democritum habuerit auctores erroris.

 Caput XVIII. Pythagorici et Stoici, animarum immortalitatem statuentes, voluntariam mortem inaniter persuadent.

 Caput XIX. Cicero et alii sapientissimi animarum immortalitatem, sed infideliter docent et quod bona vel mala mors ex ante acta vita sit ponderanda.

 Caput XX. Socrates aliis prudentior fuit in philosophia, quamvis in multis desipuerit.

 Caput XXI. De Platonis doctrina, quae respublicas destrueret.

 Caput XXII De Platonis praeceptis, iisdemque reprehensis.

 Caput XXIII. De erroribus quorumdam philosophorum, deque sole et luna.

 Caput XXIV. De antipodibus, de coelo ac sideribus.

 Caput XXV. De addiscenda philosophia et quanta ad ejus studium sint necessaria.

 Caput XXVI. Sapientiam sola doctrina coelestis largitur et quam sit efficax lex Dei.

 Caput XXVII. Quam parum philosophorum praecepta conferant ad veram sapientiam, quam in sola religione invenies.

 Caput XXVIII. De vera religione, deque natura fortuna num sit dea et de philosophia.

 Caput XXIX. De fortuna iterum et virtute.

 Caput XXX. Epilogus ante dictorum et qua ratione sit transeundum a vanitate philosophorum ad sapientiam veram et veri Dei cognitionem, in quo solo vi

 Analysis Libri Quarti Qui Inscribitur De Vera Sapientia Et Religione.

 Analysis Libri Quarti Qui Inscribitur De Vera Sapientia Et Religione.

 Liber Quartus. De Vera Sapientia Et Religione.

 Liber Quartus. De Vera Sapientia Et Religione.

 Caput Primum. De priore hominum religione, et quomodo error transfusus sit in omnem aetatem, ac de septem Graeciae sapientibus.

 Caput II. Ubi quaerenda sit sapientia quare Pythagoras et Plato non accesserunt ad Judaeos.

 Caput III. Sapientia et religio divelli non possunt necessarium est ut naturae Dominus sit uniuscujusque pater.

 Caput IV. De sapientia itidem et religione, atque de jure patris et domini.

 Caput V. Oracula prophetarum sunt inspicienda et de temporibus eorum, atque judicum et regum.

 Caput VI. Deus omnipotentem genuit Filium atque de eo testimonia Sibyllarum et Trismegisti.

 Caput VII. De nomine Filii atque unde Jesus et Christus appellatur.

 Caput VIII. De ortu Jesu in spiritu et in carne de spiritibus et testimoniis Prophetarum.

 Caput IX. De Verbo Dei.

 Caput X. De Jesu adventu de Judaeorum casibus ac eorum regimine usque ad Passionem Dominicam.

 Caput XI. De causa Incarnationis Christi.

 Caput XII. De Jesu ortu ex Virgine, de ejus Vita, Morte, et Resurrectione atque de iis rebus testimonia Prophetarum.

 Caput XIII. De Jesu Deo et homine atque de eo prophetarum testimonia.

 Caput XIV. De Jesu sacerdotio a Prophetis praedicto.

 Caput XV. De Jesu vita et miraculis atque de iis testimonia.

 Caput XVI. De Jesu Christi passione quod fuerit praedicta.

 Caput XVII. De Judaeorum religionibus, ac eorum odio in Jesum.

 Caput XVIII. De passione Dominica, et quod ea praenuntiata fuerit.

 Caput XIX. De Jesu morte, sepultura et resurrectione atque de iis rebus praedicta.

 Caput XX. De Jesu in Galilaeam post resurrectionem profectione atque de utroque Testamento, Vetere et Novo.

 Caput XXI. De Jesu ascensione, eaque praedicta et de discipulorum praedicatione et gestis.

 Caput XXII. Argumenta Infidelium contra Jesu incarnationem.

 Caput XXIII. De praecipiendo et agendo.

 Caput XXIV. Eversio argumentorum supra objectorum.

 Caput XXV. De Jesu adventu in Carne, et Spiritu, ut Deum inter et hominem mediator esset.

 Caput XXVI. De cruce Jesu et caeteris tormentis, et de Agni legalis figura.

 Caput XXVII. De mirandis per Crucis virtutem effectis, ac de Daemonibus.

 Caput XXVIII. De spe et vera religione, atque de superstitione.

 Caput XXIX. De religione christiana, et de Jesu cum Patre conjunctione.

 Caput XXX. De Haeresibus et Superstitionibus vitandis, et quae sit sola et vera Ecclesia Catholica.

 Analysis Libri Quinti. De Justitia.

 Analysis Libri Quinti. De Justitia.

 Liber Quintus. De Justitia.

 Liber Quintus. De Justitia.

 Caput Primum. De non damnandis reis, inaudita causa unde Litteras sacras contempserint philosophi de primis assertoribus religionis christianae.

 Caput II. Quantum a temerariis hominibus impugnata fuit veritas christiana.

 Caput III. De Veritate christianae doctrinae, et adversariorum vanitate atque Christum non fuisse magum.

 Caput IV. Cur istud opus editum sit atque iterum de Tertulliano et Cypriano.

 Caput V. Quae sub Saturno erat vera justitia, hanc Jupiter fugavit.

 Caput VI. Explosa justitia, cupiditas, iniquae leges, audacia, avaritia, ambitio, superbia, impietas, aliaque regnarunt vitia.

 Caput VII. De Jesu adventu et fructu atque de ejus saeculi virtutibus et vitiis.

 Caput VIII. De justitia omnibus nota ac non suscepta de vero Dei templo, atque de ejus cultu, ut cuncta conterantur vitia.

 Caput IX. De sceleribus impiorum, et Christianorum cruciatibus.

 Caput X. De falsa pietate, et de falsa et vera religione.

 Caput XI. De crudelitate gentilium in christianos.

 Caput XII. De vera virtute atque de existimatione boni aut mali civis.

 Caput XIII. De Christianorum incrementis et suppliciis.

 Caput XIV. De Christianorum fortitudine.

 Caput XV. De stultitia, sapientia, pietate, aequitate et justitia.

 Caput XVI. De officiis viri justi, et aequitate Christianorum.

 Caput XVII. De Christianorum aequitate, sapientia et stultitia.

 Caput XVIII. De justitia, sapientia et stultitia.

 Caput XIX. De virtute, et Christianorum cruciatibus ac de jure patris et domini.

 Caput XX. De vanitate et sceleribus impiarum religionum, et Christianorum cruciatibus.

 Caput XXI. De cultu deorum et Dei veri atque de bestiis quas coluerunt Aegyptii.

 Caput XXII. De furore daemonum in Christianos, et errore infidelium.

 Caput XXIII. De justitia et patientia Christianorum.

 Caput XXIV. De ultione divina in Christianorum tortores.

 Analysis Libri Sexti, De Vero Cultu.

 Analysis Libri Sexti, De Vero Cultu.

 Liber Sextus. De Vero Cultu.

 Liber Sextus. De Vero Cultu.

 Caput Primum. De Dei veri cultu et innocentia, atque de cultu falsorum deorum.

 Caput II. De falsorum deorum et veri Dei cultu.

 Caput III. De viis, et de vitiis et virtutibus ac de coeli praemiis et infernorum poenis.

 Caput IV. De viis vitae, de voluptatibus, necnon de incommodis Christianorum.

 Caput V. De falsa virtute, et eadem vera ac de scientia.

 Caput VI. De summo bono et virtute deque scientia ac justitia.

 Caput VII. De via erroris ac veritatis quod ea simplex sit, angusta et ardua, atque Deum habeat ducem.

 Caput VIII. De erroribus Philosophorum, ac varietate Legum.

 Caput IX. De Lege et Praecepto Dei de Misericordia, atque errore Philosophorum.

 Caput X. De Religione erga Deum, et Misericordia erga homines atque de Mundi principio.

 Caput XI. De personis in quas beneficium sit conferendum.

 Caput XII. De generibus beneficentiae, et operibus misericordiae.

 Caput XIII. De poenitentia, de misericordia, ac peccatorum venia.

 Caput XIV. De affectibus, ac de iis Stoicorum sententia, et de virtute, vitiis et misericordia.

 Caput XV. De affectibus ac de iis Peripateticorum sententia.

 Caput XVI. De affectibus, ac de iis Peripateticorum eversa sententia: quis sit verus affectuum, quique eorum malus usus.

 Caput XVII. De affectibus ac eorum usu de patientia et summo bono Christianorum.

 Caput XVIII. De quibusdam Dei mandatis et patientia.

 Caput XIX. De affectibus eorumque usu, atque de tribus furiis.

 Caput XX. De sensibus et eorum voluptatibus brutorum et hominis atque de oculorum voluptate et spectaculis.

 Caput XXI. De aurium voluptatibus, et sacris Litteris.

 Caput XXII. De saporis et odoris voluptatibus.

 Caput XXIII. De tactus voluptate et libidine, atque de matrimonio et continentia.

 Caput XXIV. De poenitentia, de venia, ac praeceptis Dei.

 Caput XXV. De sacrificio, et de dono Dei digno atque de forma laudandi Deum.

 Analysis Libri Septimi, De Vita Beata.

 Analysis Libri Septimi, De Vita Beata.

 Liber Septimus. De Vita Beata.

 Liber Septimus. De Vita Beata.

 Caput Primum. De mundo et qui sint credituri, qui vero non, atque ibi reprehensio perfidorum.

 Caput II. De errore philosophorum, ac de divina sapientia atque de aureo saeculo.

 Caput III. De natura et de mundo atque reprehensio Stoicorum et Epicureorum.

 Caput IV. Quod omnia in aliquem usum creata sunt, etiam quae mala videntur: quare homo in tam fragili corpore ratione fruatur.

 Caput V. De hominis creatione, atque de dispositione mundi, et de summo bono.

 Caput VI. Quare mundus et homo creati sunt quam sit inanis cultus deorum.

 Caput VII. De philosophorum varietate, eorumque veritate.

 Caput VIII. De immortalitate animae.

 Caput IX. De aeternitate animae, atque de virtute.

 Caput X. De vitiis et virtutibus, atque de vita et morte.

 Caput XI. De temporibus postremis, atque de anima et corpore.

 Caput XII. De anima et corpore atque de conjunctione eorum, et discessu ac reditu.

 Caput XIII. De Anima, ac testimonia de ejus aeternitate.

 Caput XIV. De Mundi temporibus primis ac postremis.

 Caput XV. De Mundi vastatione et mutatione imperiorum.

 Caput XVI. De mundi vestatione, ejusque prodigiis.

 Caput XVII. De falso propheta et incommodis piorum, et illius internecione.

 Caput XVIII. De mundi casibus in extremo, ac de iis praedictis a vatibus.

 Caput XIX. De adventu Christi ad judicium, et de falso propheta devicto.

 Caput XX. De Christi judicio, de Christianis, atque de anima.

 Caput XXI. De cruciatibus et poenis animarum.

 Caput XXII. De errore poetarum, atque de animae reditu ab inferis.

 Caput XXIII. De resurrectione animae, atque ejus rei testimonia.

 Caput XXIV. De renovato mundo.

 Caput XXV. De postremis temporibus, ac de urbe Roma.

 Caput XXVI. De daemonis emissione, alteroque maximo judicio.

 Caput XXVII. Adhortatio et confirmatio piorum.

 Admonitio In Sequens Fragmentum.

 Admonitio In Sequens Fragmentum.

 Sancti Augustini Fragmentum De Extremo Judicio.

 Sancti Augustini Fragmentum De Extremo Judicio.

 Dissertatio De Septem Divinarum Institutionum Libris, Auctore D. Nic. Le Nourry, O. S. B.

 Dissertatio De Septem Divinarum Institutionum Libris, Auctore D. Nic. Le Nourry, O. S. B.

 Caput Primum. Septem librorum analysis.

 Articulus Primus. Analysis libri primi.

 Articulus II. Analysis libri secundi.

 Articulus III. Analysis libri tertii.

 Articulus IV. Analysis libri quarti.

 Articulus V. Analysis libri quinti.

 Articulus VI. Analysis libri sexti.

 Articulus VII. Analysis libri septimi.

 Caput II. De horum librorum auctore, titulo, argumentis, numero, divisione in capita, ac quas ob rationes in lucem editi sint.

 Articulus Primus. De horum librorum auctore, ac titulo, quid Institutionum divinarum nomine intelligatur, de totius Operis, singulorumque librorum tit

 Articulus II. Quibus rationibus Lactantius ad hos libros conficiendos adductus sit, et utrum Minucius Felix, Tertullianus ac Cyprianus non plene susce

 Articulus III. De duobus philosophis gentilibus, quorum impiis scriptis Lactantius ad hos libros divulgandos impulsus est, et utrum ab ipso christiana

 Caput III. De horum librorum aetate, ac variis fragmentis, quae videntur inepte iis inserta, et de erroribus Lactantio adscriptis.

 Articulus Primus. Quo tempore Lactantius hos libros scripserit, et utrum duas divulgaverit eorum editiones.

 Articulus II. Utrum Lactantius hos libros Constantino Magno nuncupaverit eumque una et altera oratione allocutus sit.

 Articulus III. De fragmentis pluribus quae spuria videntur, et Lactantii textui praepostere inserta.

 Articulus IV. De variis erroribus Lactantio adscriptis.

 Notae In Libros Divinarum Institutionum. Josephi Isaei Caesenatis.

 Notae In Libros Divinarum Institutionum. Josephi Isaei Caesenatis.

 Notae In Primum Librum Divinarum Institutionum Lactantii Firmiani.

 Caput Primum.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Liber Secundus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Liber Tertius.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Liber Quartus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput. XX.

 Caput XXI.

 Caput XXIII.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Liber Quintus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XXIII.

 Liber Sextus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Liber Septimus.

 Caput Primus.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Admonitio O. F. Fritzsche In Divinarum Institutionum Epitomen.

 Admonitio O. F. Fritzsche In Divinarum Institutionum Epitomen.

 Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Epitome Divinarum Institutionum, Ad Pentadium Fratrem.

 Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Epitome Divinarum Institutionum, Ad Pentadium Fratrem.

 Praefatio. Totius epitomes ac institutionum concilium et ratio.

 Caput Primum. (Div. Inst. lib. I, c. 3.) De Divina Providentia.

 Caput II. (Div. Inst. lib. I, c. 2.) Quod Deus sit unus, nec possint esse plures.

 Caput III. (Div. Inst. lib. I, c. 3 et 5.) De Deo uno testimonia poetarum.

 Caput IV. (Div. Inst. lib. I, c. 5.) Quod Deus sit unus testimonia philosophorum.

 Caput V. (Div. Inst. lib. I, c. 6.) Quod unum Deum vates, id est Sibyllae praedicant.

 Caput VI. (Div. Inst. lib. I, c. 8.) Deus, cum sit aeternus et immortalis, sexu et successione non eget.

 Caput VII. (Div. Inst. lib. I, c 9.) De Herculis vita facinorosa et morte.

 Caput VIII. (Div. Inst. lib. I, c. 10.) De Aesculapio, Apolline, Marte, Castore et Polluce, atque de Mercurio et Baccho.

 Caput IX. (Div. Inst. lib. I, c. 19 et 21.) De deorum turpitudinibus.

 Caput X. (Div. Inst. lib. I, c. 11.) De Jove, ac ejus vita libidinosa.

 Caput XI. (Div. Inst. lib. I, c. 11.) Varia emblemata, quibus Jovis turpitudines velarunt poetae.

 Caput XII. Poetae ea, quae ad deos spectant, non omnia fingunt.

 Caput XIII. (Lib. I Div. Instit. cap. 11.) Narrantur facta Jovis ex Euhemero historico.

 Caput XIV. Saturni et Urani gesta ex historicis desumpta.

 Caput XX. (Lib. I Div. Instit. cap. 11.) De Diis Romanorum propriis.

 Caput XXI. (Div. Instit. lib. I, c. 20.) De sacris deorum Romanorum.

 Caput XXII. (Div. Instit. lib. I, c. 22.) De sacris introductis a Fauno et Numa.

 Caput XXIII. (Div. Inst. lib. I, c. 21.) De diis et sacris barbarorum.

 Caput XXIV. (Div. Inst. lib. I, c. 22.) De origine sacrorum et religionem.

 Caput XXV. (Div. Inst. lib. I, c. 22 et 23.) De aureo saeculo de simulacris ac Prometheo, qui primus hominem effigiavit.

 Caput XXVI. (Div. Inst. lib. II, c. 5.) De elementorum et astrorum cultu.

 Caput XXVII. (Div. Inst. lib. II, c. 13.) De hominis creatione, peccato et poena ac de angelis, tum bonis, tum malis.

 Caput XXVIII. De daemonibus, ac eorum operationibus malis.

 Caput XXIX. (Div. Inst. lib. II, c. 9 et 18.) De Dei patientia atque providentia.

 Caput XXX. (Div. Inst. lib. I, c. 18 III, c. 2 et 3.) De falsa sapientia.

 Caput XXXI. (Div. Inst. lib. III, c. 3 et 4.) De scientia et opinatione.

 Caput XXXII. (Div. Inst. lib. III, c. 4 et 7.) De philosophorum sectis, ac dissentione.

 Caput XXXIII. (Div. Inst. lib. III, c. 7 et 8.) Quod summum bonum sit in vita quaerendum.

 Caput XXXIV. (Div. Inst. lib. III, c. 9.) Quod ad justitiam nati sint homines.

 Caput XXXV. (Divin. Inst. lib. III, c. 13.) Quod immortalitas sit summum bonum.

 Caput XXXVI. (Div. Inst. lib. III, c. 17 et 18.) De philosophis, scilicet Epicuro et Pythagora.

 Caput XXXVII. (Div. Inst. lib. III, c. 18 et 20.) De Socrate, ac ejus contradictione.

 Caput XXXVIII. (Div. Inst. lib. III, c. 21.) De Platone, cujus doctrina ad veritatem propius accedit.

 Caput XXXIX. (Div. Inst. lib. III, c. 18, 23, 24.) De variis philosophis, ac de antipodis.

 Caput XL. (Div. Inst. lib. III, c. 28.) De philosophorum insipientia.

 Caput XLI. De vera religione ac sapientia.

 Caput XLII. (Div. Inst. lib. IV, c. 3 et 7.) De sapientia religiosa Christi nomen nulli notum, nisi ipsi et Patri.

 Caput XLIII. (Div. Inst. lib. I, c. 8 IV, c. 10 et 11.) De Jesu Christi nomine, et duplici nativitate.

 Caput XLIV. (Div. Inst. lib. IV, c. 12 et 13.) Duplex Christi nativitas ex prophetis probatur.

 Caput XLV. (Div. Inst. lib. IV, c. 14.) Christi virtus et opera probantur ex Scripturis.

 Caput XLVI. (Div. Inst. lib. IV, c. 18.) Probatur ex prophetis passionem ac mortem Christi praenuntiatam fuisse.

 Caput XLVII. (Div. Inst. lib. IV, c. 19 et 21.) De Jesu Christi resurrectione, apostolorum missione, Servatorisque in coelum ascensione.

 Caput XLVIII. (Div. Inst. lib. IV, cap. 20.) De Judaeorum exhaeredatione, et Gentilium adoptione.

 Caput XLIX. (Div. Inst. lib. IV, cap. 29.) Quod Deus non est nisi unus.

 Caput L. (Div. Inst. lib. IV, c. 25.) Cur Deus humanum corpus assumpsit, ac mortem passus fuit.

 Caput LI. (Div. Inst. lib. IV, c. 26.) De Christi morte in cruce.

 Caput LII. (Div. Inst. lib. V, c. 9.) Spes salutis hominum in veri Dei agnitione, et de odio ethnicorum in christianos.

 Caput LIII. (Div. Inst. lib. V, c. 21.) Rationes odii in christianos expenduntur, et refelluntur.

 Caput LIV. De religionis libertate in adorando Deo.

 Caput LV. Ethnici justitiam in sequendo Deo crimine impietatis infamant.

 Caput LVI. ( olim I.) (Div. Inst. lib. V, c. 16 et 17.) De justitia, quae est veri Dei cultus.

 Caput LVII. (Div. Inst. lib. III, c. 17 et 18 V, 15 17 18 et 19.) De sapientia et stultitia.

 Caput LVIII, alias II. (Div. Inst. lib. VI, c. 1 et 2.) De vero cultu Dei et sacrificio.

 Caput LIX, olim III, al. De viis vitae, et primis mundi temporibus.

 Caput LX. (Div. Inst. lib. VI, c. 3.) De justitiae officiis.

 Caput LXI. (Div. Inst. lib. VI, c. 15, 16, 19, 24.) De affectibus.

 Caput LXII, alias V. (Lib. VI Inst., c. 12, 18, 20, 23.) De voluptatibus sensuum coercendis.

 Caput LXIII, olim VI. (Div. Inst. lib. VI, c. 18 et 20.) Spectacula esse potentissima ad corrumpendos animos.

 Caput LXIV. (Lib. VI Inst., c. 18.) Affectus sunt domandi, et a vetitis abstinendum.

 Caput LXV alias VII. (Lib. VI Inst., cap. 10 et seq.) Praecepta eorum quae jubentur et de misericordia.

 Caput LXVI, alias VIII. (Lib. VI Inst., cap. 23.) De fide in religione, et de fortitudine.

 Caput LXVII, alias IX. (Lib. VI Inst., c. 24 et 25 VII, c. 2 et 3.) De poenitentia, animae immortalitate, et de Providentia.

 Caput LXVIII. (Lib. VI div. Inst., cap. 4.) De mundo, homine et Dei providentia.

 Caput LXIX, alias X. (Lib. VII Inst., c. 5, 8 et seq.) Mundum propter hominem, et hominem propter Deum esse factum.

 Caput LXX. (Lib. VII Inst., c. 12, 13, 20, 21.) Animae immortalitas confirmatur.

 Caput LXXI, alias XI. (Lib. VII Inst., c. 15, 16, 17, 19.) De postremis temporibus.

 Caput LXXII. (Lib. VII Inst., c. 20, 24, 26.) De Christo e coelo descendente ad universale judicium, et de regno millenario.

 Caput LXXIII, alias XII. (Lib. VII Inst., c. ult.) Spes salutis in Dei religione et cultu.

 Syllabus Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Syllabus Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Sanctus Marcellinus Papa.

 Sanctus Marcellus Papa.

 Sanctus Eusebius Papa.

 Sanctus Melchiades Papa.

 Lactantii Divinarum Institutionum

 Dissertatio De Septem DIV. Institut. Libris, Auctore D. Le Nourry.

 Josephi Isaei Caesenatis notae in septem libros Div. Institut. Lactantii.

Elenchus Manuscriptorum Codicum Lactantii. Manuscripti Codices:

0093C Balliolensis Oxonii in Anglia ms. codex, complectens septem libros Divinarum Institutionum, ac librum 0094C de Ira Dei. Eo usus est Thom. Sparckius in editione Oxoniensi anni 1684.

0095A Baluzianus, seu clariss. necnon eruditissimi viri Stephani Baluzii Tutelensis ms. codex bonae notae 400 annorum. In eo sunt liber de Ira Dei incipiens a capite 8, et liber de Opificio Dei. Hic codex nunc est in Bibliotheca Regia, forma octava, numero 2967: quem videas infra.

Codex ms. Divin. Institutionum a Barthio visus, cujus tamen paucissimae sunt variantes lectiones a Barthio excerptae.

Ms. codex quo usus est Betuleius in editione, quae post mortem ejus emissa est anno 1563; parce tamen hoc ms. usus videtur Betuleius.

Bodleianus Oxonii, continens libros Divinarum Institutionum, cum Epitome, et de Ira Dei, ac de Opificio Dei, Codex optimus, quo usus est Thomas Sparkius in editione 1614. Incipiunt variae lectiones secundo tantum libro Divinarum Institutionum.

Duo Codices Caenobii S. Salvatoris Bononiensis, quorum antiquior dicitur esse mille annorum, mihi vero ex specimine 900 annor. aetatem superare non 0095B videtur; non sunt enim litterae quadratae nec capitales; sunt potius similes ms. Regio 900 annorum notato 3735. Est equidem bonae notae; et quandoque differt a caeteris, ac nonnullas habet interpolationes. Hujus antiquissimi codicis specimina ediderunt Leo Allatius in Hetruscis Antiquitatibus; clarissimus D. Bernardus de Montfaucon in Diario Italico, et in Palaeographia Graeca, atque etiam D. Nicolaus le Nourry, tom. II Apparatus ad Bibliothecam Ss. Patrum, p. 616.

Alterum exemplar Bononiense recentius est, sed priori non impar. Utrumque a Thomasio, quem Isaeus sequitur, collatum ac sapius citatum. Multo plures horumce amborum mss. codicum variantes lectiones a Latino Latinio in ora sui Lactantii notatas habuit Joan. B. le Brun, cura, et studio litterati viri Petri Hemard, Stampensis, in senatu Parisiensi advocati. Simile exemplar, idque autographum Latini Latinii habuit Lengletius ex celeberrima Sanctae Genovefae 0095C Bibliotheca. Non equidem ipse Latinius contulerat mss. Bononiensia: sed varias eorum lectiones acceperat, anno 1558, a Michaele Thoma Taxaquetio, qui alius non est a Thomasio, Lactantii editore. De hoc infra in Taxaq.

Codex D. Joannis le Beuf, Regiae Inscriptionum Academiae socii, continet solummodo duos libellos de Ira Die et de Opificio Dei. Scriptus videtur saeculo decimo quarto.

Joannis Baptistae Le Brun, Rotomagensis, ms. codex 400 annorum, complectens septem libros Div. Institutionum libros de Ira Dei, et de Opificio Dei. In hujus margine adscriptae sunt variae alterius ms. codicis lectiones ad septem libros Divin. Institutionum.

Cameracenses duo in membrana codices; unus noni aut saltem decimi saeculi, sed ita mutilus, ut nonnisi summo studio et cura legi possit. Continet septem libros Institutionum: habet fere ubique Graeca 0095D eximia litteris quadratis scripta. Alter scriptus est ineunte saeculo decimo quinto, in quo continentur libri VII Institutionum, et libelli de Ira et de Opificio Dei, vel de Formatione hominis. Adsunt Graeca, quandoque sat bene scripta, quandoque charactere vulgari latino.

Celeberrimae Academiae Cantabrigiensis Bibliothecae codex manuscriptus anno Domini Mcccclxv in venerabili Monasterio Sublacensi, ut notatur ad calcem ejusdem codicis; continetque septem libros Div. Institutionum, ac libros de Ira Dei, et de Opificio Dei: itaque ibi eo ipso anno scriptus fuit, quo prima editio Sublaci excusa est. Hunc vidit editor Cantabrigiensis. Hic codex descriptus non est ex prima Sublacensi editione, a qua multum differt, ut patet ex variis lectionibus, quas ex eo profert editor Cantabrigiensis.

Lectiones variae optimi ms. codicis a Theodoro 0096A Cantero collectae: quae Gallaeo sunt commodatae.

Codex in membrana medio saeculo decimo quinto exaratus, et sat concinne scriptus. Hunc, qua pollet humanitate, mihi commodavit R. P. Fulgentius, praefectus Bibliothecae Pp. Capucinorum Parisiensium conventus S. Honorati. Graeca in eo eleganter scripta sunt; non tamen adsunt omnibus in libris. Quo in codice leguntur libelli de Ira et de Opificio Dei.

Codex ms. antiquus et optimae notae, fere in omnibus antiquissimo Bononiensi similis, a Jo Cauci accuratissime collatus, complectens libros Div. Institutionum, de Ira Dei, et de Opificio Dei. Hujus codicis variae lectiones Gallaeo usu venerunt.

Ms. codex collegii Corporis Christi Oxonii, continens libros Div. Institutionum, de Ira Dei, et de Opificio Dei. Eo usus est, parce tamen, Thom. Sparkius.

Mss. 400 et 300 annorum codices duo eruditissimi atque urbanissimi viri Gothofredi Clermont Amstelodamensis, apud legatos Batavos in Gallia oratoris 0096B sacri, anno 1715; qui ubi audivit Parisiis a cl. viro Stephano Baluzio, Joannem B. le Brun in eo esse, ut Lactantii editionem ad mss. codices collatam et emendatam publici juris faceret, reversus Amstelodamum, duos ad usum humanissime Joan. Bapt. le Brun misit, cum editis duobus; quam ob rem ei multum debet haec nostra editio.

Bibliothecae Colbertinae ms. codex 800 annorum, n. 1297, ex quo in lucem prodiit praeclarus ille Lactantii liber de Mortibus persecutorum, clarissimi nec non eruditissimi viri Stephani Baluzii cura; quem ms. denuo accuratissime contulit Joan. B. le Brun, ac ipse in eo cum editis conferendo curam summam ac studium suum posuit Lengletius, qui animadvertit plura ab aliis praetermissa. Alii sunt codices, horum unus, qui videtur esse ann. 700, n. 2679, scriptus est Venetiis; alius 500 annor., n. 5173, scriptus in dioecesi Aniciensi; tres alii 300 annorum, scilicet n. 3573, scripti Bononiae; alteri duo, n. 4095 et n. 4495 complectentes 0096C libros Divinarum Institutionum, et libros de Ira Dei et de Opificio Dei; unus 300 item annorum scriptus Bononiae, n. 1975, continens septem dumtaxat libros Divinarum Institutionum; et alter, 300 pariter annorum n. 6210, scriptus Florentiae, continens libros de Ira Dei et de Opificio Dei. Est etiam alter, qui est, 800 annorum, n. 1336, qui nihil habet ex Lactantio, sed carmen de Phoenice sub nomine Lactantii. Atqui omnes isti codices Colbertini hodie sunt in Regia Bibliotheca: horum indicem ac aetatem mox dabimus.

Ms. codex Divinarum Institutionum, et libri de Opificio Dei Colomesio visus: cujus paucae admodum sunt variantes lectiones.

Coloniensis codex, cujus varias lectiones saepissime profert editor Coloniensis anni 1544: qua editione usus est Lengletius.

Cottoniensis Oxonii codex ms. complectens libros Div. Institutionum, primo (ut videtur) dempto, cujus 0096D nonnullas variantes lectiones apposuit Sparkius in sua Oxoniensi editione anni 1684.

Mss. codices duo, quorum variantes lectiones ad Tornesium misit Jacobus Cujacius. His Tornesius usus est in editione anni 1579.

Codex ms. Bibliothecae collegii Emmanuelensis apud Cantabrigienses anno Domini Mccccxxiv descriptus, ut ex subscriptione ad finem addita liquet, et est altero Cantabrigiensi longe emendatior. Complectitur libros Div. Institutionum, et de Ira Dei ac de Opificio Dei. Hunc contulit editor Cantabrigiensis, ejusque varias lectiones praemisit suae editioni.

Ms. codex vetustus, quo olim usus fuit Desiderius Erasmus. Illius variae lectiones paucissimae sunt, praeterquam ad librum de Opificio Dei, quem pauculis quibusdam notis illustravit Erasmus in hujus libelli editione anni 1529, et aliarum quae postea excusae sunt, 0097A tum separatim, tum in quibusdam Lactantii editionibus.

Antiquissimus codex, quo Georgius Erhardus usus est: at cujus paucissimas variantes lectiones decerpsit Gallaeus.

Cujus nomen saepius legitur in notis, is erat Petrus Francius, eloquentiae professor in illustri schola urbis Amstelodamensis, cujus Bibliotheca, non equidem numero voluminum, sed notis mss. hujus viri doctissimi unicuique libro aspersis illustrior erat. Obiit, ut puto, anno 1704, ejusque musaeum litterarium venale fuit Amstelodami anno 1705, apud Henricum Wetstein, bibliopolam. Hujus in Lactantium annotationes et conjecturas habuerat Joan. Bapt. le Brun a Domino de Clermont, Batavo.

Ecclesiae metropolitanae S. Gatiani Turonensis 300 annorum codex, cujus, ac ms. codicis Majoris Monasterii variantes lectiones ad Joan. Bapt. le Brun misit Jacobus Christophorus Garreau, vir eruditus ac religiosus, et publico bono natus.

0097B Gothanus codex ms. serenissimi Saxonum ducis est 400 circiter annorum; continetque septem libros Institutionum, ac libros de Ira Dei, et de Opificio Dei. Eo usi sunt Cellarius, Heumannus et Bunemannus.

Ms. codex Claudii Menardi, de quo sic J. F. Gronovius: Nactus in Andibus apud Claudium Menardum membranas non valde vetustas, incepi qualescumque essent conferre, et inveni quae vulgatis potiora ducerem. Plures dumtaxat locos duorum priorum librorum Div. Institutionum emendavit ex hoc manuscripto in libro Observationum in scriptores ecclesiasticos.

Quinque Guelf. aut Wolff. mss. codices Wolfenbutelenses, partim ex Bibliotheca Gudiana, sed quorum varias lectiones habere non potuit Bunem. Fortasse quispiam felicior erit.

Codex ms. Jani Guilielmi, aut saltem ab ipso collatus, non infimae vetustatis. Continet libros Divinarum Institutionum, de Ira Dei, et de Opificio Dei: 0097C quasdam varias ejus lectiones habuit Gallaeus.

Unus papyraceus Adriani Junii, scholae Amstelodamensis, in nova urbis regione rectoris. Hic codex foeda admodum manu ex optimo archetypo exaratus, commodatus fuit Gallaeo ab Hadriano Junio. At eum diligentius inspexit Thomas Crenius.

Lipsiensis Academiae tres mss. codices carthacei, 300 circiter annorum, quorum unus est optimae notae, et antiquissimis consentiens. Continent libros Divinarum Institutionum, de Ira Dei et de Opificio Dei, dempto uno, in quo desunt duo postremi. His usi sunt Cellarius atque Bunemannus.

Londinense Regium, de Ira Dei, cujus apographum habuit ex amico Bunemannus.

Ms. 500 annorum codex Majoris Monasterii, Gallice Marmoutier, ordinis S. Benedicti, S. Mauri congregationis, prope Turones.

Mertoniensis Oxonii ms. codex, cujus varias lectiones, sed nimis parce, refert Sparkius in sua Oxoniensi 0097D editione; inchoat solum tertio libro Div. Institutionum usque ad finem libri de Opificio Dei.

Ex Bibliotheca collegii Navarrici Paris. ms. codex 300 annorum, complectens libros divin. Institutionum de ira Dei, et de Opificio Dei.

Membranaceus codex Palatinus, continens libros Divinarum Institutionum, cujus varias lectiones Gallaeo suppeditavit Isaac Vossius.

Francisci Peniae Hispani, romanae rotae auditoris, ms. codex non infimae notae, complectens libros Div. Institutionum, de Ira Dei, et de Opificio Dei. Hunc Isaeus contulit: sed cujus sit aetatis non indicavit.

Mss. codices Bibliothecae Regis Christianissimi, quorum duo sunt 900 annorum optimae notae, primus n. 3735, et alter n. 3736, qui fuit olim ex Bibliothea cl. Puteani: hunc Jo. Opsopoeius contulit olim in nonnullis graecis Sibyllarum locis, et reliqua sunt a Joan. le Brun collata; unus 400 ann., n. 3976, et alter 0098A 300 an., n. 3739 optimae notae; unus 300 ann., n. 3737; alius 300 annor., n. 3741, optimae notae; unus 300 ann., n. 3740, cum eximiis picturis, in quo est etiam Epitome divinarum Institutionum; alius Mantuae descriptus anno 1428, n. 3977; alius 300 circiter annorum, n. 3738, ex bono archetypo exscriptus; alter 200 aut 250 annorum, n. 3742. Alii duo 300 circiter annorum, n. 3978 et n. 3979, continentes solummodo Lactantii libros de Ira Dei, et de Opificio Dei, seu Formatione hominis.

Hos omnes codices aeque ac Colbertinos contulit Joan. Bap. le Brun, quorum hic damns indicem, eo quo nunc exstant ordine; scilicet:

N. 1662. Codex membranaceus olim Claud. Puteani: Caecilii Firmiani Lactantii libri septem Institutionum, liber de Ira Dei, liber de Opificio Dei, Epitome div. Institutionum, codex in-folio nono saeculo exaratus.

N. 1663. Codex membranaceus: de Falsa Religione libri septem, at Divin. Institutionum sexti finis et septimi pars maxima desiderantur, nono saeculo scriptus, in-folio.

0098B N. 1664. Codex in membrana: Firmiani Lactantii de Falsa Religione libri septem, ejusdem ad Demetrian. liber de Opificio Dei: partim XII, partim XIV saeculo exaratus, in-fol.

N. 1665. Codex membranaceus: Firmiani Lactantii Institutionum divinarum libri septem: sub finem saeculi XIV scriptus, in-fol.

N. 1666. Codex chartaceus: Firmiani Lactantii Institutionum divinarum adversus gentes libri septem, liber de Opificio Dei, sive Formatione hominis, anno 1428 Mantuae scriptus, in-folio.

N. 1667. Codex chartaceus, olim Colbertinus: Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Institutionum divinarum libri septem, anno 1463 exaratus, in-folio.

N. 1668. Codex partim membranaceus, partim chartaceus: Firmiani Lactantii Divinarum Institutionum libri septem, saeculo XV exaratus, in-folio.

N. 1669. Codex membranaceus, olim Colbertinus: Firmiani Lactantii divinarum Institutionum libri 0098C septem. Subjicitur excerptum ex S. Augustini lib. XX de Civit. Dei; de novissimo Judicio; de Ira Dei, de Opificio Dei, saeculo XV exaratus, in-folio.

N. 1670. Codex membranaceus, olim Colbertinus: Firmiani Lactantii Institutionum divinarum libri septem. Subjicitur fragmentum de extremo Judicio, liber de Ira Dei, liber de Opificio Dei, saeculo XV exaratus, in-folio.

N. 1671. Codex membranaceus, olim Puteanus; Firmiani Lactantii Institutionum Divinarum libri septem, de Ira Dei, de Opificio Dei, de Phoenice carmen, de Resurrectione carmen, Epitome divin. Institutionum, saeculo XV exaratus, in-folio.

N. 1672. Codex membranaceus: Firmiani Lactantii Institutionum divinarum libri septem, Praemittuntur poemata duo, unum de extremi judicii Die, anonymo auctore, alterum de resurrectionis Dominicae Die, Lactantio tributum. Subjicitur fragmentum de extremo Judicio e S. Augustini libro XX de Civitate 0098D Dei, liber de Ira Dei, de Opificio Dei; saeculo XV exaratus, in-folio.

N. 1673. Codex membranaceus: Firmiani Lactantii Institutionum divinarum libri septem; passim ad marginem adjectae sunt notae R. P. Joannis Mariae Brasichelli sacri Palatii Apostoloci magistri: sub finem XV saeculi scriptus, in-folio. (At notae Brasichelli quae infra sunt editae, scriptae fuerunt initio saeculi, XVII) .

N. 1674. Codex membranaceus: Firmiani Lactantii libri septem Institutionum divinarum, quarum initium desideratur, de Ira divina, de Opificio Dei, sive Formatione hominis, carmen de Phoenice, de Resurrectionis Dei die; sub finem XV saeculi exaratus, in-folio.

N. 1675. Codex chartaceus: Lactantii Firmiani Institutionum divinarum adversus Gentes libri septem, de Ira Dei, de Opificio Dei, Epitome, de Ratione 0099A libri fragmentum recentius: manu rudi scriptus, in-folio.

N. 1676. Codex chartaceus: Firmiani Lactantii liber de Ira Dei: XV saeculo exaratus, in-folio.

N. 1677. Codex membranaceus: Firmiani Lactantii liber de Ira Dei, et de Opificio Dei: saeculo XV scriptus, in-folio.

N. 1678. Codex chartaceus: Firmiani Lactantii erratorum libri tres, auctore Antonio Raudensi, theologo: scriptus saeculo XV, in-folio.

N. 1679. Codex chartaceus, olim Colbertinus: idem liber Antonii Raudensis, in-folio.

N. 1680. Codex chartaceus, olim Colbertinus: idem liber Antonii Raudensis, in-folio.

N. 2623. Codex membranaceus, olim Colbertinus: Firmiani Lactantii divinarum Institutionum libri septem, de Ira Dei, de Opificio Dei: scriptus Bononiae in Italia, anno 1436, in-4º.

N. 2624. Codex membranaceus: Firmiani Lactantii de Falsa Religione libri septem, de Ira Dei, de 0099B Opificio Deo: saeculo XV scriptus, in-4º.

N. 2625. Codex partim membranaceus, partim chartaceus, olim Colbertinus: Lactantii Firmiani Institutionum divinarum libri septem, de Ira Dei, de Opificio Dei: saeculo XV scriptus in-4º.

N. 2626. Codex membranaceus, olim Colbertinus: Lactantii Firmiani Institutionum libri septem, de Opificio Dei, seu hominis Formatione, de Ira Dei: scriptus saeculo XV, in-4º.

N. 2627. Codex membranaceus, olim Colbertinus: Lycii Caecilii liber de Mortibus persecutorum, cum scriptis aliis: partim XII, partim XI saeculo scriptus, in-4º.

N. 2967. Codex membranaceus, olim Baluzianus: liber de Ira Dei (desiderantur septem priora capita), de Opificio Dei, seu hominis Formatione: saeculo XV scriptus, in-8º.

N. 2968. Codex membranaceus, olim Colbertinus: Lactantius Firmianus, de Ira Dei, de Opificio Dei, 0099C seu hominis Formatione, scriptus anno 1439, in-8º.

Reimmannianus codex chartaceus, Bunemanno libenter communicatus, saeculi XV.

Codex unus in membrana, decimi quarti saeculi, quem habet eximia Bibliotheca eminentissimi cardinalis de Rohan, cujus principis summa humanitate copia nobis facta est. Continet solummodo septem libros Divinarum Institutionum, in quibus Graecum non legitur, sicut ea ferebant tempora.

Rostochiensis ms. codex, cujus paucae admodum sunt variantes lectiones ad libros Divinarum Institutionum. Has habuit Gallaeus ab Isaaco Vossio.

Sangermanensis codex, in membrana pariter, olim Seguierii, Franciae cancellarii, eleganter scriptus, quadringentorum fere annorum, cui desunt duae priores paginae. Continet libros septem Divinarum Institutionum; Epitomen, sed imperfectam; libros de Ira divina ac de Opificio Dei; atque tandem carmen de Phoenice, cum ista admonitione: Ista Carmina dicuntur esse Lactantii. Quandoque adsunt Graeca, 0099D eaque sat eleganter scripta.

Sorbonici duo 300 annorum, n. 271 et n. 272, in quorum priore legitur ad calcem, Scripsi ego Johannes de Maguncia . . . , an. 1448. Uterque complecitur Lactantii septem libros Divin. Institutionum, et libros de Ira Dei, et de Opificio Dei, sive de hominis Formatione.

Ms. mille annorum codex Taurinensis Sardiniae regis, ex quo eruditissimi viri Christophori Matthaei Pfaffii beneficio in lucem prodiit Parisiis, anno 1712. Divinarum Institutionum Epitome integra, paucis exceptis, cujus priora quinquaginta quinque deerant capita in praecedentibus editionibus. Hujus codicis apographum ad me misit clarissimus Pfaffius per doctiss. Johan. Gabrielem Schoefflinum. Monet Pfaffius exstare praeterea in Bibliotheca Taurinensi novem 0100A codices mss. Lactantianorum operum; verum aetatem non indicat.

Codex doctissimi viri Michaelis Thomae Taxaquetii, diligenter excussus atque examinatus ab Isaeo, qui ejus aetatem non indicavit. Continet libros Divinar. Institutionum, de Ira Dei et de Opificio Dei.

Miror saepissime a doctis appellari codicem ms. Taxaquetii, cum Taxaquetius non sit alius a Michaele Thomasio, Lactantii editore, qui Balearo-Majoricanus erat. Is, medio saeculo XVI, Bononiae juri pontificio ac civili, cum, ut ait ipse (Epistola ad Granvellen. cardin., Lactantio anni 1570 praefixa) , operam daret, vidit, non antiquissimum modo codicem Lactantii saepius decantatum, sed etiam aliud exemplar in eadem Bibliotheca S. Salvatoris Bononiensis, minus equidem antiquum, at non impar illi antiquissimo. Nicolaus Antonius, Bibliothecae Hispanae novae, t. II, in-folio, Romae, 1672, p. 117, hanc controversiunculam dirimit. Sic enim ait: Michael Thomasius Taxaquet Balearis-Majoricensis caesareo ac pontificio 0100B juri operam navavit, cum Ilerde apud Catalanos, tum Bononiae in Italia. Praeclaram ejus doctrinam eruditionemque scripta prae se ferunt; scilicet Lactantii Firmiani opera emendavit, et notulas addidit. Antuerpiae ex officina Plantiniana 1570. Alia ejus opera recenset Nicolaus Antonius: sed suspicor unde natus sit error. Latinus Latinius haec manu sua notavit, initio Lactantianae editionis, Aldinae, 1535, in qua varias lectiones Bononiensium mss. descripsit. Emendare coepi, inquit, libros hosce Lactantii ex variis lectionibus duorum codicum, quorum alter ex Bibliotheca S. Salvatoris Bononiensis litteris Longobardicis descriptus mirae vetustatis, alter itidem Bononiae ab erudito viro Michaele Thoma Taxaquetio, ex Balearium Majore insula orto, diligentissime excussus, atque examinatus est. Earum vero emendationum copiam fecit mihi Taxaquetius cum Romae esset, meque mirifice diligeret: quae est hominis humanitas. Haec porro eadem Latinii manu ad calcem Lactantianae Epitomes scripta sunt: Emendationi 0100C huic manum primam adhibui Romae, 1558, tertio kal. junii. Hinc procul dubio ansam arripuerunt Isaeus, aliique viri eruditi, secernendi Michaelem Thomam Taxaquetium a Michaele Thomasio, Lactantii editore. At error ab uno semel patratus facile ad plures dimanavit. Non igitur culpandus erat Heumannus, quod Michaelem Thomasium a Michaele Thoma Taxaquetio non distinxerit aut separaverit. Si ergo doctis occasio evenit eruditorum errata reprehendendi id sobrie, id modeste fiat, velim, nec illos umquam juveniliter exagitent.

Ms. codex septem librorum Divinarum Institutionum emptus a Tornesio, cum suam pararet editionem Lugdunensem, an. 1567 et subsequentium, quarum in margine varias quasdam ms. codicis apposuit lectiones; sed ms. aetatem non indicavit.

Duodecim Vaticani codices mss. qui Romae in Bibliotheca Vaticana asservantur: eorum lectiones passim allegantur. Horum Thomasius septem, Isaeus vero 0100D quinque adhuc alios se cum superioribus septem mss. codicibus diligenter contulisse testatur; sed cujus fuerint aetatis, illis non placuit indicare nobis, sicut nec indicavit Gallaeus eorum ms. quorum variantes lectiones collegit.

Ms. codex Abbatiae Canonicorum Regularium S. Victoris Paris. 400 circiter annorum, complectens libros Divinarum Institutionum, de Ira Dei et de Opificio Dei: quem benigne cum Joan. le Brun communicavit Domnus Vion Herovallius, canonicus regularis, et Bibliothecae San-Victorinae Parisiensis tunc praefectus.

Unus Canonicorum B. Mariae Ultrajectinae ms. codex ex optimo descriptus archetypo, continens libros Div. Institutionum, de Ira Dei, et de Opificio Dei, quo usus est Gallaeus.