Littera III. Gimel.

Retribue servo tuo, et vivam: et custodiam sermones tuos. Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua. Incola ego sum in terra: non abscondas a me mandata tua. Concupivit anima mea cupere 0517A justificationes tuas (Hilarius, ut desiderem judicia tua) in omni tempore. Increpasti superbos: maledicti qui declinant a mandatis tuis. Aufer a me opprobrium et contemptum: quia testimonia tua exquisivi. Etenim sederunt principes, et adversum me loquebantur: servus autem tuus exercebatur in tuis justificationibus. Nam et testimonia tua meditatio mea est, et consolatio (Hilarius, et consilia) mea justificationes tuae sunt.

1. Insontis vox est, Retribue.—Quibus non est constans emundati cordis conscientia, precari ista Prophetae voce non possunt, Vers. 17: Retribue servo tuo . Si enim digna secundum opera nostra retributio aderit, in peccatorum ac delictorum nostrorum poenis manebimus. Satis est autem, si cui vel haec saltem fiducia 289 gratulandi ad Dominum 0517B fuerit: Non secundum peccata nostra fecit nobis, neque secundum injustitias nostras reddidit nobis: quia secundum altitudinem coeli a terra longavit iniquitates nostras a nobis; quia ipse cognovit figurationem nostram (Psal. CII, 10) . Magnum est tantam in se Dei misericordiam recognoscere, et scire consuetudinem criminum procul a se abesse, et dignum Dei misericordia se esse coepisse. Propheta autem hic, in cujus scilicet corpore habitatio Dei digna est, quia sancto Spiritu plenus non communia nec terrena cogitat et effatur, libertatis ejus est, ut oret, Retribue servo tuo.

2. Non insolenter a David profertur.—Sed forte insolentis istud audaciae est, sine aliqua confessionis modestia meritum retributionis optasse, nec se in 0517C corpore situm, id est, in vili atque in humili sorte esse meminisse. Exclusit autem Propheta omnem de se vanitatis ac jactantiae opinionem. Nam cum dixisset Retribue ex fiducia innocentiae; servo tuo ex servitutis officio et ex conditionis suae confessione subjecit. Constanter igitur haec postulat, qui se Dei servum, non peccati esse meminit: quia omnis qui peccat, servus est peccati (Joan. VIII, 34) .

3. Vita vera non est hujus temporis.—Vivam, inquit, 0518A et observabo sermones tuos. Vivam atque observabo non praesentis temporis res est; sed significatio sermonis hujus in futurum se tempus extendit. Scit enim Propheta quando beata illa et vera viventium vita sit. Nunc enim et in pulvere mortis manemus, et in mortis corpore sumus, a quo se liberari Apostolus orat, dicens: Miser ego homo, quis me liberabit a corpore mortis hujus? (Rom. VII, 24.) Habemus autem etiam nunc admixtam nobis materiam, quae mortis legi et peccati obnoxia est; et in hujus caducae carnis infirmisque domicilio corruptionis labem ex ejus consortio mutuamur: ac nisi glorificato in naturam spiritus corpore, vitae verae in nobis non potest esse natura. Audiamus eum, 290 qui se meminit in corpore mortis habitare dicentem: Quia 0518B vita nostra absconsa est cum Christo in Deo (Col. III, 3 et 4) . Cum autem Christus apparuerit vita nostra, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria. Hanc ergo retributionem sibi Propheta orat, ut vivat: futurae hujus vitae tempus in loco altero docens, quo ait: Et placebo Domino in regione viventium (Ps. CXIV, 9) . Scit hanc mundi istius sedem regionem non esse viventium. Scit nos adhuc secundum praefigurationem legis emundandos esse. Nunc enim admiscemur morticinae: et in lege quisquis mortuum contrectat, immundus est (Num. XIX, 11) .

4. Lex de mortuo non contrectando; qui intelligenda. —Sed absit istud, ut quidquam horum in lege corporaliter intelligatur, tamquam per contrectationem mortui quisquam fiat immundus. Joseph ossa egrediens 0518C Aegyptum Moyses ipse lator legis abstulit (Exod. XIII, 19) , Eliseus mortuo ut eum vivificaret incubuit (IV Reg. IV, 34) : Dominus ipse mortuos manu apprehensos in vitam retraxit (Matth. IX, 25) : et contrectatio mortui si immundum effectura fuisset, nequaquam a tantis viris, neque a Domino violata lex esset, ipso dicente: Non veni legem solvere, sed adimplere (Matth. V, 17) . Sed quia lex umbra est futurorum bonorum; idcirco per hanc praeformatam 0519A significantiam docuit nos in hoc terreni et morticini corporis habitaculo mundos esse non posse, nisi per ablutionem coelestis misericordiae emundationem consequamur, post demutationem resurrectionis, terreni corporis nostri effecta gloriosiore natura.

5. Baptismata sunt diversa.—Et forte si quis existimet sibi in Sacramento baptismi perfectam illam innocentiae, et coelesti vita dignam redditam puritatem; Joannem Baptistam dixisse recolat, Ego quidem baptizo vos in aqua poenitentiae; qui autem post me venit , fortior me est (Mat. III, 11) : ipse vos baptizabit Spiritu sancto, et igni: ipsum autem Dominum baptizatum a Johanne (Luc. III, 21) cum adhuc esset in corpore meminerit 291 locutum, Adhuc habeo 0519B alio baptismo baptizari (Luc. XII, 50) . Est ergo, quantum licet existimare, perfectae illius emundatio puritatis etiam post baptismi aquas reposita: quae nos sancti Spiritus sanctificet adventu, quae judicii igni nos decoquat, quae per mortis injuriam a labe morticinae et societate purgabit, quae martyrii passione devota ac fideli sanguine abluet.

6. Mandatorum non est hic perfecta custodia.—Et idcirco sanctus Propheta victurum se dicit esse cum vivat, per hanc scilicet umbram vitae ad veram illam regionem viventium transferendum. Secundum quod exemplum, ut dixit vivam; ita et (Subaud. dicit) custodiam sermones tuos. Custodiuntur interim secundum apostolum Paulum pro parte et per speculum 0519C (I Cor. XIII, 9 et 12) . Sunt enim multa saeculi scandala, 0520A quae prohibent perfectam in nobis mandatorum esse custodiam. Taceo de naturis corporum, quae nos interim aut per infirmitatem, aut per incentiva vitiorum imperfectos esse compellunt. At vero morte victa, et aculeo ejus obtuso, et cum facie ad faciem audiemus atque cernemus; tunc vere et vivemus, et mandata Dei servabimus.

7. Lege adumbrata: haec optat David cernere.—Ordo intelligentiae, qui primo versu continetur, hic idem in consequentibus est. Ait enim, Vers. 18: Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua. Scit mortalibus oculis atque corporeis nubem obscuritatis obsistere. Scit ea quae corporaliter in lege praecepta sunt, umbram esse et speculum futurorum. Legem quidem legit: sed optat legis mirabilia 0520B contueri. Meminit sancta esse sabbata: sed in aeternorum sabbatorum requie esse desiderat. Utitur quidem azymis panibus: sed fermentum ejicere naturae veteris festinat. Immolat paschae ovem: sed assistere ei qui per Joannem revelatur Agno concupiscit (Joan. I, 29) . Septimi anni legi satisfacit: sed ipse exactis septem millibus, saeculi esse liber expostulat. Jubilei quinquagesimi anni legem explet: sed pentecostes remissionem ac renovationem 292 obtinere festinat. Scit ex praecepto Dei secundum coeleste exemplar et altarium a Moyse institutum, et Aaron sacerdotali habitu ornatuque vestitum: sed Principis (Christi) sacerdotum, in cujus exemplum haec fiebant, interesse ministeriis properat. 0520C Induci quoque in terram sanctam, terram fluentem 0521A lacte et melle, tamquam totius hujus orbis peregrinus orat. Universa quidem ista Judaei corporaliter gerunt: sed haec Paulus aliter intelligit, dicens: Scimus enim quia lex spiritalis est (Rom. VII, 14) . Haec igitur legis mirabilia, quae velatis oculis adumbrantur, Propheta orat ut cernat: scilicet ut caduco atque infirmo corpore absolutus, haec quae per corporalem observantiam legis magna et mirabilia in coelis praefigurantur, adspiciat.

8. Peregrinandum a carne.—Non demutatur affectus orantis. Post haec enim ait, Vers. 19: Accola ego sum in terra; ne abscondas a me mandata tua. Accola non juris sui terram incolit, sed alienam: neque peregrinus fructum ex ea temporariae operationis exspectat. Novit incolatus hujus Apostolus 0521B ordinem, dicens peregrinandum a corpore et cum Christo manendum esse (II Cor. V, 8) . Propheta itaque quasdam imagines coelestium conversationum fide cernens, licet corpus incolat, tamen rem non suam incolit, oculis mentis in coelum erectis. Scit in coelo thesauros collocandos; quia ubi thesaurus sit, illic et cor futurum sit (Matth. VI, 21) . Non erat illo sensu suae terrae accola, qui in evangelica comparatione horrea extruit capacia ingentium fructuum, et animam suam per praesentium copiam ad delicias adhortatur; stultus anima ipsa eadem nocte privandus (Luc. XII, 18 et seqq.) .

9. Mandatum unum lucidum, alia absconsa.—Ergo accolam se propheta confitens, orat ne mandata Dei a se occulantur. Nemo enim nisi peregrinus corporis 0521C sui, cognitione mandatorum Dei dignus est. Quod mandatum Dei quod lucidum sit, et illuminans oculos (Ps. XVIII, 9) ; absurde nunc videbitur dixisse, ne sibi mandata Dei occulantur, quae hoc 293 naturae in se habent, ut et lucida sint, et illuminent. Sed negligentia aurium affert sensus difficultatem. Illic enim mandatum lucidum et illuminans est, hic mandata absconsa sunt. Lucidum mandatum est, per quod ad contuendum lumen mandatorum illuminamur. Per mandatum quod in lege primum est, quo 0522A Deum ex tota anima et ex tota virtute amare praecicipimur (Deut. VI, 5) , digni illuminatione cognitionis efficimur. Et sicut de gloria in gloriam transibimus ; sic et in lumine videbimus lumen, sic et per speculum faciem ipsam aliquando cernemus. Per hoc enim nunc corporalis vitae mandatum, sacramento baptismi et praecepto Dei illuminamur, et lumine utimur, et in gloria manemus. Per hoc rursum ex mandato mandata cernemus, per hoc ex lumine lumen videbimus, per hoc ex gloria in gloriam transferemur.

10. Angelorum ministeria sunt diversa.—Scit autem in coelis Propheta plura Dei esse mandata, scit per diversitatem ministeriorum diversas esse praeceptorum observantias, angelorum, archangelorum, thronorum, dominationum, potestatum, et principatuum. 0522B Quos utique necesse est, ut nominibus, ita et officiis esse diversos, perpetuam tamen mandatorum custodiam pro naturae suae firmitate retinentes. Atque ob id revelari sibi coelestium mandatorum sacramenta orat: quia sciat se in terrae hujus corpore esse peregrinum.

11. Vers. 20. Quartus hic tertiae litterae est versus: Concupivit anima mea, ut desiderem judicia tua in omni tempore. Non est Prophetae hujus cum caeteris communis vel saeculi sermo: altius sub significatione familiarium verborum intelligentiae suae extulit sensum, dicens: Concupivit anima mea ut desiderem judicia tua 294 in omni tempore. Multis enim videbitur rectius dictum fuisse, desiderat anima mea judicia 0522C tua in omni tempore. Et forte quidam existiman id ipsum sub his dictis contineri.

12. Judicia Dei quam tremenda homini.—Sed meminit Propheta, arduum esse et naturae humanae periculosissimum, Dei desiderare judicia. Cum enim nemo vivens in conspectu ipsius mundus sit; quomodo desiderabile judicium ejus potest esse? An cum ex omni otioso verbo rationem simus praestituri, diem judicii concupiscemus, in quo nobis est ille indefessus ignis subeundus, in quo subeunda 0523A sunt gravia illa expiandae a peccatis animae supplicia? Beatae Mariae animam gladius pretransibit, ut revelentur multorum cordiam cogitationes (Luc. II, 35) . Si in judicii severitatem capax illa Dei Virgo ventura est, desiderare quis audebit a Deo judicari? Job omnium humanarum calamitatum militia et victoria perfunctus, qui cum tentaretur, ait: Dominus dedit, Dominus abstulit, sit nomen ejus benedictum in saecula (Job I, 21) , cinerem se esse confessus, audita de nube Dei voce non loquendum sibi ultra esse decrevit (Job. XL, 1) . Et quis erit ausus Dei desiderare judicia, cujus vocem de coelis nec tantus propheta sustinuit (Job XLII, 3 et 6) , neque apostoli consistentes in monte cum Domino ferre potuerunt (Matth. XVII, 6) ?

0523B 13. Eam innocentiam sibi optat David, qua fiant non tremenda.—Tenuit itaque Propheta humanae et naturae et conscientiae modum, dicens, Concupivit anima mea, ut desiderem judicia tua in omni tempore. Non enim judicium desiderat, sed ut desideret concupiscit: desiderii eum cupiditas, non judicii continebat. Concupiscit enim desiderare, scilicet ut in tanta innocentia maneat, ut tuto jam et sine metuendi judicii terrore desideret: rem ipsam nondum per conscientiam humanae conditionis 295 desiderans; sed ejus desiderium, et conscientia perfectae ut proveniat innocentiae concupiscens. Scit vero continentem et indefessam desiderii hujus concupiscentiam esse oportere: atque ideo adjecit: in omni tempore, nullum scilicet docens otium nobis 0523C esse debere, quin semper desiderii hujus cupiditate teneamur.

14. Superbia provocat in nos iram Dei.—Deinde loquitur, Vers. 21: Increpasti superbos: maledicti qui declinant a mandatis tuis. O infelix superbia, quae dedignatur sub praeceptis coelestibus vivere, quae 0524A mandata divina animi infidelis tumore fastidit! Plurima sunt humanorum vitiorum crimina, et diversae atque innumerabiles peccatorum operationes: sed nulla magis provocandae in nos irae Dei, quam superbiae causa est. Increpasti enim non avaros, non lascivos, quibus utique increpatio debita est, sed superbos; quia plures per superbiam, qua humana contemnunt, etiam Deo obsequi spernunt.

15. Inania reddit opera bona.—Sed sint licet praeclara caetera fidei opera, et in omni divinorum praeceptorum custodia devotio immoretur: tamen subrepente superbia, memoria eorum quae recte operamur abolebitur. Quanto evangelicus ille pharisaeus labore se in vitae viam statuit, ne in alienam rem rapax esset, ne in quemquam injuriosus 0524B existeret, ne adulteriis dissolveretur (Luc. XVIII, 11 et seqq.) ? Laboravit bis in sabbato jejunans, suumque corpus per abstinentiam cibi ingenti patientiae virtute confecit. Quanto deinde labore avaritiae vincendae, decimas substantiae suae in usum egentium intulit? Quid his praeclarius ? quid eorum opere difficilius? Sed incidit in superbiae laqueum, dicens: Quia non sum sicut peccator iste et publicanus (Ibidem) : et infelix hoc vitio ex ingentibus operibus cecidit in crimen, et insolens per hanc virtutum suarum gloriam factus, justificato magis publicano recessit.

16. Paulus qui ab ea liberatus.—Sed quid de Pharisaeo dicimus? Apostolus non ab hominibus neque per hominem, sed per Jesum Christum 0524C (Gal. I, 1) , adversus quem diabolus omni virtutis suae arte luctatus est, angelum Satanae qui se colaphizaret accepit (II Cor. XII, 7 et 8) ): ut per passionum omnium indefessas molestias, nulla superbiendi occasio per otium temporis posset irrepere. Ipse quoque eligendi et constituendi sacerdotis quamdam legem 0525A ferens, cum jam eum in his quibus episcopum dignum est virtutibus collocasset, neophytum eligi vetuit, ne superbiret, dicens: 296 Non neophytum, ne inflatus incidat in judicium diaboli (I Tim. III, 6) : id est, ne per recens adeptam regenerationis gratiam insolescat, vult illum multo passionum bello ante tentari, vult multis humilitatis et fidei stipendiis provehi. Cor enim humiliatum Deus non spernit, et sacrificium optimum cor contribulatum (Ps. L, 29) , quia qui se exaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exaltabitur (Luc. XIV. 11) .

17. Superbia humana despicit, divina negligit.—Et idcirco maledici qui declinant a mandatis tuis, quia increpantur superbi: quia per superbiam animi insolentis, et humana despicimus, et divina negligimus. 0525B Sed virtus verbi hic collocati non negligenter est audienda. Promptum enim fuerat dicere, Maledicti qui non obtemperant mandatis tuis. (De uno et de plurimis mandatis in superiore versu (sup. num. 9 et 10) competentia diximus.) Maledicti autem sunt, qui per hanc prophetiae doctrinam eruditi, a mandatis Dei declinant, id est, per vitiorum praesentium desideria ab spe aeternorum mandatorum decidunt. Qui enim declinat, id in quo est devitat, et ex alia parte in aliam deducitur, et deflexu quodam de itinere decedit. Vel leviter ergo declinantem a mandatis Dei maledictionis sententia comprehendit: ut intelligeremus quanti periculi res esset, ea omnino ignorare nos; a quibus declinare maledictum est.

18. Opprobrium merentur peccata.—Vers. 22. 0525C Aufer a me opprobrium et contemptum; quia testimonia tua exquisivi. Peccata opprobrio sunt digna: et idcirco peccatores exurgent in opprobrium aeternum (Dan. XII, 2) . Quod autem peccata omnia opprobrio sint digna, in Evangeliis discamus, tum cum Dominus exprobrare civitatibus illis coepit, in quibus plures virtutes ejus effectae essent nec poenituissent, Corozaim et Bethsaidae (Luc. X, 15) . Quod ab illis coeptum, necesse est ut in omnes ejusdem criminis pares fiat; et tunc humano generi exprobret non poenitenti, neque in viam evangelicam pergenti, id quod psalmo continetur: Quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? (Ps. XXIX, 10.) Exprobrat enim superbis atque maledictis, cur nihil in sacramento sanguinis sui atque mortis utilitatis 0525D suae esse existimaverint; cum ille nostri causa et natus et passus et mortuus sit.

19. Avertit confessio, modo exquirantur etiam Dei 0526A testimonia.—Tenuit etiam Propheta rationem infirmitatis humanae. Scit inesse quaedam, quae per Dei misericordiam auferenda a nobis sint. Scit Deum tali peccatorum nostrorum confessione orandum, ut etsi digna arguitione 297 habeamus, non tamen arguamur: confitendum enim crimen est, ut obtineatur et venia. Scit deinde post arguitionem in contemptum, id est, in nihilum gentes aestimari; quia scriptum sit: Omnes gentes nihil sunt, et omnia quae a malitia sunt, in nihilum aestimata sunt (Esai. XL, 17) . Sed secundum Prophetae exemplum auferri a nobis opprobrium et contemptum hac spe ac fiducia deprecari nos oportet: ut addamus ad id quod dicitur: Aufer a me opprobrium et contemptum, et ( etiam) id quod sequitur: Quia testimonia tua exquisivi. Et testimonia 0526B Dei exquirit, ut argui non debeat; et auferri a se opprobrium contemptumque precatur, ut verecundiam non derelinquat: esse quidem in natura sua confessus arguitionis et opprobrii causam quam a se deprecatur auferri; sed per devotionem exquisitorum testimoniorum eam sperat auferri.

20. Principibus mundi perosa fides.—Exquirit autem testimonia Dei Propheta, non in otio, neque in insolentia rerum secundarum, sed exquirit multis adversus se residentibus, multis adversus se colloquentibus, dicens, Vers. 23: Etenim sederunt principes, et adversum me detrahebant. Scit omnem prophetiae fidem mundi hujus perosam esse principibus: scit Apostolos cunctis futuros propter Christianum nomen odiosos. Sedent adversus Prophetam 0526C principes, et detrahunt tunc, cum audiunt etiam dicentem, Audite verbum Domini principes Sodomorum, attendite legem Dei populi Gomorrhae (Esai. I, 10) . Ex consilio enim talium Esaias sectus est, Jeremias quoque carcere clauditur, Daniel leonibus fame ad saevitiam incitatis objicitur, Zacharias inter templum et altare occiditur, apostoli caeduntur, desecantur, crucifiguntur: ut praedicatio Dei auferatur, ut doctrina prophetiae inhibeatur, ut vitae aeternae via obsepiatur. Sed hos principum consessus et haec obtrectationum eloquia sprevit fides constans. Consequitur enim: Servus autem tuus exercebatur in justificationibus tuis. Obstrepentibus illis videlicet, et totis poenarum armis inhibentibus, in exercitationibus justificationum Dei spiritus perseverat.

0526D 21. Meditatio et operatio legis aeternorum est praeparatio. —Sed, ut jam superius tractavimus (Litt. 2, n. 11) , exercitatio justificationum et meditatio testimoniorum 0527A illa est, qua cum legis opera per corporales efficientias exerceantur; exercitatione justificationum tamen et testimoniorum meditatione, bonorum aeternorum 298 per praesentium meditationem quaedam praeparatio comparatur. Sed testimoniorum meditatio unde oriatur ostendit. Adjecit enim, Vers. 24: Et consilia mea justificationes tuae; omnem scilicet vitae curam, omnes consiliorum varios diversosque motus intentos esse justificationibus confitens Dei in Christo Jesu, cui gloria et honor in saecula saeculorum. Amen.