▾
Eumenius, Panegyrico Constantino Augusto
⎗←→⎘
▾
Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Eusebii Pamphili De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini
Eusebii Pamphili De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini
Caput Primum. Prooemium de morte imperatoris Constantini.
Caput II. Prooemium de filius Constantini imperatoribus
Caput III. De Deo pios principes honorante et tyrannos puniente.
Caput IV. Quod Deus Constantinum honoraverit.
Caput V. Quod XXX quidem annis regnavit: vixit autem plusquam
Caput VI. Quod Dei quidem famulus, gentium autem victor fuerit.
Caput VII. Comparatio ejus cum Cyro Persarum et Alexandro Macedonum rege.
Caput VIII. Quod orbem propemodum universum subegerit.
Caput IX. Quod pii imperatoris filius imperium filiis reliquit.
Caput X. Quod historia haec necessaria, et ad formandos mores utilis sit.
Caput XI. Quod sola Constantini gesta quae ad pietatem pertinent narratarus sit.
Caput XII. Quod Constantinus in tyrannorum aedibus, sicut Moses, educatus sit.
Caput XIII. De patre ejus Constantio, qui Christianos ut Diocletianus et Maximianus persequi noluit.
Caput XV. De persecutione ab aliis concitata.
Caput XVII. De affectu et amore ejusdem Constantii erga Christum.
Caput XIX. De filio ejus Constantino, qui adhuc adolescens una cum Diocletiano in Palaestinam venit.
Caput XX. Constantinus propter Diocletiani et Galerii insidias ad patrem revertitur.
Caput XXI. Mors Constantii Constantinum filium imperatorem relinquentis.
Caput XXII. Quomodo elato Constantio, Constantinus a militibus Augustus appellatus sit.
Caput XXIII. Interitus tyrannorum brevis commemoratio.
Caput XXIV. Quod Constantinus imperium Dei arbitrio sit consecutus.
Caput XXV. Constantini de Britannis et Barbaris victoriae.
Caput XXVI. Quomodo Romam Maxentii tyrannide liberare decreverit.
Caput XXX. Fabricatio ejus signi ad crucis similitudinem.
Caput XXXI. Descriptio signi instar crucis formati quod Romani labarum vocant.
Caput XXXII. Quomodo Constantinus Catechumenus factus sacras Scripturas perlegerit.
Caput XXXIII. De adulteriis a Maxentio Romae perpetratis.
Caput XXXIV. Quomodo uxor praefecti, pudicitiae servandae causa mortem sibi conscivit.
Caput XXXV. Caedes populi Romani jussu Maxentii.
Caput XXXVI. Magicae artes Maxentii, et alimentorum penuria Romae.
Caput XXXVII. Maxentii exercitus in Italia superati.
Caput XXXVIII. Maxentii interitus in ponte Tiberis.
Caput XXXIX. Ingressus Constantini in urbem Romam.
Caput XL. De Constantini statua crucem tenente, et de ejus inscriptione.
Caput XLI. Exultatio provinciarum, et largitiones Constantini.
Caput XLII. Honores episcopis delati, et ecclesiarum extructiones.
Caput XLIII. De Constantini in pauperes beneficentia.
Caput XLIV. Quomodo synodis episcoporum interfuit.
Caput XLV. Quomodo insipientes toleraverit.
Caput XLVI. Victoriae de Barbaris relatae.
Caput XLVII. Mors Maximiani et aliorum quorum insidias Deo revelante Constantinus deprehenderat.
Caput XLVIII. Constantini decennalia.
Caput XLIX. Quomodo Licinius Orientem affixerit.
Caput L. Quomodo Licinius Constantino insidiatus sit.
Caput LI. Licinii insidiae adversus Episcopos, et prohibitio Synodorum.
Caput LII. Christianorum exilia et proscriptiones.
Caput LIII. Edictum Licinii, ne mulieres una cum viris in ecclesiam convenirent.
Caput LIV. Quomodo eos qui sacrificare renuissent, militia solvit: et carcere inclusos, ali vetuit.
Caput LV. De iniquitate et avaritia Licinii.
Caput LVI. Quomodo persecutionem adversus Christianos tandem excitaverit.
Caput LVIII. Qualiter Maximinus christianorum persecutor, fugiens servili habitu sese occultaverit.
Caput LIX. Quomodo vi morbi excaecatus Maximinus, legem pro Christianis dedit.
Caput Primum. Occulta persecutio Licinii, et caedes episcoporum apud Amasiam urbem Ponti.
Caput II. Ecclesiae dirutae, et episcopi trucidati.
Caput III. Quomodo Constantinus Christianorum causa quos Licinius persequi parabat, commotus sit.
Caput IV. Quod Constantinus cum precibus, Licinius vero cum vaticiniis, se ad bellum parabat.
Caput V. Quid de simulacris et de Christo Licinius dixerit, dum in luco sacrificaret.
Caput VII. Ubicumque in praeliis crucis signum adfuit partam esse victoriam.
Caput VIII. Quod quinquaginta viri electi sunt qui crucem portarent.
Caput X. Variae pugnae et Constantini victoriae.
Caput XI. Fuga et magicae artes Licinii.
Caput XII. Quomodo Constantinus orans in tabernaculo, victoriam adeptus est.
Caput XIII. Constantini humanitas in milites captos.
Caput XIV. Iterum de oratione in tabernaculo.
Caput XV. Licinii simulata amicitia et idolorum cultus.
Caput XVI. Quomodo Licinius militibus praeceperit, ne adversus crucis signum impetum facerent.
Caput XVII. Constantini victoria.
Caput XVIII. Licinii caedes et triumphi de illo acti.
Caput XIX. Publica laetitia ac festivitas.
Caput XX. Quomodo pro Confessoribus Constantinus leges sanxerit.
Caput XXI. Quomodo etiam pro martyribus et pro Ecclesiarum praediis leges tulit.
Caput XXII. Quomodo etiam populos recreaverit.
Caput XXIII. Quod Deum bonorum auctorem praedicavit, et de legibus ejusdem.
Caput XXIV. Lex Constantini de pietate in Deum, et de christiana religione.
Caput XLIII. Quomodo Constantinus ea quae legibus sanxerat factis ipsis confirmavit.
Caput XLV. De legibus quibus sacrificia quidem prohibebantur, Ecclesiae vero construi jubebantur.
Caput XLVII. Quod contra idolorum cultum scripserit.
Caput LXI. Quomodo ab urbe Alexandria quaestiones commotae sint propter Arium.
Caput LXII. De Ario et Melitianis.
Caput LXIII. Quomodo Legatum cum litteris misit ad pacem componendam.
Caput LXIV. Constantini Epistola ad Alexandrum episcopum, et Arium presbyterum.
Caput LXXIII. Quod post has etiam Imperatoris litteras perseveravit contentio.
Caput Primum. Comparatio pietatis Constantini cum iniquitate persecutorum.
Caput II. Rursus de pietate Constantini signum crucis libere profitentis.
Caput III. De imagine Constantini, cui crux quidem superposita erat, infra autem draco.
Caput IV. Rursus de controversiis in Aegypto excitatis ab Ario.
Caput V. De dissensione ob festum Paschae.
Caput VI. Quomodo synodum Nicaeae fieri jussit.
Caput VII. De universali Concilio, ad quod ex omnibus provinciis convenerunt Episcopi.
Caput VIII. Quod sicut in Actis Apostolorum dicitur, ex variis gentibus convenerunt.
Caput IX. De virtute et aetate ducentorum quinquaginta episcoporum.
Caput X. Synodus habita in palatio, quo ingressus Constantinus cum episcopis resedit.
Caput XI. Silentium Concilii, postquam Eusebius episcopus pauca quaedam dixisset.
Caput XII. Constantini ad synodum oratio de pace.
Caput XIII. Quomodo episcopos inter se certantes ad concordiam revocarit.
Caput XIV. Concors synodi sententia de fide et de pascha.
Caput XV. Quomodo Constantinus vicennalibus suis episcopos convivio exceperit.
Caput XVI. Munera Episcopis donata et litterae ad omnes scriptae.
Caput XVII. Epistola Constantini ad Ecclesias de synodo Nicaena.
Caput XXI. Episcopis discessuris consilium dat ut concordiam servent.
Caput XXIII. Quomodo ad Aegyptios scripserit, eosque ad pacem hortatus sit.
Caput XXIV. Quomodo episcopis et plebibus religiosas litteras saepius scripsit.
Caput XXV. Quomodo Hierosolymis in sancto Dominicae resurrectionis loco templum exstrui praecepit.
Caput XXVI. Quomodo impii sepulcrum Domini ruderibus et simulacris superpositis obtexerant.
Caput XXVII. Quomodo Constantinus templi materiam ac rudera longissime projici mandavit.
Caput XXVIII. Manifestatio sanctissimi sepulcri.
Caput XXIX. Quomodo de construenda ecclesia ad praesides et ad Macarium episcopum litteras dedit.
Caput XXX. Constantini ad Macarium epistola de aedificatione Martyrii Servatoris nostri.
Caput XXXIV. Descriptio fabricae sancti sepulcri.
Caput XXXV. Descriptio atrii et porticuum.
Caput XXXVI. Descriptio parietum tectique et ornatus atque inaurationis ipsius Basilicae.
Caput XXXVII. Descriptio geminarum utrinque porticuum et trium portarum orientalium.
Caput XXXVIII. Descriptio hemisphaerii et duodecim columnarum cum crateribus.
Caput XXXIX. Descriptio atrii, exhedrarum et vestibulorum.
Caput XL. De numero donariorum.
Caput XLI. De aedificatione Ecclesiae apud Bethlehem et in monte Olivarum.
Caput XLIII. Rursus de Ecclesia Bethlehemitica.
Caput XLIV. De magnitudine animi et beneficentia Helenae.
Caput XLV. Quomodo Helena in ecclesiis religiose versata sit.
Caput XLVI. Quomodo octogenaria, testamento facto, e vita decessit.
Caput XLVII. Quomodo Constantinus matrem deposuit et qualiter illam coluit dum viveret.
Caput XLVIII. Quomodo Constantinopoli martyria construxit, omnemque idolorum cultum abolevit.
Caput XLIX. Signum crucis in palatio, et imago Danielis in fontibus.
Caput L. De ecclesiis quas Nicomediae et alibi exstruxit.
Caput LI. Quod in loco dicto Mambre ecclesiam aedificavit.
Caput LII. Constantini epistola ad Macarium de Mambre.
Caput LIV. Fana et simulacra ubique diruta.
Caput LV. Eversio fani apud Aphaca in Phoenice, et impudicitiae abolitio.
Caput LVI. Destructio templi Aesculapii Aegis.
Caput LVII. Quomodo gentiles damnatis simulacris Deum agnoverunt.
Caput LVIII. Quomodo apud Heliopolim destructo Veneris fano, primus ecclesiam construxit.
Caput LIX. De tumultu Antiochiae propter Eustathium excitato.
Caput LXIII. Quomodo haereses exscindere studuerit.
Caput LXIV. Constantini constitutio adversus haereticos.
Caput Primum. Qualiter donis ac promotionibus plurimos cohonestavit.
Caput II. Remissio quartae partis censuum.
Caput III. Peraequatio ac relevatio censuum.
Caput IV. Quomodo in pecuniariis causis, iis qui causa ceciderant, ipse de suo largiebatur.
Caput V. Scytharum per signum crucis devictorum subactio.
Caput VI. Sarmatae subacti, cum servi adversus dominos rebellassent.
Caput VII. Variorum Barbarorum legationes et munera eis ab Imperatore donata.
Caput XIV. Quomodo assiduis Constantini precibus pax data est Christianis.
Caput XV. Quod in nummis et imaginibus precantis habitu effingi se jussit.
Caput XVI. Quod imagines suas in templis idolorum poni lege lata prohibuit.
Caput XVII. Precationes in palatio, et recitatio sacrarum Scripturarum.
Caput XVIII. Diem Dominicum et sextam feriam honorari praecipit.
Caput XIX. Quomodo etiam gentiles milites diebus dominicis orare docuerit.
Caput XX. Forma precationis a Constantino militibus tradita.
Caput XXI. In armis militum signum dominicae crucis exprimi jubet.
Caput XXII. Studium precandi et cultus festi paschalis.
Caput XXIII. Quomodo idolorum cultum prohibuit, martyrum autem festa honoravit.
Caput XXIV. Quod rerum externarum quasi episcopum se esse dixit.
Caput XXVI. Correctio legis adversus orbos, et legis de testamentis.
Caput XXVIII. Dona in Ecclesias collata, et pecuniae virginibus ac pauperibus erogatae.
Caput XXIX. Lucubrationes et declamationes Constantini.
Caput XXX. Quod cuidam avaro sepulcri modum delineavit, ut ei pudorem incuteret.
Caput XXXI. Quod ob nimiam clementiam irrisus est.
Caput XXXII. De Constantini oratione, quam ad Sanctorum coelum scripsit.
Caput XXXIII. Quomodo Eusebii de Servatoris sepulcro panegyricas orationes stans audierit.
Caput XXXIV. Quod de Pascha et de sacris codicibus ad Eusebium scripsit.
Caput XXXVII. Quomodo confecti fuerint codices.
Caput XLI. Quod inter haec synodum Tyri haberi constituit ob quasdam in Aegypto controversias.
Caput XLII. Epistola Constantini ad synodum Tyri congregatam.
Caput XLV. Episcoporum in conventibus sermones, et ipsius qui haec scripsit Eusebii.
Caput XLVIII. Quomodo immodicas cujusdum laudes aegre tulerit.
Caput XLIX. Nuptiae Constantii Caesaris, ejus filii.
Caput L. Legatio et munera ab Indis missa.
Caput LII. Quomodo eos virilem aetatem ingressos pietatem docuerit.
Caput LIV. De iis qui eximia ejus humanitate ad avaritiam et pietatis simulationem abusi sunt.
Caput LV. Qualiter ad ultimum usque vitae diem orationes scripsit.
Caput LVII. Quomodo susceptis Persarum legatis, festo Paschae die cum aliis pernoctavit.
Caput LVIII. De constructione martyrii apostolorum Constantinopoli.
Caput LIX. Descriptio ejusdem Martyrii.
Caput LX. Quod etiam in eo templo sepulcrum sibi aedificavit.
Caput LXI. Imperatoris aegritudo, et orationes Helenopoli. Item de ejus baptismo.
Caput LXII. Quibus verbis Constantinus postulavit ab episcopis ut baptismum sibi conferrent.
Caput LXIII. Quomodo post baptismum Deum laudavit.
Caput LXIV. Constantini mors die festo Pentecostes, circa meridiem.
Caput LXV. Militum et tribunorum planctus.
Caput LXVI. Quomodo funus Nicomedia Constantinopolim deductum est in palatium.
Caput LXVII. Quomodo etiam post mortem a comitibus et reliquis, perinde ac vivus, honoratus est.
Caput LXVIII. Quomodo exercitus judicio, filii ejus Augusti sunt nuncupati.
Caput LXIX. Romae luctus ob mortem Constantini, et imagines ei decretae.
Caput LXX. Quomodo funus Constantinopoli depositum sit a Constantio.
Caput LXXI. Missa in apostolorum Martyrio celebrata in exequiis Constantini.
Caput LXXIII. Quomodo in nummis, Constantinum velut in coelum ascendentem expresserint.
Caput LXXIV. Quod cum Deum coluisset, merito etiam a Deo honoratus est.
Caput LXXV. Quod Constantinus superiores omnes imperatores pietate superavit.
Constantini Magni Scriptorum Omnium Pars prima, Complectens Omnia Quae Exstant Decreta Et Constitutiones. (Omnia Ex Code Theod. Optimi Ed. Gust. Haene
Anno Domini 312. Constantino A. II et Licinio A. Coss.
De Appellationibus Et Poenis Earum Et Consultationibus
Anno Domini 313. Constantino A. III et Licinio A. Coss.
De Petitionibus Et Ultro Datis .
De Actoribus Et Procuratoribus Et Conductoribus Rei Privatae.
De Testimoniali Ex-Tribunis Et Protectoribus.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Episcopis, Ecclesiis Et Clericis .
Quorum Appellationes Non Recipiantur .
Edictum Pro Religionis Libertate. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Anno Domini 314. Volusiano et Anniano Coss.
De Curatoribus Kalendarii Et Fide Jussoribus Eorum.
De Administratione Et Periculo Tutorum Et Curatorum .
De Ingenuis Qui Tempore Tyranni Servierunt.
De Privilegiis Eorum Qui In Sacro Palatio Militarunt.
De Concussionibus Advocatorum Sive Apparitorum .
De Longi Temporis Praescriptione Quae Pro Libertate Et Non Adversus Libertatem Opponitur.
De Acquirenda Et Requirenda Possessione.
Anno Domini 315. Constantino IV et Licinio Aa. Coss.
De Cursu Publico Angariis Et Parangariis
Quorum Appellationes Non Recipiantur.
De Diversis Officiis Et Apparitoribus Et Probatoriis Eorum.
Si Petitionis Socius Sine Haerede Defecerit .
De Cohortalibus, Principibus, Corniculariis Et Primipilaribus
De Alimentis Quae Inopes Parentes De Publico Petere Debent.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Centonariis Et Dendrophoris .
De Judaeis, Coelicolis Et Samaritanis .
De Fundis Emphyteuticis, Et Eorum Conductoribus.
Anno Domini 316. Sabino et Rufino Coss.
De Longi Temporis Praescriptione.
De Adm. Et Peric. Tut. Et Cur.
De Temporum Cursu Et Reparationibus Denuntiationum .
De Accusationibus Et Inscriptionibus .
Anno Domini 317. Gallicano et Basso Coss.
Ad Legem Juliam De VI Publica Et
De Murilegulis Et Gynaeciariis Et Monetariis Et Bastagariis.
Si Quis Solidi Circulum Exteriorem Inciderit, Vel Adulteratum In Vendendo Subjecerit.
Ubi Senatores, Vel Clarissimi Civiliter, Vel Criminaliter Conveniantur.
Anno Domini 318. Licinio C. et Crispo C. Coss.
Ubi Causae Fiscales Vel Divinae Domus.
Anno Domini 319. Constantino A V. et Licinio C. Coss.
De Maleficis Et Mathematicis, Et Caeteris Similibus
De Denuntiatione Vel Editione.
De Filiis Militarium Apparitorum Et Veteranorum.
De Pactis Et Transactionibus .
Tit. V. De Sponsalibus Et Ante Nuptias Donationibus.
Sine Censu Vel Reliquis Fundum Compa Rari Non Posse.
De His, Qui A Non Domino Manumissi Sunt.
De Privilegiis Eorum Qui In Sacro Palatio Militarunt.
De Pistoribus Et Catabolensibus .
De Extraordinariis Sive Sordis Muneribus .
Ad Legem Juliam De VI Publica Et Privata.
De Tutoribus Et Curatoribus Creandis.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Officio Proconsulis Et Legati.
Si Ex Pluribus Tutoribus Vel Curatoribus Omnes Vel Unus Agere Pro Minore Vel Conveniri Possint.
De Mancipiis Et Colonis Patrimonialum, Saltuensium Et Emphyteuticorum Fundorum.
Anno Domini 320. Constantino A. VI et Constantio C. Coss.
De Infirmandis Poenis Caelibatus Et Orbitatis .
De Praetoribus Et Quaestoribus.
Si Quis Eam Cujus Tutor Fuerit Corruperit.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Paganis, Sacrificiis Et Templis .
De Castrensi Omnium Palatinorum Peculio.
Anno Domini 321. Crispo II et Constantino Caess. Coss.
De Bonis Proscriptorum Seu Damnatorum .
De Susceptoribus, Praepositis Et Arcariis .
De His, Qui Veniam Aetatis Impetrarunt .
De Collatione Fundorum Patrimonialium Vel Emphyteuticorum Et Rei Privatae.
De Manumissionibus In Ecclesia .
Si Pendente Appellatione Mors Intervenerit
De Vectigalibus Et Commissis .
De Sententiam Passis Et Restitutis Et Liberis Eorum .
Anno Domini 322. Probiano et Juliano Coss.
De Denuntiatione. Vel. Edictione. Rescripti.
De Constitutionibus Principum Et Edictis
De Hraedii Minorum Sine Decreto .
Anno Domini 323. Severo et Rufino Coss.
De Distrahendis Pignoribus, Quae Tributorum Caussa Tenentur .
Lex Constantini De Pietate In Deum, Et De Christiana Religione.
Victor Constantinus Maximus Augustus, provincialibus Palaestinae.
Νικήτης Κωνσταντῖνοε Μέγιστος, Σεβαστὸς, ἐπαρχεώταις Παλαιστίνης.
Exemplum A Vetustis Temporibus.
De Iis Qui Persecutionem Passi Sunt, Et De Persecutoribus.
Quod Persecutio Bellum Gerentibus Malorum Causa Exstiterit.
Quod Deus Constantinum Bonorum Ministrum Elegit.
Piae In Deum Voces Constantini, Et Laus Confessorum.
Lex Solvens Exsilio Et Curia, Et Bonorum Proscriptione.
Item Eos Qui In Insulas Erant Relegati.
Item Eos Qui Ad Metalla Et Ad Publica Opera Ignominiose Damnati Fuerant.
De Confessoribus Qui Militaverant.
De Iis Qui Ad Gynaecea Vel In Servitutem Dati Erant, Liberandis.
Ut Deficientibus Cognatis Ecclesia Haereditatem Capiat, Utque Legata Firma Maneant.
Ut Qui Hujusmodi Loca, Aedes, Hortos Occupaverint, Ea Restituant, Exceptis Fructibus.
Quomodo Super His Libellos Dari Oporteat.
Ut Fiscus Fundos, Aedes Et Hortos Restituat Ecclesiis.
Ut Martyria Et Coemeteria Ecclesiis Reddantur.
Ut Qui Res Ecclesiae Emerunt, Aut Dono Acceperunt, Eas Restituant.
Sedula Exhortatio Ad Colendum Deum.
Victor Constantinus Maximus, Augustus, provincialibus Orientis.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος, Μέγιστος, Σεβαστός, ἐπαρχεώταις ἀνατολικοῖς.
De Pio Ac Dei Amantissimo Constantini Patre, Et De Diocletiano Et Maximiano Persecutoribus.
Quomodo Constantinus Adhuc Adolescens Justos Esse Christianos Audivit.
Quot Tormentorum Et Suppliciorum Genera Adversus Christianos Excogitata Sint.
Quomodo Barbari Christianos Exceperunt.
Quomodo Divina Ultione Puniti Sint, Qui Ex Oraculo Persecutionem Commoverant.
Constantinus Deo Gloriam Tribuit, Signum Crucis Confitetur Et Precatur Pro Ecclesiis.
Quomodo Omnes Quidem Christianos Esse Optavit, Neminem Autem Coegit.
Gloriam Tribuit Deo, Qui Per Filium Suum Errantes Illuminavit.
Iterum Deo Gloriam Tribuit Ex Ministerio Totius Mundi.
Deum Laudat, Qui Semper Bona Atque Honesta Docet.
Adhortatio Sub Finem Edicti, Ut Nemo Alteri Molestiam Facessat.
Constantini Constitutio Adversus Haereticos. (Ex Euseb. Vit. Const. III, c. 64, 65.)
Victor Constantinus Maximus, Augustus, Haereticis.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος, Μέγιστος, Σεβαστός, αἱρετικοίς.
De Tollendis Conventiculis Haereticorum.
De Magistratibus Municipalibus.
Anno Domini 324. Crispo III et Constantino Caess. Coss.
De His Qui Numero Liberorum Vel Paupertate Excusationem Meruerint
De Exordinariis Sive Sordidis Muneribus.
De Infirmandis His Quae Sub Tyrannis Aut
Si Per Vim, Vel Alio Modo Absentis Perturbata Sit Possessio.
Anno Domini 325. Paulino et Juliano Coss.
De His Quae Ex Publica Collatione Illata Sunt Non Usurpandis.
De Susceptoribus Praepositis Et Arcariis.
De Ponderatoribus Et Auri Illatione.
De Officio Praefectorum Praetorio .
De Fide Testium Et Instrumentorum .
De Erogatione Militaris Annonae .
Anno Domini 326. Constantino A. VII et Constantio C. Coss.
Ad Legem Juliam De Adulteriis .
De Administratione Et Periculo Tutorum.
Ad Legem Juliam De Adulteriis.
Quorum Appellationes Non Recipiantur.
De Mulieribus, Quae Se Servis Propriis Junxerunt
De Infirmandis His Quae Sub Tyrannis Aut Barbaris Gesta Sunt.
Quemadmodum Munera Civilia Indicantur .
De Filiis Militarium Apparitorum Et Veteranorum.
De Testamentis Et Codicillis .
De Tutoribus Et Curatoribus Creandis.
De Agricolis Et Censitis, Et Colonis.
Anno Domini 327. Constantino Caes. V et Maximo Coss.
De Officio Praeffectorum Praetorio.
Anno Domini 328. Januario et Justo Coss.
Anno Domini 329. Constantino A. et Constantino Caes. Coss.
De Exordinariis Sive Sordidis.
De His, Qui Sanguinolentos Umptos Vel Nutriendos Acciperint.
Anno Domini 330. Gallicano et Symmacho Coss.
De Perfectissimatus Dignitate.
Anno Domini 331. Basso et Ablavio Coss.
De Adm. Et Peric. Tut. Et Cur.
De His, Qui Per Metum Julicis Non Appellaverunt .
De Officio Praefectorum Praetorio.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Jurisdictione Omnium Judicum.
Anno Domini 332. Pacatiano et Hilariano Coss.
De Libertis Et Eorum Liberis .
De Fugitivis Colonis, Inquilinis Et Servis .
De Servis Fugitivis Et Libertis.
Anno Domini 333. Dalmatio et Zenophilo Coss.
De Administratione Et Periculo Tutorum Et Curatorum.
De Fide Testium Et Instrumentorum.
De Appellationibus Et Consultationibus.
Anno Domini 334. Optato et Paulino Coss.
De Suariis, Pecuariis Et Susceptoribus Vini Caeterisque Corporatis.
De Iis Quae Administrantibus Distracta Sunt Vel Donata.
Haec Lex expositione non indiget
De Fide Testium Et Instrumentorum.
Quando Imperator Inter Miserabiles Personas Cognoscat.
Anno Domini 335. Constantino et Albino Coss.
Haec Lex Interpretatione non eget
Ne Christianum Mancipium Judaeus Habeat .
Anno Domini 336. Nepotiano et Facundo Coss.
De Naturalibus Filiis Et Matribus Eorum .
Anno Domini 337. Feliciano et Titiano Coss.
Quemadmodum Munera Civilia Indicantur.
De Omni Agro Deserto, Et Quando Steriles Fertilibus Imponuntur.
Decreta Sineannis. (Ex Cod. Just.) .
De Omni Agro Deserto. D E Collatione Fundorum Patrimonialium Et Emphyteuticariorum.
De Fundis Rei Privatae Et Saltibus Divinae Domus.
De Patribus Qui Filios Suos Distraxerunt.
De Incestis Et Inutilibus Nuptiis.
De Quadriennii Praescriptione.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Officio Magistri Officiorum.
De Agricolis Et Mancipiis Dominicis, Vel Fiscalibus Rei Publicae Vel Privatae.
De Salgamo Hospitibus Non Praestando.
In Quibus Causis Coloni Censiti Dominos Accusare Possint.
Pars secunda. Conciones. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Pars secunda. Conciones. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Constantini Ad Synodum In Palatio Habitam Oratio De Pace.
Cap. II.—Allocutio Ad Ecclesiam Et Auditores, Ut Ignoscant Et Emendent, Si Quid Minus Recte Dixerit.
Cap. IV.—De Errore Eorum Qui Simulacra Venerantur.
Cap. V.—Quod Christus Filius Dei Cuncta Condidit, Et Certum Vitae Spatium Singulis Constituit.
Cap. XI.—De Corporali Domini Adventu, Qualis Et Cur Fuerit.
Cap. XXIV.—De Decii, Valeriani Et Aureliani Calamitoso Vitae Exitu Ob Persecutionem Ecclesiarum.
Pars tertia. Epistolae.
Anno Domini CCCXIII. Conc. t. col. 1429, ed. Coleti.
Constantinus Augustus Melchiadi episcopo Romano hierarchae.
Κωνσταντῖνος Σεβαστὸς Μιλτιάδῃ ἐπισκόπῳ Ῥωμαίων καὶ Μάρκῳ.
Epistola Prima Constantini Et Licinii Ad Anulinum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Epistola Anulini Proconsulis Ad Constantinum. ( Conc. t. col. 1428, ed. Col.
Epistola II Constantiniad Anulinum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Epistola Constantini Ad Caecilianum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Constantinus Augustus Caeciliano, episcopo Carthaginensi.
Κωνσταντῖνος Ἄυγουστος Καικιλιανῷ, ἐπισκόπῳ Καρταγένης.
Anno Domini CCCXIV. Conc. t. col. 1445, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Chrestum Episcopum Syracusanum. ( Conc. t. col. 1446, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Episcopos Post Concilium Arelatense. ( Conc. t. col. 1454, ed. Col.
Epistola Constantini Et Licinii Ad Probianum. ( Bal. Misc., t. p.
Epistola Constantini Ad Episcopos Donatistas. ( Conc. t. col. 1431, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Celsum. ( Conc. t. col. 1471, ed. Col.
Fragmentum Epistolae Constantini Ad Eumalium Vicarium. ( Aug. lib. contra Cresconium.
Epistola Constantini Ad Catholicam. ( Conc. col. 1472, ed. Col.
Anno Domini CCCXXIII. Eus., Vita Const., lib. c.
Epistola Constantini Ad Alexandrum Episcopum Et Arium Presbyterum. ( Euseb. Vit. Const. lib. c.
Quod pro pace continue satagebat.
Quomodo quaestiones in Africa excitatas compressit.
Quod religio ab Orientis partibus coeperit.
Quomodo seditionem moleste ferens pacem suasit.
Unde nata sit controversia inter Arium et Alexandrum, et quod talia non erant disquirenda.
Quod ob leves quasdam voculas pertinaciter certandum non fuit.
Anno Domini CCCXXV. Eus., Vit. Const., l. c.
De consensu in celebratione festi Paschalis et contra Judaeos.
Hortatio ut maximam partem orbis terrarum sequi velint.
Hortatio ut omnes decretis Synodi assentiantur.
Epistola Constantini Ad Ecclesias. ( Socr. Hist. Eccles. l. e.
Epistola Constantini Ad Ecclesiam Alexandrinam. ( Conc., t. p. 62, ed. Labb.
Epistola Constantini Ario Et Arianis. ( Conc. t. p.
Epistola Constantini Ad Nicomedienses, Contra Eusebium Et Theognium. ( Conc. t. p. 277, ed. Lab.
Epistola Ad Theodotum. ( Conc. t. p. 283, ed. Lab.
Epistola Constantini Ad Macarium. ( Euseb. Vit. Const. l. c.
Quod hanc aedem, maenium, columnarum et marmorum venustate caeteras ecclesias superare voluerit.
Ut de pulchritudine conchae, et de artificibus ac de materia Macarius ad praesides scribat.
Monitum In Epistolas Helenae Et Constantini.
Epistola Helenae Ad Constantinum. ( Bibl. Gall., t. App., p.
Epistola Responsoria Constantini Ad Helenam. ( Indidem.
Anno Domini CCCXXX. Conc. t. col. 1472, ed. Col.
Anno Domini CCCXXXII. Eus. Vit. Const., lib. c.
Epistola II Constantini Ad Eusebium. ( Eus., Vit. Const., lib. c.
Epistola II Constantini Ad Macarium. ( Eus., Vit. Const., lib. c.
Quod Servator noster ibidem visus est Abrahae.
Epistola Constantini Ad Synodum Tyriam. ( Eus., Vit. Const., l. c.
Anno Domini CCCXXXIII. Eus., Vit. Const., l. c.
Contra simulacra, et de glorificatione Dei.
Contra tyrannos et persecutores, et de captivitate Valeriani.
Quod persecutorum ruinam viderit, quodque jam ob Christianorum pacem laetatur.
Exhortatio ut Christianos in Perside agentes benevole complectatur.
Mentio De Litteris Amoebeis Constantini Et Sancti Antonii Monachi. ( S. Ath. Opp. l. c.
Epistola III Constantini Ad Eusebium. ( Eus. Vit. Const. l. c.
Epistola IV Constantini Ad Eusebium. ( Eus., Vit. Const., lib. cap.
Anno Domini CCCXXXV. Athan. Ap. t. p.
Epistola II Constantini Ad Athanasium. ( Indidem.
Epistola Constantini Ad Joannem Meletianum. ( Athan. Apol., p.
Epistola Constantini Ad Catholicos Alexandrinae Ecclesiae. ( Conc. t. p.
Epistola Constantini Honorifice Arium Ad Se Accersentis. ( Conc. t. p.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος Μέγιστος, Σεβαστὸς.
Epistola Constantini De Synodo Tyri Celebranda. ( Conc. t. p.
Mentio De Epistola Constantini Ad Dalmatium.
Libellus Fidei Ab Ario Et Euzoio Imperatori Constantino Oblatus. ( Conc. t. p.
Appendix Ad Opera Constantini.
Appendix Ad Opera Constantini.
Epistola Melchiadi Falso Adscripta Conc. t. p.
Anno Domini CCCXXI.
Nazarii Panegyricus, Constantino Augusto Dictus. ( Ex Pan. Vet. la Baume.
Nazarii Panegyricus, Constantino Augusto Dictus. ( Ex Pan. Vet. la Baume.
Appendix Ad Nazarium. Panegyrici Veteres Ab Aliis Constantino Dicti.
Appendix Ad Nazarium. Panegyrici Veteres Ab Aliis Constantino Dicti.
Incerti Auctoris Panegyricus Maximiano Et Constantino Dictus.
Incerti Auctoris Panegyricus Maximiano Et Constantino Dictus.
Eumenii Panegyricus Contantino Augusto.
Eumenii Panegyricus Contantino Augusto.
Synopsis Orationis Pro Restaurandis Scholis Augustoduni .
Synopsis Orationis Pro Restaurandis Scholis Augustoduni .
Eumenii Gratiarum Actio Constantino Augusto Flaviensium Nomine.
Eumenii Gratiarum Actio Constantino Augusto Flaviensium Nomine.
Incerti Panegyricus, Constantino Augusto.
Incerti Panegyricus, Constantino Augusto.
Monumenta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia. Ab Anno Christi CCCIII Ad Annum CCCL.
Monumenta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia. Ab Anno Christi CCCIII Ad Annum CCCL.
Tenor Edicti In Christianos A Diocletiano Et Maximiano Lati Et Promulgati.
Tenor Ejusdem Edicti. ( E x Eusebio, lib. Hist. eccles. cap.
Executio Edicti Praecedentis In Africa.
Acta Sancti Felicis Episcopi. ( Ex Baluzio t. Misc. p.
Monitum Baluzii Ad Acta S. Felicis Episcopi Tubyzacensis.
Admonitio Theodorici Ruinart in acta sancti Felicis Episcopi et Martyris.
Acta Sancti Felicis Episcopi Et Martyris, Ex codd. mss. et editis.
Monitum Baluzii ad acta sanctorum Saturnini, Dativi et sociorum.
Appendix Ad Illa Acta Quibus Continetur Accusatio Donatistarum In Mensurium Et Caecilianum. De qua Optatus lib. I, § 19 et 20, p. 18 et 19. Vide ibi n
Admonitio Theoderici Ruinart In acta ss. Saturnini et sociorum.
Monitum Baluzii Ad Acta Purgationis Felicis Episcopi, Etc.
Proemium Ad Acta Purgationis Caeciliani.
Idem Ex Eodem. ( Lib. contra Gaudentium, cap. 37, n. 47, col
Epistola Constantini Ad Anulinum Africae Proconsulem
Epistola Constantini Imperatoris Ad Anulinum Proconsulem Africae.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Caecilianum
Relatio Anulini Proconsulis Ad Imperatorem Constantinum,
Episcoporum partis Majorini preces ad Constantinum.
Epistola Constantini Imperatoris
De Romano Concilio Sub Mltiiade .
Epistola Constantini Imperatoris Ad Ablavium,
Epistola Constantini Imperatoris,
Epistola Arelatensis Synodi Ad Silvestrum Papam,
Epistola Constantini Imperatoris Ad Episcopos
Rescriptum Constantini Ad Valerium seu Verinum.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Donatistas,
Epistola Constantini Imperatoris Ad Celsum,
Epistola Constantini Ad Episcopos Numidas,
Epistola Caeciliani Ad Felicem.
Petronius, Annianus et Julianus, Domitio Celso vicario Africae.
De Constantini judicio apud Mediolanum habito, ubi rursum absolutus est Caecilianus.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Catholicam.
In Sequentem Sermonem Admonitio.
4. Idus Martii Sermo de Passione Ss. Donati et Advocati.
Annotatio Mabillonii in passionem Marculi.
Incipit Passio Benedicti Martyris Marculi. 8 (al. die 3) kal. decembris.
Ad Donatistas pertinent duo hujus concilii Canones sequentes.
De indulgentia et arbitrii libertate Donatistis concessa a Constantino .
De Pauli et Macarii persecutione quam injusta Donatistarum expostulatio .
Anno Domini 333.
Anno Domini CCCXXXIII. S. Sylvester Papa.
Anno Domini CCCXXXIII. S. Sylvester Papa.
Prolegomena.
§ Primus.— Notitia historica ex libro pontificali Damasi papae.
Ex libello de munificentia Constantini.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Coustant.
§ III.—De Scriptis Aliis Quae Ad Sivestrum Papam Attinent. ( Ex D. Coustant.
Opera Quae Exstant.
Fragmentum Incogniti Operis Adversus Judaeos. ( Coll. Maii, t. part. p.
Fragmentum Aliud. ( Maii Spicil.
Epistolae Quae ad Sylvestrum I Papam attinent.
Monitum In Epistolam Sequentem. ( Coust., pag.
Epistola I. Arelatensis Synodi Ad Silvestrum Papam. Indidem.
Epistola II Synodi Arelatensis Ad Silvestrum Papam. ( Coust., pag.
Appendix. Varia Dubiae Auctoritatis Scripta.
Appendix. Varia Dubiae Auctoritatis Scripta.
Capitulum Sancti Silvestri Papae. ( Conc. coll. Mansi.
Decretum Sancti Silvestri Papae. ( Indidem.
Censura Duarum Epistolarum Sequentium. ( Coust. Append., p.
Epistola Nicaenae Synodi Ad Silvestrum Papam. ( Indidem.
Epistola Seu Rescriptum Silvestri Ad Synodum Nicaenam. ( Coust. App., p.
Altera S. Silvestri Epistola Ad Nicaenam Synodum. ( Conc. t. p.
Altera S. Silvestri Epistola Ad Nicaenam Synodum. ( Conc. t. p.
Censura Opusculi Sequentis. ( Coust. App., p.
I. Quidquid actum est Nicaeae confirmatur.
III. De conciliis ter in anno celebrandis
IV. Nulli clerico licere causam in publico examinare.
V. De praeficiendis in ordinibus et proficiendis.
VI. De ordinationibus et neophytis non ordinandis.
Epilogus Brevis Alius Concilii Romani Sub Sylvestro Papa Habiti. Conc. t. col.
Canon Vel Constitutio Silvestri Episcopi Urbis Romae, Et Domini Constantini Augusti, Qualiter Ecclesiastici Gradus Custodiantur, Vel Religio. Conc. t.
Censura Constituti Praecedentis. ( Constant. App., p.
Mentio De Alio Concilio Romano Quod Etiam Romae Ante Duo Praecedentia Sub Sylvestro Papa Habitum Est. ( Conc. t. col. 1490, ed. Lab.
Censura epistolae sequentis. ( Const. App., p.
Censura epistolae sequentis. ( Const. App., p.
Epistola De Formatis Ab Episcopo Viennensi Accipiendis. Quae Sint Provinciae Septem Ad Viennensem Ecclesiam Pertinentes. ( Indidem
Anno Christi CCCXXXIV. Sanctus Marcus Papa.
Anno Christi CCCXXXIV. Sanctus Marcus Papa.
Prolegomena.
§ I.—Vita Marci Papae. Ex Labbaeo, tom. conc. p.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Constant.
§ III.—De Decreto Ipsi Attributo. ( Indidem
Scripta Dubiae Auctoritatis.
Epistola Sancti Athanasii Et Aegyptiorum Episcoporum Ad Marcum Papam. Conc. t. col. 466, ad. Labb.
Rescriptum Marci Papae Ad Athanasium Et Omnes Episcopos Aegyptios. Indidem
Anno Christi CCCXXXVII-CCCLII: Sanctus Julius Papa I.
Anno Christi CCCXXXVII-CCCLII: Sanctus Julius Papa I.
Notitia Historica, Critica Et Litteraria In Sanctum Julium Papam.
Notitia Historica, Critica Et Litteraria In Sanctum Julium Papam.
§ I.—De Vita Julii Papae I. Ex libro pontificali Damasi papae.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Coustant.
§ III.—De Epistolis, Quae Ad Julium Papam Attinent. ( Ex D. Coustant.
§ IV.—De Decretis Julio Attributis. ( Ex D. Coustant.
§ V.— De scriptis Julii papae (ex Schoenemann).
Monumenta Genuina.
ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΡΩΜΗΣ Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ἑνότητος τοῦ σώματος πρὸς τὴν θεότητα.
Monitum In Epistolam Ad Antiochenos. ( Ex Constantio.
I. Orientales Antiochia contentioso animo rescripse runt.
II. Nihil in litteris suis esse unde juste expostularent.
IV. Nicaenam synodum in causa Pisti Eusebiani temerant Julius illaesam servat.
V. Fucatum illorum pro synodorum decretis studium.
VI. Ne Romam se conferant, frustra obtendunt angustiam temporis praefiniti.
VIII. Inique moventur, quod Julius solus solis Eusebianis scripserit.
IX. Athanasius et Marcellus jure ad communionem admissi.
X. Mareotica gesta ex se irrita, una tantum parte praesente.
XI. Eorumdem gestorum falsitas testibus pluribus confutatur.
XII. Ex ipsis gestis eorum falsitas comprobatur.
XIII. Athanasium insontem probat fiducia qua Romae adversarios exspectat.
XIV. Gregorii ordinatio illegitima, et ejus in suo ingressu gesta.
XV. Alia in Mareoticis gestis reprehensione digna.
XVI Marcellus recte sentire declaratur.
XVIII. Nefanda ab Arianis patrata multi Romam convenientes exponunt.
XIX. Discordiae auctores Eusebiam, non Julius.
XX. Athanasius et Marcellus sine partium studio in communionem recepti.
XXI. Si reos illos putant, Romam conveniant, et ibi eos praesentes convincant.
Julius Presbyteris, Diaconis Et Populo
Ἰούλιος πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις, καὶ λαῷ παροικοῦντι Ἀλεξάνδρειαν.
Monitum In Epistolam Marcelli Ancyrani Ad Julium.
Epistola Synodi Sardicensis Ad Julium Urbis Romae Episcopum . Coust. p.
Eadem Epistola Ex Hilario. ( Conc. t. col. 660, ed. Lab.
Appendix. Scripta Suspectae Fidei.
Appendix. Scripta Suspectae Fidei.
Admonitio In Epistolam Julii Ad Dionysium Alexandrinum. ( Coust. App. p.
Epistola Julii Episcopi Romani Ad Dionysium Alexandrinum Episcopum. ( Coust. App. p.
Monitum In Epistolam Sequentem.
((Epistola Julii I Ad Prosdocium.))
Τῷ δεσπότῃ μου τῷ ποθεινοτάτῳ Προσδοκίῳ Ἰούλιος ἐν κυρίῳ χαίρειν.
S. Julii Episcopi Romani In Sermone De Homousio.
Ἰουλίου ἐπισκόπου Ρώμης ἐν τῳ λόγῳ τῳ περὶ ὁμοουσίου.
Fragmentum III . Sanctus Julius.
Observatio. Liturgia sacra Julii nomine a Jacobitis recepta.
Censura Epistolarum Cyrilli Ad Julium Et Julii Ad Cyrillum De Die Natali Domini.
Cyrilli Verba A Joanne Nicaeno Relata.
Decreta Julii Papae I Decem Juxta Gratianum Et Ivonem.
Primum. Turpe lucrum sequitur qui minus emit ut plus vendat, vel quid sit usura.
Secundum. Reus est animarum presbyter, qui poenitentiam morientibus abnegat.
Tertium. Post mortem alicujus nullus de ejus consanguinitate sponsam accipiat.
Quartum. Licet servo matrimonia contrahere
Quintum. Ex propinquitate sui sanguinis vel uxoris, usque in septimum gradum, nullus ducat uxorem.
Sextum. Ecclesia semel Deo consecrata quando est iterum consecranda.
Septimum. De his qui sacrificando varie errabant.
Octavum. ( Ex decreto Ivonis Carnotensis desumptum.) Quid sit Ecclesia.
Nonum. (Ex eodem.) De illis qui ecclesias incenderunt.
Decimum. (Ex eodem.) Libertam domino legitime nubere posse.
Epistola I Increpatoria Julii Conc. t. col.
Venerabilibus fratribus universis orientalibus episcopis Julius.
Epistola Orientalium Conc. t. col.
Epistola II . Sive Rescriptum Julii I Cons. t. col.
Anno Domini CCCLXII—CCCLXXII. C. F. Marius Victorinus Et Candidus Arianus. Galland. Bibl. p. Maii Coll. t. part. p.
Notitia De Victorino Afro.
Marii Victorini Liber Ad Justinum Manichaeum Contra Duo Principia Manichaeorum, Et De Vera Carne Christi.
Victorini De Verbis Scripturae: Factum Est Vespere Et Mane Dies Unus. Coeperitne A Vespera Dies, An A Matutino.
Candidi Ariani Liber De Generatione Divina, Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Candidi Ariani Liber De Generatione Divina, Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Victorini Liber De Generatione Divini Verbi, Ad Candidum Arianum.
Victorini Liber De Generatione Divini Verbi, Ad Candidum Arianum.
Candidi Ariani Epistola Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Candidi Ariani Epistola Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Victorini Adversus Arium
Victorini De ΟΜΟΟΥΣΙΩ Recipiendo.
Victorini De ΟΜΟΟΥΣΙΩ Recipiendo.
Victorini De Trinitate Hymni.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Galatas Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Galatas Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Philippenses Liber Unicus.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Philippenses Liber Unicus.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Ephesios Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Ephesios Libri Duo.
Victorini De Physicis Liber. ( Maii Coll. t.
Victorini De Physicis Liber. ( Maii Coll. t.
Monitum libro de Physicis a Maio praepostium.
Anno Domini CCCLVI-CCCLVII. Osius Episcopus Cordubensis.
Anno Domini CCCLVI-CCCLVII. Osius Episcopus Cordubensis.
Prolegomena.
Notitia Historica De Osio Episcopo Cordubensi. ( Ex Galland. Prolegomen., caput
Osii Sententiae In Concilio Sard. Censi. (Conc. t. II, col. 625.)
Osii Sententiae In Concilio Sard. Censi. (Conc. t. II, col. 625.)
Prooemium.— Historia concilii Sardicensis.
Osii Concilium Cordubense. ( Conc. t. col.
Cordubensis Episcopi Epistola Ad Constantium Augustum. Apud Athanasium in hist. Arian. ad Monach. § XLIV, Opp. tom. part. pag. 370, edit. Bb. Paris. G
Osius, Constantio imperatori in Domino, salutem.
Ὅσιος Κωνσταντίῳ βασιλεῖ ἐν Κυρίῳ χαίρειν.
Anno Domini CCCLIII-CCCLXIII. Liberius Papa.
Anno Domini CCCLIII-CCCLXIII. Liberius Papa.
Prolegomena.
§ I.—Notitia Historica. ( Ex libro pontificali.
I. Aegyptiorum ad Liberium litterae circa exitum anni 352 missae.
II. Orientalium ad Liberium litterae circa idem tempus scriptae.
III.— Liberii ad Orientales epistola anno 353 data.
IV.— Liberii ad Aegyptios epistola eodem tempore scripta.
V.— Liberii ad Constantium epistola ann. 353 scripta.
VI.— Legatorum Liberii ex Arelatensi concilio litterae.
VII.— Eusebii Vercell. ad Liberium epistola anno 354 missa.
VIII.— Liberii ad Fortunatianum epistola, eodem tempore data.
IX.— Constantii ad Liberium litterae anno 355.
X.— Liberii ad clerum Rom. litterae anno 357 scriptae.
XI.— Ejusdem litterae ad Constantium eodem tempore.
XII.— Liberii epistola decretalis per provincias missa circa ann. 362.
XIII.— Litterae Lampsacenae synodi et aliarum ad Liberium et Occidentales ann. 365 missae.
XIV.— An Liberius litteras ad Orientales scripserit de Spiritu Sancto.
XVI.— Scripta Liberio supposita.
Decretorum Liberio adscriptorum Censura.
Opera Quae Exstant.
Oratio Marcellinam S. Ambrosii Sororem Dato Virginitatis Velo Consecrantis. ( Ex Biblioth. Galland.
Oratio Marcellinam S. Ambrosii Sororem Dato Virginitatis Velo Consecrantis. ( Ex Biblioth. Galland.
Epistolae Et Dicta. ( Coust. col.
Epistolae Et Dicta. ( Coust. col.
Epistola . Liberii Papae Ad Caecilianum Spoletinum Episcopum. (Eodem tempore.) De eadem re.
Monitum In Duas Epistolas Sequentes.
Domino fratri et consacerdoti Liberio Eustathius, Theophilus et Silvanus in Domino salutem.
Κυρίῳ ἀδελφῷ καὶ συλλειτουργῶ Λιβερίῳ Εὐστάθιος, Θεόφιλος Σιλβανὸς ἐν κυρίῳ χαίρειν.
Appendix.
Gesta Liberii Papae.
Admonitio In Gesta Sequentia. ( Coust. Append., p.
Incipiunt Gesta Liberii Papae. ( Indidem, p.
2. Constantinus a lepra mundatus. Constans Nicomediae baptizatus. Liberius relegatus Noellam.
3. Liberius Damasum vicarium instituit. Petri amor post negationem. Chrisma in nomine Domini.
5. Baptismus in pelve, flumine, palude.
6. Constantii expeditio super Danubium.
7. Liberius ut in basilica S. Petri baptizet rogatur.
8. Damasus pollicetur fontes. Liberius baptizat in Pentecoste.
Censura Epistolae Ad Orientales. ( Coust. Append., p.
Censura Epistolae Ad Orientales. ( Coust. Append., p.
Epistola, Qua Athanasius Romam Citatus Et A Romanae Ecclesiae Communione Separatus Fingitur, Orientalibus Ipsius Adversariis A Liberio In Communionem
Epistolae Amoebeae.
Monitum In Epistolas Amoebeas Liberii Et Athanasii. ( Coust. Append., p. 95.
Epistola Liberii Episcopi Romae Ad Athanasium Episcopum Alexandriae. ( Coust. Append., p.
Decreta Liberii Papae, Desumpta ex codice vetusto 16 librorum, lib. cap.
Ejusdem Capite Decimo. Ut in sacris diebus jejuniorum conjugati a conjugibus se abstineant.
Ejusdem Capite Duodecimo. Si evenerit fames aut inaequalitas aeris, quid agendum.
Anno Domini CCCLXVI. Potamius Episcopus Ulyssiponensis.
Anno Domini CCCLXVI. Potamius Episcopus Ulyssiponensis.
Prolegomena. De Potamio Episcopo Ulyssiponensi. ( Galland., t. Proleg. p.
Prolegomena. De Potamio Episcopo Ulyssiponensi. ( Galland., t. Proleg. p.
Potamii Episcopi Tractatus Duo: Quibus Accessit Epistola Ad S. Athanasium.
Potamii Episcopi Tractatus Duo: Quibus Accessit Epistola Ad S. Athanasium.
Tractatus I. De Lazaro. Gall. t. p.
Tractatus II. De Martyrio Isaiae Prophetae. ( Indidem p.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Eusebii Pamphilii De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini.
Sanctus Marcus Papa.—Prolegomena.
C. F. Marius Victorinus Et Candidus Arianus.
Victorini adversus Arium libri quatuor.
Victorini in Epistolam Pauli ad Galatas libri duo.
Victorini in Epistolam Pauli ad Philippenses.
Victorini in Epistolam Pauli ad Ephesios libri duo.
Appendix. Gesta Liberii papae.—Admonitio in haec gesta.
Appendix. Gesta Liberii papae.—Admonitio in haec gesta.
Incipit Panegyricus.
I. Facerem, sacratissime Imperator, quod paulo ante mihi plerique suaserunt, ut quoniam majestas tua hunc mediocritati meae diem in ista civitate celeberrimum ad dicendum dedisset, de eo ipso ducerem sermonis exordium, nisi me ab hoc duplex ratio revocaret, considerantem neque mediae aetatis hominem ostentare debere subitam dicendi facultatem, neque ad aures tanti numinis quidquam nisi diu scriptum, et saepe tractatum afferri oportere. Nam qui apud imperatorem populi Romani dicit ex tempore, quantum 0623C sit non sentit imperium. Huc accedit quod jam satis multi sunt, qui me putant nimium multa dicturum: idque, arbitror, non ex ingenio meo, quod mediocre 0624A est, sed ex laudum vestrarum copia metiuntur. Quorum ego expectationem, invitus licet, fallam brevitate dicendi. Revera enim cogitaveram plura quae dicerem, sed malo orationem meam respui. Itaque primum illud compendium faciam, quod cum omnes vos invictissimi Principes, quorum concors est et socia majestas, debita veneratione suspiciam, hunc tamen quantulumcumque tuo modo, Constantine, numini dicabo sermonem. Ut enim ipsos immortales deos quanquam universos animo colamus, interdum tamen in suo quemque templo ac sede veneramur; ita mihi fas esse dico omnium principum pietatem meminisse, laudibus celebrare praesentem.
II. A primo igitur incipiam originis tuae numine: quod plerique adhuc fortasse nesciunt, sed qui te amant plurimum sciunt. Ab illo enim Divo Claudio 0624B manat in te avita cognatio, qui Romani imperii solutam et perditam disciplinam primus reformavit, immanesque Gotthorum copias Ponti faucibus et Istri ore proruptas terra marique delevit; utinam diuturnior recreator hominum, quam maturior deorum comes. Quamvis igitur ille felicissimus dies proxima religione celebratus imperii tui natalis habeatur, quoniam te isto habitu primus ornavit; jam tamen ab illo generis auctore in te imperii fortuna descendit. Quin imo patrem tuum ipsum, vetus illa imperatoriae domus praerogativa provexit; ut jam summo gradu, et supra humanarum rerum fata consisteres, post duos familiae tuae principes tertius imperator. Inter omnes, inquam, participes majestatis 0624C tuae hoc habes, Constantine, praecipuum, quod imperator es, tantaque est nobilitas originis tuae, ut nihil tibi addiderit honoris imperium, nec possit fortuna 0625A numini tuo imputare quod tuum est, omissis ambitu et suffragatione.
III. Non fortuita hominum consensio, non repentinus aliquis favoris eventus te principem fecit. Imperium nascendo meruisti. Quod quidem mihi deorum immortalium munus et primum videtur et maximum, in lucem statim felicem venire, et ea quae alii vix totius vitae laboribus consequuntur, jam domi parta suscipere. Quamvis enim magna sit et admiranda felicitas quae stipendiis in ordinem meritis, et militiae gradibus emensis ad fastigium istud majestatis ascendit, et solis virtutis nixa radicibus ad tantum potentiae robur invaluit; quod quidem etiam tu quantum per aetatem licuit consecutus es, et quamvis te supra omnes acquirendae gloriae moras fortuna posuisset, 0625B crescere militando voluisti, et adeundis belli periculis, ac manu cum hostibus etiam singulari certamine conserenda, notiorem te gentibus reddidisti, cum non posses esse nobilior. Magnum, inquam, est ab se profectum ad maxima pervenire; longe tamen aliud est, niti per ardua, et juga montium petere e plano, aliud ipsa ortus sui sublimitate fultum, verticem tenere fortunae, et quae summa sunt non sperare, sed habere.
IV. Sacrum istud palatium non candidatus imperii, sed designatus intrasti, confestimque te illi paterni lares successorem videre legitimum. Neque enim erat dubium, quin ei competeret haereditas, quem primum imperatori filium fata tribuissent. Te enim 0625C tantum, ille et imperator in terris, et in coelo Deus, in primo aetatis suae flore generavit, toto adhuc corpore vigens, illa praeditus alacritate ac fortitudine, qua cum bella plurima tum praecipue campis Vindonis gessit. Inde est quod tanta ex illo in te formae similitudo transivit, ut signante natura vultibus tuis impressa 0626A videatur. Idem enim est, quem rursus in te colimus, aspectus, eadem in fronte gravitas, eadem in oculis et in ore tranquillitas. Sic est index modestiae rubor, sic testis sermo justitiae. Accipe, Imperator, accipe nostrorum sensuum confessionem. Dolet quod Constantius excessit a nobis, sed dum te cernimus illum excessisse non credimus. Quanquam quid ego illum excessisse dico, cujus immortalia facta vivunt, et in ore omnium hominum oculisque versantur?
V. Quis enim non dico reminiscitur, sed quis non adhuc quodammodo videt quantis ille rebus auxerit ornaritque rempublicam? Qui adscitus imperio, primo adventu suo innumerabili hostium classe ferventem exclusit Oceanum, exercitumque illum, qui Bononiensis oppidi litus insederat terra pariter ac 0626B mari sepsit, cum reciprocos cursus illius elementi jactis inter undas vallis diremisset, ut quorum portas fluctus allueret, mare et quod tangerent perdidissent. Qui eodem exercitu virtute capto, clementia conservato, dum aedificandis classibus Britanniae recuperatio comparatur, terram Bataviam, sub ipso quondam alumno suo a diversis Francorum gentibus occupatam, omni hoste purgavit, nec contentus vicisse, ipsas in Romanas transtulit nationes, ut non solum arma, sed etiam feritatem ponere cogerentur. Nam quid ego de receptione Britanniae loquar? Ad quam ita quieto mari navigavit, ut Oceanus ille, tanto vectore stupefactus, caruisse suis motibus videretur; ita pervectus, ut non comitata illum sit, sed praestolata 0626C victoria.
VI. Quid de misericordia dicam, qua victis temperavit? quid de justitia, qua spoliatis amissa restituit? quid de providentia, qua sociis sibi junctis se ejusmodi judicio dedit, ut servitutem passos juvaret recepta libertas, culpae conscios ad poenitentiam revocaret 0627A impunitas? Quid loquar rursus intimas Franciae nationes non jam ab his locis, quae olim Romani invaserant, sed a propriis ex origine suis sedibus, atque ab ultimis barbariae littoribus avulsas, ut in desertis Galliae regionibus collocatae, et pacem Romani imperii cultu juvarent, et arma dilectu? Quid commemorem Lingonicam victoriam, etiam imperatoris ipsius vulnere gloriosam? quid Vindonis campos hostium strage completos, sed adhuc ossibus opertos? quid immanem ex diversis Germanorum populis multitudinem, quam duratus gelu Rhenus illexerat ut insulam, quam divortio sui idem amnis amplectitur, pedestri agmine ausa transmittere repente laxato flumine clauderetur, et demissis statim obsessa navigiis, ita se dedere cogeretur, ut, quod 0627B difficilius est sorte communi, eligeret, et ex aequo captivitati traderet, relatura cum reliquiis suis infamiam proditionis suorum.
VII. Dies me ante deficiet quam oratio; si omnia patris tui facta vel hac brevitate percurram. Cujus etiam suprema illa expeditio non Britannica tropaea, ut vulgo certum est, expetivit, sed diis jam vocantibus ad intimum terrarum limen accessit. Neque enim ille tot tantisque rebus gestis non dico Caledonum, aliorumque Pictorum silvas et paludes, sed nec Hiberniam proximam, nec Thulen ultimam, nec ipsas, si quae sunt, Fortunatorum insulas dignabatur acquirere, sed, quod eloqui nemini voluit, iturus ad deos genitorem illum deorum, ignea coeli astra refoventem, prospexit Oceanum, ut fruiturus exinde luce 0627C perpetua, jam videret illic diem pene continuum. 0628A Vere enim profecto illi superum templa patuerunt, receptusque est consessu coelitum, Jove ipso dexteram porrigente. Quin imo statim sententiam rogatus, cui imperium decerneret, dixit ut decebat Constantium Pium: manifeste enim sententia patris electus es imperator. Quod quidem ita nos dicere cum veritas jubet, tum pietati tuae, video, gratissimum est. Sed cur tantummodo privatis tuis affectibus blandiamur, cum omnium deorum fuerit illa sententia, et quidem jam pridem auctoritate praescripta, quamvis tum pleno firmata sit consilio? Jam tunc enim coelestibus suffragiis ad salutem reipublicae vocabaris, cum ad tempus ipsum, quo pater in Britanniam transfretabat, classi jam vela facienti repentinus tuus adventus illuxit: ut non advectus cursu publico, sed divino 0628B quodam advolasse curriculo videreris.
VIII. Non enim ulla Persarum, Cydonumve tela tam certis jactibus destinata fixerunt, quam tempestivus patri tuo terras relicturo comes affuisti, omnesque illius curas, quas praesaga et tacita mente volvebat, praesentiae tuae securitate laxasti. Dii boni, quanta Constantium Pium etiam in excessu suo felicitate donastis! Imperator transitum facturus in coelum vidit, quem relinquebat haeredem. Illico enim atque ille terris fuerat exemptus, universus in te consensit exercitus, te omnium mentes oculique signarunt, et quanquam tu ad seniores principes de summa reipublicae quid fieri placeret retulisses, praevenerunt tamen studio, quod illi mox judicio probaverunt. Purpuram statim tibi cum primus copiam tui fecit egressus 0628C milites, utilitati publicae magis quam tuis affectibus 0629A servientes, injecere lacrymanti. Neque enim fas erat diutius fieri principem consecratum. Diceris etiam, imperator invicte, ardorem illum te deposcentis exercitus fugere conatus equum calcaribus incitasse. Quod quidem, ut verum audias, adolescentiae errore faciebas. Quis enim te Cyllarus, aut Arion posset eripere, quem sequebatur imperium? Illa, inquam, illa majestas, quae Jovis subjecta nutu, nec Iridi deum nuntiae, sed prius commissa victoriae, tam facile te comitata est, quam cito ad terras coelo missa perveniunt. Sic modestiam tuam atque pietatem et differendi imperii conatus ostendit, et reipublicae felicitas vicit.
IX. O fortunata, et nunc omnibus beatior terris Britannia, quae Constantinum Caesarem prima vidisti! 0629B Merito te omnibus coeli ac soli bonis natura donavit, in qua nec rigor est nimius hiemis, nec ardor aestatis, in qua segetum tanta foecunditas, ut muneribus utrisque sufficiat, et Cereris et Liberi, in qua nemora sine immanibus bestiis, terra sine serpentibus noxiis; contra pecorum mitium innumerabilis multitudo lacte distenta, et onusta velleribus: certe quidem propter quod vita diligitur, longissimae dies, et nullae sine aliqua luce noctes, dum quod illa littorum extrema planities non attollit umbras, noctisque metam coeli et siderum transit aspectus: ut sol ipse, qui nobis videtur occidere, ibi appareat praeterire. Dii boni, quid hoc est, quod semper ex aliquo supremo fine mundi nova deum numina universo orbi colenda descendunt? Sic Mercurius a Nilo, cujus fluminis origo nescitur, sic Liber ab Indis prope consciis solis orientis, 0629C deos se gentibus ostendere praesentes. Sacratiora 0630A sunt profecto mediterraneis loca vicina coelo, et inde propius a diis mittitur imperator, ubi terra finitur.
X. Imperatoris igitur filius, et tanti imperatoris, et ipse tam feliciter adeptus imperium, quomodo rempublicam vindicare coepisti? Ignobilem credo aliquam barbarorum manum repentino impetu, et improviso latrocinio ortus tui auspicia tentasse. Affecisti poena temeritatis reges ipsos Franciae, qui per absentiam patris tui pacem violaverant: non dubitasti ultimis punire cruciatibus; nihil veritus gentis illius odia perpetua et inexpiabiles iras. Cur enim ullam reputet juste severitatis offensam imperator, qui quod fecit tueri potest? Tua clementia est, quae parcit inimicis, et sibi magis prospicit, quam ignoscit. Te vero, Constantine, quantumlibet oderint hostes, dum perhorrescant. 0630B Haec est enim vera virtus, ut non ament, et quiescant. Cautior licet sit, qui devinctos habet per veniam perduelles, fortior tamen est, qui calcat iratos. Renovasti, Imperator, veterem illam Romani imperii fiduciam, quae de captis hostium ducibus vindictam morte sumebat. Tunc enim captivi reges cum a portis usque ad forum triumphantium currus honestassent, simulatque in Capitolium currum flectere coeperat imperator, abrepti in carcerem necabantur. Unus Perses, ipso Paulo qui dedentem se acceperat deprecante, legem illius severitatis evasit. Caeteri omnes in vinculis luce privati, aliis regibus dedere documentum, ut mallent amicitiam colere Romanam quam exasperare justitiam. Adeo et hoc boni confert poena hostibus irrogata, ut non solum inimici ferocire non audeant, sed etiam amici impensius revereantur.
0631A XI. Inde est igitur, Imperator, pax ista qua fruimur. Neque enim Rheni jam gurgitibus, sed nominis tui terrore munimur. Quamlibet ille aut arescat aestu, aut resistat gelu, neutro hostis audebit uti vado. Nihil enim tam insuperabili vallo natura praeclusit, quod non penetret audacia, cui aliqua conandi spes relinquatur. Ille est inexpugnabilis murus, quem extruit fama virtutis. Sciunt posse se Franci transire Rhenum, quos ad necem suam libenter admittas; sed nec victoriam possunt sperare, nec veniam. Quid ipsos maneat ex regum suorum cruciatibus metiuntur, ideoque tantum abest, ut amnis illius transitum moliantur, magis ut comperta potestate desperent. Ubi nunc est illa ferocia? ubi semper infida mobilitas? Jam ne procul quidem Rhenum audetis accolere, et vix securi flumina 0631B interiora potatis. Contra hinc per intervalla disposita magis ornant limitem castella quam protegunt. Arat illam terribilem aliquando ripam inermis agricola, et toto nostri greges flumine bicorni mersantur. Haec est tua, Constantine, de Ascarici Regaïsique supplicio quotidiana atque aeterna victoria, omnibus quondam secundis praeliis anteponenda. semel acie vincitur, sine fine documento. Cladem suam, quamvis multi pereant, vulgus ignorat; compendium est devincendorum hostium duces sustulisse.
XII. Ut tamen omnibus modis barbarorum immanitas frangeretur, nec sola hostes regum suorum supplicia moererent, etiam immissa, Bructeris vastatione fecisti, Imperator invicte. In quo prima consilii tui fuit ratio, quod exercitu repente trajecto inopinantes 0631C adortus es, non quo aperto Marte diffideres, ut qui palam congredi maluisses, sed ut illa natio perfugiis silvarum et paludium bellum solita frustrari fugae tempus amitteret. Caesi igitur innumerabiles, capti plurimi. Quidquid fuit pecoris, captum, aut trucidatum est. Vici omnes igne consumpti. Puberes qui in manus venerunt, quorum nec perfidia erat apta militiae, nec ferocia servituti, ad poenas spectaculo dati saevientes bestias multitudine sua fatigarunt. Hoc est, 0632A Imperator, fretum esse virtute sua atque fortuna, hoc est, non pacem emere parcendo, sed victoriam quaerere provocando.
XIII. Insuper etiam Agrippinensi ponte faciundo reliquiis afflictae gentis insultas, ne unquam metus ponat, semper horreat, semper supplices manus tendat, cum tamen hoc tu magis ad gloriam imperii tui, et ornatum limitis facias, quam ad facultatem quoties velis in hosticum transeundi. Quippe cum totus armatis navibus Rhenus instructus sit, et ripis omnibus usque ad Oceanum dispositus miles immineat. Sed pulchrum tibi videtur, et revera pulcherrimum est, ut Rhenus ille non solum superioribus locis, ubi aut latitudine vadosus, aut vicinia fontis exiguus, sed etiam ibi novo ponte calcetur, ubi totus 0632B est, ubi jam plurimos hausit amnes, quos hic noster ingens fluvius, et Barbarus Nicer, et Maenus invexit, ubi jam immani meatu ferox, et alvei unius impatiens in sua cornua gestit excedere. Servit profecto, Constantine maxime, ipsa rerum natura numini tuo, cum in illa gurgitum altitudine tantarum molium fundamenta jaciuntur, fidam et stabilem firmitatem habitura. Junxerit quondam licet Hellesponti angustias classe connexa Persarum rex potentissimus, temporarius ille transitus fuit. Simili navium continuatione Baianum sinum straverit ab Augusto tertius Caesar, delicata fuit illa vectatio principis otiosi. Hoc opus et difficile factu, et usu futurum est sempiternum. Certe quidem jam tibi in exordio sui hostium movit obsequia, qui pacem supplices petierunt, nobilissimos obsides 0632C obtulerunt. Ex quo nemo dubitat, quid perfecto ponte facturi sint, qui jam serviunt inchoato.
XIV. Talibus te pro utilitate ac dignitate publica rebus intentum averterunt in se novi motus ejus hominis, quem successibus tuis maxime favere decuisset. De quo ego quemadmodum dicam adhuc ferme dubito, et de nutu numinis tui expecto consilium. Quamlibet enim merito pietatis tuae questibus arguatur, debet tamen sibi vox privata moderari, praesertim 0633A cum eum, qui tibi ex tantis beneficiis tuis, et tanto necessitudinum favore ingratus extiterit, adhuc contemplatui cogat ut quamvis irati revereat. Quid faciam igitur, ut tam profunda vulnera suspensa manu tractem? Usurpabo nimirum illa communia omnium facinorum patrocinia, quae tamen plerumque etiam a sapientibus asseruntur, neminem hominem peccare nisi fato, et ipsa scelera mortalium actus esse fortunae, contra autem deorum munera esse virtutem. Gratulare, Constantine, naturae ac moribus tuis, quod te talem Constantius Pius genuerit, talem siderum decreta formarint, ut crudelis esse non possis. Illum autem non credo, cum venturus in lucem optionem vitae, qua uteretur acciperet, sortem incurrisse fugiendam, quae multis hominibus injustum, et postremo 0633B ipsi voluntarium ferret exitium. Ut enim alia mittam, hoc ipsum nonne fati necessitas tulit, ut ille pietati tuae hanc referret vicem, quem tu ab Urbe pulsum, ab Italia fugatum, ab Illyrico repudiatum tuis provinciis, tuis copiis, tuo palatio recepisti?
XV. Quid, oro, sibi voluit? quid optavit? aut quid amplius adipisceretur his quae a te fuerat consecutus? cui tu summa, et diversissima bona, privatum otium et regias opes dederas, cui digredienti ad annulos sederas, cui impensius etiam quam tibi occurrere obsequia nostra mandaveras, cujus omnibus jussis sic statueras obedire, ut penes te habitus, penes illum potestas esset imperii. Quisnam ille tantus fuit non ardor potentiae, quid enim te imperante non posset? sed error jam desipientis aetatis, ut tot natus annos, 0633C gravissimas curas, et bellum civile susciperet? Nullis, ut res est, muneribus fortunae explentur, quorum cupidates ratio non terminat, atque ita eos felicitas ingrata subterfluit, ut semper pleni sperum, vacui commodorum, praesentibus careant, dum futura prospectant. Atenim divinum illum virum, qui primus imperium et participavit et posuit, consilii et facti sui non poenitet, nec amisisse se putat, quod sponte transcripsit. Felix beatusque vere, quem vestra, 0634A tantorum principum, colunt obsequia privatum. Sed et ille multijugo fultus, imperio et vestro tegitur laetus umbraculo, quos scit ex sua stirpe crevisse, et glorias vestras sibi juste vindicat. Hunc ergo illum, quae ab illo fuerat frater ascitus, puduit imitari, huic illum in Capitolini Jovis templo jurasse poenituit. Non mirum quod etiam genero pejeravit.
XVI. Haec est fides, haec religio Palatini sacrarii devota penetralibus, ut lente et cunctanter, jam scilicet cum illis belli consiliis, itinere confecto, consumptis copiis mansionum, ne quis consequi posset exercitus, repente intra parietes consideret purpuratus, et bis depositum tertio usurparet imperium, litteras ad sollicitandos exercitus mitteret, fidem militum praemiorum ostentatione turbare tentaret; secure 0634B scilicet usurus exercitu quem venales manus habere docuisset? Quo quidem illius errore declaratum est, Imperator, quantus te militum tuorum amor complecteretur, qui te omnibus donis, quae ille promiserat, omnibus honorum oblationibus praetulerunt. Rara illa virtus continentiae, vix a paucis sapientiae praeceptoribus tamen aliquando servata, propter te, Constantine, omnium hominum est facta communis, nec solum hi quos ratio litterae, vitae quies mitigavit, sed etiam ille militarium ardor animorum, respectu tui, lucra contempsit. Fuerint aliqui exercitus alacritate ac viribus tuo similes; tibi uni contigit exercitum habere sapientem. Multi olim fortasse pravi duces, armis impares, largitione certarunt, sed brevis eorum fuit et caduca popularitas, quos facile vicit quisquis 0634C imitatus est. Hic firmus, hic aeternus est reipublicae custos, quem ipsum per se milites amant, cui non blandita, nec vendita servit adulatio, sed simplex et sincera devotio. Dona tua, Constantine, manifeste sunt grata militibus, sed hoc gratiora quod tua sunt. Quaecumque porrigis, manu tua fiunt acceptiora. Quam nemo potest tecum hac ambitione contendere? Insuperabile genus est largitionis, cum ipse militi praemium est imperator. Itaque tribuis tu quidem 0635A tuis exercitibus etiam plura quam cupiunt, sed tuum te magis nomen, tua de memoria patris auctoritas, tuae aetatis gratia, tua denique ista venerabilis forma commendat.
XVII. Pulchrum enim, dii boni! et coeleste miraculum imperator adolescens, in quo illa, quae jam summa est fortitudo, adhuc tamen crescit: in quo hic fulgor oculorum, haec veneranda pariter et grata majestas praestringit simul et invitat aspectus. Talem magnum illum regem, talem Thessalum virum mente concipio: quorum summa virtus pulchritudini conjuncta celebratur. Non frustra enim doctissimi viri dicunt: naturam ipsam magnis mentibus domicilia corporum digna metari, et ex vultu hominis, ac decore membrorum colligi posse quantus illos coelestis 0635B spiritus intrarit habitator. Itaque te cum ingredientem milites vident admirantur, et diligunt, sequuntur oculis, animo tenent, Deo se obsequi putant, cujus tam pulchra forma est quam certa divinitas.
XVIII. Statim igitur ut foedum illud facinus audierant, ultro a te proficiscendi signum petiverunt, cum viatica dares, idipsum sibi moram facere, plusque jam se quam sufficeret ex largitionibus tuis habere dixerunt. Inde arreptis armis portas petierunt, tot dierum iter a Rheno usque ad Ararim sine ulla requie peregerunt; inde fessis corporibus, animis flagrantibus, crescente in dies ardore vindictae quanto propius accederent. Tum quidem tua, imperator, cura, qua refovendis eorum viribus a Cabillonensi portu navigia provideras, festinantibus poene non placuit. Segnis 0635C ille et cunctabundus amnis nunquam fuisse tardior videbatur. Carinis tacite labentibus, et ripis lente recedentibus, stare se, non ire clamabant. Tum vero usum pedum manibus aggressi incubuere remigiis, et naturam fluminis urgendo vicerunt, et tandem eluctati Araris moras, vix ipso Rhodano fuere contenti: parum illis videbatur concitus ruere, minus solito Arelate properare. Quid multa? Confitendum est, imperator, cum hoc tuo vigore corporis, hoc mentis ardore laborasti interdum, ut quem ducebas sequereris exercitum. Tanto enim omnes impetu ferebantur, ut cum illum Arelate deserto comperissent abiisse Massiliam, confestim navibus evolarent, effusoque cursu non jam Rhodani curricula, sed ipsa quodammodo 0636A ventorum flamina praeverterent. Tantus illos incenderat amor numinis tui, ut quamvis scirent oppugnandam esse munitissimam civitatem, sufficere sibi crederent pervenire.
XIX. Massilia enim, ut audio, in profundum mare prominens, et munitissimo accincta portu, in quem angusto aditu Mediterraneus refluit sinus, solis mille quingentis passibus terrae cohaeret, qua firmissimus et turribus frequens murus opponitur. Quippe olim Graecos, Italosque illuc convenas, cum artibus ingenioque pollerent, etiam ipse docuit locus omnia, quae bello usui forent largius in eam partem, quae adiri posset impendere, cum natura in caeteris sumptum operis remisisset. Itaque illam tum gravi fato Caesari portas pro duce seniore claudentem, terra marique, 0636B admotis machinis, aggeribus extructis, navalibus praeliis saepius oppugnatam, quam territam, vix obsessio diuturna patefecit, cum tamen Graeculi magistratus et ipsum Caesarem, et mox duces ejus et copias non tam viribus suis quam moenibus repulissent. Atenim primo tuo, imperator, adventu, primoque impetu exercitus tui nihil ejusdem Massiliae altitudo murorum, nihil creberrimae turres, nihil loci natura remorata est, quominus et portum caperes, et urbem continuo, si velles. Quippe tanta fiducia murum omnem milites invaserant, ut statim sine dubio ascensuri fuissent, nisi in parandis quas admoverant scalis, conjecturam oculorum sublimitas fefellisset. Sed sic quoque multi, scalarum brevitate decepti, quod supererat ascensui extentis corporibus aequabant, et succedentium 0636C humeris sublevati jam intervalla pinnarum uncis manibus invaserant: adeo nihil periculi in vindictae executione metuebant, ut sibi non murum scandere, sed ex aequo congredi viderentur.
XX. Sed, o singularem tuam, Constantine, pietatem, et sua semper officia etiam inter arma servantem! signum receptui dedisti, et victoriam distulisti, ut omnibus tibi liceret ignoscere, ne quid atrocius faceret miles iratus, quam clementiae tuae natura pateretur. In quo licet optimi imperatoris sollicitudine caveris, ut inducti in fraudem milites poenitendi tempus acciperent, atque ultro veniam precarentur; nos tamen, qui mitissimos sensus tuos intuemur, nihil est enim tam perspicuum quam in pectore tuo bonitas, 0637A illi te intelligimus pepercisse, quem, si prima copiam habuisset irruptio, cripere ferro nemo potuisset. Ita, quod ad pietatem tuam pertinet, imperator, et illum, et omnes quos receperat, reservasti. Sibi imputet quisquis uti noluit beneficio tuo, nec se dignum vita judicavit, cum per te liceret ut viveret: tu, quod sufficit conscientiae tuae, etiam non merentibus pepercisti. Sed, ignosce dicto, non omnia potes: dii te vindicant et invitum.
XXI. Quod quidem nobis semper optandum est, ut prosperos habeas etiam ultra vota successus, qui omnem spem in gremio majestatis tuae ponimus, et tuam ubique praesentiam, quasi dari possit, expetimus. Ecce enim, dum a limite paulisper abscesseras, quibus se terroribus barbarorum perfidia jactaverat 0637B scilicet, dum sibi illa proponunt quando perveniet? quando vincet? quando fessum reducet exercitum? cum repente audito reditu tuo velut attoniti conciderunt. Nec tuum pro republica votum amplius quam unius noctis cura tetigit. Postridie enim quam accepto illo nuntio geminatum itineris laborem susceperas, omnes fluctus resedisse, omnem quam reliqueras tranquillitatem rediisse didicisti; ipsa hoc sic ordinante fortuna, ut te ibi rerum tuarum felicitas admoneret, diis immortalibus ferre quae voveras, ubi deflexisses ad templum toto orbe pulcherrimum, imo ad praesentem, ut venisti, deum. Vidisti enim, credo, Constantine, Apollinem tuum, comitante victoria, coronas 0638A tibi laureas offerentem, quae tricenum singulae ferunt omen annorum. Hic est enim humanarum numerus aetatum, quae tibi utique debentur ultra Pyliam senectutem. Et imo, quid credo? vidisti, teque in illius specie recognovisti, cui totius mundi regna deberi vatum carmina divina cecinerunt. Quod ego nunc demum arbitror contigisse, cum tu sis, ut ille, juvenis, et laetus, et salutifer, et pulcherrimus imperator. Merito igitur augustissima illa delubra tantis donariis honestasti, ut jam vetera non quaerant. Jam omnia te vocare ad se templa videantur, praecipucque Apollo noster, cujus ferventibus aquis perjuria puniuntur, quae te maxime oportet odisse.
XXII. Dii immortales, quando illum dabitis diem, quo praesentissimus hic deus omni pace composita, 0638B illos quoque Apollinis lucos, et sacras sedes et anhela fontium ora circumeat? Quorum scaturigines, leni tepore nebulosae, arridere, Constantine, oculis tuis, et osculis sese inserere velle videantur. Miraberis profecto illam quoque numinis tui sedem, et calentes aquas sine ullo soli ardentis indicio, quarum nulla tristitia est saporis, aut halitus, sed talis haustu et odore sinceritas qualis fontium frigidorum. Dabis et illic munera, constitues privilegia, ipsam denique patriam meam ipsius loci veneratione restitues. Cujus civitatis antiqua nobilitas, et quondam fraterno populi romani nomine gloriata opem tuae majestatis expectat, ut illic quoque loca publica, et templa pulcherrima 0639A tua liberalitate reparentur; sicut hic video hanc fortunatissimam civitatem, cujus natalis dies tua pietate celebratur, ita [cunctis moenibus resurgentem, ut se quodammodo gaudeat olim corruisse, auctior tuis facta beneficiis; video circum maximum, aemulum, credo, Romano; video basilicas, et forum, opera regia, sedemque justitiae in tantam altitudinem suscitari, ut se sideribus et coelo digna et vicina promittant. Quae certe omnia sunt praesentia tua munera. Quaecumque enim loca frequentissime tuum numen illustrat, in his et hominibus omnia, et moenibus, et muneribus augentur: nec magis Jovi Junonique recubantibus novos flores terra submisit, quam circa tua, Constantine, vestigia urbes et templa consurgunt. Ideoque hoc votis meis sufficit, ut patriam 0639B meam videas ducente pietate, quia statim erit restituta, si videris. Sed enim ista felicitas, viderit an adhuc meae debeatur aetati.
XXIII. Interim quoniam ad summam votorum meorum tua dignatione perveni, ut hanc meam qualemcumque vocem, diversis otii et palatii officiis exercitam, 0640A tuis auribus consecrarem, maximas numini tuo gratias ago; tibique, quod superest, commendo liberos meos, praecipueque illum jam summa fisci patrocinia tractantem, in quem me totum transtulit pietas; cujus felix servitus, siquando respexeris, maxime tuae conveniet aetati. Caeterum quod de omnibus liberis dixi, lata est, imperator, ambitio. Praeter illos enim quinque quos genui, etiam illos quasi meos numero quos provexi ad tutelam fori, ad officia palatii. Multi quippe ex me rivi non ignobiles fluunt, multi sectatores mei etiam provincias tuas administrant. Quorum successibus laetor, omniumque honorem pro meo duco, et si forte hodie infra expectationem mei dixero, in illis me confido placuisse. Si tamen hoc quoque tuum mihi numen indulserit, ut ex hac oratione 0640B non eloquentiae, quod nimium est, sed quantulaecumque prudentiae, et devote tibi mentis testimonium referam, cedant privatorum studiorum ignobiles curae: perpetua mihi erit materia dicendi, qui me probaverit imperator.