Caput II. De Capitulis Praefixis Ante Sacrum Contextum Evangelii.

0063C

I. Antiquiora sunt Hieronymo illa capitula. II. Quae in codicibus versionis Hieronymianae praefiguntur, conservata sunt ex antiqua Vulgata et Italica translatione. III. Utilitas hujusmodi capitulationum, seu capitulorum.

I. Merito haec capitula Hieronymo vetustiora diximus; cum ex uno Juvenco presbytero, qui floruit tempore Constantini Magni, nobis scire liceat tot in ejus exemplaribus Matthaei posita fuisse, quot nunc leguntur in manuscripto Corbeiensi, inque aliis bene multis codicibus, qui antiqua contextus sacri retenta 0063D divisione, octo supra viginti capitula describunt ad frontem Evangelii secundum Matthaeum. Idem probant sancti Hilarii in Matthaeum commentariorum volumina, quae per canones seu capitula dividuntur, prout textus Evangelicus in plures partes tunc divisus habebatur. Nec fefellit opinio quemquam eorum qui putarunt, titulos Matthaei Evangelio praefixos, jam Hilarii aevo in Evangeliorum exemplaribus fuisse praenotatos, illumque ex iis selegisse, quorum utiliorem duceret explanationem. Eo autem modo in Matthaeum titulis seu capitulis ordinatis commentarios scripsit Hilarius, quomodo Fortunatianum Aquileiensem episcopum in Evangelia scripsisse testatur ipse Hieronymus libro de Script. Eccles. Fortunatianus, 0064A inquit, natione Afer, Aquileiensis episcopus, imperante Constantino, in Evangelia titulis ordinatis, brevi et rustico sermone scripsit commentarios. Commentariorum ergo scriptores seriem titulorum seu capitulorum ordinatorum, et sacro contextui praefixorum observabant diligenter in suis expositionibus; ut ex titulis praenotatis facile lector intelligeret et inveniret loca ab ipsis illustrata. Ex his plane liquet genera illa diversa capitulationum, quae in fronte Ss. Bibliorum manuscriptorum leguntur, vetustissima esse, ac tempore Constantini Magni a multis jam fuisse usurpata, dum libros Evangeliorum describerent. Unde vera esse comprobantur, quae de hocce argumento scribebat Cassiodorus lib. de Institut. divin. Litter. cap. 1, ubi ait titulos in libris sacris a majoribus nostris ordine 0064B currente fuisse descriptos: Majores nostros vocans Ecclesiasticos auctores, qui aliquot saeculis ante ejus aetatem in Ecclesia Christi celebres fuerunt.

II. Tanta autem fuit usus ac vetustatis consuetudo, ut, abrogata veteri translatione Latina, retinerentur tamen indices titulorum et capitulorum antiquorum in nova Hieronymi Scripturarum editione. De capitulis seu titulis veteris instrumenti voluminibus adfixis, satis abunde disputatum est in prolegomenis nostris ad frontem divinae Bibliothecae S. Hieronymi appositis: hic de titulis praenotatis initio Evangelii secundum Matthaeum breviter disserere mihi tantum incumbit. Quod ut facilius, quantum res exigit, exequamur, meminisse debet lector studiosus Hieronymum, nullam in Evangelico textu a se 0064C edito divisionem agnoscere, praeter eam, quae in canonibus Eusebianis observata est. Quare alienae ac spuriae censendae erunt in versione Hieronymiana quaecumque capitulorum distinctiones et periochae, quae non consentiunt canonum Eusebianorum distinctionibus. Illis vero distinctionibus Euseb. titulorum antiquorum a nobis editorum nullum genus convenire perspeximus: non primum, quod per viginti et octo sectiones totum Matthaei partitur contextum; non secundum, in quo sunt tantummodo capitula octoginta septem vel octo; non denique tertium, etsi in eo numerentur sectiones septemdecim supra centum: quia Hieronymus Eusebium Caesariensem secutus dispares habet numeros, dispares ab antiquis interpretibus Sacri contextus divisiones. 0064D Nam quod illi in 28, aut 88, aut 117, capitula dispartiti sunt, hic cum Eusebio in 355 canones sectum esse voluit, omni erroris confusione sublata ex distinctione hujusmodi canonum.

At ut exploratum ratumque sit apud omnes eruditos, capitula a nobis jam edita ad frontem Evangelii secundum Matthaeum mutuata esse et conservata in versione Hieronymi ab alia antiquiore, quam Italam dicimus, unum tantum monuisse sufficiat; nempe, nihil interdum legi in translationis Hieronymianae contextu quod respondeat capitulis praenotatis. Capitulum v. g. XX, in primo indice, et in tertio 75, scriptum est de primis accubitis, seu accubitibus coenae; frustra vero in textu Evangelico Hieronymi 0065A requiras apud Matthaeum, quod dicitur de primis illis accubitis in coena; cum haec parabola scripta sit et referatur a solo Luca. Unde evidens exsurgit argumentum, capitula jam dicta propria fuisse antiquae Vulgatae, et Italicae versioni, quae in Matthaeo nonnulla retinebat ex aliis Evangeliis, ac praecipue parabolam invitati ad coenam, cujus hic sumptum est a nobis exemplum. Conferat qui voluerit Hieronymianum Matthaei contextum cum capitulis a nobis editis, statim multa loca deprehendet, quae inter se minime consentiant; quae tamen consentiunt cum Italicae versionis contextu. Nec mirum quod illi perfecte conveniant, quia ex ea, et ad eam translationem adornati sunt indices horum capitulorum, de quibus sermo noster est.

0065B III. Jam capitula isthaec, etsi aliena a Versione Hieronymi, nec ejus respectu genuina esse definitum sit, ea tamen aut aspernanda, aut abjicienda minime censeo; non uno enim modo juvare possunt ad perfectam antiquae Vulgatae Latinae cognitionem. Unde accidit ut hisce capitulis ignotis apud eruditos homines, quemlibet ipsi errorem sequerentur, de additamentis veteris translationis Latinae disputantes. Quid vero habeant utilitatis indices illi capitulorum ad dirimendas hujusmodi doctorum virorum lites, ex uno capitulo in exemplum adducto facile planum fiet. Ambiguum et controversum est apud nonnullos hujus aevi scriptores, an in veteri Vulgata sancti Matthaei cap. 20, legeretur additamentum quoddam ab Evangelio S. Lucae mutuatum. Asserunt quidem 0065C illi; negant vero alii. Sed ne diutius lis sub judice sit, consulant triplicem indicem capitulorum a nobis editorum; et prior, tertiusque index statim renuntiabit in plurimis antiquae Vulgatae exemplaribus positum fuisse assumentum praedictum; ex secunda autem serie titulorum liquide demonstratur non omnes ubique codices sacros sancti Matthaei admixtum habuisse contextum translata in eum quadam sancti Lucae parabola de non expetendis locis eminentioribus in coena. In primo igitur indice sic se habet Brevis XX: De primis novissimis futuris. Parabola operariorum in vineam conductorum. De petitione filiorum Zebedaei: Et de primis accubilibus coenae. In tertio indice, sub numero 75, haec leguntur: Et de primis accubitis coenae. Quae profecto non essent, nisi in aliquot 0065D exemplaribus antiquae Vulgatae parabola Lucae de invitatis ad nuptias tanquam vera pars contextus sacri hoc Matthaei loco scripta legeretur. Aliquot tantum exemplaria dico habuisse illud assumentum; quia certum exstat ex serie secunda capitulationum idem abfuisse in aliis Italae versionis codicibus. Nam capitulatio LVIII hujus parabolae adscititiae non meminit, De filiis Zebedaei; et de minimo majores fieri. Verum quid in his recensendis diutius immoror, cum plusquam satis de eodem argumento in notis nostris prolixioribus Gallico idiomate scriptis disputaverim.

De eadem vero utilitate capitulorum libris sacris praefixorum disserebat eruditus presbyter Carus praefatione in suam veterum titulorum collectionem. 0066A Porro, inquit, quantum commodi Lectori ipsi accidet, si divinorum Librorum percurrerit titulos hosce quibus (ut cum Cassiodoro loquar) sacer textus quodam nobis compendio panditur: iisque in principiis librorum de universa serie lectionis impressis, utiliter admonitus, salubriter reddatur attentus, et facile unamquamque rem dum quaerit, inveniat, quam sibi cognoscit breviter indicatam. Accedunt et aliae haud exigui momenti utilitates: nam nostris his titulis sive capitulis ad vetustiorem illam Latinam ex LXX Interpretibus editionem ex parte confectis, et editionis ejusdem (cujus nullum hodie integrum superest Latinum exemplum) fragmenta saltem reparantur: et brevibus veluti commentariolis manuducimur in prophetis maxime ad sensum Scripturae altiorem: dum 0066B solo quasi digiti nutu pulchre monemur ubi Christum, Ecclesiam, Sacramentaque novae Legis sub typico aliquo velamine requiramus.