Littera VI. Vau.

Veniat (Hil. Et veniat.) super me misericordia tua, 0543A Domine, salutare tuum secundum eloquium tuum. Et respondebo improperantibus (Hil. exprobrantibus) mihi verbum, quia speravi in sermonibus tuis. Et ne auferas de ore meo verbum veritatis usquequaque (Hil. add. nimis); quia in judiciis tuis spero (Hil. speravi). Et custodiam legem tuam semper in saeculum saeculi (Hil. ad. et in saeculum). Et ambulabam (Hil. ingrediebar) in dilatione: quia mandata tua exquisivi. 314 Et loquebar in testimoniis tuis in cospectu regum, et non confundebar. Et meditabar in mandatis tuis, quae dilexi vehementer. Et erexi manus meas ad mandata tua quae dilexi (Hil. ad. valde), et exercebar in justificationibus tuis.

1. Scripturas ut sapientia destitutas sunt qui spernant. Nil in iis nisi perfectum.—Plures secundum 0543B Apostolum sunt qui sapientiam saeculi sequentes, sapientiam Dei reprobaverunt (I Cor. I, 19 et 20) : ob quod stultam fecit Deus saeculi sapientiam. Quid enim infidelibus stultius est, qui praeter illum communem irreligiosorum errorem etiam hoc adjiciunt piaculi, ut divina Scripturarum eloquia putent perfectae doctrinae carere ratione? Et quia pro impietate ingenii sui divinorum dictorum capaces esse non possunt, ad contumeliam coelestium verborum pro excusatione hebetudinis suae prorumpunt, dicentes, nihil in his rationabile, nihil esse perfectum: volentes ea quae a se dicantur, sola esse erudita, et doctrinis verae prudentiae expolita; stulti Deo negantes, quae assumere ipsi sibi audent. Nec mirum est, si irreligiose de eis opinantur, quorum, pecudeae hebetudinis 0543C modo, intelligentiam non consequuntur. Verum quamvis in eo sermone, quem superius habuimus, his qui sapientiam Dei sequuntur, cognitam dictorum coelestium perfectionem existimem, nihilque eorum esse, quod non consummatum atque omni ex parte perfectum sit: tamen id quoque etiam in his sextae litterae versibus absolutius licebit intelligi.

2. Salus nostra Dei munus.—Post superiorem enim sensum ita loquitur, Vers. 41: Et veniat super me misericordia tua, Domine, salutare tuum secundum verbum tuum. Misericordiam itaque primum deprecatus est, dehinc salutare. Salus enim nostra ex misericordia Dei est, et bonitatis suae hoc munus in nobis est: et inde coepit oratio, unde et salus inchoat 0543D deprecantis. Dehinc ne ex incerta et ex inopinata spe precari Propheta existimaretur, primum misericordiam, dehinc salutare commemorat, tum tertio 0544A subjecit, secundum verbum tuum: ut hanc orandi fiduciam proficisci secundum verbum Dei, id est, secundum doctrinam legis ostenderet.

3. Post hunc itaque perfectae orationis ordinem id sequitur, Vers. 42: Et respondebo exprobrantibus 315 mihi verbum, quia speravi in verbis tuis. Tenet ordinem ratio perfecta: Si, inquit, in me venerit misericordia tua, et salutare tuum secundum verbum tuum, et a te fuero misericordiam consecutus, et a te conservatus ut spopondisti; consequens erit, ut his qui insipientiam mihi, et errorem spei, et verbum hoc quod in te spero exprobrant, respondeam. Quid itaque adversus hanc prophetae responsionem exprobrare irreligiosa mens poterit? Misericordia primum oratur a Deo, salus etiam exspectatur 0544B a Deo: et deinde eam spopondisse per verbum suum Deus ostenditur. Concluditur itaque exprobrantium impietas ab his qui in Dei verbis sperant: cum quando Deus precatur , et misericordiam et salutem ab eo credentium fides sperat, et doctrina haec spei nostrae sit, ut oratus et misereatur et salvet.

4. Oratio David Dei misericordia, non suis nititur meritis.—Dehinc sequitur, Vers. 43: Et ne auferas de ore meo verbum veritatis usquequaque nimis; quia in judiciis tuis speravi. Accipiat humana insolentia humilitatis modestiaeque doctrinam. Prius propheta concedi sibi orat, quam se id mereri ut obtineat ostendit. Omnia vult a bonitate Dei in se inchoari: nec tamen causam fiduciae suae subtrahit. Ait enim, Et ne auferas de ore meo verbum veritatis usquequaque 0544C nimis. In quo primum majestatem ejus confitetur qui semper orandus est: dehinc se non ex inani sperare subjecit, dicens, Quia in judiciis tuis speravi. Humanae autem temeritatis est hic mos, prius, ad obtinendum aliquid, meritum quam mereatur ingerere; et eum, a quo quid postulet, tamquam ex officii debito convenire.

5. Verbi Dei praedicator liber esse debet a crimine. —Sed non sufficit nobis, ut modestiae tantum tenuerit Propheta rationem: collocationes etiam verborum virtutesque noscendae sunt, cur ita dixerit: Et ne auferas de ore meo verbum veritatis usquequaque nimis. Omne oris officium, cordis sensui motibusque famulatur. Et cur Propheta ne ab ore sibi verbum veritatis auferatur orat, versus istius consequentia 0544D docent. Non enim metum hunc Prophetae fuisse existimandum est, ut sibi veritatis verbum ex corde vereretur auferri: ait enim Quia in judiciis tuis speravi. 0545A Sperans ergo in judiciis Dei, verbum veritatis de corde sibi non metuit auferri. Scit autem quaedam esse peccata, quae ex ore verbum auferant veritatis. Peccatori enim dixit Deus, Quare tu enarras justitias meas? (Ps. XLIX, 16.) Non enim ait, Quare immemor es justitiarum mearum? sed peccatorem monuit 316 eum, qui in peccato mansisset, praedicationis officio abstinere. Vult enim liberum a crimine esse doctrinae coelestis praedicatorem, vult eloquia sua a casti corporis casto ore tractari. Cavendum igitur est, ne quando ex ore nostro verbi veritatis auferatur eloquium. Hinc illud est quod Apostolus monet, Noli negligere quod in te est charisma (I Tim. IV, 14) : ne per negligentiam ac desidiam indigni praedicatione verbi Dei simus.

0545B 6. Unus sine peccato.—Sed Propheta non audet in tantum se a peccato liberum effici velle, ut non meminerit unum solum esse qui peccatum non fecerit, et dolus in ore ejus non inventus, sit et idcirco subjecit, usquequaque nimis. Per modestiam scilicet confessionis, et ut non auferatur a se verbum veritatis orat: et per honorem ejus qui unus tantum sine peccato est, ne usquequaque nimis a se auferatur expostulat: quia se hominem meminerit, qui per naturae infirmitatem sine peccato esse non possit.

7. Legem, et quae lege adumbrantur spondet David se servaturum.—Vers. 44. Et custodiam legem tuam semper in saeculum, et in saeculum saeculi. Nullum Propheta vitae suae finem pertimescit. Non enim concluditur fides sua saeculis: sed se in infinitatem temporum 0545C officio custodiendae legis extendit. Scit et altare a Moyse in exemplum esse superioris altaris exstructum. Scit et Aaron sacerdotem ad speciem esse ostensi in monte sacerdotis ornatum. Moysi enim Deus ait: Vade, fac omnia secundum exemplum, quod ostendi tibi in monte (Exodi XXV, 40) . Festinat ergo in leges illas aeternorum saeculorum. Nam cum lex futuri umbra sit; necesse est corpus illud verae legis aeternum sit. Distinxit autem praesens officium ab indefessa illa perpetui officii jugitate, dicens, Et custodiam legem tuam semper in saeculum, et in saeculum saeculi. Cum ait, semper in saeculum; nullum in hac temporis vita subrependae oblivionis tempus admisit. Cum autem adjecit, et in saeculum saeculi, scit per hanc umbram legis ad ministerium verae et 0545D aeternae legis ascendi. Ait enim, saeculum saeculi, tamquam temporis tempus, quod succedente 0546A quadam vicissitudine hujus saeculi saeculum sit futurum.

8. Leges Dei post hanc vitam.—Novit esse, secundum evangelicum divitem et pauperem Lazarum, exemptae a corpore animae legem, per quam alia ab alia chao impenetrabili separetur (Luc. XVI, 20) . Scit secundum apostolum Paulum et resurrectionis quoque esse legem, in qua differt stella ab stella in claritate (I Cor. XV, 41) . Scit esse leges Angelorum, cum alii assistentes Deum indefessa voce collaudant, 317 alii ante conspectum invisibilis nobis Dei tamquam lege officii proprioris assistunt. Novit et pusillorum Angelos faciem Dei quotidie ex quadam lege conspicere (Matth. XVIII, 10) . Scit utique esse aeternas leges, et eas omnes se in illo 0546B saeculi saeculo custoditurum esse confidit: quia ea quae per umbram sunt constituta, in hoc nunc saeculo semper observet.

9. Cordis ampli quis fructus, quae causa.—Vers. 45. Et ingrediebar in dilatatione: quia mandata tua exquisivi. Non est angustus propheta: et superius jam dixerat: Viam praeceptorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Scit inter humanarum tribulationum passiones semper ad Deum patulo esse se corde oportere. Quod ipsum Apostolus docet, dicens: In omnibus tribulati, sed non angustiati (II Cor. IV, 8) . Novit hac ipsa amplitudine cordis de se idem Apostolus gloriari, cum ad Corinthios ait: Non angustiamini in nobis, sed angustiamini in vobis (II Cor. VI, 12) . Patet 0546C etiam hic quoque propheta, dicente Deo: Et inhabitabo in his, et inambulabo in ipsis (Ibid. 16) : Angusta igitur sunt peccantium corda, et hospitio Deum mens polluta non recipit. Patulum enim domicilium inconceptibili Deo opus est: et idcirco in amplitudine propheta ambulat, quia in eo Dei in se loquentis habitatio est. Causam vero amplitudinis suae docet, dicens: Quia mandata tua exquisivi. Naturae nostrae consuetudinem recordemur, quotienscumque lectioni vacantes mandata Dei et praecepta scrutamur, in quantam amplitudinem intelligentiae mentium nostrarum dilatantur angustiae, et quam patulus nostrae humilitatis in desideria divina fit sensus. Per peccatorum autem nostrorum conscientiam coarctatur nobis omnis animae amplitudo: ac 0546D difficilia omnia et angusta sunt, cum divini verbi habitatione sumus indigni.

0547A 10. Reges, vel principes terrae vel sancti intelliguntur. —Sed ambulans in latitudine propheta, versari in officio digno adeptae amplitudinis debet: et versatur plane. Sequitur enim, Vers. 46: Et loquebar de testimoniis tuis in conspectu regum, et non confundebar. Hoc officium dilatati cordis est, ut ex eo in abundantia divinae doctrinae verba procedant. Loquitur enim propheta constanter adversus principes terrae Deum praedicans. Et quidem duplex significatio sensus hujus est, quia secundum dominica praecepta oporteat a nobis Christum coram regibus et potestatibus praedicari (Matth. X, 18) : neque nos terrenarum potestatum fas est jure 318 terreri (Ibid. 26) , quominus omni confusione rejecta, constanti et publica fide Deum qui negantes se 0547B negaturus sit non negemus (Ibid. 33) . Potest et sermo ad eos referri, de quibus et Apostolus ait: Jam sine nobis regnatis, et utinam regnetis (I Cor. IV, 8) : id est, tamquam in conspectu sanctorum, qui utique frequenter reges terrae sunt nuncupati, propheta Dei testimonia sit locutus, neque confusus sit per praedicationem suam doctrinae coelestis instituta praebere. Geminam autem lectio intelligentiam ex se praestat: ut quia utrumque ex testimoniis Scripturarum intelligi promptum est, aut utrumque significatum existimetur, aut quod magis videbitur probabile eligatur.

11. Lex debet esse in ore, in mente, in corde.—Vers. 47. Et meditabar in mandatis tuis, quae dilexi vehementer. Non solum igitur loqui nos in testimoniis 0547C Dei convenit: sed legis mandata omnia diuturna meditatione percensere. Neque tantum meditatio utilis est, nisi lex ipsa quae in meditatione est diligatur: neque diligere communi dilectione sufficiet, nisi etiam vehementer id quod diligitur diligatur. Atque ideo hunc omnem perfectae rationis ordinem sermo propheticus percurrit, dicens: Et meditabar in mandatis tuis, quae dilexi vehementer.

12. Sit et in manibus.—Sed neque meditatio legis, neque ipsa dilectio impensa sufficiet, nisi fructum operum et voluntatis efficientia consequatur. Neque in hoc propheta cessavit: ait enim, Vers. 48: Et erexi manus meas ad mandata tua quae dilexi valde. Manus ad mandata ea quae diligebat erexit ; non utique contumeliosas aut procaces, sed 0547D mandatis humilitatis servientes, sed operibus misericordiae insistentes, sed fidei praecepta peragentes. Operis vero officium semper oportet esse intentum, 0548A et nulla interdum negligentis otii dissimulatione cessare. In hoc quoque se manere propheta testatur, dicens: Et exercebar in justificationibus tuis. Exercitatio assiduitatem operationis ostendit. Frequentem itaque sibi esse, et semper intentam praeceptorum observantiam docet ad illas, de quibus superius memoravimus, coelestium justificationum efficientias, nunc se in justificationibus praesentis, et ex futuris adumbratae legis exercens.