Tractatus Psalmi.

1. Psalmi inscriptio a LXX fuit addita.—Psalmi superscriptio nulla esse secundum Hebraeos videtur: id enim ab his qui utraque lingua eruditi sunt traditur. Translatoresque caeteri nihil omnino de rebus gestis, id est, Abessalon in David patris sui insectatione scripserunt. Sed hi septuaginta seniores, 0838A quibus legis ac prophetarum scientia ultra praescriptum et ambiguitatem litterae fuit, addendum hoc psalmo judicaverunt (V. Tract. Psal. II, n. 2 et 3) . Causam vero judicii istius in exordio psalmorum (Praef. n. 5) docuimus, per quam nihil in psalmis nisi propheticum cognoscimus oportere tractari. Cum enim nec gestis sermo, nec temporibus ordo conveniat; reliquum est, in exemplum ac scientiam gerendorum, et gesta omnia in David, et ab his intellecta esse doceamur. Apposita ergo nunc psalmo superscriptio est, quae non exstat in libro: ut ubi exstat (id est, sicut in psalmo tertio, in quo a facie ejus qui nunc persequi scribitur fugerit), ad scientiam propheticae intelligentiae vocaremur.

0838B 605 2. Quis, quo nomine in toto hoc psalmo loquatur.—Prophetat ergo nunc David passionibus suis dominicas passiones: non de Abessalon conquerens, sed de his qui Abessalon ad impietatis crimen ignirent. Ignita enim secundum Apostolum diaboli sunt jacula (Eph. VI, 16) : quae se in cor Judae ut Dominus traderetur injecerint, et nunc in filiis inobedientiae operentur. Ob quod Dominus assumpta peccati carnis similitudine, de peccato condemnavit peccatum in carne. Tractabimus ergo psalmum ex persona Prophetae, intelligentis se in peccati corpore positum, et inter multas et graves diaboli tentationes per hominem fatigari. Nam ut Dominus principem mundi non ignoravit haec in se per Judaeos Judamque gessisse, cum ad Apostolos dicit, Ecce ex vobis unus est satanas (Joan. VI, 71) ; totus enim hoc esse, quia 0838C per eum animabatur, ostenditur: ita et David in Abessalon eos, per quos Abessalon est talis, intelligit. Et quia jam in tertio psalmo latior hinc fuit sermo ( Non exstat hic tractatus); nunc psalmi ipsius dicta tractemus ita, ut meminerimus omnia, quaecumque sub prophetae nomine dicentur, etiam ad personam Domini esse referenda: qui se ex forma Dei evacuans, ac forman servi assumens, infirmum naturae nostrae hominem etiam usque ad ignoratae dici atque horae suae scientiam sit professus.

3. Orandi exemplum. Deus non est invidus aut praedurus judex.—Vers. 1: Deus, exaudi orationem meam, auribus percipe obsecrationem meam: in veritate tua exaudi me, in tua justitia. Primum orationem suam deprecatur audiri: quia id humilitatis humanae est, 0838D ut audientiam Dei his quae oret exoptet. Secundo deinde, secundum propheticam scientiam, ut in veritate Dei audiatur expostulat. Non est huic fideli viro Deus ex elementis saeculi, non ex regum nominibus, non ex errore saeculi in saxis, metallis et lignis: sed verus ei Deus est, aeternus, omnipotens, et universitatis effector. Tertia quoque postulatio est ut in justitia Dei audiatur. Non est tyrannicae voluntatis 0839A Deus, non praedurae et iniquae pertinaciae arbiter; sed qui rationem habeat infirmitatis humanae: neque qui hos demutabilis naturae nostrae promptissimos lapsus secundum indemutabilis substantiae suae indeflexam constantiam metiatur; sed justus et moderans tantum ab homine exspectet, quantum meminerit humanae licere naturae.

4. Innocentiae hominis quam multa insidientur.—Et ideo subjecit ad id, quod se in justitia Dei oravit audiri, Vers. 2: Et non intres in judicium cum servo tuo: quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Quid enim spei est, si judicare nos secundum se Deus velit, si ad comparationem sui vitae nostrae innocentiam postulabit. Justificari autem in conspectu Dei quis viventium potest? cui ira, cui dolor, cui 0839B cupiditas, cui ignoratio, cui oblivio, cui casus, cui necessitas vel per naturam corporis, vel per motum animae semper fluctuantis admixta sit: cui et quotidie gravissimus hostis immineat, diabolus 606 videlicet animae viri fidelis insidians, eamque ad interitum persequens? Hanc enim esse causam docet, qua nemo vivens justificari in conspectu Dei possit. Vers 3. Quia persecutus est inimicus animam meam, humiliavit in terra vitam meam, collocavit me in obscuris sicut mortuos saeculi. Obscuritas per corporis vitia effunditur: et cum per diaboli laqueos in cupiditates carnis incidimus, a cognitionis luce depulsi in obscuris collocamur, gentilium tenebris demersi, et saecularium operum nocte detenti.

5. Hujus tenebras qui appellat vir spiritalis.—Sed 0839C quantumlibet persequens animam inimicus, et humilians in corpore tamquam mortuum saeculi collocet in obscuro; spiritalis tamen viri anxietas his corporis tenebris non tenetur, et cor super hac ipsa naturae suae infirmitate turbatur, repugnansque vitiis hominem suum in memoriam primae suae constitutionis et in meditationem Dei operum convertit. Non enim eum inimicus in obscuris mortuum saeculi, sed tamquam mortuum saeculi collocavit: per quod libertas spiritus semper in se anxii reservatur.

6. Meditandi materies. Facta manuum Dei, homo.—Id enim sequitur, Vers. 3 et 4: Et anxiatus est super me spiritus meus: in me turbatum est cor meum. Memor fui dierum antiquorum, meditatus sum in omnibus operibus tuis, in factis manuum tuarum meditabar. 0839D Scit Adam a diabolo captum; et idcirco memor est antiquorum dierum. Scit eum per transgressionem legis constitutae et a promissionibus Dei et ab incolatu paradisi excidisse, et ideo memor est operum Dei. Scit non sufficere ex praeterito innocentiam, sed beatum esse qui usque in finem innocens esse permanserit; et ideo in factis Dei manuum meditabitur. Facta manuum Dei homo ipse est: qui postquam peccavit, peccati servus effectus est. Talis igitur 0840A esse meditatur, qualis ille, qui a Deo factus est, fuit ante peccatum. Per quod quia non mortuus saeculi, sed tamquam mortuus saeculi in obscuris est collocatus, meditabitur semper; et meditabitur semper, quia antiquorum dierum memor, scit per transgressionem legis mortem introisse peccati.

7. Homo sterilis est sine Dei gratia.—In eo autem quod et memor antiquorum dierum, et in operibus Dei meditatus est, atque meditabitur, quamquam per fidem suam coeperit, tamen non proprium suum esse, ne insolens existimetur, sed per auxilium Dei ad quem oravit sibi indultum esse demonstrat, dicens, Vers. 6: Expandi manus meas ad te: anima mea sicut terra sine aqua. Terra sine aqua arida et infecunda est, et irrigari sese semper imbre pluviae coelestis 0840B exspectat: ita et sancti anima naturae suae conscia, immadescere se dono divini eloquii desiderat: de quo Moyses ait, Exspectetur sicut pluvia dictum meum, et descendant sicut ros verba mea, ut pluvia super gramen, et ut nives super foenum (Deut. XXXII, 2) . Arens ergo et sitiens anima, tali propheticae doctrinae imbre 607 perfunditur: ut mortua et jejuna ariditate naturae, in uberes fructus praeceptorum Dei cognitione revirescat.

8. Cito dissolvi et cum Christo esse optat propheta.—Jam in his quae sequuntur humanae fidei et conscientiae confessio est, per diapsalmae intercessionem impatientia prophetici desiderii monstrata. Vers. 7. Velociter exaudi me, Domine, defecit spiritus meus. Moras corporis sui Propheta non patitur: et secundum illud Apostoli: Dissolvi me melius est, et cum 0840C Christo esse (Phil. I, 23) , et illud, Miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus (Rom. VII, 24) ? et illud, Quia in hoc veteri tabernaculo congemiscimus desiderantes superindui, taedium ipse in hoc mortis corpore patitur (II Cor. V, 2) : sed velocitatem auxilii, quod ob defectionem spiritus deprecatur cum gratia divini in se muneris optat expleri. Quid enim sibi proderit exauditum esse velociter, nisi tamquam fidelis et Deo placens et beatis locis quieturus excedat e corpore?

9. Lacus, poenalis locus.—Et idcirco ait: Non avertas faciem a me: et similis ero descendentibus in lacum. Lacum poenalem inferorum locum Scriptura commemorat: ut in his psalmis ait: Tu, Domine, abstraxisti ab inferno animam meam, servasti me (mss. 0840D salvasti) a descendentibus in lacum (Psal. XXIX, 4) . Ergo nisi facies Dei, qui utique Christus est, qui imago Dei invisibilis est, unicuique sancto adfuerit; erit illis similis, qui poenae inferni deputati e vita hac sine spe quietis excesserint.

10. Resurrectionem sperat propheta.—Sed de spe sua Propheta non ambigit, neque extra evangelicae securitatis fiduciam est. Tempore quidem ipse anterior, sed in spiritu apostolici gaudii particeps; 0841A qui resurrectionem Domini contuentes, aeternitatem caducorum corporum crediderunt. Id enim in consequentibus ait, Vers 8: Auditam fac mihi mane misericordiam tuam: quia in te speravi. Matutinae hujus misericordiae gaudium locis plurimis demonstratur, velut tum cum ait, Ad vesperum demorabitur fletus, et ad matutinum laetitia (Psal. XXIX, 6) . Hoc enim resurrectionis est tempus, in quo per misericordiam Dei potestas mortis infracta est. Quam misericordiam, quia in ea Propheta speravit, optat audire.

11. Ignorantiae conscius lucem a Deo exposcit. Optat in primum hominis statum redire.—Dehinc sequitur: Notam fac mihi viam in qua ambulem; quia ad te levavi animam meam. Apostolus per speculum et in aenigmate videt, et pro parte scit, et pro parte 0841B prophetat (I Cor. XIII, 12 et 9) . Propheta quoque tamquam per naturam humanae fragilitatis ignorans, notas sibi fieri, in quibus ambulet, vias orat. Non enim hae saeculi viae utiles sunt: spiritales et coelestes ille nosse desiderat. Id enim ait: Quia ad te levavi animam meam. Non in humilibus est anima illius, sed in excelsis; et idcirco excelsarum viarum postulat notionem. Scit enim esse inimicos sibi, 608 qui se in alias vias avocent, qui in voluntatem alteram deducant. De inimicis istis spiritalibus Apostolus multa et frequenter ingessit. Ab his ergo se eripi orat, et viam illam tribulatam, quae ad coelum agit, cognoscere rogat, et de voluntate Domini doceri, et per Spiritum ejus in terram rectam deduci: id est, ut constituatur in hominem non vitiis perversum. 0841C Nam in rectam terram se dirigi quomodo optat, si de elementi hujus creatura dixisse existimabitur: nisi quod secundum primi hominis naturam, cui post peccatum dictum est, Terra es, et in terram ibis (Gen. III, 19) , constitui se hominem rectum indeflexumque desiderat? Id enim sub his dictis continetur: Notam fac mihi viam in qua ambulem: quia ad te levavi animam meam. Vers. 9-11. Eripe me de inimicis meis, Domine, ad te confugi: doce me facere voluntatem tuam, quia Deus meus es tu. Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam propter nomen tuum, Domine .

12. Non ex propriis meritis, sed ex Dei bonitate.—Consonans Apostoli confessio est ad id quod ait, Doce me facere voluntatem tuam, illud quod per eum dictum 0841D est, Et qui putat se scire, nondum scit quemadmodum oporteat sese scire (I Cor. VIII, 2) . Quod si nec orare 0842A quidem adhuc scimus, et loqui desideria nostra non novimus, Spiritu potius pro nobis inenarrabilibus gemitibus postulante, et imperitiam nostram arcano conscientiae affectu repensante, secundum hoc Apostoli dictum, Quid enim oremus secundum id quod oporteat nescimus; sed ipse Spiritus pro nobis postulat gemitibus inenarrabilibus (Rom. VIII, 26) ; non incondite Propheta creditur orare, ut voluntatem Dei doceatur explere. Et competens illa humanae verecundiae professio est, ut quod per Spiritum Dei in terram rectam deducendus sit, id non meriti esse sui arroget, neque per satisfactionem proprii obsequii id sibi postulet: sed totum hoc ad clarificandum in se Dei nomen exspectet, ut propter honorem Dei nominis in terra recta esse statuatur.

0842B 13. Beatitudo ex Dei misericordia, non excluso merendi officio.—Et quia hanc terram rectam scit sibi non in corpore mortis hujus posse concedi, quia labes carnis humanae per admixtam in se vitiorum consuetudinem aboleri penitus, nisi cum naturae demutatione, non possit; vivificari se, quasi nondum vivat, expostulat, dicens, Vivificabis me in aequitate tua. Educes de tribulatione animam meam, Vers. 12, et in misericordia tua disperdes inimicos meos. Et perdes omnes inimicos qui persequuntur animam meam: quoniam servus tuus sum ego. Habuit quidem, ut diximus, hoc justitia verecundiae, ut quidquid illud sibi beatitudinis sperat, id pro magnificentia Dei potius (quia Deo beata et aeterna et bona tribuere sit dignum), quam pro merito suo postulet. Sed tamen 0842C praeferens honorem et misericordiam 609 Dei: merendi quoque id per se non exclusit officium. Nam cum vivificandus sit, vivificandus tamen est in aequitate; quia aequum sit vitam retribui stipendiis sanctitatis. Et cum per misericordiam Dei educto eo de tribulatione disperdendi sint ejus inimici, jam non est misericordia indiscreti confusique judicii; cum quae a tribulatione educit, eadem disperdat inimicos: quia ex meritorum diversitate, vel in poenam, vel in misericordiam judicium temperatur.

14. Quae Dei gratiae, quae, merito pars sit in victoria tentationum.—Non leves autem sibi esse inimicos Propheta demonstrat, sed eos qui etiam animam persequantur: non quod cum corpore possit occidi, sed quod ita diabolicis infestationibus fatigetur, et 0842D sub injectorum sibi vitiorum incendiis aduratur, ut a Domino mereatur occidi. Verum ut etiam 0843A inimici sui pereant, quamquam ad id potissimum et nomen et misericordia Dei est; tamen cum etiam ea causa est, quod servus Dei est. cujus animam persequantur: et liberalitas (ex parte Dei) admiscetur, et meritum (ex parte hominis); atque ad Domini misericordiam, servi quoque et fides et nomen adjungitur: ut misericordia Dei quamquam omnibus prompta sit, his tamen qui servi ejus sunt intelligatur assistere, per eum et in eo qui ait: Ego sum vobiscum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII, 20) , Dominum nostrum Jesum Christum, qui est benedictus et nunc et semper, et in omnia saecula saeculorum. Amen.