Tractatus Psalmi.

1. Christi passio hoc psalmo praenuntiata.—Vers. 1. Superscriptio psalmi a superiore non differt: sed psalmus eo differt, quod quaedam ex his quae in David ipsum gesta sunt praeferuntur, cum Saul misit et custodivit ad interficiendum eum domum ejus. Verum si ob id dirigenda ad Deum esset oratio: superiora illa, id est, in finem, et ne disperdas vel corrumpas, et in tituli inscriptione, non necesse fuerat anteferri. Haec autem maxime quamquam spiritali sint distributa ratione, cum et finis legis sit Christus, et corruptioni subjecta non fuerit ejus aeternitas, et gloriosae 0374B mortis ipsius titulus in salute sit gentium: tamen etiam ipsa quae de gestis ejus praescripta sunt, prophetica esse declarant, cum passionis dominicae propheta non nescius, sub occasione ac tempore eorum quae perpetiebatur odiorum, et patiendo prophetam se docuerit et loquendo. Tractabimus autem psalmum, ut eorum qui secundum litteram sapiunt intelligentiam non gravemus: sed et ut quod a Saul custoditus ad interficiendum est, non minus ejus sit temporis prophetia quam a populo, et in Jerusalem tamquam in domo sua conclusus, et custoditus sit ad mortem.

145 2. Iniquitatis progressus.—Vers. 2 et 3. Eripe me de inimicis meis Deus, et ab insurgentibus in me libera me. Eripe me de operantibus iniquitatem, et 0374C de viris sanguinum libera me. Vitiorum humanorum causas profectusque complexus est: ut unde orta est et quo evaderet impietas, nosceremus. Et idcirco iras et simultates et inimicitias Evangelium compressit, (cum irasci sine causa fratri reatus gehennae sit, et oblatio muneris nisi post reconciliationem non concessa sit simultatis, et inimicos non solum diligendos (Matth. V, 22 et 23) , sed et pro his orandum esse decernit (Ibid., 44) , quia ex his ad virum sanguinum pervenitur. Nam primum inimici sunt: dehinc insurgunt in eum cujus inimici sunt: insurgentes autem, iniquitatis operarii sunt: postremo iniquitatis operarii usque ad viros sanguinum profecerunt. Viros autem sanguinum non solum admissa caedes, 0374D sed et cogitata consummat.

0375A 3. Querela David Christo magis congruit.—Sequitur enim, Vers. 4 et 5: Quia captaverunt animam meam, irruerunt in me fortes. Neque iniquitas mea, neque peecatum meum, Domine, sine iniquitate cucurri, et direxi. Captata anima David est, cum ad interficiendum domo clausus est. Et quamquam erutus de Saul manibus sit: tamen viri sanguinum sunt sanguinem ejus optantes. Sed secundum psalmi praescriptionem adversum unum esse precationem convenerat, regem utique haec volentem . Sed orationi propheticae fuit sermo moderandus: ut querela referretur ad populum, cum captant animam fortes irruentes: quippe quos fortis armavit, qui et cor Judae ad ministerium proditionis ingressus est. Hi ergo fortes captant animam, et ejus animam in quo 0375B neque iniquitas neque peccatum est, qui currens sine iniquitate direxit.

4. David non sine peccato.—Et nescio si anterior psalmus referri in David ita patitur , quo dicitur : Ecce iniquitatem meam ego agnosco, et peccatum meum contra me est semper (Ps. L, 5) . Non convenit psalmorum ordini tanta diversitas, ut ab eodem dictum esse utrumque intelligendum sit. 146 Sed si quia anterior confessi peccati psalmus posterior in tempore est, videatur David ante peccatum, ut peccati nescius haec locutus: meminerimus eum sub eodem peccato de humanae necessitatis confessione dixisse: Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum et in delictis peperit me mater mea (Ibid., 7) ; secundum illud: Quis enim gloriabitur castum se habere cor coram Deo, nec si unius diei fuerit infans? manente 0375C in nobis etiam secundum Apostolum et origine et lege peccati (Rom. VII, 23) . Non ergo conscientiae humanae vox ista conveniet.

0376A 5. Christus culpae nescius.—Sed videamus ne forte ejus querelis hic abnegatae de se iniquitatis competat sermo, qui peccatum non fecit, et in quo inventus dolus non est, qui et dixerit: Ecce veniet princeps mundi, et non inveniet in me quidquam (Joan. XIV, 30) , peccati scilicet in se calumniam non reperiendam; per quod de peccato peccatum condemnaturus esset in carne. Ergo hic intelligendus est conqueri captatam animam suam, et irruisse in se fortes; qui et habuit hanc querelae securitatem, ut in se neque iniquitatem neque peccatum esse profiteretur, et qui sine iniquitate cucurrisse se dixerit; secundum illud: Exultabit ut gigas ad currendam viam, a summo coeli egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus (Psal. XVIII, 6, 7) .

0376B 6. Precatur sibi remeanti, de coelis occurri.—Hic ergo solus currens direxit, qui infirmatatis nostrae humilitate suscepta egressus coelos, regressus ad coelos: qui revehens nos secum, oblaturusque Deo munus precatus sit, Vers. 6: Exsurge in occursum mihi, et vide tu, Domine, Deus virtutum, Deus Israel. Intende ad visitandas omnes gentes: ne miserearis omnibus qui operantur iniquitatem. Exsurgere enim sibi in occursum Deum virtutum ad visitandas omnes gentes precatur: in eo namque coexcitatae et collocatae a dextris ejus in coelestibus gentes sunt. Et dignum fuit, reditum ejus ambitione occursus coelestis ornari; ne ingressuro coelos dignatio paterna de coelo deesset. Neque id mirum: cum primo nominis sui martyri Stephano (Act. VII) 147 velut in primoribus coeli in occursum a Deo 0376C patre descensum sit. Visitari itaque in occursu suo omnes gentes precatur, secundum illud: Neque enim misit Deus filium suum in hunc mundum, ut judicet 0377A mundum; sed ut salvus fiat mundus per eum (Joan., III, 17) . Descensum namque ejus in carnem, et ex Maria nativitatem, laetantes angeli et patentes coeli honoraverunt. Non impudens ergo haec occursus sui oratio est, cui ad salutem gentium, sicuti et psalmo alio et apostolico testimonio continetur, primogenito ex mortuis vox occurentis haec fuerit: Filius meus es tu, ego hodie genui te (Psal. II, 7; Act. XIII, 33) . Hanc itaque occursus sui significationem visitandis in se gentibus deprecatur; non tamen judicii severitate praeterita, cum misericordia ab omnibus qui iniquitatem operantur avertitur: omnibus quidem in eo, quia caro factus est, gentibus visitatis; sed aeque omnibus iniqua operantibus judicatis.

0377B 7. Judaeorum miseria. Jerusalem ingredi vetantur.—Interjecto enim diapsalma, quae in impietatem populi essent mansura declarat. Mox namque et templi desolatio, et civitatis eversio, et ipsos illos captivitas consecuta est. Quin etiam nunc ingressu civitatis ejusdem, edicto romani regis inhibentur. Et cum deserta sanctorum sancta, et prophetias silere et placationum hostias deese, et dignitatem omnem deformatam ministerii levitici recordantur; conversi nunc, et fame verbi Dei et cibi salutaris affecti, ad solatium praesentium miserarium circumire sunt soliti civitatem. Id enim sequitur, Vers. 7: Convertentur ad vesperam, et famem patientur ut canes, et circumibunt civitatem. Famem hujus temporis per prophetam 148 alium denuntians dicit (Amos. VIII, 11) : Ecce induco famem super terram: non famem 0377C panis, neque sitim aquae; sed famem verbi, ut audiatur verbum Dei: impudentiam eorum ac rabiem in nuncupatione canum arguens, secundum illud: Libera me de ore leonis, et de manu canis unicam meam (Psal. XXI, 22) . Et hunc quidem habent interioris conscientiae suae dolorem, cum se dispersos, cum 0378A captivos, cum tributarios congemiscunt, sine templo, sine sacerdote, sine regno: et hoc postea quam in majestatis Dominum Salvatoremque mundi manus impias intulerunt.

8. Invidentiae eorum. Gentes omnes, id est pleraeque, irridendae; cur.—Vers. 8-9: Sed ubi de peccato crucifixi unigeniti Dei arguuntur, impii esse non desinunt: et dolore translatae ad gentes divinae cognitionis accensi, ore adhuc verbisque desaeviunt. Sequitur enim, Ecce loquentur in ore suo, et gladius in labiis eorum.

9. Sed hanc obtrectandi atque insectandi impietatem, non solum in his, sed etiam in gentibus, quae audire detrectant, ita divinus sermo condemnat, Quoniam quis audivit? Et tu, Domine, deridebis eos, 0378B pro nihilo habebis omnes gentes. Nemine audiente irridentur a Deo; quia ubi dicitur, quis? ibi aut rarus significatur, aut nullus: nullus, secundum illud: Quis similis tibi in diis, Domine (Psal. LXXXVIII, 7) ? rarus autem, in eo cum dicitur: Quis dabit ex Sion salutare Israel (Psal. LII, 7) ? Irridentur igitur non audientes, et in quorum ore labiisque sit gladius (Psal. II, 4) : quia in coelis habitans Deus subsannabit adversus Deum et Christum ejus reges ac principes congregatos. Gentes etiam omnes spernet, visitatas et non obedientes: quia quamvis ex his sit portio quantulacumque credentium, tamen universitas reputatur in 149 plurimis, secundum illud Domini dictum: Numquid cum venerit Filius Hominis inveniet fidem super terram (Luc., XVIII, 8) ? Non quod non 0378C in aliquibus reperietur, quibus et dicetur: Venite, benedicti Patris mei, possidete praeparatum vobis regnum a constitutione mundi (Matth. XXV, 34) : sed cum pauci ex omnibus gentibus sint fideles, non per paucos efficitur ne non omnes gentes sint infideles. Irridendarum autem gentium ea maxime causa 0379A est, quod dum crucifixum, dum mortuum, dum sepultum stultitia prudentiae saecularis exprobrant, magnae pietatis sacramentum non intelligentes, Filium Dei resurgentem ex mortuis, et majestatis esse Dominum non credunt.

10. Deus Christi in morte susceptor.—Sed habens ille potestatem animae ponendae, et animae resumendae, quia hoc mandatum accepit a Patre (Joan., X, 18) , irrisis spretisque gentibus, subjecit, Vers. 10-12: Fortitudinem meam ad te custodiam, quia Deus susceptor meus es: Deus meus misericordia ejus praeveniet me, Deus meus ostendit mihi inter inimicos meos. Fortitudinem suam ad Deum custodiet, animam suam scilicet quam deposuit resumendo, nemo enim aufert eam ab eo (Luc. XXIII, 45) ; et quia virtus sua 0379B et refugium suum sit, in cujus manibus commendaverit spiritum suum. Cujus misericordia eum praeveniet, ut etiam ante resurrectionem Dei filius intelligatur, cum moriente eo, obscurato sole lux deperit, cum pendente eo in cruce tremit terra (Matth., XXVII, 52) , cum descendente eo ad inferos , sanctos ejus inferi non tenent, cum emittente eo spiritum, velum templi tamquam custodia illinc spiritali erumpente discinditur, cum postremo centurio proclamat: Veri Dei Filius erat iste (Marci XV, 39) . Custodia igitur ad Deum fortitudine sua, quia lux lucet in tenebris, et tenebrae eam non comprehenderunt (Joan., I, 4) , et praeveniente eum misericordia sua, ostendit ei inter inimicos ejus, quia susceptor ejus esset, cum id etiam inimici confessione patuisset; 0379C vere enim eum Dei filium esse centurio proclamat. Et haec quidem tum ita cognita sunt.

11. Judaei sub finem saeculi Christi fidem recepturi.—Sed quia secundum illud: Et videbunt 150 in quem compunxerunt (Zach., XII, 10) ; etiam in futurum inter inimicos ejus ostendet Deus, quod ejus sit susceptor: quippe cum secundum Apostolum introgressa 0380A gentium plenitudine, id quod Israel sit reliquum salvabitur; ut quod scriptum est impleatur: Veniet ex Sion qui liberabit et avertet impietates ab Jacob (Esa., LIX, 20) . Et hoc illis a me testamentum, cum auferam impietates eorum (Rom. XI, 25) . Ad significationem itaque repositae hujus misericordiae speique, subjecit, Vers. 13, 14: Ne occideris eos; ne quando obliviscantur legis tuae. Disperge illos in virtute tua, et destrue eos, protector meus Domine. Delicta oris eorum, sermonem labiorum ipsorum, et comprehendentur in superbia sua, et de exsecratione et mendacio convellentur in consummatione. Consummatio in ira consummationis, et non erunt, et scient quoniam Deus Jacob, dominatur finium terrae. Inimici quidem propter nos, sed dilecti propter patres 0380B (Rom., XI, 28) ; misericordiae id quod eorum est reliquum reservatur. Dispersi quidem interim circum omnes fere gentes, sed conspersione eorum sancta aeque radice liberabuntur. Destruentur ergo secundum prophetiam non occisi, sed dispersi, et destruentur in delictis oris eorum, et sermone labiorum, cum ex Sion veniat liberator, de quo clamaverunt: Crucifige, crucifige (Joan., XIX, 6) ; et cui dixerunt: Nos patrem habemus Abraham (Joan., VIII, 33) ; et rursum: Quis tibi dedit hanc potestatem (Luc, XX, 2) ? et: In qua potestate haec agis (Matth., XXI, 23) ? In hac igitur superbia comprehendentur, cum Salvatori suo haec a se ingesta esse non cognoscant: aversaque impietate de exsecratione ac mendacio avellentur, et hoc in consummatione, quia cum intraverit 0380C gentium plenitudo, tum quod Israel est reliquum salvabitur. In ira autem consummationis non erunt: quia impietates ex Sion veniens avertet. Non autem non erunt, qui et sunt cognituri, cognoscentque quia Deus Jacob dominetur finium terrae: non jam in funiculo haereditatis et in Jacob portione noscendus; sed Deus Jacob, id est, qui in homine 0381A Jacob Deus intellectus 151 et visus est, dominator sit terrae finium, quorum et creator est confitendus.

12. Judaeorum dispersio, fames spiritalis, cibi inanes, impoenitentia.—Sed illos interim desolationis ac dispersionis suae manet poena. Nam etsi consummationi temporum propter patres et electos haec dispensatio misericordiae reservetur: interjecto tamen diapsalma, quid in eos interim repetita significatione constitutum fuerit, ostenditur. Sequitur enim, Vers. 15, 16: Et convertentur in vesperum, et famem patientur ut canes, et circumibunt civitatem. Ipsi dispergentur ad manducandum: si autem non saturabuntur, et murmurabunt. Amissa civitate, temploque deserto, et secundum romani regis edicta 0381B circumeuntes tantum, non etiam ineuntes civitatem, fames eos non hujus panis et cibi, sed oblationum, hostiarum, visionum, quibus omnibus saturabuntur, afficiet: adversum custodem suum canum improbitate latrantes. Et dispergentur ad manducandum: quia per diversa speciem sacerdotii illius legitimi , et holocausti, et circumcisionis imitantur: cum haec tantum non nisi intra Hierosolymam sint legitima constituta. Sed ad manducandum dispersi non saturantur. Non enim nisi sanctis et Deo placitis et loci ipsius hac templi constitutione religiosis solemnitatibus explebuntur. Sed adhuc murmurabunt: ne hac quidem fame festivitatum suarum edomiti, ut secundum murmur, quo in deserto Deum exacerbaverunt, poenitentiae quiete resipiscant.

0381C 13. Prophetae in Deo gratulatio. Resurrectioni Christi probe convenit.—Sed inter haec spes omnes suas et gratulationes psalmi fine concludit, dicens, Vers. 17, 18: Ego autem cantabo virtuli tuae exaltabo mane misericordiam tuam: quia factus es susceptor meus et refugium meum in die tribulationis meae. Adjutor meus tibi psallam: quia Deus susceptor meus, Deus meus misericordia mea. Et ista omnia possunt ad prophetae gratulationem referri; sed neque a Domini sunt confessione diversa. Haec enim eorum dispersio passionis impietatem est consecuta. Sed quod in misericordia Dei mane , quia susceptor et refugium ejus factus est, exsultaturus est; videtur id ad 0382A resurrectionis tempus esse referendum: quia cum omni tempore laus Dei cantanda sit a propheta, resurgenti tamen ex mortuis diluculo, in coelosque redituro, exsultatio matutinae gratulationis est propria Domino Jesu Christo, qui est benedictus in omnia saecula saeculorum. Amen.