Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hac Posterioris Tomi Parte Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hac Posterioris Tomi Parte Continentur.

 Praefatio In Hunc Secundum Tomum.

 Praefatio In Hunc Secundum Tomum.

 In Tres Libros De Officiis Admonitio.

 In Tres Libros De Officiis Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Officiis Ministrorum Libri Tres

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Officiis Ministrorum Libri Tres

 Liber Primus.

 1 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 8 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 37 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Caput XLII.

 Caput XLIII.

 Caput XLIV.

 Caput XLV.

 Caput XLVI.

 Caput XLVII.

 Caput XLVIII.

 Caput XLIX.

 Caput L.

 Liber Secundus.

 69 Caput I.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 76 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 85 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 91 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 93 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 97 Caput XXII.

 98 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 101 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 105 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Liber Tertius.

 107 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 115 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 122 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 132 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 135 Caput XIX.

 Caput XX.

 138 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Conclusio.

 Admonitio In Libros Sequentes, Ubi Et De Virginum Sacrarum Origine Disseritur.

 Admonitio In Libros Sequentes, Ubi Et De Virginum Sacrarum Origine Disseritur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginibus Ad Marcellinam Sororem Suam Libri Tres .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginibus Ad Marcellinam Sororem Suam Libri Tres .

 Liber Primus.

 145 Caput Primum.

 Caput II.

 149 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput VIII*.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Liber Secundus.

 163 Caput I.

 164 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Liber Tertius.

 173 Caput 1.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 181 Caput VI.

 Caput VII.

 ((De Viduis.))

 In Librum De Viduis Admonitio, Ubi Et De Sanctorum Invocatione Nonnihil Delibatur.

 In Librum De Viduis Admonitio, Ubi Et De Sanctorum Invocatione Nonnihil Delibatur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Viduis Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Viduis Liber Unus .

 185 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 193 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 205 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 In Librum De Virginitate Admonitio.

 In Librum De Virginitate Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginitate Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginitate Liber Unus .

 213 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 227 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 232 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 237 Caput XVI.

 239 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 In Librum De Institutione Virginis Admonitio.

 In Librum De Institutione Virginis Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Institutione Virginis Et S. Mariae Virginitate Perpetua Ad Eusebium. Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Institutione Virginis Et S. Mariae Virginitate Perpetua Ad Eusebium. Liber Unus .

 249 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 In Exhortationem Virginitatis Admonitio.

 In Exhortationem Virginitatis Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Exhortatio Virginitatis, Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Exhortatio Virginitatis, Liber Unus .

 277 Caput Primum.

 Caput II.

 281 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 In Librum De Lapsu Virginis Consecratae Admonitio.

 In Librum De Lapsu Virginis Consecratae Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Lapsu Virginis Consecratae Liber Unus.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Lapsu Virginis Consecratae Liber Unus.

 305 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 317 Caput X.

 In Librum De Mysteriis Admonitio, Qua Et Idem Liber Ambrosio Asseritur.

 In Librum De Mysteriis Admonitio, Qua Et Idem Liber Ambrosio Asseritur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Mysteriis Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Mysteriis Liber Unus .

 325 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 In Libros De Sacramentis Praefatio, Ubi De Ejusdem Operis Auctore Disceptatur.

 In Libros De Sacramentis Praefatio, Ubi De Ejusdem Operis Auctore Disceptatur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Sacramentis Libri Sex.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Sacramentis Libri Sex.

 Liber Primus.

 349 Caput Primum.

 Caput II.

 Caut III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Liber Secundus.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Liber Tertius.

 361 Caput Primum.

 Caput II.

 Liber Quartus.

 365 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Liber Quintus.

 373 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Liber Sextus.

 379 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 In Libros De Poenitentia Admonitio.

 In Libros De Poenitentia Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Poenitentia, Libri Duo .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Poenitentia, Libri Duo .

 Liber Primus.

 389 Caput Primum.

 391 Caput II.

 393 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 413 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Liber Secundus.

 415 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 423 Caput V.

 Caput VI.

 428 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 In Libros De Fide Admonitio.

 In Libros De Fide Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Fide Ad Gratianum Augustum Libri Quinque

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Fide Ad Gratianum Augustum Libri Quinque

 Liber Primus.

 443 Prologus.

 445 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 453 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 456 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 463 Caput XV.

 464 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Liber Secundus.

 471 Prologus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 479 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Liber Tertius.

 497 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 507 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Liber Quartus.

 521 Caput Primum.

 Caput II.

 526 Caput III.

 Caput IV.

 530 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 535 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 546 Caput XI.

 549 Caput XII.

 Liber Quintus.

 551 Prologus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 572 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 589 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 In Libros De Spiritu Sancto Admonitio.

 In Libros De Spiritu Sancto Admonitio.

 Sancti Ambrosii, Mediolanensis Episcopi, De Spiritu Sancto Libri Tres , Ad Gratianum Augustum.

 Sancti Ambrosii, Mediolanensis Episcopi, De Spiritu Sancto Libri Tres , Ad Gratianum Augustum.

 Liber Primus.

 599 Prologus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 617 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 629 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Liber Secundus.

 Prologus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 640 Caput V.

 643 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 656 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Liber Tertius.

 665 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 674 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 679 Caput XI.

 683 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 688 Caput XVI.

 690 Caput XVII.

 693 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 In Lib. De Incarnationis Dominicae Sacramento Admonitio.

 In Lib. De Incarnationis Dominicae Sacramento Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Incarnationis Dominicae Sacramento Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Incarnationis Dominicae Sacramento Liber Unus .

 703 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 714 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 727 Caput X.

 Fragmentum Ambrosianum Ex Theodoreto Desumptum, Polymorphi Dialogo II.

 Fragmentum Ambrosianum Ex Theodoreto Desumptum, Polymorphi Dialogo II.

 In Epistolas Sancti Ambrosii Novo Ordine Distributas Admonitio.

 In Epistolas Sancti Ambrosii Novo Ordine Distributas Admonitio.

 Ordo Epistolarum Secundum Temporum Rationem Distributarum Asseritur.

 Ordo Epistolarum Secundum Temporum Rationem Distributarum Asseritur.

 Prima Classis.

 Secunda Classis.

 Ordo Novus Epistolarum S. Ambrosii Cum Antea Vulgatis Comparatus.

 Ordo Novus Epistolarum S. Ambrosii Cum Antea Vulgatis Comparatus.

 Ordo Romanae Editionis Cum Veteribus Et Hac Nova Editione Comparatus.

 Ordo Romanae Editionis Cum Veteribus Et Hac Nova Editione Comparatus.

 Ordo Veterum Editionum Cum Romana Et Hac Nova Editione Comparatus.

 Ordo Veterum Editionum Cum Romana Et Hac Nova Editione Comparatus.

 Epistolarum Index Alphabeticus.

 Epistolarum Index Alphabeticus.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Epistolae In Duas Classes Distributae. Prior Eas Continet, Quas In Ordinem Chronologicum Licuit Digerere Poste

 Prima Classis.

 Prima Classis.

 751 Gratiani Ad Ambrosium Epistola .

 Ambrosio religioso sacerdoti omnipotentis Dei Gratianus Augustus.

 Epistola Prima .

 Epistola II.

 Epistola III .

 Ambrosius Felici.

 Epistola IV .

 Ambrosius Felici salutem.

 Epistola V .

 Ambrosius Syagrio.

 Epistola VI .

 Ambrosius Syagrio.

 Epistola VII .

 Ambrosius Justo, salutem.

 Epistola VIII .

 Ambrosius Justo.

 Gesta Concilii Aquileiensis Contra Palladium Et Secundianum Haereticos. Consessus Patrum, et Ambrosii ad eos de conficiendis actis oratio.

 806 Epistola IX.

 Epistola X.

 Epistola XI.

 Epistola XII.

 Epistola XIII.

 Epistola XIV .

 Epistola XV .

 Ambrosius Anatolio, Numerio, Severo, Philippo, Macedonio, Ammiano, Theodosio, Eutropio, Claro, Eusebio, et Timotheo

 Epistola XVI.

 Ambrosius episcopus Anysio fratri.

 Ambrosius episcopus beatissimo principi, et christianissimo imperatori Valentiniano.

 Ambrosius episcopus beatissimo principi, et clementissimo imperatori Valentiniano augusto.

 Ambrosius Vigilio.

 Sermo Contra Auxentium De Basilicis Tradendis.

 Ambrosius Valentiniano Imperatori.

 894 Epistola XXVI.

 Ambrosius Irenaeo.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Horontiano salutem.

 Ambrosius Horontiano.

 Ambrosius Horontiano.

 Ambrosius Simpliciano salutem.

 Ambrosius Simpliciano salutem.

 Ambrosius Faustino salutem.

 Ambrosius Horontiano.

 Ambrosius Horontiano.

 Ambrosius Sabino.

 Ambrosius Sabino.

 Ambrosius Sabino.

 Ambrosius Sabino.

 Ambrosius Chromatio.

 Ambrosius Theodosio imperatori.

 Ambrosius Eusebio.

 Ambrosius Eusebio.

 Ambrosius Theophilo.

 Epistola De Causa Bonosi Ex Capuanae Synodi Decreto Judicanda.

 Ambrosius Sabino episcopo.

 Ambrosius Severo episcopo.

 Ambrosius Paterno.

 Secunda Classis.

 Secunda Classis.

 1049 Epistola LXIV.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Epistola LXV.

 Ambrosius Simpliciano salutem.

 Epistola LXVI.

 Ambrosius Romulo.

 1057 Epistola LXVII.

 Ambrosius Simpliciano salutem.

 Epistola LXVIII.

 Ambrosius Romulo.

 1061 Epistola LXIX.

 Ambrosius Irenaeo, salutem.

 Epistola LXX.

 Ambrosius Horontiano.

 Epistola LXXI.

 Ambrosius Horontiano.

 1071 Epistola LXXII.

 Ambrosius Constantio.

 Epistola LXXIII.

 Ambrosius Irenaeo.

 Epistola LXXIV.

 Epistola LXXV.

 Ambrosius Clementiano.

 Epistola LXXVI.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Epistola LXXVII.

 Ambrosius Horontiano.

 Epistola LXXVIII.

 1095 Epistola LXXIX.

 Ambrosius Bellicio salutem.

 Epistola LXXX.

 Epistola LXXXI.

 Ambrosius clericis.

 Epistola LXXXII.

 Ambrosius Marcello.

 Epistola LXXXIII.

 Ambrosius Sisinnio.

 Epistola LXXXIV.

 Ambrosius Cynegio.

 Epistola LXXXV.

 Ambrosius Syricio.

 Epistola LXXXVI.

 Ambrosius Syricio.

 Epistola LXXXVII.

 Ambrosius Segatio et Delphino episcopis.

 Epistola LXXXVIII.

 Ambrosius Attico.

 Epistola LXXXIX.

 Ambrosius Alypio.

 Epistola XC.

 Ambrosius Antonio.

 Epistola XCI.

 Ambrosius Candidiano fratri.

 In Libros Duos De Excessu Fratris Satyri Admonitio.

 In Libros Duos De Excessu Fratris Satyri Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Excessu Fratris Sui Satyri Libri Duo .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Excessu Fratris Sui Satyri Libri Duo .

 Liber Primus.

 Liber Secundus. De Fide Resurrectionis.

 In Consolat. De Obitu Valentiniani Admonitio.

 In Consolat. De Obitu Valentiniani Admonitio.

 Sancti Ambrosii, Mediolanensis Episcopi, De Obitu Valentiniani Consolatio .

 Sancti Ambrosii, Mediolanensis Episcopi, De Obitu Valentiniani Consolatio .

 In Orat. De Obitu Theodosii Imp. Admonitio.

 In Orat. De Obitu Theodosii Imp. Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Obitu Theodosii Oratio .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Obitu Theodosii Oratio .

 In Hymnos Sancti Ambrosii Admonitio.

 In Hymnos Sancti Ambrosii Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Hymni.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Hymni.

 1219 Hymnus I.

 Hymnus II.

 Hymnus III.

 Hymnus IV.

 Hymnus V.

 Hymnus VI.

 Hymnus VII.

 Hymnus VIII.

 Hymnus IX.

 Hymnus X.

 Hymnus XI.

 Hymnus XII.

 Elenchus Manuscriptorum Atque Editorum Codicum Ad Quos Exacta Et Emendata Sunt Sancti Ambrosii Opera, Quae In Hoc Secundo Volumine Continentur.

 Elenchus Manuscriptorum Atque Editorum Codicum Ad Quos Exacta Et Emendata Sunt Sancti Ambrosii Opera, Quae In Hoc Secundo Volumine Continentur.

 Libri Tres De Officiis. Recensiti sunt ad mss.:

 Libri Tres De Virginibus. Castigati sunt ad mss.:

 Liber De Viduis. Emendatus est ad mss.:

 Liber De Virginitate.

 Liber De Institutione Virginis. Recensitus est ad mss.:

 Exhortatio Virginitatis. Emendata est ad mss.:

 Liber De Lapsu Virginis Consecratae. Correctus fuit ad mss.:

 Liber De Mysteriis. Collatus fuit cum mss.:

 Sex Libri De Sacramentis.

 Libri Duo De Poenitentia. Recensiti sunt ex mss.:

 Libri De Fide Ad Gratianum. Emendati sunt ad mss.:

 Libri Tres De Spiritu Sancto. Recogniti sunt ad mss.:

 Liber De Incarnatione Dominica. Collatus fuit cum mss.:

 Liber Epistolarum. Expurgatus est ad mss.:

 Liber De Excessu Satyri. Recognitus est ad mss.:

 Liber De Fide Resurrectionis.

 Oratio De Obitu Valentiniani. Recensita est ad mss.:

 Oratio De Obitu Theodosii. Castigata est ad mss.:

 Index Rerum Et Sententiarum.

 Index Rerum Et Sententiarum.

 Index Verborum, Sententiarum, Dogmatum Difficiliorum, Rituum Veterum, Etc. Quae In Notis Explicantur.

 Index Verborum, Sententiarum, Dogmatum Difficiliorum, Rituum Veterum, Etc. Quae In Notis Explicantur.

 Index Rerum Quae In Hac Posterioris Tomi Parte Continentur.

 Index Rerum Quae In Hac Posterioris Tomi Parte Continentur.

 De Officiis Ministrorum Libri Tres.

 De Virginibus Libri Tres.

 De Viduis Liber Unus.

 De Virginitate Liber Unus.

 De Institutione Virginis Liber Unus.

 De Exhortatione Virginitatis Liber Unus.

 De Lapsu Virginis Consecratae Liber.

 De Mysteriis Liber.

 De Sacramentis Libri Sex.

 De Fide Libri Quinque.

 De Spiritu Sancto Libri Tres.

 De Incarnationis Dominicae Sacramento

 Epistolae In Duas Classes Distributae.

 De Excessu Fratris Sui Satyri Libri Duo.

 Finis Indicis Rerum.

Caput VIII.

Christo in quantum verus est Dei Filius, Dominum non esse, sed in quantum homo est; ut verbis ejusdem modo Patrem, modo Dominum compellantis significatur. Quot haereses uno jugulentur Scripturae versiculo. Distinguenda igitur quae Christo vel ut Dei vel ut Davidis filio conveniant; illi enim sub ultimo tantum nomine ascribendum, quod servus fuerit. Ad extremum complures locos demonstrat non nisi secundum incarnationem accipi posse.

0668D

100. Unde et evidens est quomodo dominum dicat, 0669A quem Patrem novit; ait enim: Confiteor tibi, Pater, Domine coeli et terrae (Matth. XI, 25) . Ante Patrem dixit Sapientia suum, postea creaturae Dominum nuncupavit. Itaque dominatum non esse ubi vera progenies est, ipse Dominus ostendit in Evangelio suo, dicens: Quid vobis videtur de Christo? cujus Filius est? Dicunt ei: David. Ait illis Jesus: Quomodo ergo David in spiritu vocat eum Dominum, dicens: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis? Et addidit: Si ergo David in spiritu vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est? Et nemo poterat ei respondere verbum (Matth. XXII, 42 et seq.) .

101. O quam caute propter Arianos etiam in hoc testimonio Dominus fidei prospexit! Non enim dixit: Vocat eum spiritus dominum: sed quia David dixit in 0669B spiritu; ut cujus secundum carnem 569 Filius est, David scilicet, ejus etiam secundum divinitatem et Dominus et Deus crederetur. Vides igitur quia nomen pietatis et dominii discretum est.

102. Et bene Dominus suum quidem Patrem coeli autem et terrae Dominum praedicavit; ut tu cum legis et Patrem et Dominum, intelligas Patrem Filii, et Dominum creaturae. In alio praerogativa naturae est, in alio auctoritas potestatis; formam enim servi accipiens, eo utique Dominum vocat, quo servitutem suscepit, aequalis in Dei forma, servus in corporis: servitus enim carnis, dominatus autem divinitatis est. Unde et Apostolus ait: Deus Domini nostri Jesu Christi, pater gloriae (II Cor. I, 3) , hoc est, Deum assumptionis humanae asserens, Patrem autem gloriae. 0669C Num enim duos filios habuit Deus Christum et gloriam? Minime. Ergo si unus Dei Filius Christus, utique Christus est gloria. Quid autem ei derogas, qui Patris gloria est?

103. Si ergo et Filius gloria est, et Pater gloria; quia Pater gloriae non potest aliud esse quam gloria: non divisio gloriarum, sed una est gloria. Itaque ad proprietatem naturae gloria refertur, dominatus autem ad suscepti corporis servitutem. Si enim caro etiam justi animae subdita est, sicut scriptum est: Castigo corpus meum, et servituti redigo (I Cor. IX, 27) , quanto magis subjecta et divinitati, de qua dicitur: Quoniam universa serviunt tibi (Psal. CXVIII, 91) ?

104. Una autem quaestione et Sabellianos et Photinianos et Arianos Dominus exclusit. Nam cum Dominum 0669D dixisse Domino dicit, Sabellius excluditur, qui eumdem Patrem vult esse quem Filium. Excluditur Photinus, qui secundum carnem judicat; quia dominus David regis non poterat esse, nisi qui Deus 0670A est; scriptum est enim: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies (Deut. VI, 13) . Numquid contra Legem propheta sentiret, qui sub Lege regnaret? Excluditur Arius, qui Filium sedere audit ad dexteram Patris; ut si ex usu argumentetur humano, ipse se perimat, et venenum sacrilegae disputationis suae in se refundat, ut dum inaequalitatem Patris et Filii ex consuetudine hominum interpretatur, in utroque a vero devius, eum praeferat cui derogat, confessurus priorem quem audit ad dexteram. Excluditur etiam Manichaeus: non enim negat esse se David filium secundum carnem; ut pote qui clamantibus caecis: Jesu, fili David, miserere nobis (Matth. XX, 30) ; et delectatus est fide, et stetit et curavit eos: sed negat hoc suae esse aeternitatis, si David solius filius 0670B a perfidis nominetur.

105. Nam Filius Dei est contra Hebionem, Filius David est contra Manichaeos: Filius Dei est contra Photinum, Filius David est contra Marcionem: Filius Dei est contra Paulum Samosatenum: 570 Filius David est contra Valentinum: Filius Dei est contra Arium atque Sabellium gentilis erroris haeredes: Dominus David est contra Judaeos, qui Dei Filium in carne cernentes, hominem tantummodo impio furore credebant.

106. Sed Ecclesiastica fide et Dei Patris et David idem atque unus est Filius; quia incarnationis Dei mysterium universae salus est creaturae; secundum quod scriptum est: Ut sine Deo pro omnibus gustaret mortem (Hebr. II, 9) , id est, quod creatura omnis 0670C sine passione aliqua divinitatis Dominici sanguinis redimenda sit pretio, ut alibi habet: Omnis creatura liberabitur a servitute corruptionis (Rom. VIII, 21) .

107. Aliud est igitur secundum divinam substantiam, aliud secundum susceptionem carnis Filium nominari: nam secundum generationem divinam Deo Patri aequalis est Filius, et secundum susceptionem corporis Deo Patri servus est; quia formam servi, inquit (Phil. II, 7) , accepit: unus tamen atque idem est Filius. Contra autem sancto patriarchae David secundum gloriam suam Dominus est, secundum corporalis successionis seriem filius est, non deficiens a se, sed nostrae jus sibi adoptionis acquirens.

108. Nec solum ex genere David servitutem suscepit 0670D in persona hominis; sed etiam ex nomine, sicut habes: Inveni David servum meum; et alibi: Ecce ego mittam ad vos servum meum (Zach. III, 8) , Oriens nomen est ei (Ibid. VI, 12) . Et ipse Filius 0671A ait: Sic dicit Dominus, qui finxit me ex utero servum sibi, et dixit mihi: Magnum tibi est vocari puerum meum. Ecce posui te in testamentum generis mei, in lucem gentium; ut sis in salutem usque ad extremum terrae (Esai XLIX, 6 et seq.) . Cui hoc dicitur, nisi Christo? qui cum in forma Dei esset, exinanivit se, et formam servi accepit (Phil. II, 6) . Quid est in Dei forma, nisi in divinitatis plenitudine?

109. Disce igitur quid sit: Formam servi accepit, id est, plenitudinem perfectionis humanae, plenitudinem obedientiae. Ideoque dicit in psalmo trigesimo: Statuisti in loco spatioso pedes meos. Super omnes inimicos meos factus sum opprobrium. Illustra faciem tuam super servum tuum (Psal. XXX, 9, 12 et 17) . Servus dictus est homo, in quo sanctificatus est: 0671B servus homo, in quo unctus est: servus homo, in quo factus sub Lege, factus ex Virgine est; et ut compendio dicam, servus dictus est, in quo matrem habet, sicut scriptum est: O Domine, ego servus tuus, ego servus tuus, et filius ancillae tuae (Psal. CXV, 7) ; et alibi: Afflictus sum et humiliatus sum nimis (Psal. XXXVII, 9) .

110. Quis nimis humiliatus est, nisi Christus, qui venit ut omnes liberaret per obedientiam? Sicut enim per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt plurimi, ita et per unius obedientiam justi constituentur multi (Rom. V, 19) . Quis calicem 571 salutarem (Psal. CXV, 13) accepit, Christus princeps sacerdotum, an David, qui neque sacerdotium habuit, neque passionem subiit? Quis sacrificavit 0671C hostiam laudis?

111. Sed si hoc parum est, accipe aliud: Custodi animam meam, quoniam ego sanctus sum (Psal. LXXXV, 2) . Numquid de se hoc diceret David? Sed ille dicit, qui ait: Non derelinques animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem (Psal. XV, 10) . Idem ergo utrumque dicit.

112. Addidit vero: Salvum fac servum tuum (Psal. LXXXV, 2) ; et infra: Da postestatem puero tuo, et filio ancillae tuae (Ibid. 16) ; et alibi, id est, in Ezechiele: Et suscitabo super eos pastorem unum, et reget eos servus meus David. Ipse pascet eos, et erit eorum pastor: et ego Dominus ero illis in Deum, et servus meus David in medio eorum princeps (Ezech. XXIV, 23, 24) . Utique David jam defunctus erat, filius 0671D Jesse. De Christo itaque dicit, qui propter nos filius ancillae factus est, secundum formam hominis; nam secundum divinam generationem non matrem habet, sed Patrem: nec corporalis ventris est fructus, sed sempiterna Dei virtus.

113. Ergo etiam illud cum legimus quia dixit Dominus: Tempus meum nundum impletum est (Joan. VII, 8) , et: Adhuc modicum vobiscum sum (Joan. XIII, 0672A 33) , et: Vado ad eum qui misit me (Ibid.) , et: Clarificatus est Filius hominis (Ibid., 31) , ad incarnationis sacramentum referre debemus. Cum autem legimus: Et Deus clarificatus est in eo, et Deus clarificavit eum (Ibid.) ; quid ibi est quaestionis, ubi et Filius clarificatur a Patre, et Pater clarificatur a Filio?

114. Denique ut fidem unitatis et copulam Trinitatis aperiret, etiam ab Spiritu clarificandum esse se dixit, sicut habes: Ille de meo accipiet, et clarificabit me (Joan. XVI, 14) . Clarificat ergo Dei Filium etiam Spiritus sanctus. Quomodo igitur ipse dixit: Si ego clarificavero me ipsum, claritas mea nihilum est (Joan. VIII, 54) ? Ergo nihil est claritas Filii? Sacrilegum est dicere, nisi referas ad carnem; quia 0672B ex persona hominis Filius loquebatur, eo quod comparatione divinitatis nulla est carnis claritas.

115. Desinant igitur impie objicere, quod in suam perfidiam retorquetur. Dicunt enim: Scriptum est: Nunc clarificatus est Filius hominis (Joan. XIII, 31) . Non nego scriptum: Clarificatus est Filius hominis; sed videant quid sequatur: Et Deus clarificatus est in eo. Ego excusationem habeo de Filio hominis, ille de Patre non habet; quia Pater non suscepit carnem. Excusationem habeo, et non utor: ille non habet, et calumniatur. Aut simpliciter me patiatur intelligere, aut ad carnem referre quae carnis sunt. Pia mens, quae leguntur secundum carnem divinitatemque, distinguit: sacrilega confundit, et ad divinitatis detorquet injuriam, quidquid secundum humilitatem 0672C carnis est dictum.