Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hac Primi Tomi Parte Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hac Primi Tomi Parte Continentur.

 In Psalmi CXVIII Expositionem Admonitio.

 In Psalmi CXVIII Expositionem Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi In Psalmum David CXVIII Expositio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi In Psalmum David CXVIII Expositio.

 Prologus.

 Sermo Primus. Aleph.

 Sermo Secundus. Beth.

 Sermo Tertius. Gimel.

 Sermo Quartus. Daleth.

 1018 Sermo Quintus. He.

 1033 Sermo Sextus. Vau.

 Sermo Septimus. Zain.

 Sermo Octavus. Heth.

 Sermo Nonus. . Theth.

 Sermo Decimus. Iod.

 1103 Sermo Undecimus. Caph.

 Sermo Duodecimus. Lamed.

 Sermo Decimus Tertius. Mem.

 Sermo Quartus Decimus. Nun.

 Sermo Decimus Quintus. Samech.

 Sermo Decimus Sextus. Ain.

 Sermo Decimus Septimus. Phe.

 Sermo Decimus Octavus. Sade.

 Sermo Decimus Nonus. Koph.

 Sermo Vigesimus. Resch.

 Sermo Vigesimus Primus. Schin.

 Sermo Vigesimus Secundus. Tau.

 In Expositionem Evangelii Secundum Lucam Admonitio.

 In Expositionem Evangelii Secundum Lucam Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Expositio Evangelii Secundum Lucam Libris X Comprehensa.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Expositio Evangelii Secundum Lucam Libris X Comprehensa.

 Prologus.

 Liber Primus.

 1265 (Cap. I. — Vers. 1) . Quoniam, multi conati sunt ordinare narrationem rerum.

 (Vers. 2.) Sicut tradiderunt, inquit, nobis qui ab initio ipsi viderunt, et ministri fuerunt Verbi.

 (Vers. 3) . Visum est, inquit, et mihi.

 (Vers. 5, 6) . Fuit, in diebus Herodis regis Judaeae, sacerdos quidam nomine Zacharias de vice Abia: et uxor ejus de filiabus Aaron, et nomen ejus Eli

 (Vers. 8, 9, 10.) Factum est autem, cum sacerdotio fungeretur Zacharias in ordine vicis suae ante Dominum Deum, secundum consuetudinem sacerdotii, sor

 (Vers. 11.) Apparuit autem illi Angelus Domini stans a dextris altaris incensi.

 (Vers. 13, 14.) Ne timeas Zacharia, quoniam ecce oratio tua exaudita est: et uxor tua Elizabeth pariet filium, et vocabis nomen ejus Joannem: et erit

 (Vers. 15.) Et erit magnus coram Domino.

 (Vers. 15.) Et Spiritu, inquit, sancto replebitur adhuc in utero matris suae.

 (Vers. 16.) Multos, inquit, filiorum Israel convertet ad Dominum Deum ipsorum.

 (Vers. 17.) Praeibit in conspectu Domini in spiritu et virtute Eliae.

 (Vers. 18, 19, 20.) Et dixit Zacharias ad angelum: Unde hoc sciam? Ego enim sum senex, et uxor mea processit in diebus suis. Et respondit ei angelus d

 (Vers. 22.) Erat annuens illis, et remansit mutus.

 (Vers. 24, 25.) Post hos autem dies concepit Elizabeth uxor ejus, et occultabat se mensibus quinque dicens: Quid mihi sic fecit Dominus in diebus, qui

 Liber Secundus.

 1281 (Vers. 26, 27.) Eodem autem tempore missus est Angelus Gabriel a Domino in civitatem Galilaeae, cui nomen Nazareth, ad Virginem desponsatam viro

 (Vers. 28, 29.) Et ingressus ad eam angelus dixit: Ave. gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu inter mulieres. Ipsa autem ut vidit eum, mota est in

 (Vers. 30, 31, 32.) Et ait angelus ad eam: Ne timeas, Maria, invenisti enim gratiam apud Deum, et ecce concipies in utero, et paries filium, et vocabi

 (Vers. 34.) Dixit autem Maria ad angelum: Quomodo fiet istud quoniam virum non cognovi?

 (Vers. 36.) Ecce, inquit, ancilla Domini, contingat mihi secundum verbum tuum.

 (Vers. 39, 40.) Exsurgens autem Maria in diebus illis, abiit in montana cum festinatione in civitatem Judae, et intravit in domum Zachariae, et saluta

 (Vers. 41.) Simul enim ut audivit salutationem Mariae Elizabeth, exsultavit infans in utero ejus. Et repleta est Spiritu sancto.

 (Vers. 42, 43.) Benedicta tu inter mulieres, et benedictus fructus ventris tui. Et unde hoc mihi ut veniat mater Domini mei ad me?

 (Vers. 44, 45.) Ecce enim ut facta est vox salutationis tuae in auribus meis, exsultavit gaudio infans in utero meo: et beata quae credidisti.

 (Vers. 56.) Mansit autem Maria cum illa mensibus tribus: et reversa est in domum suam.

 (Vers. 60, 64.) Et respondit mater ejus, et dixit: Non, sed vocabitur Joannes. Et responderunt ad illam: Nemo est in cognatione tua qui vocetur hoc no

 (Vers. 67.) Et Zacharias pater ejus impletus est Spiritu sancto, et prophetabat dicens.

 (Vers. 76.) Et tu puer propheta Altissimi vocaberis.

 (Cap. II. — Vers. 1.) Factum est autem, in diebus illis exiit edictum a Caesare Augusto, ut censum profiteretur universus orbis terrae.

 (Vers. 2.) Haec, inquit, professio prima facta est.

 (Vers. 6, 7.) Factum est autem, cum essent ibi, impleti sunt dies ut pareret. Et peperit filium primogenitum, et pannis eum involvit, et posuit in pra

 (Vers. 9.) Ecce angelus Domini stetit ante illos.

 (Vers. 13, 14.) Et facta est cum angelo multitudo exercitus coelestium laudantium Deum, et dicentium: Gloria in altissimis Deo, et in terra pax homini

 (Vers. 15, 16.) Transeamus usque Bethlehem, et videamus hoc Verbum quod factum est, sicut Dominus ostendit nobis. Et venerunt festinantes.

 (Vers. 19.) Maria autem conservabat omnia verba haec, conferens in corde suo.

 (Vers. 25.) Et ecce homo erat in Hierusalem, cui nomen Simeon: et homo iste justus, et timoratus, exspectans consolationem Israel.

 (Vers. 29.) Nunc, inquit, dimitte servum tuum.

 (Vers. 35.) Et tuam, inquit, ipsius animam pertransibit gladius.

 (Vers. 42.) Et cum facti essent illi anni duodecim.

 (Vers. 49.) Quid est quod me quaerebatis? Nesciebatis quia in propria patris mei oportet me esse?

 (Vers. 51.) Et venit Nazareth, et erat subditus illis.

 (Cap. III. — Vers. 2.) Factum est verbum Domini super Joannem Zachariae filium in deserto.

 (Vers. 4.) Vox clamantis in deserto.

 (Vers. 7, 8.) Generatio viperarum, quis ostendit vobis fugere a ventura ira? Facite ergo fructus dignos poenitentiae. Et ne coeperitis dicere: Pater n

 (Vers. 9.) Quia jam securis ad radices arborum posita est.

 (Vers. 15, 16.) Aestimante autem populo et cogitante in cordibus suis de Joanne, ne forte ipse esset Christus respondit dicens: Ego quidem vos baptiz

 (Vers. 17.) Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto, et igni: habens ventilabrum in manu sua, et purgabit aream suam, et congregabit triticum in horreum

 (Vers. 21, 22.) Factum est autem, cum baptizatus esset omnis populus, et Jesu baptizato, et orante, apertum est coelum, et descendit Spiritus sanctus

 Liber Tertius.

 1313 (Vers. 23.) Et ipse Jesus erat incipiens fere annorum triginta, qui putabatur esse filius Joseph.

 Liber Quartus.

 (Cap. IV. — Vers. 1.) Tunc Jesus ductus est in desertum ab Spiritu, ut tentaretur a diabolo.

 (Vers. 2.) Quadraginta autem dies.

 (Vers. 3.) Dixit autem illi diabolus: Si Filius Dei es, dic lapidi huic ut panis fiat.

 (Vers. 4.) Scriptum est quoniam non in pane solo vivit homo, sed in omni verbo Dei.

 (Vers. 9.) Et duxit illum, inquit, in Hierusalem, et statuit eum supra pinnam templi.

 (Vers. 5.) Et duxit illum diabolus iterum in montem altissimum, et ostendit illi omnia regna orbis terrae in momento temporis.

 (Vers. 13.) Et consummata omni tentatione, diabolus recessit ab illo usque ad tempus.

 (Vers. 14.) Et regressus est Jesus in virtute Spiritus, in Galilaeam.

 (Vers. 18.) Spiritus Domini super me.

 (Vers. 24.) Amen dico vobis quod nemo propheta acceptus est in patria sua.

 (Vers. 25.) In veritate dico vobis: Multae viduae fuerunt in diebus Eliae.

 (Vers. 27.) Et multi leprosi erant in Judaea temporibus Elisaei prophetae: et nemo eorum mundatus est, nisi Naaman Syrus.

 (Vers. 28, 29.) Et repleti sunt ira omnes in synagoga, haec audientes: et surrexerunt, et ejecerunt illum extra civitatem.

 (Vers. 33, 38.) Et in synagoga erat homo habens spiritum immundum. Et infra: Surgens autem de synagoga intravit in domum Simonis et Andreae. Socrus au

 (Cap. V. — Vers. 3.) Ascendens autem in unam navim, quae erat Simonis, rogavit ut inducerent a terra aliquantulum.

 (Vers. 5.) Praeceptor, inquit, per totam noctem laborantes nihil cepimus: sed in verbo tuo laxabo retia.

 (Vers. 8.) Exi, inquit, a me, Domine quia homo peccator sum.

 Liber Quintus.

 1355 (Vers. 12, 13.) Et factum est cum esset in una civitatum, ecce vir plenus lepra, procidens in faciem, rogavit eum dicens: Domine, si vis, potes m

 (Vers. 13.) Et continuo lepra ejus discessit ab eo.

 (Vers. 18, 19.) Et ecce viri portantes in lecto hominem qui fuerat paralyticus, et quaerentes eum inferre et ponere ante eum et non invenientes qua p

 (Vers. 20.) Quorum fidem, ut vidit.

 (Vers. 23.) Quid est facilius dicere: Dimissa sunt tibi peccata tua aut dicere: Surge, et ambula?

 (Vers. 30.) Quare cum Publicanis et peccatoribus manducat et bibit?

 (Vers. 31.) Non egent qui sani sunt, medico sed qui male habent.

 (Vers. 35.) Venient autem dies, cum auferetur ab illis sponsus.

 (Vers. 36.) Dixit enim similitudinem ad illos: Quia nemo commissuram de vestimento novo immittit in vestimentum vetus.

 (Vers. 37.) Et nemo mittit vinum novum in utres veteres.

 (Cap. VI. — Vers. 1.) Factum est autem in sabbato secundo primo cum transiret per seminata, vellebant discipuli ejus spicas, et manducabant, confrica

 (Vers. 12.) Factum est autem in illis diebus, exiit in montem orare, et erat pernoctans in orations Dei.

 (Vers. 13.) Vocavit, inquit, discipulos suos, et elegit duodecim ex ipsis:

 (Vers. 17.) Et descendit, inquit, cum illis, et stetit in loco pede plano.

 (Vers. 20, 21, 22.) Beati, pauperes spiritu, quia vestrum est regnum Dei. Beati qui nunc esuriunt et sitiunt, quia saturabuntur. Beati, qui nunc fleti

 (Vers. 24.) Vae vobis divitibus, qui habetis consolationem vestram!

 (Vers. 26.) Vae cum bene vobis dixerint omnes homines!

 (Vers. 12-14.) Cum autem appropinquaret portae civitatis, ecce efferebatur defunctus filius unicus matris suae: et haec erat vidua: et turba multa civ

 (Vers. 19.) Et convocavit duos de discipulis suis Joannes, et misit ad eum dicens: Tu es qui venturus es, an alium exspectamus?

 (Vers. 22.) Ite, inquit, nuntiate Joanni quae audistis, et vidistis. Caeci vident, claudi ambulant, surdi audiunt, leprosi mundantur, mortui resurgunt

 (Vers. 23.) Beatus, inquit, qui in me non fuerit scandalizatus.

 (Vers. 24.) Quid existis in desertum videre? Arundinem vento moveri?

 (Vers. 24, 25.) Sed quid existis in desertum videre? Arundinem vento moveri? Quid existis videre? Hominem mollibus vestimentis indutum?

 (Vers. 25.) Ecce qui in veste pretiosa sunt in domibus regum sunt.

 (Vers. 26.) Sed quid existis videre? Prophetam? Utique dico vobis, et plus quam propheta hic est.

 (Vers. 28.) Nam qui minor est, inquit, in regno coelorum, major est eo.

 Liber Sextus,

 1383 (Vers. 29, 30.) Et omnis populus audiens, et Publicani justificaverunt Deum, baptizati baptismo Joannis: Pharisaei autem et legisperiti consilium

 (Vers. 32.) Cantavimus vobis, et non saltastis: lamentavimus, et non plorastis.

 (Vers. 37.) Et ecce mulier quae erat in civitate peccatrix.

 (Vers. 44.) Lacrymis suis rigavit pedes meos, et capillis suis tersit.

 (Vers. 45.) Ex quo intravi, non cessavit osculari pedes meos.

 (Vers. 41.) Duo, inquit, debitores erant cuidam feneratori: unus debebat denarios quingentos, et alius quinquaginta.

 (Cap. VIII. — Vers. 21.) Mater et fratres mei hi sunt, qui verbum Dei audiunt, et faciunt.

 (Vers. 24.) At ille surgens, increpavit ventum.

 (Vers. 27.) Qui multis, inquit, temporibus agebatur.

 (Vers. 34.) Viderunt, hoc magistri gregum, et fugerunt.

 (Vers. 37.) Quia timore magno tenebantur

 (Vers. 44.) Accessit retro.

 (Vers. 46.) Tetigit me aliquis nam ego cognovi virtutem de me exisse.

 (Vers. 49.) Venerunt, inquit, servi dicentes principi: Noli vexare illum, filia tua mortua est.

 (Cap. IX. — Vers. 5.) Et quicumque non receperint vos, exeuntes de civitate illa, etiam pulverem de pedibus vestris excutite in testimonium supra illo

 (Vers. 13.) Ait autem ad eos: Date illis vos manducare. At illi dixerunt: Non sunt nobis plusquam quinque panes.

 (Vers. 20.) Dixit autem illis: Vos quem me esse dicitis? Respondit Simon Petrus, Christum Dei.

 (Vers. 22.) Oportet Filium hominis multa pati, et reprobari a principibus sacerdotum, et senioribus, et scribis, et occidi, et die tertio resurgere.

 Liber Septimus.

 1411 (Vers. 27) . Dico autem vobis, vere sunt aliqui hic stantes qui non gustabunt mortem, donec videant regnum Dei.

 (Vers. 31.) Dicebant excessum ejus quem completurus erat in Hierusalem.

 (Vers. 34.) Et inter haec verba facta est nubes, et obumbravit eos.

 (Vers. 35.) Hic est filius meus dilectus, ipsum audite.

 (Vers. 36.) Et dum fit vox, inventus est Jesus solus.

 (Vers. 58.) Vulpes foveas habent, et volucres coeli nidos, ubi requiescant: nam Filius hominis non habet ubi caput suum reclinet.

 (Vers. 48.) Quicumque receperit puerum istum in nomine meo.

 (Vers. 50) . Sinite eos, et nolite prohibere qui enim non est adversum vos, pro vobis est.

 (Vers. 60.) Sine, mortui sepeliant mortuos suos: tu autem vade, annuntia regnum Dei.

 (Cap. X. — Vers. 3.) Ecce ego mitto vos sicut agnos inter lupos.

 (Vers. 4.) Nolite portare sacculum, neque peram, neque calceamenta.

 (Vers. 4.) Et neminem salutaveritis in via.

 (Vers 30.) Homo quidam ex Hierusalem descendebat in Hiericho, et incidit in latrones.

 (Vers. 34.) Et alligavit vulnera ejus, infundens oleum et vinum.

 (Vers. 35.) Altero die.

 (Vers. 35.) Quodcumque supererogaveris, revertens reddam tibi.

 (Cap. XI. — Vers. 5.) Quis vestrum habens amicum, ibit ad illum media nocte, et dicit illi: Amice, commoda mihi tres panes.

 (Vers. 17.) Omne regnum in seipsum divisum desolabitur, et domus supra domum cadet.

 (Vers. 20) . Quod si in Spiritu Dei ego ejicio daemonia, profecto pervenit in vos regnum Dei.

 (Vers. 24) . Cum immundus spiritus exierit de homine, ambulat per loca arida quae non habent aquam, quaerens requiem, et non inveniens.

 (Vers. 29, 30.) Generatio haec, generatio nequam est: signum quaerit, et signum non dabitur ei, nisi signum Jonae prophetae. Nam sicut Jonas fuit sign

 (Vers. 33.) Nemo lucernam accendit et in abscondito ponit, neque sub modio, sed supra candelabrum.

 (Vers. 39.) Nunc vos, Pharisaei, prius quod deforis est calicis et catini mundatis.

 (Vers. 41.) Date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis.

 (Cap. XII. — Vers. 6, 7.) Nonne quinque passeres veneunt dipondio, et unus ex illis non est in oblivione coram Domino? Sed et capilli capitis vestri o

 (Vers. 9, 10.) Qui autem negaverit me coram hominibus, negabitur coram angelis Dei. Et omnis qui dicit verbum in Filium hominis, remittetur ei: in Spi

 (Vers. 13, 14.) Et ait quidam de turba: Magister, dic fratri meo ut dividat mecum haereditatem. At ille dixit ei: Homo, quis me constituit judicem aut

 (Vers. 22, 23.) Nolite solliciti esse animae quid manducetis: neque corpori quid vestiamini. Anima plus est quam esca: et corpus plus quam vestimentum

 (Vers. 27, 28.) Considerate lilia quomodo crescunt. Et infra: Si autem fenum quod hodie est, et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit: quanto mag

 (Vers. 49, 50.) Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi jam accendatur? Baptisma habeo baptizari, et quomodo angor, usque dum perficiatur?

 (Vers. 51-53.) Putatis quod pacem veni dare in terram? Non dico vobis, sed separationem. Erunt autem ex hoc quinque in domo una divisi, tres in duos,

 (Vers. 58, 59.) Dum vadis cum adversario tuo ad magistratum, in via da operam liberari ab illo ne forte condemnet te apud judicem, et judex tradat te

 (Vers. 6.) Arborem fici quidam habuit plantatam in vinea sua.

 (Vers. 7.) Ecce anni tres sunt ex quo veni quaerens fructum in ficulnea hac, et non invenio. Succide ergo illam ut quid etiam terram occupat?

 (Vers. 8.) Remitte illam et hoc anno, usque dum fodiam circa illam, et mittam cophinum stercoris.

 (Vers. 10, 11.) Erat autem docens in Synagoga eorum sabbatis. Et ecce mulier quae habebat spiritum infirmitatis annis decem et octo, et erat inclinata

 (Vers. 15.) Hypocritae, unusquisque vestrum sabbato non solvit bovem suum aut asinum, et ducit adaquare?

 (Vers. 18, 19.) Cui simile est regnum Dei, et cui simile illud aestimabo? Simile est grano sinapis, quod acceptum homo misit in hortum suum, et crevit

 (Vers. 21.) Cui simile aestimabo regnum Dei? Simile est fermento quod acceptum mulier abscondit in farina, donec fermentatum est totum.

 (Cap. XV. — Vers. 4.) Quis ex vobis, inquit, homo qui habet centum oves, et si erraverit una ex illis, nonne dimittit nonaginta novem in deserto, et i

 (Vers. 11, 12.) Homo quidam habuit duos filios, et dixit illi adolescentior: Da mihi portionem substantiae.

 (Vers. 13.) Peregre profectus est in regionem longinquam.

 (Vers. 14.) Facta est fames per regionem illam.

 (Vers. 15.) Abiit itaque, et adhaesit uni civium.

 (Vers. 16.) Et cupiebat, inquit, siliquis implere ventrem suum.

 (Vers. 17.) In se autem reversus dixit: Quantis panibus mercenarii patris mei abundant!

 (Vers. 18.) Pater, peccavi in coelum, et coram te.

 (Vers. 19.) Jam non sum dignus vocari filius tuus.

 (Vers. 24.) Quia filius perierat, et inventus est: mortuus fuerat, et revixit.

 (Vers. 31.) Fili, tu semper mecum fuisti

 (Cap. XVI. — Vers. 13.) Nemo servus potest duobus dominis servire

 (Vers. 9.) Facite vobis amicos de iniquo mammona

 (Vers. 12.) Si in alieno fideles non fuistis, quod vestrum est, quis dabit vobis?

 Liber Octavus.

 1469 (Vers. 16.) Lex et prophetae usque ad Joannem.

 (Vers. 18.) Omnis qui dimittit uxorem suam et ducit alteram, moechatur: et qui dimissam a viro ducit, moechatur.

 (Vers. 19.) Homo autem quidam dives induebatur purpuram.

 (Vers. 4.) Si septies conversus fuerit ad te, dimitte illi?

 (Vers. 6.) Si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis huic arbori moro: Eradicare, et jactare in mare, et obaudiet vobis.

 (Vers. 31, 32.) In illa hora qui fuerit in tecto, et vasa ejus in domo, ne descendat tollere illa: et qui in agro similiter non redeat retro. Memores

 (Vers. 27.) Edebant enim et bibebant uxores ducebant, et nubebant.

 (Vers. 34.) In illa nocte erunt duo in lecto uno: unus adsumetur, et alter relinquetur.

 (Vers. 35.) Duo in lecto uno. . . . duae molentes in pistrino. . . duo in agro: unus assumetur, et alter relinquetur?

 (Vers. 36) . Et respondentes dixerunt: ubi, Domine?

 (Vers. 37) . Ubi fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquilae.

 (Cap. XVIII. — Vers. 16.) Sinite pueros venire ad me, et nolite eos vetare talium est enim regnum Dei.

 (Vers. 18, 19.) Interrogavit autem eum quidam princeps, dicens: Magister bone, quid faciendo vitam aeternam possidebo? Dicit autem ei Jesus: Quid me d

 (Vers. 25.) Facilius camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum Dei.

 (Vers. 20.) Honora patrem et matrem.

 (Vers. 35.) Factum est autem cum appropinquasset Hiericho, quidam caecus sedebat secus viam.

 (Cap. XIX. — Vers. 2.) Et ecce vir nomine Zachaeus.

 (Vers. 4.) Quia illa parte erat transiturus Dominus.

 Liber Nonus

 1495 (Vers. 29, 30.) Et factum est, cum appropinquasset ad Bethphage et Bethaniam, ad montem qui vocatur Oliveti, misit duos discipulos, dicens: Ite i

 (Vers. 40.) Si hi tacuerint, lapides clamabunt.

 (Cap. XX. — Vers. 9.) Vineam plantavit homo.

 (Vers. 24.) Cujus habet imaginem et inscriptionem?

 (Vers. 28.) Si frater alicujus mortuus fuerit.

 Liber Decimus.

 (Cap. XXI. Vers. 6.) Non relinquetur lapis super lapidem qui non destruatur.

 (Vers. 9.) Cum autem audieritis praelia et opiniones praeliorum.

 (Vers. 20.) Cum videritis circumdari ab exercitu Hierusalem.

 (Vers. 23.) Vae illis quae in utero habent, et ubera dant in illis diebus!

 (Vers. 25.) Et erunt signa in sole et luna et stellis.

 (Vers. 26, 27.) Nam virtutes in coelo commovebuntur: et tunc videbunt Filium hominis venientem in nubibus.

 (Vers. 29, 30.) Videte ficulneam et omnes arbores, cum producunt jam ex se fructum, scitis quia prope est aestas.

 (Cap. XXII. — Vers. 10.) Ecce introeuntibus vobis in civitatem, occurret vobis homo amphoram aquae portans.

 (Vers. 29.) Et ego quidem dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum.

 (Vers. 36.) Qui nunc habet, inquit, sacculum tollat similiter et peram: et qui non habet, vendat tunicam suam, et emat sibi gladium.

 (Vers. 42, 43.) Pater, si possibile est, transfer a me calicem istum.

 (Vers. 42.) Non mea voluntas, sed tua fiat.

 (Vers. 48.) Juda, osculo Filium hominis tradis?

 (Vers. 54, 55.) Petrus vero sequebatur a longe.

 (Vers. 11.) Et indutum illum veste alba remisit.

 (Vers. 43.) Amen, amen dico tibi: Hodie mecum eris in paradiso.

 (Vers. 46.) In manus tuas, Domine, commendo spiritum meum.

 Commentarius In Cantica Canticorum E Scriptis Sancti Ambrosii A Guillelmo, Quondam Abbate Sancti Theoderici, Postea Monacho Signiacensi, Collectus.

 Commentarius In Cantica Canticorum E Scriptis Sancti Ambrosii A Guillelmo, Quondam Abbate Sancti Theoderici, Postea Monacho Signiacensi, Collectus.

 Lectori.

 Prologus.

 Incipit Textus.

 Caput Primum.

 Caput Secundum.

 Caput Tertium.

 Caput Quartum.

 Caput Quintum.

 (Vers. 7.) Invenerunt me custodes qui circumeunt civitatem, percusserunt me, et vulneraverunt me, et tulerunt pallium meum a me custodes murorum. Veni

 Caput Sextum.

 Caput Septimum.

 Caput Octavum.

 Appendix Ad Priorem Tomum Benedictinianae Editionis.

 Appendix Ad Priorem Tomum Benedictinianae Editionis.

 Appendix Ad Priorem Tomum Benedictinianae Editionis. Monitum Editoris.

 Appendix Ad Priorem Tomum Benedictinianae Editionis. Monitum Editoris.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Excidio Urbis Hierosolymitanae Libri Quinque.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Excidio Urbis Hierosolymitanae Libri Quinque.

 Prologus.

 Liber Primus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Caput XLII.

 Caput XLIII.

 Caput XLIV.

 Caput XLV.

 Caput XLVI.

 Liber Secundus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Liber Tertius.

 Caput I.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Liber Quartus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII

 Caput XXXIII.

 Liber Quintus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Caput XLII.

 Caput XLIII.

 Caput XLIV.

 Caput XLV.

 Caput XLVI.

 Caput XLVII.

 Caput XLVIII.

 Caput XLIX.

 Caput L.

 Caput LI.

 Caput LII.

 Caput LIII.

 Historiae De Excidio Hierosolymitanae Urbis Anacephalaeosis, Id Est Omnium pene quae in superioribus dicta sunt libris Repetitio.

 Historiae De Excidio Hierosolymitanae Urbis Anacephalaeosis, Id Est Omnium pene quae in superioribus dicta sunt libris Repetitio.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Concordantiae S. Ambrosii Et Joephi De Excidio Urbis Hierosolymitanae.

 Concordantiae S. Ambrosii Et Joephi De Excidio Urbis Hierosolymitanae.

 Elenchus Manuscriptorum Necnon Editorum Codicum Ad Quos Exacta Et Castigata Sunt Ea Sancti Ambrosii Opera Quae In Hoc Primo Tomo Comprehenduntur.

 Elenchus Manuscriptorum Necnon Editorum Codicum Ad Quos Exacta Et Castigata Sunt Ea Sancti Ambrosii Opera Quae In Hoc Primo Tomo Comprehenduntur.

 Libri Hexaemeron. Collati sunt cum mss.

 Liber De Paradiso. Collatus est cum mss.

 Libri De Cain Et Abel. Castigati sunt ad mss.

 Liber De Noe Et Arca. Recensitus est ad mss.

 Libri De Abraham. Collati sunt cum mss.

 Liber De Isaac Et Anima. Castigatus est ad mss.

 Liber De Bono Mortis. Collatus est cum mss.

 De Jacob Et Vita Beata. Recensitus est ad mss.

 De Fuga Saeculi. Castigatus est ad mss.

 De Joseph Patriarcha. Collatus est cum mss.

 De Benedictione Patriarcharum. Castigatus est ad mss.

 De Elia Et Jejunio. Collatus est ad mss.

 De Nabuthe Jesraelita. Recensitus est ad mss.

 Liber De Tobia, Necnon Libri De Interpellationibus Job Et David. Collati sunt cum mss.

 Apologia David Prior. Collata est cum mss.

 Apologia Posterior. Castigata est ad mss.

 Enarrationes In Psalmos XII. Collatae sunt cum mss.

 Enarratio In Psalmum CXVII. Recensita est ad mss.

 Expositio In Lucam. Castigata est ad mss.

 Index Rerum Et Sententiarum.

 Index Rerum Et Sententiarum.

 Index Verborum, Sententiarum, Dogmatum Difficiliorum, Et Rituum Veterum Quae In Notis Explicantur.

 Index Verborum, Sententiarum, Dogmatum Difficiliorum, Et Rituum Veterum Quae In Notis Explicantur.

 Index Materiarum Quae In Hac Primi Tomi Parte Continentur.

 Index Materiarum Quae In Hac Primi Tomi Parte Continentur.

 Expositio Evangelii Secundum Lucam.

 Liber Primus.

 Liber Secundus.

 Liber Tertius.

 Liber Quartus.

 Liber Quintus.

 Anacephalaeosis Historiae De Excidio Urbis Hierosolymitanae.

1018 Sermo Quintus. He.

1. Sequitur quinta littera He, quae Latine significat, est: vel, ut alibi invenimus, vivo. Convenit sibi utraque interpretatio; qui enim est, vivit; et qui vivit, est. Denique gentiles non sunt; et ideo non vivunt, sed mortui sunt: Jesus autem heri et hodie, ipse est et in saecula (Heb., XIII, 8) . Et qui est, vivit: Vivo enim ego, dicit Dominus Deus (Ezech., XXXIII, 11) . Quomodo enim potest non esse, qui vivit? Vivit 1250D autem Jesus, qui etiam mortuos vivificat, et vocat ea quae non sunt, tamquam ea quae sunt. Nihil mirum si Domino cedit natura, ut vivificentur et mortui, et incipiant esse, qui non erant. Et ideo quia via etiam vita est secundum illum qui ait: Ego sum via, veritas, et vita (Joan., XIV, 6) ; viam quaeramus, ut vitam habere mereamur. Audiamus ergo illum qui vivit in Christo. Vivit autem qui ait: Sed nos qui vivimus, benedicimus te, Domine (Psal. CXIII, 18) ; in Christo enim Jesu etiam quicumque mortuus fuerit, vivit.

2. (Vers. 33.) Audiamus, inquam, quid dixerit ut viveret: Legem mihi constitue, Domine, viam justificationum tuarum: et quaeram illam semper. Miles qui 1251A ingreditur iter, viandi ordinem non ipse disponit sibi, nec pro suo arbitrio viam carpit, nec voluptuaria captat compendia, ne recedat a signis: sed itinerarium ab imperatore accipit, et custodit illud: praescripto incedit ordine: cum armis suis ambulat, rectaque via conficit iter; ut inveniat commeatuum parata subsidia. Si alio ambulaverit itinere, annonam non accipit, mansionem paratam non invenit; quia imperator iis jubet haec praeparari omnia qui sequuntur, nec dextera, nec sinistra a praescripto itinere declinant. Meritoque non deficit, qui imperatorem sequitur suum; moderate enim ambulat, quia imperator non quod sibi utile, sed quod omnibus possibile considerat: ideo et stativas ordinat; triduo ambulat exercitus, quarto requiescit die. Eliguntur 1251B civitates, in quibus triduum, quatriduum, et plures interponantur dies, si aquis abundant, commerciis frequentantur: et ita sine labore conficitur iter, donec ad eam urbem perveniatur, quae quasi regalis eligitur, in qua fessis exercitibus requies ministretur.

3. Hanc legem viandi esse praescriptam, Christo ducente, sanctis commeantibus, recognoscas velim. Profecti sunt enim et patres nostri de terra Aegypti per longa spatia terrarum, quorum stativae omnes, mansionesque descriptae sunt; donec Cades, id est, ad sanctam terram perveniretur. Istae sunt stativae filiorum Israel, quas descripsit Moyses ex praecepto Domini. Advertimus ergo quis has ordinaverit mansiones, quomodo ambulare oporteret filios Israel. 1251C Praeibat enim illos 1019 Deus per diem in columna nubis, ut refrigeraret viantibus: noctu autem in columna ignis; ut viam ostenderet ambulantibus, et tenebras dimoveret. Lex viarum columna erat et ignis, et nubis: denique in columna nubis loquebatur ad eos. Ubi volebat exercitum requiescere a labore itineris, non movebatur columna ignis, nec transibat nebula lucis: quando autem volebat exercitum movere, provehebatur et columna ignis in nocte, columna autem nubis in die. Illa autem columna nubis, specie quidem praecedebat filios Israel, mysterio autem significabat Dominum Jesum in nube venturum levi, sicut dixit Esaias (Esai., XIX, 1) ; hoc est, in virgine Maria, quae nubes erat secundum haereditatem Evae: levis erat secundum virginitatis integritatem. 1252A Levis erat, quae non homini quaerebat placere, sed Domino. Levis erat, quae non in iniquitate conceperat, sed Spiritu superveniente generabat: nec in delicto, sed cum gratia parturiebat.

4. Aliter quoque hanc interpretationem sumere licet. Venit in nube levi Christus in Aegyptum, hoc est, venit in susceptione corporis in hoc saeculum. In nube venit, quem nebula corporis obumbrabat: sed levis erat caro, quam nulla sua gravabant delicta. Quomodo enim peccatis gravaretur suis, qui auferebat omnium peccata populorum? Ecce, inquit, Agnus Dei: ecce qui tollit peccatum mundi (Zach., I, 29) . Ante hesternum lectum est, quia stabat Jesus, et habebat vestimenta sordida; mea enim peccata portabat. Sumpsit vestimenta nostra; ut nos splendore 1252B immortalitatis indueret. Venit in nube levi quasi justitia; iniquitas enim in talento plumbeo sedet: Christus in corda justorum, in quibus peccata non erant. Et ideo bene lectum est hodie: Quid retribuam Domino pro omnibus quae retribuit mihi (Psal. CXV, 12) ? Pro nobis Verbum suscepit carnis infirmitatem: pro nobis esurivit, vapulavit, crucifixus est, mortuus est; ut nobis in quibus ante vita ignobilis et degener habebatur, inciperet mors esse pretiosa.

5. Sed revertamur ad confectionem itineris, et ordinem mansionum. Et tu sequere spiritaliter hanc legem viandi; ut exeas ex Aegypto: et inde promovens fige tabernaculum in Socoth, haec prima tibi statio sit. Socoth prima mansio est, significans tabernaculum. Fige ergo tabernaculum quod in te est, 1252C mentisque tuae stationem confirma; ut radicatus atque fundatus maneas in fide Christi. Sequitur mansio in Mara, hoc est, in amaritudine. Non omnes mansiones aequales sunt. Inde ventum est in Helim, ubi fontes duodecim erant, et septuaginta arbores palmarum. Post amaritudinem, ne populus deficeret, debuerunt amoena et fecunda succedere. Inde Raphidin, quod est laudatio judicii. Inde sequitur Sina, habens in se et populi tentationem, et Legis promulgationem. Variantur merita mansionum; quia nulli jugis in hoc saeculo vivendi potest esse successus. Bonus igitur imperator alibi manna esurienti populo ministravit: alibi potum de petra fluere, quo sitim populi restingueret, augusta provisione praecepit: alibi Legem dedit: alibi 1020 triumphos donavit; 1253A ut his beneficiis fotus exercitus nullum prolixi itineris sentiret laborem.

6. Itaque in illo populo typus fuit, in nobis veritas. Nos igitur committamus iter nostrum ductui Domini Jesu, qui Legem primo introduxit, et antea per Jesum terram repromissionis in possessionem populo suo dedit. Sed etiam quando Moyses videbatur ductor esse, aderat illi Jesus; aderat autem non palam, nec aperte ductorem, aut principem populi sese gerens; exspectabat enim donec Moyses tempus expleret suum, quo completo, successit Jesus. Itaque si consideres Scripturam dicentem: Erunt dies eorum anni centum viginti (Gen., VI, 3) ; videbis mysterium plenitudinis temporum et centum viginti annos, post quos et Moyses in monte requievit, 1253B et Jesus manifeste mansionum suscepit principatum; ut jam non sub Legis timore sit populus, sed resuscitatus a mortuis, fructu vitae fruatur aeternae. Ambulemus igitur secundum Legis doctrinam: via nobis Lex Dei sit.

7. Hanc viam ambulans Ecclesia dicit: Ego flos campi, et lilium convallium, sicut lilium in medio spinarum (Cant., II, 1) ; in totam enim terram fides populi credentis exivit, et in spatioso posuit pedes suos Christus. Et ideo pulchre ait florem se esse campi. Flos erat etiam Paulus, qui dicebat: Bonus odor Christi sumus Deo (II Cor., II, 15) . Et vere flos, qui poterat nova et vetera de sui cordis proferre thesauro. Pulchre etiam lilium dicitur Ecclesia: sicut enim lilium fulget, ita etiam splendent opera sanctorum. 1253C Pulcherrime etiam dictum est lilium convallium; quia in humilibus magis elucet gratia. Sed hoc lilium in medio spinarum, hoc est, inter Judaeos et haereticos, hoc est, inter sollicitudines hujus saeculi, quae mentem hominis animumque compungunt. Possumus etiam aliter accipere; quia sicut lilium inter spinas eminet, ita super omnes conventus Ecclesia Dei refulget.

8. Refert etiam considerare quod hoc lilium splendore circumfusum sit, intus autem quod habet, rubeum sit, boni et ipsum odoris; eo quod caro Christi velut murali divinitatis claritudine circumsepta, coelestis habuerit protectionem gratiae. Denique in posterioribus ait: Fraternus meus candidus et rubeus (Cant., V, 10) . Candidus claritate divina: rubeus specie 1253D coloris humani, quem sacramento incarnationis assumpsit. Meritoque et ipsum quod est rubeum, bene olet; quia caro Christi sine peccato est, quam perfidi 1254A contrectantes, manus suas inquinaverunt: sancti venerantes, pietatis odore fragrarunt.

9. Accepit hunc odorem Dominus Jesus fragrantis Ecclesiae suae, et ait: Ecce proxima mea bona (Cant., I, 14 et 15) . Et Ecclesia dicit ad Christum: Ecce bonus fraternus meus: ecce es bonus . . . . tamquam malum in lignis sylvae. Hujusmodi pomum odoram gratiam habet; ut caeterorum pomorum fragrantiam vincat. Christus ergo affixus ad lignum, sicut malum pendens in arbore, bonum odorem mundanae fundebat redemptionis; quia peccati gravis detersit foetorem, et unguentum potus vitalis effudit. Tamquam malum, inquit, in lignis sylvae, ita consobrinus meus in medio filiorum (Ibid.) ; eo quod super prophetas 1021 et apostolos intima corda hominum verborum suavitate 1254B mulcebat. Sed non solum odor, verum etiam cibus suavis in malo est. Ergo cibus suavis est Christus.

10. In umbra, inquit, ejus concupivi, et sedi (Cant., II, 3) . Legem enim acceperat, hanc sequebatur, hanc currebat viam. In Lege itaque requiescens, in umbra Christi requiescebat. Bona umbra, quae nos ab iniquitatis calore sola defendit. Cui autem dubium, quod Lex Dei umbra sit Christi? Quid est lex diei festi neomeniae, sabbatorum, nisi umbra futurorum? Qui dies secundum legem Moysis; ut videam sex dies, et iterum septimum diem, et sic perpetua saecula? Qui mensis secundum legem Moysis; u sciens mensem, sciam primam mensis neomeniam, et vera sancta in neomeniis offerenda? Qui secundum legem Moysis annus sex illis diebus constat, 1254C de quibus ait: Sex annis serviet Hebraeus, et septimo anno liberabitur (Deut., XV, 12) ; ut inveniantur sex anni, quibus aliquis operatur terram: septimo autem anno remittet illam proselytis, et pauperibus, et bestiis terrae? Qui septimus annus, quo conceduntur debita omnia Hebraeis? In hac umbra requiescebat patrum fides, et prophetarum sancta devotio.

11. Dicit ergo congregatio religiosa, vel sancta anima: In umbra ejus concupivi, et sedi (Cant., II, 3) . Umbra ejus est Jubilaeus annus. Quis enim ejus mystica videt; ut facie ad faciem cognoscat, quae anno quinquagesimo complenda, Lege praescripta sunt (Levit., XXV) ? Umbra sunt dies festi secundum Legem primo mense decima die mensis usque ad quartam decimam, et inde usque ad vigesimam primam mensis 1254D (Levit., XXIII) . Quae umbra est celebritas illa inter primum et septimum mensem in tempore illo anonymo? Umbra est, sanctificata libertas in sabbato. 1255A Umbra est dies festus septimi mensis neomeniae, et memoriale tubarum septimi mensis, dies decimus, dies propitiationis (Levit. XXIII) . Vides quia monas et decas duo festi dies. Item quintus decimus dies, dies tabernaculorum per octo dies. In umbra haec omnia. In umbra prima dies vocata, et octava dies vocata in umbra, quae in scenopegiis praescripta secundum Legem.

12. Constitue mihi aliquos ex circumcisione credentes, in Lege doctos, observantiae sollicitae viros, et nunc Evangelii agnitione illuminatos, spiritali saginatos gratia; dicit in his Ecclesia, quae videt Christum, quae Sponsum recipit, quae cibo ejus pascitur: In umbra ejus concupivi, et sedi: et fructus ejus dulcis in faucibus meis (Cant., II, 3) . Quis fructus ejus 1255B dulcis, nisi praedicatio Dominicae passionis, ut ipse ait: Ecce haereditas Domini, filii, merces fructus ventris (Psal. CXXVI, 3) ? Quis enim dulcior fructus potest esse in faucibus nostris, quam remissio peccatorum? Et bene flos est Ecclesia quae fructum annuntiat, hoc est, Dominum Jesum Christum, de quo dictum est Mariae: Benedicta tu inter mulieres, et benedictus fructus ventris tui (Luc., I, 42) .

13. Ergo ubi gustavit fructum suavitatis, impatiens ad perfectiora festinat dicens: Introducite me in domum vini, constituite in me dilectionem, confirmate 1022 me in unguentis, stipate me in malis; quia vulnerata dilectionis ego sum. Laeva ejus sub capite meo, et dextera ejus amplexabitur me. Adjuravi vos, filiae Hierusalem, in virtutibus et fortitudinibus agri, si suscitaveritis, 1255C et resuscitaveritis dilectionem, usquequo voluerit (Cant., II, 4-7) . Merito quaerit eum, merito desiderat; quia bene omnia in hoc cursu atque itinere disposuit Imperator noster. Primum omnium fidei fundamento tabernaculum hoc confirmandum putavit. Deinde si qua est nobis aspera atque arida et praerupta mansio, imperator tamen iste turbata discernit, arida irrigat, deserta fecundat. Si quid amaritudinis, si quid tentationis, si quid infirmitatis est, ductor noster et amara temperat, et sollicita mitigat, dura dissolvit, et invalida confirmat.

14. Sic ubi vult requiescere rex terrae exercitum suum, non ignobilem vicum, non commeatibus indigentem, non arenosa et nuda gignentium, sed urbem aedificiis nobilem, refertam, et uberem copiarum, 1255D aut agrum amoenum et virentem pascuis, aut nemorosa et campestria stativis opportuna decernit. Ergo si reges terrae norunt commoda providere sequentibus se: quanto magis Deus qui bonus est, novit quemadmodum profutura disponat diligentibus se? Ac primum si incognitum carpendum est iter, duces eliguntur viarum, qui praecurrant agmini. Sed hoc imperatores isti injuriosum sibi arbitrantur: Deus autem praeibat, cum Hebraei facerent iter. Denique in columna nubis loquebatur ad eos. Et ut scias quia praeibat: Deus, inquit, praeibat illis iter, die quidem in columna nubis ostendens illis viam: noctu autem 1256A in columna ignis, et non deficiebat columna nubis in die (Exod., XIII, 21 et 22) .

15. Hanc praecedentem nubis columnam sequens Ecclesia non deficientem, ne ipsa deficeret, umbra ejus refrigerabatur; et ideo dicit: In umbra ejus concupivi, et sedi: et dulcis ejus fructus in faucibus meis (Cant., II, 3) ; quia a Domino pascebatur, deducta in locum pascuum, et aquam refectionis. Introducite me in domum vini (Cant., II, 4) . Inde copiis praeparatis, quaerit progredi ad aliam mansionem in qua mysteriorum gratiam, et laetitiae capiat suavitatem. Hinc quoque promovens verum iter, ait: Constituite in me dilectionem (Ibid.) . Bona stativa, ubi plenitudo est charitatis. Confirmate me, inquit, in unguentis, stipate me in malis (Ibid., 3) .

1256B 16. Habes alias mansiones, ad quas Ecclesia cum delectatione succedit. Istae mansiones sunt crucis Christi, et sepulturae, in quibus vulnerata est Ecclesia, sed vulnere charitatis. Vulnus enim est quod Christus excepit: sed unguentum est quod effudit. Pomum est quod pependit. Hoc pomum gustavit Ecclesia, et ait: Et fructus ejus dulcis in faucibus meis (Cant., II, 3) . Et ut scias quia pomum est Dominus, legisti supra: Tamquam malum in lignis sylvae, ita consobrinus meus (Ibid.) . Nos quoque vulnus fatemur, cum praedicamus Christum crucifixum: sed bonus odor sumus Deo; quia crux Christi Judaeis scandalum, Graecis stultitia: nobis autem virtus Dei atque sapientia est. Hoc vulnere Ecclesia 1023 vulneratur, cum Salvatoris sui praedicat mortem: sed 1256C hoc vulnus est charitatis. Denique qui non credit, negat: qui diligit, confitetur. Manichaeus negat, Christianus fatetur; et ideo scriptum est; Utilia vulnera amici, quam voluntaria oscula inimici (Prov., XXVII, 6) . Pulchre ergo dicit Ecclesia: Quia vulnerata charitatis ego sum (Cant., II, 5) .

17. Nudemus membra nostra bono vulneri, nudemus sagittae electae. Sagitta haec Christus est, qui dicit: Posuit me sicut sagittam electam (Esai. XLIX, 2) . Bonum est ergo hac vulnerari sagitta. Non mediocris mansionis iste processus: non omnes possunt dicere quia vulnerati sunt dilectionis. Dicebant apostoli cum pro Christo lapidarentur, et Christum praedicarent. Dicebat Paulus cum ter virgis caederetur, et die ac nocte Christum adorandum gentibus 1256D disputaret. Dicunt hoc martyres, qui vulnerantur pro Christo: et quia vulnerari pro ejus meruerunt nomine, plus diligunt.

18. Ad hanc ergo veniens mansionem Ecclesia, ad hunc processum, ut pro Christo filios suos offerat, ut excipiat vulnera charitatis, quasi bona fidei alimenta reperiens, pietatisque fructus gustavit ipsa, et hortari coepit caeteros dicens: Gustate, et videte quoniam suavis est Dominus, sicut malum (Psal. XXXIII, 8) . Et in malo vulnus est, sed tamen suave est (Cant., II, 3) . Venit iterum ad vallem botryonis, vidit ingentis uvam magnitudinis, quam duo portare 1257A vix poterant: unus qui praecederet, alius qui sequeretur. Gustavit mysterium, gustavit in Jesu Nave, gustavit in Caleb, qui dicebant populo: Vidimus terram profluentem mel et lac (Num. XIII, 28) . Gustate, et videte quam suavis est Dominus.

19. Et addidit Ecclesia dicere: Laeva ejus sub capite meo, et dextera ejus complectetur me. Adjuravi vos, filiae Hierusalem, in virtutibus et fortitudinibus agri; si suscitaveritis, et resuscitaveritis charitatem usquequo voluerit (Cant., II, 6 et 7) . Et istae mansiones sunt via regali incedentis Ecclesiae. Multae enim sunt mansiones apud Patrem meum, testificatur Dominus Jesus (Joan. XIV, 2) ; et: Ecce venio, et accersio vos (Ibid. 3) . Bona mansio sapientiae, et sive in laeva ejus, sive in dextera, bona mansio; quia via regalis est. Ideoque sapientes 1257B nuntii dicunt: Via regali ibimus, non divertemus dextera, neque sinistra, quoadusque transeamus terminos tuos (Num. XX, 17) . Hoc dixerunt missi a Moyse nuntii ad regem Edon, hoc est, terrenum; quia terrena omnia, sive in dextera, sive in sinistra, mala sunt. Mala mansio insipientia, mala mansio intemperantia; et ideo pertransit has mansiones Hebraeus: non divertit ad eas, sed pertransit; ut perveniat ad sinistram sapientiae et dexteram, et in ipsis maneat, ubi divitiae simplicitatis, ubi gloria, ubi longitudo vitae est. Longitudo enim vitae in dextera ejus, ut ait Salomon: in sinistra autem ejus divitiae et gloria (Prov. III, 16) . In dextera vita est, in sinistra requies. Utinam super sinistram ejus requiescam, ne quaeram cervicalia. Vae enim iis qui adsuunt cervicalia, 1257C Ezechiel dicit (Ezech. XIII, 18) . Has mansiones praeparat Ecclesiae suae bonus ductor, et per vias sapientiae dirigit iter ejus. Denique laudat Sapiens vias ejus: Viae ejus viae bonae, et omnes semitae ejus in pace (Prov. III, 17) .

20. Sed quia sapientia, honestas, claritas, ita perfectae sunt, si habeant charitatem, plenitudo enim Legis charitas est (Rom. XIII, 10) , suscitari et resuscitari vult charitatem: suscitari in veteri Testamento, resuscitari 1024 in novo. Charitas Deus est, ut legimus (I Joan. IV, 8) : charitas Christus est. Suscitatur tamquam leo, et catulus leonis, ut Judae ascendat ex germine. Resuscitatur ut dormiens, ut recumbens; quia non humana, sed sua et Patris majestate est suscitatus a mortuis. Unde ait Scriptura: 1257D Quis suscitabit illum (Gen. XLIX, 9) ? Non enim poterat illum aut angelus, aut potestas suscitare aliena; cum ipse alios resuscitaret. Ergo cum hic dicit: Si suscitaveritis, aut resuscitaveritis charitatem usquequo voluerit (Cant. II, 7) , de iis dicit qui resurrectionem ejus possunt congrue praedicare; ut audientibus ardorem fidei et devotionis accendant. Vel suscitatur Christus in iis, qui primum accedunt: resuscitatur in iis qui postquam accesserint, dormierunt. Dormit ergo Christus in negligentibus, suscitatur in sanctis.

21. (Vers. 33.) Habet ergo Ecclesia per quae gradiatur: habet habitacula mansionum, in quibus requiescunt 1258A sancti, de quibus iste est qui dicit: Legem mihi constitue, Domine, viam justitiarum tuarum. Bene ait, statue; ut in pectore ejus immobilis et fixa permaneat, nec aliquo saeculi turbine, ab ejus convellatur affectu; ut ipse lex sit sibi, opus habens legis scriptum in corde suo.

21. Et quaeram, inquit, illam semper. Non est enim mediocre quod requiritur paradisi gratia, Dei regnum, angelorum consortium, immortalitatisque domicilium. Non ergo uno die quaeritur, nec duobus, aut paucis mensibus: sed quaeritur semper, et quaeritur per omnia; ut meritorum multa concurrant suffragia; διὰ παντὸς enim et omne tempus significat, et per omnia. Cum dicit igitur: Quaeram semper, sine fine dicit esse quaerendum. Sed non satis est quaerere, 1258B nisi intelligas quod requiris.

22. (Vers. 34.) Ideoque ait: Da mihi intellectum, et perscrutabor legem tuam, et custodiam illam in toto corde meo. Quaerendum primum, deinde intelligendum perscrutandumque legis omne mysterium, et in corde custodiendum. Quis autem potest custodire legem Dei, nisi intellectum acceperit? Qui autem intelligit et scrutatur, scrutando in semitam mandatorum deducitur. In quo illud advertendum quia lex est justitia, mandatum judicium, sicut et in hac littera legimus. Est Legis via stare in viis Legis: est via justitiarum secundum primum versiculum. Est ergo et testimoniorum via: In via testimoniorum tuorum delectabar. Est et via mandatorum: Viam mandatorum tuorum cucurri. Interrogemus ergo 1258C has vias, ut dicatur nobis: State in viis Legis, et interrogate semitas aeternas, et videte quae via melior, et ambulate in ea (Jerem. VI, 16) . Cum omnes igitur ambulaverimus vias, veniemus in omnium finem viarum, qui ait: Ego sum via (Joan. XIV, 6) . Christus ergo finis viarum; ipse enim est finis Legis ad justitiam omni credenti (Rom. X, 4) . Hinc audeo dicere quia finis justitiarum Christus, qui est justitia: finis testimoniorum Christus, de quo dictum est: Estote mihi testes, et ego testis, dicit Dominus, et puer meus quem elegi (Esai. XLIII, 10) .

23. Advertimus igitur quantum nobis ambulandum sit, ut veniamus ad Christum. Ambulandum in Lege; quia finis Legis Christus est. Sine Lege ergo 1258D non pervenitur ad Christum. Unde manifestum est quod haeretici, qui Legem veteris non accipiunt Testamenti, etsi dicant quod Christum teneant; tamen non possint tenere finem, qui 1025 initium non tenuerint. Ipse Jesus est initium et finis. Oportet igitur ut ambulemus secundum legem spiritalem; ut veniamus ad Legis finem Dominum Jesum. Oportet ut sequamur testimonia; ut pervenire possimus ad magnum testimonium Dominum Jesum. Oportet etiam ut in praeceptis Domini ambulemus; ut perveniamus ad magnum praeceptum, de quo legistis: Dictum est antiquis: Non occides . . . . ego autem dico vobis (Matth. V, 21 et 22) ; hoc est, super omne praeceptum dico. Itaque non usurpatorie dixerim, sed 1259A vere, quia sicut sunt sancta sanctorum: ita praeceptum est praeceptorum.

24. Sed ut ista servare possimus, intellectum petamus a Domino. Intelligamus quae sit circumcisio. Circumcidit Jesus petrinis gladiis, et abstulit opprobrium Aegypti a filiis Israel. Petra Christus est. Circumcidat te Verbum Dei, et gladius oris ejus; et sic Aegypti carebis opprobrio. Non igitur corporis, sed cordis intelligenda est circumcisio. Si intellexeris Legem, servabis eam in corde tuo. Judaeus in corde Legem non servat: sed in labiis Legem recitat, et Legem ignorat. Denique, Populus hic, inquit, labiis me honorat: cor autem eorum longe est a me (Esai. XXIX, 13) . Quomodo potest Legem tenere, qui longe est a Legis auctore? Tertius versiculus quid habeat, 1259B consideremus.

25. (Vers. 35.) Deduc me in semitam mandatorum tuorum: quoniam volui eam. Quis hoc dicit, nisi qui sequitur Christum? Non potest alius hoc dicere, nisi qui illud exsequitur, quod scriptum est: Post Dominum Deum tuum ambulabis, et ipsi adhaerebis; quia ipse te deducet (Deut. XIII, 4) . Quomodo deducat audi: Nisi qui tulerit crucem suam, et post me secutus fuerit, non est me dignus (Matth. X, 38) . Praecedit ergo Christus, ut nos sequamur, praecedit Verbum. Principium Christus est; ideo Sapientia dicit: Dominus creavit me principium viarum suarum (Prov. VIII, 22) . Advertimus quod et principium Christus, et finis viarum sit. Non vereor ne quis dicat: Creatum ergo Christum asseris? Respondebo: Ita creatum 1259C dico, quemadmodum factum legi, hoc est, factum ex muliere, factum sub Lege, hoc est secundum susceptionem carnis creatum, secundum quod est natus ex Virgine. Creatus est, ut redimeret creaturas: homo factus est ut homines a morte perpetua liberaret. Creatus est, ut vias mihi demonstraret aeternas, quibus homo redire possit ad Dei regnum. Ergo quia principium est viarum Dei, hoc principium sequamur. Primus viam novi ingressus est Testamenti; ut in hac via devotionis iter nobis sterneret. Si jejunamus, ante nos ille jejunavit: si pro nomine Domini sustinemus injurias, prius ille sustinuit pro nostra redemptione. Cervices suas posuit in flagella, maxillas suas in palmas: ascendit crucem, ut doceret mortem non esse metuendam. Denique 1026 quasi 1260A praecedens ait Petro, Tu me sequere (Joan. XXI, 22) . Et ideo Petrus cursum consummavit; quia secutus est Christum.

26. (Vers. 36.) Sequitur versus quartus: Inclina cor meum in testimonia tua, et non in avaritiam. Utilitatem alii habent: et puto quod ideo mutatum sit, quia utilitas bonae rei videtur esse expetenda potius quam declinanda. Sed quia plerique lucrum pecuniarum utilitatem suam putant esse; ideo si legimus utilitatem, non animae utilitatem accipere debemus Prophetam declinare, sed utilitatem pecuniae. Sanctus enim lucra ista non novit: sed omnia haec detrimentum arbitratur; ut Christum lucretur. Et recte. Quod enim putamus lucrum esse pecuniae, damnum est animae; quia virtutis est detrimentum. Ergo secundum 1260B eos qui ita acceperunt, ut optet Propheta inclinare cor suum in testimonia, et non in avaritiam; et nos congruimus assensu. Atque utinam precem sancti sequentes, et oremus quod ille oravit, et quod oramus, imitemur affectu. Quid enim mihi prodest si orem, ut avertat cor meum Deus ab avaritia, et ipse diebus ac noctibus pecuniae quaeram compendia? Si oramus sermone, compatiamur et mente. Audit et sensum nostrum Jesus, et cognoscens duobus istis non convenire, sermoni et cupiditati, non exaudit loquentem. Et ideo qui bene volebat orare, dicebat: Orabo spiritu, orabo et mente: psallam spiritu, psallam et mente (I Cor. XIV, 15) . Ita magis audit orantem, si aspernetur avaritiam.

27. (Vers. 37.) Sed quia invalidi sumus, et plerumque 1260C volentes avertere eor nostrum a pecunia, vel auro, vel argento, capimur aspectu, et agrum aut aedificium videntes alienum, concupiscimus, bene addidit Propheta dicens: Averte oculos meos ne videant vanitatem: in via tua vivifica me. Etenim qui in via est Dei, vanitates non aspicit. Via perfecta Christus est. Qui igitur in Christo est, quomodo potest vanitates aspicere; cum Christus in carne sua omnes mundi hujus crucifixerit vanitates? Avertamus igitur oculos nostros a vanitatibus; ne quod oculus viderit, animus concupiscat. Mystica enim differamus interim. Utinam hac interpretatione possimus revocare ad diversa circensium ludorum, atque theatralium spectacula festinantes. Vanitas est illa quam cernis. Pantomimum aspicis, vanitas est: luctatores aspicis, vanitas est; quia cernis eos de viridi luctantes 1261A corona. Illi enim veri sunt luctatores, qui adversum hujus saeculi luctantur illecebras. Non capiat oculos tuos palaestra membrorum. Equos currentes aspicis, vanitas est; quia vane currunt, qui ascendentem salvare non possunt. Denique recursus ipse te doceat quia vane currunt, qui non directum conficiunt iter, obliviscentes 1027 superiora, et ea quae posteriora sunt, appetentes.

28. Ante nos est Christus, ante nos bravium ejus, ad quod pervenit, qui non in incertum cucurrit, nec revocavit cursum suum, sed incitavit. Ad hunc dirige oculos tuos, averte a spectaculis, averte ab omni saeculari pompa. Sicubi populares cognoveris plausus, averte oculos tuos ab his, inflecte, deprime, et serva eos, ut erigas melioribus. Erige ad coelum: 1261B vel nocte stellarum monilia, orbem lunae decorum, vel die solem aspice. Specta mare, terram circumspice: ut opere facta divino omnis creatura te pascat. Quae formarum gratia in ipsis bestiis? Quantus decor in hominibus? Quanta in avibus pulchritudo? Haec intuere, et non videbis iniquitatem et contradictionem in civitate. Haec vide, et non introibit mors per fenestras oculorum tuorum.

29. Si videris mulierem ad concupiscendum eam, intravit mors per fenestram. Si videris possessionem minoris aut viduae, et concupieris diripere eam, intravit mors per fenestram. Si videris aliena monilia, aurum, argentum, et concupieris ut extorqueas, intravit mors per fenestram. Claude ergo hanc fenestram, cum videris alienae mulieris pulchritudinem, 1261C ne mors possit intrare. Oculi tui non videant alienam, ne lingua perversum loquatur. Tuam ergo fenestram claude, ne morti pateat intranti. Sed etiam alienam fenestram cave. A fenestra enim domus suae intrat fornicaria. A fenestra sua intrat, cum aliquem petulantis oculi tentat lascivia. Exclude igitur hanc fenestram verbi ostio, nec capiaris oculis meretricis: et abripiaris palpebris ejus. Sed non est una fenestra, per quam mors consuevit intrare. Est et fenestra verborum, per quam sermones commeant meretricis. Et ideo te ab aliena uxore custodi, ne te sermonibus gratiosis adoriatur; a fenestra enim domus suae intrat. Intrat mors per oscula; et ideo cave ne te laqueis labiorum suorum alliget. Intrat mors, si meretrix te osculetur. Intrat mors si cito acquiescas 1261D loquenti. Intrat mors si multum loquaris; multiloquio enim peccatum incurritur. Intrat mors etiam si non loquaris, et Christum timeas confiteri. Ore enim confessio fit ad salutem (Rom. X, 10) . Intrat mors etiam per cavernas aurium; et ideo aures sunt spinis sepiendae, ut illecebras meretricii sermonis excludas. Haec moralia.

1262A 30. Sunt etiam mystici oculi quos avertere debeas a vanitate. Est enim et sensuum vanitas, quam oculi animae tuae videre non debeant; quia illi eam vident, quos Apostolus damnat. Unde ipso magis auctore discamus quae vanitas, et qui oculi sint (Ephes. IV, 17 et 18) . Manifestum est enim esse plerosque qui vanitate sensus sui obscurati sunt corde, et alienati a via Dei propter ignorantiam quae in ipsis est, propter caecitatem cordis eorum; illos tamen gentes Apostolus dicit. Ignoret igitur gentilis ille quod non didicit, ignoret quod non credidit: tibi ignorare non licet quod confiteris. Christus non in vanitate venit, sed in virtute: non inflavit sensum hominis, sed vivificavit: non caecitatem 1028 cordis, sed illuminationem mentis operatus est. Inflammavit cor tuum, 1262B ut comprehendas quae mandatorum coelestium ratio, quae animae substantia, quae vitae futurae gratia, in quo statu post haec erimus.

31. Erige igitur mentem, utere naturali ingenio: ad imaginem Dei factus es, ut superna aspicias, et terrena non quaeras. Noli curvare cervicem tuam, mundi premendam pondere: noli inhiare auro atque argento, ne te saeculi vinculis alligandum praebeas. Ideo dixit Dominus: Nolite possidere aurum atque argentum (Matth. X, 9) , ne nos auri atque argenti cupiditas avara possideat. Noli ergo inserere collum tuum diaboli laqueis. Strangulat avaritia pauperem in hoc saeculo: sed in perpetuum dives suis laqueis suffocatur, cujus sensus in vanitate est, in tenebris ambulat; quia in his laborat, quae sibi prodesse non 1262C possint. Vanitas est sollicitudo vitae hujus. Unde non in crapula et ebrietate, non in deliciis corporis, sed in cognitione praeceptorum coelestium delectationem nostri debemus ponere. In vanitate currit, qui sibi successibus videtur affluere saecularibus, qui tamquam umbra praetereunt. Averte igitur oculos tuos, ne vanitatem videant.

32. Sed non satis est ut tu avertas; ne forte velis et non possis, offundat tibi diabolus vanitatum spectacula, incentiva inserat voluptatum; pete ut Dominus avertat oculos tuos. Et haec gratia Dei, et hoc munus est Domini; ut oculos animae nostrae a negotiis mundi hujus avertat. Beatitudo enim omnis a Domino est. Beatus autem vir, cui nomen Domini spes ejus, et non respexit in vanitates, et insanias 1262D falsas (Psal. XXXIX, 5) . Qui non respicit haec, beatus est: qui autem respicit, insanus atque furiosus est. Et ideo resipiscat unusquisque a furore saecularium cupiditatum, quae ita mentem animumque perturbant, ut compos sui esse non possit.

1263A 33. Si in navigio fluctuante sis constitutus, avertis a sentina oculos: ne vomitum moveat tibi. Si in civitate ambulans aliquid fetidi odoris offendas, longe refugis atque declinas. Si quid occurrat quod horreat oculus tuus, clauditur aut avertitur. In salo saeculi hujus fluctuas, influit sentina vitiorum. In hoc navigio tui corporis movetur aestus cupiditatum, et non avertis oculos animae tuae; ne videant sentinam libidinum, ne aspiciant mundi hujus stercora, ne fetor immundus nares repleat tuae mentis, in quibus Spiritus sanctus esse consuevit, ut possis dicere: Spiritus divinus qui est in naribus meis (Job. XXVII, 3) . Nares igitur animae tuae a fetore avertantur criminum diversorum; est enim in his velut quoddam insigne judicii. Unde dicitur Sponsae: Nares tuae sicut turris 1263B Libani prospiciens faciem Damasci (Cant. VII, 4) ; eo quod unguentum veri Sacerdotis, quod descendit de capite in barbam, hoc est odor ille divinus, odor gratiae spiritalis, qui de Patre in Christo erat, et sacramento incarnationis descendit in terras, ut omnia fuso replerentur unguento, emineat praecelsi potestate judicii, et nares repleat animae, ut benevolentia discernat et fetida; suavia sanctorum, qui 1029 possunt dicere: Christi enim bonus odor sumus Deo (II Cor. II, 15) ; et foetida peccatorum.

34. Hae sunt nares sicut turris Libani praecelsa supra mundum; et ideo prospicit faciem Damasci, gentilem scilicet populum, odorans fidem ejus, cujus gratia delictorum suorum detergeret fetorem. Facies 1263C igitur Damasci fides est gentium, nullo obumbrata amictu, nullo adoperta vestitu, nuda ac libera, coelo magis intenta quam terris. Hanc speculantur et prospiciunt nares Ecclesiae, quod suave in ea et odorum est aspirationis et gratiae colligentes. Et bene nares ejus sicut turris Libani; quia in sacrificiis odor suavis Ecclesiae est, in quibus est boni odoris hostia, remissio peccatorum.

35. Sume igitur has nares, o homo; ut a graveolentibus florulenta secernas; et tunc vivificabit te Dominus. Cum enim adverterit quod de ipso petis, ut avertat oculos mentis tuae a vanitate, cooperatur animae tuae; ut si specie aliqua capitur, aut duritia, aut infirmitate non flectitur, flectat eam jugo verbi, et habenis suis regat: ut voluntate Dei abducatur a 1263D vitiis et vitae odorem capiat aeternae. Non enim hic vita perfecta est: sed haec vita in umbra. Ideo ut homo Christus Jesus ex Virgine nasceretur, obumbravit virtus Altissimi matrem futuram; quia in umbra descendit, ab umbra incipiens operari salutem hominis, et consummaturus charitate solis aeterni. Umbra est ergo vita haec: festina ad solem, ut te defendat ab umbrae hujus frigore, et calorem tibi profundat aestivum. Et ideo suadet orandum ne fiat fuga nostra hyeme vel sabbato (Matth. XXIV, 20) , non tempus diemque significans, sed frigere nos meritis 1264A prohibens, et bonorum operum esse jejunos.

36. (Vers. 38.) Disce nunc quemadmodum avertat oculos ejus, quem miseratur Dominus, a vanitate. Ex his enim quae sequuntur, hoc intelligere possumus; subjecit enim: Statue servo tuo eloquium tuum in timore tuo (Ps. CX, 10) . Initium esse sapientiae timorem Domini dicit Propheta. Quid est autem initium sapientiae, nisi saeculo renuntiare? Quia sapere saecularia, stultitia est. Denique sapientiam hujus mundi, stultitiam esse apud Deum Apostolus dicit (I Cor. I, 20) . Sed et ipse timor Domini, nisi secundum scientiam sit, nihil prodest; immo obest plurimum. Siquidem Judaei habent zelum Dei, sed quia non habent secundum scientiam, in ipso zelo et timore majorem contrahunt divinitatis offensam. Quod 1264B circumcidunt infantulos suos, quod sabbata custodiunt, timorem Dei habent: sed quia nesciunt Legem spiritalem esse, circumcidunt corpus, non cor suum. Ignem sabbato adolere formidant, cum Lex sanctificationis die libidinum ignem prohibeat accendi.

37. Et quid de Judaeis dicam? Sunt etiam in nobis qui habent timorem Dei, sed non secundum scientiam, statuentes duriora praecepta quae non possit humana conditio sustinere. Timor in eo est, quia videntur sibi consulere disciplinae, opus virtutis exigere: sed inscientia in eo est, quia non compatiuntur naturae, non aestimant possibilitatem. Non sit ergo irrationabilis timor. Etenim vera sapientia a timore Dei incipit, nec est sapientia 1030 spiritalis sine timore Dei; ita timor sine sapientia esse non debet. 1264C Basis quaedam verbi est timor sanctus. Sicut enim simulacrum aliquod in basi statuitur, et tunc majorem habet gratiam, cum in basi statua fuerit collocata, standique acceperit firmitatem: ita verbum Dei, vel rationabile Dei in timore sancto melius statuitur, fortius radicatur, hoc est, in pectore timentis Dominum; ne labatur verbum de corde viri, ne veniant volucres, et auferant illud de incuriosi et dissimulantis affectu. Sed etiam verbo Dei timor ipse aptari ad utilitatem et constabiliri videtur; ut non sit alienus scientiae, sicut basis accepta statua non est aliena gratiae. Timor ergo verbi est locus, sicut in pace locus ejus . Timor quaedam statio verbi: verbum timoris est disciplina; plenus enim disciplinae timor non nutat ad lapsum.

1264D 38. Et quia basim verbi timorem diximus; ne quid alienum a Scripturis posuisse nos quisquam putet, accipiat lectum de Dei verbo in Canticis canticorum: Crura ejus columnae marmoreae fundatae super bases aureas (Cant. V, 15) , significans columnas esse Ecclesiae apostolos, qui fundati sunt in timore sanctorum. Nam sicut Petrus, Jacobus, et Joannes, et Barnabas columnae esse videbantur Ecclesiae, et quicumque vicerit hoc saeculum, fit columna Dei, quam confirmat qui dicit: Ego confirmavi columnas ejus (Ps. LXXIV, 4) : ita et basis aurea 1265A timor plenus disciplinae, quia initium sapientiae est. In timore ergo sapientium apostolica praedicatio tamquam super basim auream columna firmatur. Christi igitur eloquio et apostolico sermoni tribunal est timor justi, et basis aurea plena prudentiae: simulacrum autem bonum tamquam effigies veritatis, sermo sanctorum. Et vide tamquam basim auream esse sanctorum timorem. Lege Esaiam: vide quantis subjecerit timorem, ut faceret irreprehensibilem et bonum timorem: Spiritus, inquit, sapientiae et intellectus, spiritus consilii atque virtutis, spiritus cognitionis atque pietatis, spiritus sancti timoris (Esai. XI, 2) . Quantis timorem subjecit, ut haberet quod sequi posset? Informatur per sapientiam, instruitur per intellectum, consilio dirigitur, virtute firmatur, 1265B cognitione regitur, pietate decoratur. Tolle timori Domini ista, et est irrationabilis et insipiens timor, unus ex illis: Foris pugnae, intus timores (II Cor. VII, 5) , quibus afflictus esset et Paulus, nisi habuisset Dominus consolantem.

39. Nec otiosum est in Proverbiis: Tunc intelliges timorem Domini (Prov. II, 5) . Quid est, Tunc? id est, Cum sapientiam invocaveris, et prudentiae dederis vocem tuam; et si quaesieris illam ut pecuniam, et ut thesauros scrutatus fueris eam, tunc intelliges timorem Domini (Ibid., 3 et 4) . Et ideo tamquam super basim bonam dicit: Statue servo tuo eloquium tuum in timore tuo. Plena disciplinae oratio, per quam docemur quemadmodum debeamus orare: unusquisque sermo doctrina est deprecandi. Et quia docuit nos orare, quis 1265C sit istius orationis effectus ostendit septimus versus.

40. (Vers. 39.) Aufer a me opprobrium meum, quod suspicatus sum. Subobscure dictum videtur: sed explanavit Apostolus quod hic videbatur obscurum, ubi ait: Nihil mihi quidem conscius sum: sed non in hoc justificatus sum (I Cor. IV, 4) . 1031 Sciebat enim se esse hominem, et sic cavebat ut poterat, ne post suscepta baptismi sacramenta peccaret; ideoque delicti conscius sibi non erat: sed quia homo erat, peccatorem se fatebatur, sciens unum esse Jesum lumen verum, qui peccatum non fecit, nec est inventus in ore ejus dolus; ipsum solum justificari, qui vere alienus esset a lapsu. Similiter ergo et Propheta etsi peccatum declinare cupiebat; tamen quasi Deum repulsorem peccati esse sui cupiebat. Volebat auferri 1265D opprobrium quod suspicatus est, vel quia cogitaverat in corde, et non fecerat: et poenitentia licet abolitum, suspectus tamen erat, ne forte adhuc maneret ejus opprobrium; et ideo Deum precatur ut illud auferat, qui solus novit quod nescire potest etiam ipse qui fecit. Denique alibi ipse dixit Propheta: Scis opprobrium meum (Ps. LXVIII, 20) . Quamquam istud opprobrium Christi sit, quod non est verum opprobrium, sed gloria Dei; crux enim Christi Judaeis scandalum, Graecis stultitia.

41. Illis ergo opprobrium, mihi virtus est, per 1266A quam adversarium repello, saeculum vinco. Mihi sapientia, per quam insipientiae laqueos evado. Hoc opprobrium thesauris Aegypti Moyses praetulit. Majus, inquit, aestimans Aegypti thesauris opprobriam Christi (Hebr. XI, 26) . Si opprobrium tuum gloria est, Domine Jesu, quanta est gloria tua? Tuae igitur gloriae participatione quid erimus, cujus sumus opprobrio gloriosi? Dorsum meum posui in flagella, maxillas meas in palmas, os autem meum non averti a confusione sputorum. Ecce opprobrium tuum, Domine, in quo salus est universorum, in quo mundi redemptio: per quod opprobrium coepimus non erubescere qui erubescebamus, non confundi qui confundebamur. Denique scriptum est: Accedite ad eum, et illuminamini, et vultus vestri non erubescent (Ps. 1266B XXXIII, 6) . Hoc opprobrium auferri a nobis nolumus, opprobrium crucis Domini Jesu, quo nostra auferuntur opprobria. Sicut enim maledictum factus est, ut nostra maledicta deleret, homo factus est, ut levaret hominis infirmitates: ita opprobrium factus est, ut omnium auferret opprobria.

42. Non uno tempore, non semel abstulit opprobria: aufert quotidie. Peccatum incidimus, non unum sed multa: cooperti sumus opprobrio et confusione. Venimus ad baptismum, deletum est omne peccatum, et cum peccato opprobrium. Abstulit opprobrium meum Dominus Jesus opprobrio suo, quia crucifixus est mihi; quia Quicumque baptizati sumus in Christo, in morte ipsius baptizati sumus (Rom. VI, 3) . Non habeo quod auferri petam. Sed post baptismum incidi 1266C opprobrium, debeo agere poenitentiam, ut dicam: Aufer a me opprobrium meum. Si non agam poenitentiam, quomodo dicam: Aufer a me opprobrium meum; cum hoc ipsum peccati opprobrium sit, quia non ago poenitentiam? Si autem poenitentiam, ut oportet, ago, recte dico: Aufer a me opprobrium meum, quod suspicatus sum; judicia enim tua dulcia.

43. Quid timeo confiteri, quid timeo dicere peccata mea? Quid vereor opprobrii mei mentionem 1032 facere apud eum, cujus judicia dulcia sunt? Quod severum in aliis, in Christo dulce est, in Christo suave est; quia ipse suavis est. Denique, Gustate, et videte quoniam suavis est Dominus (Ps. XXXIII, 9) . Dulcia judicia confitenti; quia ipse dixit: Ego sum, ego sum qui deleo iniquitates tuas . . . et memor non ero: 1266D tu autem memor esto, et judicemur: dic iniquitates tuas, ut justificeris (Esai. XLIII. 25 et 26) . Dulcia judicia agenti poenitentiam; quia ipse dixit: Gaudium erit in coelis super uno peccatore poenitentiam agente, quam in nonaginta et novem justis, qui non indigent poenitentia (Luc. XV, 7) . Si dulcia sunt igitur judicia Domini, suavitatis fructus percipere elaboremus.

44. Vis scire quam dulcia judicia Domini? Non resurgunt impii in judicio (Ps. I, 5) . Qui autem in judicio resurgunt , habent spem veniae; quoniam crediderunt. 1267A Impii non sunt, peccatores esse possunt: fidem habent, et si culpam non declinarunt, per fidem credunt: qui autem credit in ipso, non judicatur (Joan. III, 18) . Dulcia ergo judicia credentibus. Qui autem non credunt, non Christi judicio damnati sunt, qui venit non ut judicet mundum, sed ut salvet et redimat: sed impietatis suae subiere judicium, qui in remissionem peccatorum credere noluerunt. Non enim possunt ad ejus pertinere beneficium, quem cognoscere refutarunt. Ergo qui non crediderunt in eo, judicio ejus videntur indigni. Judicium enim ejus quid sit, agnosce, dicente ipso: Hoc autem judicium est, quia lux venit in hunc mundum (Ibid., 19) . Dulce ergo, quod lux est: dulce judicium, quod praecedit misericordia. Sic enim scriptum est: Misericordiam 1267B et judicium cantabo tibi, Domine (Ps. C, 1) .

45. (Vers. 40.) Et quia cognovit dulcia judicia, dicit: Ecce concupivi mandata tua: in tua justitia vivifica me. Bona judicia auctoritate ait. Ecce amat libertatem fidei, qui libertatem dedit. Diligi se gaudet, qui ideo venit in hunc mundum, quia hunc mundum dilexit. Amari se exigit, qui omnes amat; quia charitas est. Concupivit mandata Dei, ut bonus servus, ut cultor sedulus. Concupivit non ut amator meretriciam copulam, non ut avarus pecuniam, non ut luxuriosus lasciviam. De illis enim Lex dicit: Non concupisces. Dominum autem Deum praecepit diligendum , et tenero quodam atque interno amandum cupiditatis affectu. Et quia amicus est qui diligit, servus est qui timet; quasi amicus qui omnia 1267C fecerit, quae praecepit ei Dominus: Vos, inquit, amici mei estis, si feceritis quae ego praecipio vobis (Joan. XV, 14) .

46. In tua justitia vivifica me: audet et dicit; eo quod illa sit vera vita, quae vivit secundum Dei justitiam, quam vivebant apostoli; immo quam vivunt. Sunt enim qui viventes mortui sunt: et qui mortui vivunt. Denique alii descendunt in infernum viventes: alii cum sint corpore mortui, meritis suis vivunt. Sunt enim qui non gustabunt mortem, donec videant Filium hominis die judicii revertentem, quando cum gloria sancti resurgent.