Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hoc Volumine Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hoc Volumine Continentur.

 Editionis Maffei Praefatio.

 Editionis Maffei Praefatio.

 Incipit Psalmus LXIII. In Finem Psalmus David.

 Incipit Psalmus LXIV. In Finem Psalmus David.

 Incipit Psalmus LXV.

 Incipit Psalmus CXIX. Canticum graduum.

 Incipit Psalmus CXX. Canticum Graduum.

 Incipit Psalmus CXXI. Feliciter Canticum Graduum.

 Incipit Psalmus CXXIV. Feliciter Canticum Graduum.

 Incipit Psalmus CXXXII.

 Epistola Nuncupatoria Editionis Benedictinae Eminentissimi D. D. Caesari Estraeo S. R. E. Cardinali.

 Epistola Nuncupatoria Editionis Benedictinae Eminentissimi D. D. Caesari Estraeo S. R. E. Cardinali.

 Praefatio Generalis.

 Praefatio Generalis.

 I. De variis Operum S. Hilarii editionibus.

 II. De codicibus mss.

 III. De Hilarii Operibus quae exciderunt.

 IV. Unde obscurus sit Hilarii sermo. Quid in hac editione praestitum.

 §I.—De Conceptione Christi Sana Sancti Hilarii Fides Demonstratur.

 I. Carnem Christi ex Mariae carne susceptam passim Hilarius docuit.

 II. Spiritus sancti vocabulo quid dixerit Hilarius a censoribus suis non intellectus est.

 III. Aliquot loci, in quibus Hilarius Christi carnem ex matre sumptam negare visus est, explanantur.

 §II.—De Naturali Hominum Unitate Cum Christo, Eoque Mediante Cum Patre: Ubi Et Vera Hilarii De Eucharistiae Sacramento Fides A Falsis Sculteti Interpr

 I Unitas hominum cum Christo ob naturam illorum ab eo assumptam.

 II. Hominum cum Christo unitas ob carnem illius in Eucharistia perceptam.

 III. Unitas Christi et hominum. Qui Christus nos cum Patre unum esse efficiat.

 § III.—An Hilarius Christum Esuriendi, Timendi, Dolendi, Aliisque Humanis Affectibus Obnoxium Negarit.

 I. Praecipui Hilarii in hac causa reprehensores, ac defensores.

 II. Quam multa Hilarius docuerit objecto sibi errori adversa.

 III. In libris Hilarii de Trinitate multa sunt Christi indolentiae contraria.

 IV. De haeresi quae Christi divinitatem passam esse asserebat.

 V. Hilarius de Christi tristitia, metu, dolore, etc., contra haereticos qui ea Verbo tribuebant, disputat. Qui eis resistat.

 VI. Quid Hilario sit passio seu pati, quid Christus, quid Christi natura aut virtus.

 VII. Synopsis argumentorum, quibus Hilarius de passione Christi recte sensisse approbatur.

 § IV. De Morte Christi. An Hilarius, moriente Christo, Verbum a carne secessisse senserit.

 I. Qui e veteribus videantur Verbum a carne Christi mortua separatum sensisse. Qua ratione ab haereticis dissideant.

 II. Qui verba Hilarii de Christi derelictione fidei sint consentanea.

 III. Hilarius Christum nunquam dividendum esse acerrime propugnat.

 § V. De Gloria Christi Hominumve Aliorum Post Resurectionem Singulares Locutiones Explicantur.

 § VI. De Regno Christi A Regno Dei Patris Distincto.

 I. Quomodo Hilarius regnum Christi a regno Dei distinguat.

 II. Hilarius a Millenariorum aliorumque eis affinium errore vindicatur.

 III. In quo Hilarius situm velit regnum Dei, in quo regnum Christi.

 § VII. De Judicio Novissimo: An Aliquos Hilarius Ab Eo Excluserit.

 § VIII.—De Igne Judicii.

 § IX.—An Hilarium Fugerit Rerum Spiritalium Notitia. Quid De Gratia Senserit.

 Vita Sancti Hilarii Pictaviensis Episcopi Ex Ipsius Scriptis Ac Veterum Monumentis

 Vita Sancti Hilarii Pictaviensis Episcopi Ex Ipsius Scriptis Ac Veterum Monumentis

 Vita Sancti Hilarii, Auctore Hieronymo. ( Lib. de Script. eccl.

 Vita Sancti Hilarii, Auctore Hieronymo. ( Lib. de Script. eccl.

 Vita Sancti Hilarii A Fortunato Scripta .

 Vita Sancti Hilarii A Fortunato Scripta .

 Admonitio In Duos Libros Subsequentes.

 Praefatio Auctoris In Librum I .

 Liber Primus.

 In Librum Secundum Fortunati Prologus.

 Liber Secundus. De Miraculis Sancti Hilarii.

 De Translatione Sancti Hilarii, Petri Damiani Sermo.

 De Translatione Sancti Hilarii, Petri Damiani Sermo.

 Selecta Veterum Testimonia De Sancto Hilario.

 Selecta Veterum Testimonia De Sancto Hilario.

 Hieronymi ex epistola VI. ad Florentium.

 Ejusdem ex epistola VII, ad Laetam.

 Ejusdem ex epist. XIII, ad Paulinum.

 Ejusdem ex Apologia adversus Rufinum.

 Ejusdem ex epist. LXXXIII, ad Magnum.

 Ejusdem ex epist. LXXXIX, ad Augustinum.

 Ejusdem ex epist. CXLI, ad Marcellam.

 Ejusdem ex epist. CXLVII, ad Amandum.

 Ejusdem praefat. in lib. VIII, Comment. in Esaiam.

 Ejusdem praefat. in lib. II. Comment. ad Galatas.

 Rufini de adulteratione librorum Origenis.

 Augustini lib. VI de Trinit. cap.

 Ejusdem lib. I, contra Julianum, c.

 Et lib. II, cap. 8, n. 26, 27 et

 Cassiani lib. VII de Incarn., cap. 24, cujus verba exscripserunt Alcuinus lib. contra Felicem, et Ratramnus Spicil. tom. p.

 Vincentii Lirinensis in Commonitorio.

 Facundi Hermianensis lib. I, cap.

 Ejusdem lib. X, cap.

 Ejusdem lib. contra Mocianum.

 Cassiodori lib. de Instit. divin. litt. cap. 17 et 18.

 Venantii Fortunati lib. I, de Vita S. Martini.

 Ex veteri inscriptione.

 Alcuini Poem. 63.

 Hincmari de praedest. c. 3.

 Et cap. 25.

 Lanfranci testimonium videsis supra col. 53, D. Fulberti Carnot. epist. ad Abbonem.

 Ex Sacramentario biblioth. reg. 3865, in quo Nicaenum Symbolum sine additione filioque exstat,

 Ex eodem codice regio, necnon ex ms. Missali Ratoldi et Colb. 1927 in praefatione Missae.

 Ex ms. Missali S. Gatiani Turon.

 Ex Benigniano Missali ms. necnon Noviom., Corb., Colb., Reg. etc.

 Ex iisdem mss. super Oblata.

 Ex ms. Missali S. Gatiani Turon. Collecta.

 Ex Pontificali Ebroicensis ecclesiae, Bened.

 Notitia Litteraria In Sanctum Hilarium, Auctore Schoenemann. ( Biblioth. Pp. t. 1. p.

 Notitia Litteraria In Sanctum Hilarium, Auctore Schoenemann. ( Biblioth. Pp. t. 1. p.

 § 1. Vita.

 § 2. Scripta.

 § 3. Editiones.

 Saec. XV. 1489.

 Saec. XVI. 1510-1600. 1510.

 1523.

 1526.

 1528.

 1544.

 1550.

 1570.

 1572.

 1578.

 1598.

 Saec. XVII. 1605.

 1617.

 1625.

 1631.

 1652.

 1693.

 Saec. XVIII.—1730.

 1733.

 1749.

 1751.

 1769.

 1785-88.

 1789.

 Syllabus Manuscriptorum, Necnon Editorum Codicum Ad Quos Exacta Et Emendata Sunt Sancti Hilarii Opera.

 Syllabus Manuscriptorum, Necnon Editorum Codicum Ad Quos Exacta Et Emendata Sunt Sancti Hilarii Opera.

 Tractatus Super Psalmos Collati Sunt Cum Mss.

 Commentarius In Matthaeum Castigatus Est Ad Mss.

 Libri De Trinitate

 Liber De Synodis

 Epistolam Ad Abram

 Libelli Duo Ad Constantium Collati Sunt Cum Mss.

 Liber In Constantium

 Liber Adversus Auxentium

 Fragmenta.

 Appendix.

 Appendix.

 Admonitio In Tractatum Hilarii Super Psalmos.

 Admonitio In Tractatum Hilarii Super Psalmos.

 Sancti Hilarii Pictaviensis Episcopi Tractatus Super Psalmos.

 Sancti Hilarii Pictaviensis Episcopi Tractatus Super Psalmos.

 In Librum Psalmorum Prologus

 Psalmus Primus.

 Clavis Sive Introitus In Primum Psalmum.

 Tractatus Psalmi I.

 Psalmus II. Sine titulo apud Hebraeos.

 Tractatus Psalmi II.

 Tractatus De titulo psalmi IX.

 Psalmus XIII.

 Tractatus Psalmi.

 68 Psalmus XIV.

 Tractatus Psalmi.

 78 Psalmus LI.

 Tractatus Psalmi.

 94 Psalmus LII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LIII.

 Tractatus Psalmi.

 116 Psalmus LIV.

 Tractatus Psalmi.

 127 Psalmus LV.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LVI.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LVII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LVIII.

 Tractatus Psalmi.

 152 Psalmus LIX .

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LX.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LXI.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LXII.

 Tractatus Psalmi.

 177 Psalmus LXIII

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LXIV.

 184 Tractatus Psalmi.

 194 Psalmus LXV.

 195 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LXVI.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LXVII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LXVIII .

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus LXIX.

 Tractatus Psalmi.

 ((Psalmus XCI.))

 Tractatus De titulo Psalmi XCI.

 272 Tract. Psalmi CXVIII.

 Prologus.

 275 Prima Littera. Aleph.

 Littera II. Beth.

 Littera III. Gimel.

 Littera IV. Daleth .

 304 Littera V. He.

 Littera VI. Vau.

 319 Littera VII. Zain.

 Littera VIII. Heth.

 Littera IX. Teth.

 Littera X. Jod.

 Littera XI. Caph.

 Littera XII. Lamed.

 Littera XIII. Mem.

 Littera XIV. Nun.

 Littera XV. Samech.

 Littera XVI. Ain.

 Littera XVII. Phe.

 Littera XVIII. -Zade.

 Littera XIX. Koph.

 403 Littera XX. Resch.

 Littera XXI. Sin.

 Littera XXII. Tau.

 414 Prologus In Cantica Quindecim Graduum.

 Psalmus CXIX. Canticum Graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXX. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXI. Canticum graduum David.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXII. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXIII. Canticum graduum David.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXIV. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 457 Psalmus CXXV. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Admonitio In Quinque Tractatus Subsequentes.

 465 Psalmus CXXVI. Canticum graduum Salomonis.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXVII. Canticum graduum.

 476 Tractatus Psalmi.

 483 Psalmus CXXVIII. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXIX. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXX. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXXI. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXXII. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXXIII. Canticum graduum.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXXIV. Alleluia.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXXV. Alleluia.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXXVI.

 Tractatus Psalmi.

 555 Psalmus CXXXVII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXXVIII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXXXIX.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXL.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLI.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLIII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLIV.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLV.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLVI.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLVII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLVIII.

 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CXLIX.

 649 Tractatus Psalmi.

 Psalmus CL.

 Tractatus Psalmi.

 Monitum De Commentario In Psalmos XV, XXXI, XLI. ( Ex Biblioth. Galland.

 Monitum De Commentario In Psalmos XV, XXXI, XLI. ( Ex Biblioth. Galland.

 Sancti Hilarii Psalmorum XV, XXXI Et XLI Interpretatio, Quae hactenus in editis desideratur. ( Indidem.

 Sancti Hilarii Psalmorum XV, XXXI Et XLI Interpretatio, Quae hactenus in editis desideratur. ( Indidem.

 Tractatus De Psalmo XV.

 Tractatus De Psalmo XXXI.

 Tractatus De Psalmo XLI.

 Admonitio De Commentario In Evangelium Sancti Matthaei.

 Admonitio De Commentario In Evangelium Sancti Matthaei.

 Capitula Commentarii Sancti Hilarii In Evangelium Matthaei.

 Capitula Commentarii Sancti Hilarii In Evangelium Matthaei.

 (Scriptus Circa Annum CCCLV.)

 (Scriptus Circa Annum CCCLV.)

 Caput Primum. De nativitate Christi, et de Magis cum muneribus, ac de infantibus occisis.

 673 Caput II. De Jesu regresso ex Aegypto, et de praedicatione Joannis et baptismo ipsius, et de Domino baptizato.

 Caput III. De tentatore diabolo, et de jejunio Jesu quadraginta diebus, de Petro et Andraea piscatoribus.

 Caput IV. De beatitudine et praeceptis, de reconciliatione fratrum, de adulterio, de oculo et manu eruenda, de juramentis et eleemosyna.

 Caput V. De oratione et jejunio, de thesauro in coelo, de lucerna corporis, de duobus dominis, de cibo et vestitu, de volatilibus et liliis agri et fo

 Caput VI. De margaritis ante porcos, de pseudopropheta, de domo aedificata supra petram.

 Caput VII. De leproso quem curavit, de puero tribuni paralytico, de socru Petri, de plurimis et diversis curis.

 Caput VIII. De discipulis in navi excitantibus Jesum, de duobus daemoniacis in terra Gerasenorum, de paralytico curato et lectum auferente.

 Caput IX. De Matthaeo publicano, de Pharisaeorum et discipulorum Joannis jejunio, de assuto panno rudi, de profluvio mulieris, de filia principis exci

 Caput X. Ubi duodecim discipulos praemittit cum doctrina.

 Caput XI. Joannes de carcere ad Jesum mittit, et Jesus de Joanne ad turbas loquitur. Item confessio Jesu ad Patrem.

 Caput XII. Discipuli spicas vellunt. Manus aridae hominem sabbato curavit Jesus. Caecum et daemoniacum curavit. De blasphemia Spiritus, de fructu arbo

 Caput XIII. Sedens in navicula Jesus turbis parabolas loquitur de seminante bonum semen, de zizania et tritico, de grano sinapis, de fermento absconso

 737 Caput XIV. De scriba in regno coelorum, de fratribus et sororibus Domini, de Joannis capite in disco, de quinque panibus et duobus piscibus, ubi s

 Caput XV. De lavandis manibus, et non ea quae in os intrant, sed ea quae ex ore exeunt inquinare, de filia Chananaeae mulieris, de septem panibus et p

 Caput XVI. De Jonae prophetae signo, et de fermento Pharisaeorum, de confessione Petri et benedictione Domini, et de se abnegando qui Christum sequi v

 Caput XVII. Ubi in monte cum Moyse et Elia videtur, et vox de coelo auditur, ubi puerum lunaticum solvit, de credentium fide, de didrachma postulata,

 Caput XVIII. De infantibus inhibitis, et de humilitate eorum assumenda, de manu et pede et oculo eruendo, de ove perdita, de corripiendis fratribus se

 761 Caput XIX. Uxorem non debere dimittere, de eunuchis, de infantibus inhibitis. Divitem difficile introire in regnum coelorum.

 765 Caput XX. De spe apostolorum, de novissimis primis efficiendis. Ubi conducuntur operarii ad vineam. De filiis Zebedaei, de primo accubitu, de duob

 771 Caput XXI. De asina et pullo ejus, de ejectis a templo nummulariis, de ficu maledicta, de duobus filiis ad vineam missis, de publicanis et meretri

 Caput XXII. De vinitoribus qui missos ad se ob repetendos fructus interficiunt, de invitatis promiscuis et veste nuptiali.

 Caput XXIII. De tributo et imagine Caesaris, de eadem septem fratrum uxore, de mandatis maximis, de David filio.

 Caput XXIV. De cathedra Moysi super quam sederunt Scribae et pharisaei, de clauso ab iisdem regno coelorum, et ab iisdem comedi domos viduarum, circum

 Caput XXV. De structura templi interrogantibus discipulis, et de his qui in tecto sunt, ne descendant tollere aliquid de domo et qui in agro sunt, ne

 791 Caput XXVI. De sole obscurato, luna et stellis. (De signo ficus, de diei adventus Domini incertitudine, de assumenais et relinquendis, et de vigil

 Caput XXVII. De servo fideli quem constituit dominus super familiam suam, de decem virginibus, de homine in peregre profecto, qui tradidit substantiam

 Caput XXVIII. De adventu filii hominis venientis in majestate sua.

 Caput XXIX. De muliere, quae accessit ad Jesum in domum Simonis leprosi habens alabastrum unguenti pretiosi.

 Caput XXX. De die prima azymorum, in qua accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes: Ubi vis paremus tibi comedere pascha?

 Caput XXXI. Cum venit Jesus in agrum qui dicitur Gethsemani, et dicit discipulis suis, Sedete donec eam illuc orare, et de tristi anima sua usque ad m

 Caput XXXII. De Juda, qui erat unus de duodecim discipulis, veniente ad Jesum cum plurima turba ut eum traderet de gladio quem jussit Petro converter

 Caput XXXIII. De Pilato: cum sederet pro tribunali, misit ad illum uxor sua, dicens: Nihil tibi sit et justo isti. De transeuntibus juxta crucem qui m

 Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Finis Indicis Tomi Noni.

Caput XXVII. 1058C De servo fideli quem constituit dominus super familiam suam, de decem virginibus, de homine in peregre profecto, qui tradidit substantiam suam servis suis.

1. Praepositis praesertim vigilandum. Praepositi diligentis opus ac merces.—Quis namque est fidelis servus et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam? etc. (Matth. XXIV, 45) . Quamquam in commune nos ad indefessam vigilantiae curam adhortetur; specialem tamen populi principibus, id est, episcopis, in exspectatione adventuque suo sollicitudinem mandat. Hunc enim servum fidelem atque prudentem, praepositum familiae significat, commoda atque utilitates commissi sibi populi curantem. 1058D Qui si dicto audiens et praeceptis obediens erit, id est, si doctrinae opportunitate et veritate infirma confirmet, disrupta consolidet, depravata convertat, et verbum vitae in aeternitatis cibum alendae familiae dispendat, atque haec agens hisque immorans deprehendatur; 1059A gloriam a Domino tamquam dispensator fidelis et villicus utilis consequetur, et super omnia bona constituetur, id est, in Dei gloria collocabitur, quia nihil sit ultra quod melius sit (v. 47) .

2. Negligentis vitia ac vindicta.—Quod si contuens longam Dei patientiam, quae in profectum humanae salutis extenditur; adversum conservos insolescet, et saeculi malis vitiisque se tradet, praesentium tantum curam in cultu ventris exercens: desperata die Dominus adveniet, eumque a bonis quae spoponderat dividet, portionemque ejus cum hypocritis in poenae aeternitate constituet, quia adventum desperaverit, quia mandatis non obtemperaverit, quia praesentibus studuerit, quia vita gentium vixerit, quia desperatione judicii commissam sibi 1059B familiam fame, siti, caede vexaverit (Ibid. 48-51) .

794 3. Cur Moyses Decalogum duabus tabulis accepit.Tunc similabitur regnum coelorum decent virginibus, et reliqua (Matth. XXV, 1) . Ex dictis superioribus ratio quoque hujus sermonis intelligi potest. De die enim magno Domini omnis est sermo, quo occulta humanarum cogitationum divini judicii cognitione prodentur, et vera exspectati Dei fides non ambiguae spei meritum consequetur. Absolute enim in quinque prudentibus et in quinque fatuis, fidelium atque infidelium est constituta divisio: quo exemplo Moyses decem verba duabus tabulis conscripta acceperat. Necesse enim erat, omnia ea in utraque conscribi: et duplex pagina, inter proprietatem dexterae ac sinistrae, divisionem sub uno licet testamento bonorum malorumque signabat.

4. Parabolae virginum brevis et acuta expositio.—Sponsus atque sponsa, Dominus noster est in corpore Deus. Nam ut Spiritus carni ( supple, sponsus), ita Spiritui caro sponsa est. Denique tuba excitante, sponso tantum obviam proditur; erant enim jam ambo unum; quia in gloriam spiritalem humilitas 1060A carnis excesserat. Primo autem progressu, vitae hujus officiis, occurrere in resurrectionem quae est a mortuis praeparamur. Lampades igitur, animarum splendentium lumen est, quae sacramento baptismi splenduerunt. Oleum, boni operis est fructus. Vasa, humana sunt corpora, intra quorum viscera thesaurus bonae conscientiae recondendus est. Vendentes sunt hi, qui misericordia fidelium indigentes, reddunt ex se petita commercia, indigentiae suae scilicet satietate, boni operis nostri conscientiam veneuntes. Haec enim indefessi luminis copiosa materies est, quae misericordiae fructibus et emenda est et recondenda. Nuptiae, immortalitatis assumptio est, et inter corruptionem atque incorruptionem ex nova societate conjunctio. Mora sponsi, poenitentiae tempus est. 1060B Exspectantium somnus, credentium quies est, et in poenitentiae tempore mors temporaria universorum. Nocte media clamor, cunctis ignorantibus tubae vox est, Domini praecedentis adventum, et universos ut obviam 795 sponso exeant excitantis. Lampadum assumptio, animarum est reditus in corpora: earumque lux, conscientia boni operis elucens, quae vasculis corporum continetur.

5. In adventu Christi neminem juvabunt aliena merita. Jam poenitentiae nullum tempus.—Prudentes virgines hae sunt, quae opportunum in corporibus operandi tempus amplexae, in primum se occursum adventus dominici praeparaverint. Fatuae autem, quae dissolutae ac negligentes, praesentium tantum sollicitudinem habuerint; et immemores promissorum 1060C Dei, in nullam se spem resurrectionis extenderint. Et quia prodire obviam fatuae exstinctis lampadibus non possunt? deprecantur eas quae prudentes erant, ut oleum mutuentur (v.. 8) . Quibus responderunt, non posse se dare, quia non sit forte quod omnibus satis sit (v. 9) : alienis scilicet operibus ac meritis neminem adjuvandum, quia uniquique lampadi suae 1061A emere oleum sit necesse. Quas hortantur ut redeant ad emendum: si vel sero praeceptis Dei obsequendo, cum lampadum luce sponsi dignae efficiantur occursu. Quibus morantibus, sponsus ingressus est; atque una cum eo in nuptias sapientes, quae comparato lampadum lumine operiebantur, introeunt, id est, in coelestem gloriam sub ipso statim adventu dominicae claritatis incedunt (v. 10). Et quia jam poenitentiae nullum est tempus, fatuae accurrunt, aperiri sibi aditum rogant. Quibus respondetur a sponso, quia nescio vos (v. 12). Non enim in officio advenientis adfuerant, neque ad vocem tubae excitantis occurrerant, neque introeuntium comitatui adhaeserant: sed morantes et indignae, introeundi ad nuptias tempus amiserant.

6. Talenta secundum fidei mensuram distributa.1061B Sicut enim homo peregre proficiscens, vocavit servos suos, et tradidit illis substantiam suam, et reliqua (v. 14). Divisio pecuniae inaequalis est: sed non ad dividentem referenda diversitas est; ait enim, unumquemque secundum virtutem suam accepisse. Ergo in quantum quis capax esset accepit: et extra moderantis arbitrium est, quod erat in jure sumentis. Patremfamilias, 796 se ipsum esse significat. Peregrinationis tempus poenitentiae spatium est: quo in coelis a dextris Dei assidens, potestatem universo generi humano fidei atque operationis evangelicae permisit. Igitur unusquisque secundum fidei suae mensuram talentum, id est, Evangelii praedicationem a praedicante suscepit. Haec enim incorrupta substantia 1061C est, hoc Christi patrimonium aeternis haeredibus reservatum.

7. Cui quinque talenta.—Sed servus ille, qui quinque talenta accepit (v. 20), populus ex lege credentium est: ex qua profectus, meritum ipsius recte probeque perfuncta evangelicae fidei operatione duplicavit. In ratione autem ponenda judicii examen est, quo coelestis verbi usus, et reditus dispensati talenti postulatur. Igitur cui erant quinque commissa, Domino reverso de quinque decem obtulit: talis scilicet in fide repertus, qualis in lege, qui decem verborum 1062A quinque libris Moysi praeceptorum obedientiam per gratiam evangelicae justificationis expleverit. Igitur jubetur in gaudium Domini introire, id est, in honorem gloriae Christi recipitur (v. 21).

8. Cui duo.—Ille vero servus, cui duo talenta commissa sunt (v. 22), gentium populus est, fide atque confessione et Filii justificatus et Patris, et Dominum nostrum Jesum Christum Deum atque hominem et Spiritu et carne confessus. Nam et corde fides, et ore confessio est. Haec ergo huic sunt duo talenta commissa. Sed ut prior ille omne sacramentum in quinque talentis, id est, in lege cognoverat, idque ipsum fide Evangelii duplicaverit: ita iste incremento duum talentorum, idque operatione promeruit. Ratione ac reditu dissimili, par tamen a 1062B Domino munus amborum est; ut gentium fidem exaequatam credentium ex lege scientiae nosceremus. Nam collaudatione eadem jubetur in gaudium Domini introire (v. 23). Est autem duplicatio sumptae pecuniae, operationem fidei addidisse, et quae opinione crediderant, rebus factisque gessisse.

9. Cui unum talentum.—Qui vero unum talentum accepit, et in terra recondidit (v. 24), populus est in lege persistens, totus carnalis et stupidus, et nihil spiritale intelligens, et quem virtus praedicationis evangelicae non subeat, sed propter invidiam salvandarum gentium, in terra acceptum talentum absconderit; neque ipse utens, neque utendum aliis dispenset, sed sufficere sibi legem existimet ad salutem. Atque ideo cum ab eo ratio expostularetur, ita ait: 1062C Timui te (v. 25), tamquam per reverentiam ac metum veterum praeceptorum, usu evangelicae libertatis abstineat dicatque: Ecce quod tuum est, velut in his quae a Domino praecepta sunt fuerit immoratus.

10. In terra abscondere quid.—In terra vero talentum abscondere hoc 797 est, novae praedicationis gloriam sub obtrectatione corporeae passionis occulere. Qui cum Christum Dominum ad salutem gentium missum fuisse non possit abnuere (nam et adventus et passio ejus ex lege est), obtemperare tamen Evangeliis ipse noluerit. Ait enim: Scio quia 1063A homo durus es, metis ubi non seminasti, et colligis ubi non sparsisti (v. 24). Rerum praesentium natura non fert messem esse sine semine, et colligi quae sparsa non fuerint: sed totus spiritalis hic sermo est. Diximus enim hunc populum esse de lege, non ignorantem Domini adventum et gentium salutem; sed infidelem: quippe cum sciat metendos illic justitiae fructus, ubi lex sata non sit, et colligendos ex gentibus, qui non ex Abrahae sint stirpe dispersi: et idcirco durus hic homo sit, scilicet sine lege justificaturus, sine dispersione collecturus, et sine satione messurus.

11. Quanta culpa. Quae hujus culpae vindicta.—Atque ideo hoc magis sine venia erit, cur praedicationem occuluerit, et commissum sibi talentum suffoderit, 1063B cum scire messurum esse sine semine, et collecturum esse quae non sparsisset: sed potius oportuisse eum nummulariis dare, id est, universo generi hominum, quod saeculi negotiis occupetur, usum crediti sibi talenti communicare, Domino reditus ejus a singulis postulaturo. Ob quam culpam talentum ab eo non tam Evangelii, quod suffoderat, quam legis aufertur, eique qui quinque duplicaverit datur, Domino dicente: Omni enim habenti dabitur, et abundabit: qui autem non habet, etiam quod habet auferetur ab eo (v. 29). Potest quidem habens abundare; quia facile est, per incrementum vel munificentiae vel laboris, opulentum posse ditescere: sed quo modo non habens habebit ad damnum? Hoc ideo, quia habentibus usum evangeliorum, etiam 1063C legis honor redditur: non habenti autem fidem Christi, etiam quod ex lege habere sibi videbatur honoris, aufertur.