Tractatus Psalmi.

1. Qui in eo psalmo loquantur.—Vers. 1. Psalmus 0437B brevis est, et evangelica praedicatione absolutus. Nam et in finem est, et psalmus cantici est: per quod confessio per scientiam gerendorum, et per doctrinam proficientia gesta cantantur. Et principium ejus unde oportuit sumptum est. Est autem omnis in eo sermo vel prophetarum, vel apostolorum: quorum alii venturum in corpore unigenitum Deum, alii venisse docuerunt, sancto Spiritu illuminati et honore gloriae coelestis expleti. Oratio ergo eorum in psalmi exordio esse noscenda est.

2. Peccatorum remissio est gratuita.—Vers. 2. Deus misereatur nobis, et benedicat nos; illuminet vultum suum super nos, et misereatur nobis. Secundum doctrinae ordinem, primum misericordia Dei poscitur. Ex copia enim bonitatis suae misericordiam in 0437C peccatorum remissione largitur: et peccatorum remissio non probitatis est meritum, sed spontaneae indulgentiae voluntas, ex bonitatis divitiis admiserandi munus exuberans. Ergo qui misericors est, ut benedicat oratur. Et benedictionis quidem fructum jam in exordio formati hominis cognovimus, cum talis ad Adam tum adhuc peccati nescium sermo est: Crescite, et multiplicamini et replete terram, et dominamini ejus (Gen. I, 28) . Ista quidem quamvis corporaliter tantum dicta plerique arbitrentur: tamen spiritali doctrina eruditis plus de se virtutis praebuerunt. Haec enim benedictio non creationis tantum corporalium successionum Adae largita est. Quamvis 0438A enim fecundae ejus soboles futurae essent, tamen terram implere non poterant: quae pro copia hominum licet habitetur, non tamen adimpletur . Verum terram corporis nostri impleri doctrinis spiritalibus voluit, et multiplicari et crescere scientia Dei. Per Adam enim atque in ipso Adam, qui primus opus Dei fuerat, oportuerat cognitionem Dei inchoari: sed eo peccatis coinquinato, benedictionis istius fructum Prophetae sibi atque Apostoli deprecantur. Quem beatus Apostolus consecutus, ita de se gloriatur: Benedictus Deus, qui benedixit nos in omni benedictione spiritali in coelestibus in Christo (Eph. I, 3) . 209 Hi ergo crescunt, multiplicantur, replentur, qui in Christo coelestes sunt: et benedicti sunt, qui spiritali benedictione in coelestibus benedicuntur. Et 0438B videamus an benedictionis istius fructum praesentis psalmi oratio deprecetur.

3. Lux nostra Dei munus.—Post misericordiam enim et benedictionem id sequitur: Illuminet vultum suum super nos, et misereatur nobis. Benedictione Dei opus est, ut nos vultus ejus illuminet ut tenebrosa corda nostra cognitionis suae lumen irradiet, ut majestatis suae Spiritus lucem obscuratis intelligentiae nostrae sensibus tribuat; et gloriari deinceps liceat, dicentes: Designatum est super nos lumen vultus tui Domine (Psal. IV, 7) . Hanc autem illuminationem vultus sui super nos misericordia ipsius, quae in peccati remissione in nobis est coepta, largitur. In quem autem profectum illuminationem vultus Dei super se precentur, sermo consequens docet.

0438C 4. Notitia viae Dei Gentibus oratur.—Diapsalma. Vers. 3. Ut cognoscamus in terra viam tuam, in omnibus gentibus salutare tuum. Interjectio diapsalmi, etsi conversionem personae non attulit, sensum tamen demutavit . Nunc enim sermo est ad eum qui nunc usque fuerat in votis. Quod autem in latinis libris ita scribitur: Ut cognoscamus in terra viam tuam, in graecis ita est τοῦ γνῶναι ἐν τῆ γῇ τὴν ὁδόν σου . Inter γνῶναι et cognoscamus, id differt, quod sine personae definitione est γνῶναι; cognoscamus autem, ipsos eos qui haec loquuntur ostendit. Ergo secundum veram illam graecitatis translationem, illuminari se Dei vultu ob id deprecantur, ut cognita 0439A fiat in terra Dei via, quae est doctrina vitae religiosae. Per eam enim ad Deum pergitur. Religiosae autem viae doctrina Christus est, quam se esse in Evangeliis ostendit, dicens: Ego sum veritas, via et vita (Joan. XIV, 6) ; et rursum: Nemo ad Patrem vadit, nisi per me (Ibid.) . Et hunc esse viam, ipse ille connexus sibi psalmi sermo testatur. Quae in terra, id est, vel ex terra ortis, vel terram inhabitantibus cognoscibilis, et nota praestanda est. Ut cognoscamus in terra viam tuam, in omnibus gentibus salutare tuum. Jesum salutarem dici ipse ille proprietatis sermo loquitur. Nam quod nobiscum salutare est, id apud Hebraeum Jesus est. Confirmat autem istud Angelus 210 ad Joseph de Maria loquens, Pariet autem filium, et vocabis nomen ejus Jesum: quia ipse salvum 0439B faciet populum suum a peccatis (Math. I, 21) . Jesum itaque ostendit angelus idcirco, quia salutaris esse populo, nuncupandum. Tantae ergo praedicationi se impares esse nisi illuminentur ostendunt: nisi quodam vultus Domini splendore lucescant. Sunt enim (Matth. V, 14) et ipsi secundum Evangelium lumen mundi (Dominus autem ipse lux vera est) (Joan. I, 9) a luce illuminati, ut lumen essent apostoli et prophetae. Caeterum superfluum est ideo illuminari se velle, ut cognoscant ea de quibus quasi cognitis praedicabant.

5. Unde gentibus laetitia.—Hanc autem omnem propheticam atque apostolicam doctrinam necesse est confessio populorum, et remissorum peccatorum laetitia consequatur. Neque solum peccatorum remissorum: 0439C sed quod eum, qui peccata remiserit, aequitatis futurum judicem sciant, quod per eum in viam vitae omnes gentes terram inhabitantes dirigantur, relicto idolorum errore ad cognitionem Dei eruditae. Idcirco haec sequuntur, Vers. 4 et 5: Confiteantur tibi populi omnes. Laetentur et exsultent gentes; quoniam judicabis populos in aequitate, et gentes in terra diriges. Cum confitentur populi, designari videntur ex tribubus duodecim vel credentes vel credituri. Cum confitentur omnes populi, exceptio nulla fit gentium. Cum laetantur et exsultant gentes, quoniam judicabit populos in aequitate, et gentes in terram diriget, causa laetitiae ex spe judicii aeterni, et directarum in viam vitae gentium praedicatur.

0439D 6. Confessio duplex.—Interjectio diapsalmi videtur hic nihil innovasse, cum praesertim sub iisdem verbis sensus iteratus sit, Vers. 6: Confiteantur tibi populi Deus, confiteantur tibi populi omnes. Sed cum adjicitur, Vers. 7: Terra dedit fructum suum, intelligitur non ex nihilo eorumdem verborum facta esse repetitio; 0440A si tamen idipsum sub iisdem verbis significatum intelligere debeamus. Invenimus enim confessionem duplici ratione tractandam esse: unam confessionem peccatorum , ubi in deserto Jordanis confitebantur peccata sua esse: aliam laudationis Dei, ubi Dominus loquitur ad Patrem, Confiteor tibi, Domine pater coeli et terrae, quoniam 211 abscondisti haec a sapientibus, et revelasti ea parvulis (Matth. II, 25) . Prima ergo illa et superior confessio peccatorum esse credenda est maxime quae praedicationi propheticae atque apostolicae connectitur: sequens haec laudationis Dei intelligenda est populorum, deinde omnium, id est, gentium universarum; et ob id, quia terra fructum suum dederit.

7. Fructus terrae proprius per primum Adam amissus, 0440B per secundum redditus.—Sed quaerendum est quem fructum terra dederit, ob quem populi omnes Deum laudent. Causa quidem Deo debitae laudationis aeterna est, quod corporales hos et nobis necessarios fructus terra suppeditet: sed terrae non sunt. Aut enim nostri sunt quibus praebentur, aut Dei sunt per quem ministrantur. Requiramus ergo quos fructus terra et habuerit, et amiserit. Per id autem quod amisit, ostendemus habuisse. Adae terram meminimus post peccatum datarum sibi benedictionum honore fuisse spoliatam. Ipsi enim dictum est: Quoniam terra es, et in terram ibis (Gen. III, 19) . Ergo quia terra est, hac post peccatum maledictione damnatur: Maledicta terra in operibus tuis, in doloribus edes eam omnibus diebus vitae tuae, spinas et tribulos 0440C generabit tibi (Ibid., 17) . Terrae elementum extra crimen fuit: caret ergo maledictione, quod carebat et crimine. Verum hic Adae terra, quae per illecebram cibi erat criminosa, maledicitur. Haec ergo ab eo omnibus praesentis vitae moeroribus consumitur, et aegritudinum doloribus editur omnibus, in spinis et tribulis vitiorum et cupiditatum aculeis compuncta. Omnis ergo terreno Adae similis, hos maledictos fructus terrae suae reddit. Caeterum qui jam coelesti Adae configuratur, habet innocentem terrae suae fructum, primum Dei cognitione locupletem, dehinc castitatis, justitiae, misericordiae operibus gloriosum, vetere homine cum vitiis et concupiscentiis ejus exuto. Ob id ergo Deo est reddenda confessio, quod terra fructum suum dederit. Suum: quia eum Adam 0440D cum habuisset, amiserat. Dedit ergo quod suum est, id est, fructum qui ei et in cognitione Dei est, exhibuit in ipso illo primum Domino nostro, qui terrenum corpus assumpsit nihil peccans.

8. Deus Patriarcharum quasi haereditate jam noster.—Ob quae demonstranda et docenda, rursum benedictionis 0441A Dei munus oratur, cum dicitur: Benedicat nos Deus. Ac ne de incerto et incognito Deo sperari benedictio existimaretur, adjectum est: Deus noster: patriarcharum scilicet et prophetarum, et apostolis ipsis tamquam successionis haereditate jam proprius : in quibus fructum suum dedit terra, continentiae et fidei et justitiae et 212 misericordiae, quin etiam inter ipsos saevissimarum persecutionum cruciatus atque mortes, ipso jam divini nominis devota martyrio.

9. Timor Dei, qualis esse debeat.—Repetitur deinde benedictionis oratio, cum dicitur: Benedicat nos Deus. Non ex nihilo iterantur haec vota: sed ut per benedictionem Dei augescente doctrina Deum omnes terrae fines timeant. Ait enim: Et metuant eum 0441B omnes fines terrae. Metuant ergo omnes fines terrae Deum, sed Deum nostrum, sed Deum benedicentem. Non est minimum officium fidei, metus. Nam inter praecipua spiritualium gratiarum dona numeratur, cum dicitur per Esaiam: Et replevit eum spiritus timoris Dei (Esa. XI, 3) . Et per Salomonem: Initium sapientiae timor Domini est (Eccl. I, 16) . Beatus cui provenerit timere non ex naturae humanae trepidatione, sed ex cognitione rationis. Qui enim ex infirmitate in rebus trepidis metuit, hic in secundis rebus rursum ex naturae vitio insolescit. At qui ex scientia timet, semper timet, neque minus secunda quam adversa formidat. Sumit igitur originem sapientia ex timore, res utiles atque probabiles exsequendo, quae propriae peculiaresque sapientiae sunt. 0441C Hunc ergo Dei timorem omnibus terrae finibus Propheta optat, ut nulla gens terram incolens extra metum ejus sit, Apostolo voti ipsius summam explicante, cum dicit: Et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Jesus in gloria est Dei patris (Phil. II, 11) , qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.