Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur

 Elenchus Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur

 Notitiae Biographicae Necnon Et Bibliographicae De Sanctis Pontificibus Romanis Marcellino, Marcello, Eusebio, Melchiade, Et De Rheticio Aeduensi Epis

 Notitiae Biographicae Necnon Et Bibliographicae De Sanctis Pontificibus Romanis Marcellino, Marcello, Eusebio, Melchiade, Et De Rheticio Aeduensi Epis

 Sanctus Marcellinus Papa.

 Sanctus Marcellinus Papa.

 § I.— Quando et quamdiu sederit.

 §—II. De antiqua fabula qua Marcellinum idolis thus obtulisse vulgatum est.

 § III.— Vulgatae synodi Suessanae seu Sinuessanae de Marcellino papa gesta.

 Sanctus Marcellus Papa.

 Sanctus Marcellus Papa.

 § I.— Quando et quamdiu sederit.

 § II.— De constantia Marcelli in servanda poenitentiae disciplina.

 De Sancto Marcello Martyre Damasi Papae Carmen.

 § III.— De decreto quod Marcello adscribitur, ubi de usu quo pueros monasteriis parentes offerebant, disseritur.

 Sanctus Eusebius Papa.

 Sanctus Eusebius Papa.

 § I.— Quando et quamdiu sederit.

 § II.— In quo vulgatum de S. Eusebio carmen explicatur.

 Epigramma De S. Eusebio.

 § III.— De epistolis ac decretis Eusebio papae adscriptis.

 Sanctus Melchiades Papa.

 Sanctus Melchiades Papa.

 § I.— Quando et quamdiu sederit.

 § II.— De litteris Maxentii imperatoris ac praefecti praetorio Melchiadi datis, quibus illi ecclesiis quae fuerant ablata, restitui jubebant.

 § III.— Donatistarum causa Melchiadis cognitioni a Constantino imperatore demandatur.

 Exemplum Epistolae.

 ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ

 § IV.— Melchiadis sententia de Caeciliani causa.

 § V.— Melchiadis judicium Donastistae antiqui respuunt, eumque postmodum traditionis librorum recentiores falso accusant.

 § VI.— De decretis Melchiadi papae attributis.

 Rheticii, Episcopi Aeduensis, Dictum De Baptismo.

 Rheticii, Episcopi Aeduensis, Dictum De Baptismo.

 Anonymi Carmen De Laudibus Domini.

 Anonymi Carmen De Laudibus Domini.

 Celsi In Altercationem Jasonis Et Papisci Praefatio De Judaica Incredulitate, Ad Vigilium Episcopum.

 Celsi In Altercationem Jasonis Et Papisci Praefatio De Judaica Incredulitate, Ad Vigilium Episcopum.

 Praefatio Nicolai Lenglet Dufresnoy In Lactantium.

 Praefatio Nicolai Lenglet Dufresnoy In Lactantium.

 Lactantii Vita.

 Lactantii Vita.

 Insignium Virorum Testimonia De L. Caecilio Firmiano Lactantio.

 Insignium Virorum Testimonia De L. Caecilio Firmiano Lactantio.

 Eusebius Caesariensis, in Chronico, IV saeculo:

 S. Hieronymus, de Scriptoribus eccl., V saeculo:

 Idem, Commentar. in Eccles. cap. X:

 Idem, in cap. IV Epistolae Pauli ad Ephesios:

 Idem, in epistola 13, ad Paulinum:

 Idem, in epistola 83 (al. 84), ad Magnum:

 Eucherius episcopus, in epist. ad Valerianum, V saeculo:

 Honorius, Augustodun. presbyter, de Luminaribus Ecclesiae, sive de Scriptoribus eccles., XII saeculo:

 Abbas Trithemius, de Scriptoribus ecclesiasticis, XV saeculo:

 Raphael Volaterranus, Antropol., lib. XVI, ut sup., XV saeculo.

 Franciscus Petrarcha, Epistolarum Senilium lib. I, epistola 4, ad Joannem Boccacium, XIV saeculo:

 Et ibidem paulo infra:

 Idem, Invectivar. in medic. lib. primo, ad fin.:

 Et de Otio religiosorum lib. primo:

 Et libro secundo:

 Et paulo infra:

 Idem, Rerum Memorabilium lib. primo, in M. Varrone:

 Joannes Franciscus Picus, lib. de Stud. divinae atque humanae philosoph., cap. 7, XV saeculo:

 Idem, lib. III Epistolar., epistola 10:

 Leonardus Aretinus, in epistola ad Constantiam Sfortiam, XV saeculo:

 L. Coelius Rhodiginus, Antiquarum Lect. lib. VI, cap. 18, XV saeculo:

 Idem, libro IX, cap. 12:

 Et paulo post ibidem:

 Joannes Ludovicus Vives, Valentinus, ad finem libri tertii de Tradend. Discipl., XVI saeculo:

 Et libro quarto:

 Et libro quinto.

 Joannes Baptista Pius, Annotat. c. 98, XVI saeculo:

 Gregorius Giraldus Veronen., Dialogo quinto de Hist. poetarum, XVI saeculo:

 Franciscus Floridus, Subsecivarum Lect. lib. II, cap. 4, XVI saeculo:

 Gulielmus Canterus, Novar. Lect. lib. III, cap. 30, XVI saeculo:

 Synthesis Doctrinae Lactantii.

 Synthesis Doctrinae Lactantii.

 Naevi Lactantii, Et Errores.

 Naevi theologici sunt:

 Naevi chronologici.

 Naevi philosophici sunt:

 Annotationes Censoriae In Quaedam Lactantii Errata, Ex Codice Manuscripto Bibliothecae Regiae Numero MDCLXXIII, Inter Theologos, In-Folio.

 Annotationes Censoriae In Quaedam Lactantii Errata, Ex Codice Manuscripto Bibliothecae Regiae Numero MDCLXXIII, Inter Theologos, In-Folio.

 Propositiones Quae In Lactantio Reperiuntur Ad Fidem Pertinentes, A Catholicis Caute Legendae, In Notis, Vel Pio Sensu Explicatae, Vel Confutatae, Ex

 Propositiones Quae In Lactantio Reperiuntur Ad Fidem Pertinentes, A Catholicis Caute Legendae, In Notis, Vel Pio Sensu Explicatae, Vel Confutatae, Ex

 Elenchus Manuscriptorum Codicum Lactantii. Manuscripti Codices:

 Elenchus Manuscriptorum Codicum Lactantii. Manuscripti Codices:

 Admonitio In Sequentem Notitiam.

 Admonitio In Sequentem Notitiam.

 Notitia Manuscriptorum Codicum Lucii Caecilii Firmiani Lactantii, Qui Asservantur Romae, In Apostolica Bibliotheca Vaticana.

 Notitia Manuscriptorum Codicum Lucii Caecilii Firmiani Lactantii, Qui Asservantur Romae, In Apostolica Bibliotheca Vaticana.

 Codices Vaticani Quos non viderunt nec Josephus, nec Sigismundus Isaeus, in editione Firmiani Lactantii.

 Codices Nunc Vaticani, Olim Palatini.

 Bibliothecae Vaticanae Urbinatensis Codices Lactantii.

 Codices Vaticani Bibliothecae Regiae Alexandrinae, Id est, ex Bibliotheca Christinae Alexandrae, reginae Suecorum.

 Variae Editiones Lactantii.

 Variae Editiones Lactantii.

 Partes Lactantianorum Operum Seorsim Editae.

 Quaedam Lactantiana In Linguas Vulgares Versa.

 Dissertationes Ad Lactantium.

 Analysis Libri Primi Lactantii.

 Analysis Libri Primi Lactantii.

 Rationibus.

 Auctoritatibus.

 Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Divinarum Institutionum Liber Primus. De Falsa Religione Deorum.

 Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Divinarum Institutionum Liber Primus. De Falsa Religione Deorum.

 Praefatio. Quanti Sit Et Fuerit Semper Cognitio Veritatis.

 Caput Primum. De religione et sapientia.

 Caput II. Quod providentia sit in rebus humanis.

 Caput III. Uniusne potestate Dei mundus regatur, an multorum?

 Caput IV. Quod unus vere sit Deus a prophetis etiam praenuntiatus.

 Caput V. De testimoniis poetarum et philosophorum.

 Caput VI. De divinis testimoniis et de Sibyllis et earum carminibus.

 Caput VII. De testimoniis Apollinis et deorum.

 Caput VIII. Quod Deus sine corpori sit, nec sexu ad procreandum egeat.

 Caput IX. De Hercule et ejus vita et morte.

 Caput X. De Aesculapii, Apollinis, Neptuni, Martis, Castoris et Pollucis, Mercurii atque Liberi vita et gestis.

 Caput XI De Jovis ortu, vita, regno, nomine et morte, et de Saturno et Urano.

 Caput XII. Quod stoici figmenta poetarum ad philosophicam tranferunt rationem.

 Caput XIII. Quam vanae sint et inanes stoicorum interpretationes de diis et ibi de Jovis ortu, Saturno et Ope.

 Caput XIV. Quid de diis Euhemeri et Ennii doceat sacra historia.

 Caput XV. Quomodo, cum fuerint illi homines, dii fuerint nominati

 Caput XVI. Qua ratione dii esse non possint, quos sexus differentia discernit et quod in naturam Dei non cadit officium generandi.

 Caput XVII. De Stoicorum eadem sententia et ibi de deorum aerumnis et turpitudinibus.

 Caput XVIII. De deorum consecratione propter collata in homines beneficia.

 Caput XIX. Quod Deum verum simul cum diis vanis nemo possit colere.

 Caput XX. De diis Romanorum propriis et eorum sacris.

 Caput XXI. De diis Barbarorum quibusdam propriis, et eorum sacris, ac itidem de Romanis.

 Caput XXII. Quid auctor praedictarum vanitatum in Italia apud Romanos fuerit, et quis apud alias gentes.

 Caput. XXIII. De vanarum superstitionum aetatibus, et quibus coeperint temporibus.

 Analysis Libri Secundi, Qui Inscribitur De Origine Erroris.

 Analysis Libri Secundi, Qui Inscribitur De Origine Erroris.

 Liber Secundus. De Origine Erroris.

 Liber Secundus. De Origine Erroris.

 Caput Primum. Quod rationis oblivio faciat homines ignorantes veri Dei, qui colitur in adversis, et in prosperis contemnitur.

 Caput II. Quae fuerit prima causa fingendi simulacra de vera Dei imagine, et ejus vero cultu.

 Caput III. Quod Cicero aliique doctiores peccaverunt, non avertendo populos ab errore.

 Caput. IV. De Simulacris, ornamentisque templorum, et eorum contemptu, etiam ab ipsis Gentilibus.

 Caput V. Quod solus omnium creator Deus est colendus, non vero elementa, nec corpora coelestia: Refelliturque Stoicorum sententia, qui stellas et astr

 Caput VI. Quod nec mundus totus, nec elementa sint Deus, nec animata.

 Caput VII. De Deo, et religionibus insipientium de avaritia et majorum auctoritate.

 Caput VIII. De rationis usu in religione deque somniis, auguriis, oraculis, talibusque portentis.

 Caput IX. De Diabolo, Mundo, Deo, Providentia, Homine et ejus sapientia.

 Caput X. De mundo ejusque partibus, elementis et tempestatibus.

 Caput XI. De animantibus, homine, Prometheo, Deucalione, Parcis.

 Caput XII. Quod animalia non sponte nata sint, sed dispositione divina, cujus fecisset nos conscios Deus, si scire expediret.

 Caput XIII. Quare duo sexus in homine: quid sit mors ejus prima, quid secunda et de primorum parentum culpa et poena.

 Caput XIV. De Noe vini inventore: qui primi scientiam astrorum habuerint, ac de ortu falsarum religionum.

 Caput XV. De inquinatione angelorum, et duobus generibus daemonum.

 Caput XVI. Daemones nihil posse in eos qui in fide solidati sunt.

 Caput XVII. Astrologiam, aruspicinam et similes artes esse daemonum inventa.

 Caput XVIII. De Dei patientia et ultione, daemonum cultu, et falsis religionibus.

 Caput XIX. De simulacrum et terrenarum rerum cultu.

 Caput XX. De philosophis, deque veritate.

 Analysis Libri Tertii Lactantii. Vanitas Philosophiae Et Philosophorum.

 Analysis Libri Tertii Lactantii. Vanitas Philosophiae Et Philosophorum.

 Liber Tertius. De Falsa Sapientia Philosophorum.

 Liber Tertius. De Falsa Sapientia Philosophorum.

 Caput Primum. Veritatis collatio cum eloquentia cur eam non sunt assecuti philosophi: de stylo simplici Scripturarum.

 Caput II. De philosophia, et quam inanis fuerit ejus in exponenda veritate occupatio.

 Caput III. Philosophia quibus rebus constet et quis fuerit Academicae sectae auctor primarius.

 Caput IV. Scientiam a Socrate, opinationem a Zenone esse sublatam.

 Caput V. Multarum rerum scientiam esse necessariam.

 Caput VI. De sapientia, et Academicis et Physicis.

 Caput VII. De philosophia ethica et summo bono.

 Caput VIII. De summo bono, et animi corporisque voluptatibus et virtute.

 Caput IX. De summo bono, et de cultu veri Dei atque Anaxagorae refutatio.

 Caput X. Proprium hominis est Deum cognoscere et colere.

 Caput XI. De religione, sapientia, ac summo bono.

 Caput XII. De duplici pugna corporis et animae atque de appetenda virtute propter vitam aeternam.

 Caput. XIII. De animae immortalitate, deque sapientia, philosophia et eloquentia.

 Caput XIV. Quod Lucretius et alii erraverunt, ac ipse Cicero, in statuenda sapientiae origine.

 Caput XV. Senecae error in philosophia: et quomodo philosophorum oratio cum eorum vita pugnet.

 Caput XVI. Quod recte docentes philosophi male vivant, teste Cicerone unde non tam philosophiae, quam sapientiae studendum est.

 Caput XVII. A Philosophia ad philosophos transit, initio ab Epicuro sumpto et quomodo Leucippum et Democritum habuerit auctores erroris.

 Caput XVIII. Pythagorici et Stoici, animarum immortalitatem statuentes, voluntariam mortem inaniter persuadent.

 Caput XIX. Cicero et alii sapientissimi animarum immortalitatem, sed infideliter docent et quod bona vel mala mors ex ante acta vita sit ponderanda.

 Caput XX. Socrates aliis prudentior fuit in philosophia, quamvis in multis desipuerit.

 Caput XXI. De Platonis doctrina, quae respublicas destrueret.

 Caput XXII De Platonis praeceptis, iisdemque reprehensis.

 Caput XXIII. De erroribus quorumdam philosophorum, deque sole et luna.

 Caput XXIV. De antipodibus, de coelo ac sideribus.

 Caput XXV. De addiscenda philosophia et quanta ad ejus studium sint necessaria.

 Caput XXVI. Sapientiam sola doctrina coelestis largitur et quam sit efficax lex Dei.

 Caput XXVII. Quam parum philosophorum praecepta conferant ad veram sapientiam, quam in sola religione invenies.

 Caput XXVIII. De vera religione, deque natura fortuna num sit dea et de philosophia.

 Caput XXIX. De fortuna iterum et virtute.

 Caput XXX. Epilogus ante dictorum et qua ratione sit transeundum a vanitate philosophorum ad sapientiam veram et veri Dei cognitionem, in quo solo vi

 Analysis Libri Quarti Qui Inscribitur De Vera Sapientia Et Religione.

 Analysis Libri Quarti Qui Inscribitur De Vera Sapientia Et Religione.

 Liber Quartus. De Vera Sapientia Et Religione.

 Liber Quartus. De Vera Sapientia Et Religione.

 Caput Primum. De priore hominum religione, et quomodo error transfusus sit in omnem aetatem, ac de septem Graeciae sapientibus.

 Caput II. Ubi quaerenda sit sapientia quare Pythagoras et Plato non accesserunt ad Judaeos.

 Caput III. Sapientia et religio divelli non possunt necessarium est ut naturae Dominus sit uniuscujusque pater.

 Caput IV. De sapientia itidem et religione, atque de jure patris et domini.

 Caput V. Oracula prophetarum sunt inspicienda et de temporibus eorum, atque judicum et regum.

 Caput VI. Deus omnipotentem genuit Filium atque de eo testimonia Sibyllarum et Trismegisti.

 Caput VII. De nomine Filii atque unde Jesus et Christus appellatur.

 Caput VIII. De ortu Jesu in spiritu et in carne de spiritibus et testimoniis Prophetarum.

 Caput IX. De Verbo Dei.

 Caput X. De Jesu adventu de Judaeorum casibus ac eorum regimine usque ad Passionem Dominicam.

 Caput XI. De causa Incarnationis Christi.

 Caput XII. De Jesu ortu ex Virgine, de ejus Vita, Morte, et Resurrectione atque de iis rebus testimonia Prophetarum.

 Caput XIII. De Jesu Deo et homine atque de eo prophetarum testimonia.

 Caput XIV. De Jesu sacerdotio a Prophetis praedicto.

 Caput XV. De Jesu vita et miraculis atque de iis testimonia.

 Caput XVI. De Jesu Christi passione quod fuerit praedicta.

 Caput XVII. De Judaeorum religionibus, ac eorum odio in Jesum.

 Caput XVIII. De passione Dominica, et quod ea praenuntiata fuerit.

 Caput XIX. De Jesu morte, sepultura et resurrectione atque de iis rebus praedicta.

 Caput XX. De Jesu in Galilaeam post resurrectionem profectione atque de utroque Testamento, Vetere et Novo.

 Caput XXI. De Jesu ascensione, eaque praedicta et de discipulorum praedicatione et gestis.

 Caput XXII. Argumenta Infidelium contra Jesu incarnationem.

 Caput XXIII. De praecipiendo et agendo.

 Caput XXIV. Eversio argumentorum supra objectorum.

 Caput XXV. De Jesu adventu in Carne, et Spiritu, ut Deum inter et hominem mediator esset.

 Caput XXVI. De cruce Jesu et caeteris tormentis, et de Agni legalis figura.

 Caput XXVII. De mirandis per Crucis virtutem effectis, ac de Daemonibus.

 Caput XXVIII. De spe et vera religione, atque de superstitione.

 Caput XXIX. De religione christiana, et de Jesu cum Patre conjunctione.

 Caput XXX. De Haeresibus et Superstitionibus vitandis, et quae sit sola et vera Ecclesia Catholica.

 Analysis Libri Quinti. De Justitia.

 Analysis Libri Quinti. De Justitia.

 Liber Quintus. De Justitia.

 Liber Quintus. De Justitia.

 Caput Primum. De non damnandis reis, inaudita causa unde Litteras sacras contempserint philosophi de primis assertoribus religionis christianae.

 Caput II. Quantum a temerariis hominibus impugnata fuit veritas christiana.

 Caput III. De Veritate christianae doctrinae, et adversariorum vanitate atque Christum non fuisse magum.

 Caput IV. Cur istud opus editum sit atque iterum de Tertulliano et Cypriano.

 Caput V. Quae sub Saturno erat vera justitia, hanc Jupiter fugavit.

 Caput VI. Explosa justitia, cupiditas, iniquae leges, audacia, avaritia, ambitio, superbia, impietas, aliaque regnarunt vitia.

 Caput VII. De Jesu adventu et fructu atque de ejus saeculi virtutibus et vitiis.

 Caput VIII. De justitia omnibus nota ac non suscepta de vero Dei templo, atque de ejus cultu, ut cuncta conterantur vitia.

 Caput IX. De sceleribus impiorum, et Christianorum cruciatibus.

 Caput X. De falsa pietate, et de falsa et vera religione.

 Caput XI. De crudelitate gentilium in christianos.

 Caput XII. De vera virtute atque de existimatione boni aut mali civis.

 Caput XIII. De Christianorum incrementis et suppliciis.

 Caput XIV. De Christianorum fortitudine.

 Caput XV. De stultitia, sapientia, pietate, aequitate et justitia.

 Caput XVI. De officiis viri justi, et aequitate Christianorum.

 Caput XVII. De Christianorum aequitate, sapientia et stultitia.

 Caput XVIII. De justitia, sapientia et stultitia.

 Caput XIX. De virtute, et Christianorum cruciatibus ac de jure patris et domini.

 Caput XX. De vanitate et sceleribus impiarum religionum, et Christianorum cruciatibus.

 Caput XXI. De cultu deorum et Dei veri atque de bestiis quas coluerunt Aegyptii.

 Caput XXII. De furore daemonum in Christianos, et errore infidelium.

 Caput XXIII. De justitia et patientia Christianorum.

 Caput XXIV. De ultione divina in Christianorum tortores.

 Analysis Libri Sexti, De Vero Cultu.

 Analysis Libri Sexti, De Vero Cultu.

 Liber Sextus. De Vero Cultu.

 Liber Sextus. De Vero Cultu.

 Caput Primum. De Dei veri cultu et innocentia, atque de cultu falsorum deorum.

 Caput II. De falsorum deorum et veri Dei cultu.

 Caput III. De viis, et de vitiis et virtutibus ac de coeli praemiis et infernorum poenis.

 Caput IV. De viis vitae, de voluptatibus, necnon de incommodis Christianorum.

 Caput V. De falsa virtute, et eadem vera ac de scientia.

 Caput VI. De summo bono et virtute deque scientia ac justitia.

 Caput VII. De via erroris ac veritatis quod ea simplex sit, angusta et ardua, atque Deum habeat ducem.

 Caput VIII. De erroribus Philosophorum, ac varietate Legum.

 Caput IX. De Lege et Praecepto Dei de Misericordia, atque errore Philosophorum.

 Caput X. De Religione erga Deum, et Misericordia erga homines atque de Mundi principio.

 Caput XI. De personis in quas beneficium sit conferendum.

 Caput XII. De generibus beneficentiae, et operibus misericordiae.

 Caput XIII. De poenitentia, de misericordia, ac peccatorum venia.

 Caput XIV. De affectibus, ac de iis Stoicorum sententia, et de virtute, vitiis et misericordia.

 Caput XV. De affectibus ac de iis Peripateticorum sententia.

 Caput XVI. De affectibus, ac de iis Peripateticorum eversa sententia: quis sit verus affectuum, quique eorum malus usus.

 Caput XVII. De affectibus ac eorum usu de patientia et summo bono Christianorum.

 Caput XVIII. De quibusdam Dei mandatis et patientia.

 Caput XIX. De affectibus eorumque usu, atque de tribus furiis.

 Caput XX. De sensibus et eorum voluptatibus brutorum et hominis atque de oculorum voluptate et spectaculis.

 Caput XXI. De aurium voluptatibus, et sacris Litteris.

 Caput XXII. De saporis et odoris voluptatibus.

 Caput XXIII. De tactus voluptate et libidine, atque de matrimonio et continentia.

 Caput XXIV. De poenitentia, de venia, ac praeceptis Dei.

 Caput XXV. De sacrificio, et de dono Dei digno atque de forma laudandi Deum.

 Analysis Libri Septimi, De Vita Beata.

 Analysis Libri Septimi, De Vita Beata.

 Liber Septimus. De Vita Beata.

 Liber Septimus. De Vita Beata.

 Caput Primum. De mundo et qui sint credituri, qui vero non, atque ibi reprehensio perfidorum.

 Caput II. De errore philosophorum, ac de divina sapientia atque de aureo saeculo.

 Caput III. De natura et de mundo atque reprehensio Stoicorum et Epicureorum.

 Caput IV. Quod omnia in aliquem usum creata sunt, etiam quae mala videntur: quare homo in tam fragili corpore ratione fruatur.

 Caput V. De hominis creatione, atque de dispositione mundi, et de summo bono.

 Caput VI. Quare mundus et homo creati sunt quam sit inanis cultus deorum.

 Caput VII. De philosophorum varietate, eorumque veritate.

 Caput VIII. De immortalitate animae.

 Caput IX. De aeternitate animae, atque de virtute.

 Caput X. De vitiis et virtutibus, atque de vita et morte.

 Caput XI. De temporibus postremis, atque de anima et corpore.

 Caput XII. De anima et corpore atque de conjunctione eorum, et discessu ac reditu.

 Caput XIII. De Anima, ac testimonia de ejus aeternitate.

 Caput XIV. De Mundi temporibus primis ac postremis.

 Caput XV. De Mundi vastatione et mutatione imperiorum.

 Caput XVI. De mundi vestatione, ejusque prodigiis.

 Caput XVII. De falso propheta et incommodis piorum, et illius internecione.

 Caput XVIII. De mundi casibus in extremo, ac de iis praedictis a vatibus.

 Caput XIX. De adventu Christi ad judicium, et de falso propheta devicto.

 Caput XX. De Christi judicio, de Christianis, atque de anima.

 Caput XXI. De cruciatibus et poenis animarum.

 Caput XXII. De errore poetarum, atque de animae reditu ab inferis.

 Caput XXIII. De resurrectione animae, atque ejus rei testimonia.

 Caput XXIV. De renovato mundo.

 Caput XXV. De postremis temporibus, ac de urbe Roma.

 Caput XXVI. De daemonis emissione, alteroque maximo judicio.

 Caput XXVII. Adhortatio et confirmatio piorum.

 Admonitio In Sequens Fragmentum.

 Admonitio In Sequens Fragmentum.

 Sancti Augustini Fragmentum De Extremo Judicio.

 Sancti Augustini Fragmentum De Extremo Judicio.

 Dissertatio De Septem Divinarum Institutionum Libris, Auctore D. Nic. Le Nourry, O. S. B.

 Dissertatio De Septem Divinarum Institutionum Libris, Auctore D. Nic. Le Nourry, O. S. B.

 Caput Primum. Septem librorum analysis.

 Articulus Primus. Analysis libri primi.

 Articulus II. Analysis libri secundi.

 Articulus III. Analysis libri tertii.

 Articulus IV. Analysis libri quarti.

 Articulus V. Analysis libri quinti.

 Articulus VI. Analysis libri sexti.

 Articulus VII. Analysis libri septimi.

 Caput II. De horum librorum auctore, titulo, argumentis, numero, divisione in capita, ac quas ob rationes in lucem editi sint.

 Articulus Primus. De horum librorum auctore, ac titulo, quid Institutionum divinarum nomine intelligatur, de totius Operis, singulorumque librorum tit

 Articulus II. Quibus rationibus Lactantius ad hos libros conficiendos adductus sit, et utrum Minucius Felix, Tertullianus ac Cyprianus non plene susce

 Articulus III. De duobus philosophis gentilibus, quorum impiis scriptis Lactantius ad hos libros divulgandos impulsus est, et utrum ab ipso christiana

 Caput III. De horum librorum aetate, ac variis fragmentis, quae videntur inepte iis inserta, et de erroribus Lactantio adscriptis.

 Articulus Primus. Quo tempore Lactantius hos libros scripserit, et utrum duas divulgaverit eorum editiones.

 Articulus II. Utrum Lactantius hos libros Constantino Magno nuncupaverit eumque una et altera oratione allocutus sit.

 Articulus III. De fragmentis pluribus quae spuria videntur, et Lactantii textui praepostere inserta.

 Articulus IV. De variis erroribus Lactantio adscriptis.

 Notae In Libros Divinarum Institutionum. Josephi Isaei Caesenatis.

 Notae In Libros Divinarum Institutionum. Josephi Isaei Caesenatis.

 Notae In Primum Librum Divinarum Institutionum Lactantii Firmiani.

 Caput Primum.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Liber Secundus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Liber Tertius.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Liber Quartus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput. XX.

 Caput XXI.

 Caput XXIII.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Liber Quintus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XXIII.

 Liber Sextus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Liber Septimus.

 Caput Primus.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Admonitio O. F. Fritzsche In Divinarum Institutionum Epitomen.

 Admonitio O. F. Fritzsche In Divinarum Institutionum Epitomen.

 Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Epitome Divinarum Institutionum, Ad Pentadium Fratrem.

 Lucii Caecilii Firmiani Lactantii Epitome Divinarum Institutionum, Ad Pentadium Fratrem.

 Praefatio. Totius epitomes ac institutionum concilium et ratio.

 Caput Primum. (Div. Inst. lib. I, c. 3.) De Divina Providentia.

 Caput II. (Div. Inst. lib. I, c. 2.) Quod Deus sit unus, nec possint esse plures.

 Caput III. (Div. Inst. lib. I, c. 3 et 5.) De Deo uno testimonia poetarum.

 Caput IV. (Div. Inst. lib. I, c. 5.) Quod Deus sit unus testimonia philosophorum.

 Caput V. (Div. Inst. lib. I, c. 6.) Quod unum Deum vates, id est Sibyllae praedicant.

 Caput VI. (Div. Inst. lib. I, c. 8.) Deus, cum sit aeternus et immortalis, sexu et successione non eget.

 Caput VII. (Div. Inst. lib. I, c 9.) De Herculis vita facinorosa et morte.

 Caput VIII. (Div. Inst. lib. I, c. 10.) De Aesculapio, Apolline, Marte, Castore et Polluce, atque de Mercurio et Baccho.

 Caput IX. (Div. Inst. lib. I, c. 19 et 21.) De deorum turpitudinibus.

 Caput X. (Div. Inst. lib. I, c. 11.) De Jove, ac ejus vita libidinosa.

 Caput XI. (Div. Inst. lib. I, c. 11.) Varia emblemata, quibus Jovis turpitudines velarunt poetae.

 Caput XII. Poetae ea, quae ad deos spectant, non omnia fingunt.

 Caput XIII. (Lib. I Div. Instit. cap. 11.) Narrantur facta Jovis ex Euhemero historico.

 Caput XIV. Saturni et Urani gesta ex historicis desumpta.

 Caput XX. (Lib. I Div. Instit. cap. 11.) De Diis Romanorum propriis.

 Caput XXI. (Div. Instit. lib. I, c. 20.) De sacris deorum Romanorum.

 Caput XXII. (Div. Instit. lib. I, c. 22.) De sacris introductis a Fauno et Numa.

 Caput XXIII. (Div. Inst. lib. I, c. 21.) De diis et sacris barbarorum.

 Caput XXIV. (Div. Inst. lib. I, c. 22.) De origine sacrorum et religionem.

 Caput XXV. (Div. Inst. lib. I, c. 22 et 23.) De aureo saeculo de simulacris ac Prometheo, qui primus hominem effigiavit.

 Caput XXVI. (Div. Inst. lib. II, c. 5.) De elementorum et astrorum cultu.

 Caput XXVII. (Div. Inst. lib. II, c. 13.) De hominis creatione, peccato et poena ac de angelis, tum bonis, tum malis.

 Caput XXVIII. De daemonibus, ac eorum operationibus malis.

 Caput XXIX. (Div. Inst. lib. II, c. 9 et 18.) De Dei patientia atque providentia.

 Caput XXX. (Div. Inst. lib. I, c. 18 III, c. 2 et 3.) De falsa sapientia.

 Caput XXXI. (Div. Inst. lib. III, c. 3 et 4.) De scientia et opinatione.

 Caput XXXII. (Div. Inst. lib. III, c. 4 et 7.) De philosophorum sectis, ac dissentione.

 Caput XXXIII. (Div. Inst. lib. III, c. 7 et 8.) Quod summum bonum sit in vita quaerendum.

 Caput XXXIV. (Div. Inst. lib. III, c. 9.) Quod ad justitiam nati sint homines.

 Caput XXXV. (Divin. Inst. lib. III, c. 13.) Quod immortalitas sit summum bonum.

 Caput XXXVI. (Div. Inst. lib. III, c. 17 et 18.) De philosophis, scilicet Epicuro et Pythagora.

 Caput XXXVII. (Div. Inst. lib. III, c. 18 et 20.) De Socrate, ac ejus contradictione.

 Caput XXXVIII. (Div. Inst. lib. III, c. 21.) De Platone, cujus doctrina ad veritatem propius accedit.

 Caput XXXIX. (Div. Inst. lib. III, c. 18, 23, 24.) De variis philosophis, ac de antipodis.

 Caput XL. (Div. Inst. lib. III, c. 28.) De philosophorum insipientia.

 Caput XLI. De vera religione ac sapientia.

 Caput XLII. (Div. Inst. lib. IV, c. 3 et 7.) De sapientia religiosa Christi nomen nulli notum, nisi ipsi et Patri.

 Caput XLIII. (Div. Inst. lib. I, c. 8 IV, c. 10 et 11.) De Jesu Christi nomine, et duplici nativitate.

 Caput XLIV. (Div. Inst. lib. IV, c. 12 et 13.) Duplex Christi nativitas ex prophetis probatur.

 Caput XLV. (Div. Inst. lib. IV, c. 14.) Christi virtus et opera probantur ex Scripturis.

 Caput XLVI. (Div. Inst. lib. IV, c. 18.) Probatur ex prophetis passionem ac mortem Christi praenuntiatam fuisse.

 Caput XLVII. (Div. Inst. lib. IV, c. 19 et 21.) De Jesu Christi resurrectione, apostolorum missione, Servatorisque in coelum ascensione.

 Caput XLVIII. (Div. Inst. lib. IV, cap. 20.) De Judaeorum exhaeredatione, et Gentilium adoptione.

 Caput XLIX. (Div. Inst. lib. IV, cap. 29.) Quod Deus non est nisi unus.

 Caput L. (Div. Inst. lib. IV, c. 25.) Cur Deus humanum corpus assumpsit, ac mortem passus fuit.

 Caput LI. (Div. Inst. lib. IV, c. 26.) De Christi morte in cruce.

 Caput LII. (Div. Inst. lib. V, c. 9.) Spes salutis hominum in veri Dei agnitione, et de odio ethnicorum in christianos.

 Caput LIII. (Div. Inst. lib. V, c. 21.) Rationes odii in christianos expenduntur, et refelluntur.

 Caput LIV. De religionis libertate in adorando Deo.

 Caput LV. Ethnici justitiam in sequendo Deo crimine impietatis infamant.

 Caput LVI. ( olim I.) (Div. Inst. lib. V, c. 16 et 17.) De justitia, quae est veri Dei cultus.

 Caput LVII. (Div. Inst. lib. III, c. 17 et 18 V, 15 17 18 et 19.) De sapientia et stultitia.

 Caput LVIII, alias II. (Div. Inst. lib. VI, c. 1 et 2.) De vero cultu Dei et sacrificio.

 Caput LIX, olim III, al. De viis vitae, et primis mundi temporibus.

 Caput LX. (Div. Inst. lib. VI, c. 3.) De justitiae officiis.

 Caput LXI. (Div. Inst. lib. VI, c. 15, 16, 19, 24.) De affectibus.

 Caput LXII, alias V. (Lib. VI Inst., c. 12, 18, 20, 23.) De voluptatibus sensuum coercendis.

 Caput LXIII, olim VI. (Div. Inst. lib. VI, c. 18 et 20.) Spectacula esse potentissima ad corrumpendos animos.

 Caput LXIV. (Lib. VI Inst., c. 18.) Affectus sunt domandi, et a vetitis abstinendum.

 Caput LXV alias VII. (Lib. VI Inst., cap. 10 et seq.) Praecepta eorum quae jubentur et de misericordia.

 Caput LXVI, alias VIII. (Lib. VI Inst., cap. 23.) De fide in religione, et de fortitudine.

 Caput LXVII, alias IX. (Lib. VI Inst., c. 24 et 25 VII, c. 2 et 3.) De poenitentia, animae immortalitate, et de Providentia.

 Caput LXVIII. (Lib. VI div. Inst., cap. 4.) De mundo, homine et Dei providentia.

 Caput LXIX, alias X. (Lib. VII Inst., c. 5, 8 et seq.) Mundum propter hominem, et hominem propter Deum esse factum.

 Caput LXX. (Lib. VII Inst., c. 12, 13, 20, 21.) Animae immortalitas confirmatur.

 Caput LXXI, alias XI. (Lib. VII Inst., c. 15, 16, 17, 19.) De postremis temporibus.

 Caput LXXII. (Lib. VII Inst., c. 20, 24, 26.) De Christo e coelo descendente ad universale judicium, et de regno millenario.

 Caput LXXIII, alias XII. (Lib. VII Inst., c. ult.) Spes salutis in Dei religione et cultu.

 Syllabus Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Syllabus Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Sanctus Marcellinus Papa.

 Sanctus Marcellus Papa.

 Sanctus Eusebius Papa.

 Sanctus Melchiades Papa.

 Lactantii Divinarum Institutionum

 Dissertatio De Septem DIV. Institut. Libris, Auctore D. Le Nourry.

 Josephi Isaei Caesenatis notae in septem libros Div. Institut. Lactantii.

Caput Primum.

0883D Nam et abjecisse quosdam res familiares suas, etc. 0884D Fuerunt hi Socrates, Democritus Abderites, de quo et ipse Lactantius lib. III, cap. 23, Anaxagoras, Clazomenius, et alii.

0885A Nam quia virtutibus amaritudo permixta est, vitia vero voluptate condita sunt, illa offensi, hac deliniti feruntur in praeceps, etc. Idem ait lib. de Ira Dei, c. 19. Haec autem causa praeter alias affertur, cur, cum virtus sit homini secundum naturam, vitium vero contra (ut est apud Senecam lib. de Ira II, cap. 13 et epist. 123; detrimentum, et Quintilianus lib. XII, cap. ult., et egregie demonstrat S. Thom. in p. 2, q. 71, art. 2) , illam tam pauci, hoc tam multi amplectantur; nempe quia licet bonum virtutis sit hominis naturae consentaneum, secundum partem rationalem, tamen bonum sensibile, quo in vitium pellicimur, etiam ei convenit secundum partem sensitivam, quae rationi adversatur. Quamvis autem portio rationalis sit in homine potissima, nihilominus homo sequitur potius bonum sensus, quam bonum rationis, quia incipit a bono sensibile cognoscere et amare bonum rationis. At vero multo plures sunt incipientes, quam consummantes: ideo plures sunt, qui sistunt, et qui sunt in bonis naturae sensitivae, quam qui perveniant ad bona 0885B rationis amplectenda; eo magis quod valida est illecebra sistendi in illis, et quiescendi, quoniam sunt ab ineunte aetate in usu, sunt etiam magis nota, nimirum evidenti experientia sensuum, sunt denique magis moventia, tum ratione promptae delectationis, tum ratione imminentis oppositi contristantis. Rationis autem bonum, quod est virtus, provecta aetate percipitur, et parum cognoscitur, et parum movet. Nam tristitiam, atque amaritudinem (ut ait Lactantius) saltem in principio permixtam habet; praemium vero et voluptatem in futurum promittit, ut ait Arist. III de Anim. Text. 53. Cajetanus d. quon. 71.

Multum tamen nobis exercitatio illa fictarum litium contulit, etc. Fictarum ait litium; nam verarum nunquam patronus fuit, cum ne forum quidem attigerit, ut testatur ipsemet lib. III, cap. 13. Olim autem cum in Graecia, et Romae floreret eloquentiae studium, juvenes percepta grammatica ducebantur ad rhetores, qui themata illis vel confecta, vel ex historiis petita 0885C proponebant, qualia sunt, quae in Senecae patris, et Quintiliani declamationibus, et apud graecos scriptores etiamnum multa reperiuntur; in quibus pueri in scholis sese dictione ac scriptione exercerent, ut postea serio ad populum vel senatum eloqui possent: sed et in utramque partem disserere, et θέσεις ἀδόξους, id est propositiones inopinabiles, et materias infames pertractare consueverant, de quibus Gell. lib. XVII, cap. 12. Ita enim ad dicendum de re quacumque, prompti atque instructi fiebant. Qui igitur hac dicendi ratione in scholis erudiebantur, declamare dicebantur, orationesque hujusmodi ad forensium actionum similitudinem dictae, declamationes vocabantur. Unde S. Hieronymus in quaestionibus ad Damas: Nec aures (inquit) Quintiliani flosculis, et scholari declamatione mulcendae. De quibus non parum multa apud Quintil. lib. II, cap. 10, et lib. IV, cap. 2, Senec. in Prologo Declamationum. Floruit in eo dicendi genere Libanius sophista, ob id sane quam gratus Juliano 0885D Imperatori, de quo scripsit Eunapius. Item Carneades, de quo meminit idem Lactantius lib. V, cap. 15. Paulus quoque Tyrius eo nomine tam charus Adriano Imperatori fuit, ut Tyrum ejus patriam fieri metropolim ab eodem Imperatore obtinuerit, ut scribit Suidas. Hae itaque exercitationes erant, quibus paulo supra Lactantius ait se in professione illa oratoria diu versatum, juvenes olim non ad virtutem, sed plane ad argutam malitiam erudivisse, multumque illarum usum nunc sibi profuturum, ad causam veritatis adversus Gentes perorandam.

Nam si quidam maximi oratores, etc. Ipsum fortassis M. Tullium intelligat, quem a forensibus actionibus, et gerenda republica, in philosophiae studio, tanquam in portu conquievisse ex ipso novimus initio Tusculanarum, et lib. pr. Academic. quaest.

Et si quidam prudentes, et arbitri aequitatis, Institutiones civilis juris compositas ediderunt, etc. Fuerunt 0886A hi Caius, Ulpianus, Paulus, Florentinus, Callistratus, Martianus.

Erroresque turpissimos sopiamus. In aliquibus impressis libris, post haec verba, subtexitur illa oratio. Quod opus nunc nominis tui auspicio inchoamus, Constantine, Imperator maxime. Qui primus romanorum principum, repudiatis erroribus, majestatem Dei singularis ac veri, et cognovisti, et honorasti. Nam cum ille dies felicissimus orbi terrarum illuxisset, quo te Deus summus ad beatum imperii culmen evexit, salutarem universis, et optabilem principatum praeclaro initio auspicatus es; cum eversam sublatamque justitiam reducens, teterrimum aliorum facinus expiasti: pro quo facto dabit tibi Deus felicitatem, virtutem, diuturnitatem, ut eadem justitia, qua juvenis exorsus es, gubernaculum reipublicae etiam senex teneas; tuisque liberis, ut ipse a patre accepisti, tutelam Romani nominis tradas. Nam malis, qui adhuc adversus justos in aliis terrarum partibus saeviunt, quanto serius, tanto vehementius idem Omnipotens mercedem sceleris exsolvet; quia ut est erga 0886B pios indulgentissimus pater, sic adversus impios rectissimus judex. Cujus religionem cultumque divinum cupiens defendere, quem potius appellem, quem alloquar, nisi eum, per quem rebus humanis justitia, et sapientia restituta est? Haec oratio Constantinum alloquitur jam palam Christi religionem amplectentem, et impietatem aversantem; quo tempore Licinius Constantini in Imperio consors, pacta cum ipso Constantino conventa de christiana protegenda religione contemnens, Ecclesiam Dei per omnem Orientis oram vexabat: Occidens autem Constantini dominatum sortitus, summa pace ac tranquillitate potiebatur. Quamobrem nonnulli gravissimi et magni nominis viri ex hoc loco sibi tempus deprehendisse visi sunt, quo Lactantius hosce Institutionum suarum libros elucubravit. Putant enim, hoc contigisse anno Domini trecentesimo decimo sexto, quo persecutio Licinii vexabat Ecclesiam, et adversus eum a Constantino expeditio parabatur; atque in hac praefatione ad Constantinum, ut putant, directa, 0886C vaticinatum fuisse Firmianum cladem illam ac perditionem Licinii, et Constantini victoriam. Ego vero haud possum, quin cum Thomasio sentiam, loca hujusmodi, quibus vel Constantinus appellatur, vel ad ipsum sermo dirigitur, notha esse ac supposititia, cum in antiquissimo omnium Sancti-Salvatoris bononiensis codice, in plerisque vaticanis, caeterisque probatioribus ea deesse animadverterim. Jam tota haec oratio non solum ab antiquissimo illo, atque item ab altero ejusdem coenobii codice, sed etiam a septem vaticanis, ab excusis florentinis, et ab aliis multis tum mss. tum impressis abest; et post illa verba (erroresque turpissimos sopiamus) continenter legitur (omissis ergo hujus terrenae philosophiae auctoribus, etc.). Habemus quoque alia Lactantii loca, quae omnium omnino codicum auctoritate fulta, nullam controversiam aut ambiguitatem patiuntur, quibus non satis consentiunt, quae in hac oratione leguntur. Ille quidem lib. V, cap. 2 et 4, cum enuntiat, qua causa ad scribendum accesserit, ait, se eo tempore, 0886D quo in Bithynia oratorias litteras docebat, templaque Dei evertebantur, cum duos intellexisset (Porphyrium autem, et Hieroclem intelligit) ibi veritati superbius atque importunius insultare, suasque impietates et blasphemias adversus Christianam religionem evomere, illorum superba impietate stimulatum suscepisse id scribendi munus, ut omnibus ingenii sui viribus accusatores justitiae refutaret. Templorum autem eversio ex Diocletiani decreto, et Porphyrii trium librorum contra Christum editio in annum Domini trecentesimum secundum incidit. Verum hoc loco tum demum sibi hoc opus inchoari dicitur, quando in Occidente jam malis quiescentibus, in aliis tamen terrarum partibus adversus justos saeviebant; videlicet cum adversus Licinium a Constantino expeditio pararetur, quae contigit anno Christi trecentesimo decimo sexto. Quomodo autem simile vero videatur Lactantium impiis Porphyrii et 0887A Hieroclis disputationibus, ut ipse ait, exstimulatum, et merita pro Dei religione ira succensum, quatuordecim annos moram traxisse, atque a calamo temperasse, et non protinus ad scribendum accessisse, seque ad refutandas illorum impietates primo quoque tempore contulisse? Illud etiam non parum habet momenti, quod quo tempore Lactantius Institutiones scribebat, crudelitas tyrannorum adversus christianos per totum orbem terrarum exercebatur; id enim expressis verbis ita testatur lib. V, cap. 11, quae (bellua) uno loco, etc. et cap. 12 ejusdem lib.: Ecce in eo est errore etc., lib. V, cap. 12. Ecce in eo est errore orbis ipse totus, ut bonos et justos viros, tanquam malos et impios persequatur, excruciet, damnet, occidat; et cap. 11 ejusdem libri: Quae (bellua) uno loco recubans, tamen per totum orbem dentibus ferreis saevit, etc. Et lib. VI, cap. 17: Spectatae sunt enim, semperque spectantur adhuc per orbem poenae cultorum Dei, in quibus excruciandis nova et inusitata tormenta excogitata sunt, etc. At tempore Licinianae persecutionis, 0887B quo haec oratio ad Constantinum directa fingitur, quiescebat fere per orbem Christiana religio: tantum in Oriente vexationem aliquam patiebatur quod et ex hac oratione ostenditur, ubi dicitur: Nam malis, qui adhuc adversus justos in aliis terrarum partibus saeviunt, quanto serius, tanto vehementius idem omnipotens mercedem sceleris exsolvet. Quae vexatio, cum occidentem non attigerit, a Severo non est ejusmodi visa, quae inter alias Ecclesiae persecutiones censeretur; sic enim habet lib. II Histor.: Sane tum Licinius, quia adversus Constantinum de imperio certavit, milites ejus litare praeceperat, abnuentes a militia rejiciebat: sed inter persecutiones non computatur, adeo levioris negotii fuit, quam ut ad ecclesiarum vulnera pertineret.» Eusebius quoque in Vit. Constantin. lib. I: Uti (inquit) Imperium Romanum in duas partes diremptum noctis tenebris, et splendori diei omnibus persimile videretur; nam iis, qui Orientem obtinebant, tamquam noctis caligo offundebatur: illis autem, qui erant alterius 0887C partis incolae, splendor clarissimae diei illuscescebat. Denique Sozomenus lib. I, cap. 2: Per idem tempus Christiani, qui versus orientem ad Lybes usque, qui sunt confines Aegyptiis, habitabant, conventus palam agere propterea non ausi sunt, quod Licinius benevolum suum erga illos animum mutaverat: at Graeci, Macedones, et Illyrici, qui versus occidentem suarum rerum domicilia habebant, Constantini opera, qui illi imperii romani parti praefuit, libero animo et securo Deum coluerunt. Permovere id quoque fortasse quempiam possit, quia si scripsit Arnobius anno Domini trecentesimo secundo, et opus suum quasi fidei suae vadem propere ac festinanter edidit, ut quamprimum inter fideles admitteretur, utique simillimum vero videtur, opus illud post quatuordecim annos a Lactantio visum, siquidem scripsisse illum velimus anno trecentesimo decimo sexto. At vero quid causae esse potuerit non apparet, cur cum semel Theophili, semel atque iterum Tertulliani, Cypriani, Minutii meminerit, qui omnes Christianorum causam adversus 0887D gentes jamdudum egerant (nam Theophili quidem meminit in fin. hujus lib. I, Tertulliani lib. V, cap. 1 et 4, Cypriani eodem cap. 1 et 4, Minutii lib. I, cap. 11 et lib. V, cap. 1) , tamen sui ipsius magistrum, qui causam eamdem non minus quam quisquam ipsorum acriter ac luculenter, sed propius et recentius multo peregerat, tam alto Arnobium silentio presserit, nisi quia uterque eodem scribebat tempore, necdum forte Lactantius Arnobii libros vidisse poterat. Sed et sanctus Hieronymus, qui primam librorum Lactantii editionem vidisse potuit (fuit enim fere illius contemporaneus, Hieronymi infantia Lactantii extremos dies, ut credi potest, propemodum attingente), quique tam sedulo illius opera recensuit, ut cuinam quodque eorum inscriptum ab illo fuerit dicere non omiserit, simpliciter et absque ullius ad quemquam inscriptionis commemoratione libros Institutionum pertransit, nec usquam 0888A Constantini imperatoris meminit, cujus tamen profecto nomine librorum horum dignitatem atque existimationem apud omnes augeri plurimum posse intelligebat. Non meminit Honorius Augustodunensis, qui eodem modo quingentis ferme abhinc annis eorumdem Lactantii operum catalogum texuit. Non aliam putamus ob causam, quam quia hi libri ad Constantinum minime fuerint ab auctore inscripti, nimirum, ut probavimus, elucubrari coepti anno trecentesimo secundo, et ideo, ut credere par est, jam perfecti, absoluti, editi, antequam Constantinus impietatem palam aversaretur, et christianam fidem amplexaretur. Ita igitur sentio non solum Methodium et Arnobium eodem tempore, quo editi sunt a Porphyrio Commentarii illi blasphemi adversus Christum, nempe anno trecentesimo secundo, sed etiam Lactantium nostrum sacrilegas ethnicorum impietates adversis scriptis refutare aggressum, atque hanc orationem, quae tot rationibus exploditur, notham et supposititiam esse; neque sustineri 0888B posse, ut censebat Thomasius, quod fieri potuerit, ut Lactantius ante tempora Constantini scripserit hos libros, sed eos Constantini tempore ediderit; non enim hic edidisse illos dicitur, sed nominis ejus auspicio tunc temporis inchoasse.