Caput III.

Quod Apostolus dixerit ex Patre per Filium omnia esse, ab eorum consortio Spiritum non secludi; cum quae ad unam referuntur personam, aliis quoque attribuantur. Sic baptizati in nomine Christi simul in Patris ac Spiritus nomine censentur baptizati; si tamen simul in tres personas crediderint: secus autem, nullus erit baptismus. Haec etiam baptismo in Spiritus sancti nuncupatione convenire. Si autem ob eumdem locum Spiritus ab aliis personis separaretur, utique ob alios locos Pater Filio diceretur postponendus. Ab angelis Filium adorari, non a Spiritu; hunc enim testem ejus esse, non ministrum. Cum omnibus anteponitur Filius, intelligendum de creaturis. Dignitatem 0712C sancti Spiritus a peccati in eum admissi irremissibilitate probari. Unde sit illa irremissibilitas; et quomodo unus Spiritus.

32. Sed fortasse aliquis dicat, qua ratione cum dixerit hic ex Patre omnia, et per Filium omnia (I Cor. VIII, 6) , de Spiritu sancto tacuerit; et hinc cupiat praejudicium comparare. Quod si pergit malitiose interpretari, quam multis inveniet locis praedicatam sancti Spiritus potestatem, in quibus vel de Patre vel de Filio nihil Scriptura expresserit, sed intelligendum reliquerit!

40 . Numquid ergo cum gratia Spiritus praedicatur, Dei Patris aut unigeniti Filii denegatur? Non ita, quia sicut Pater in Filio et Filius in Patre, ita etiam diffusa est, inquit, charitas Dei in cordibus 0712D nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. V, 5) . Et sicut qui benedicitur in Christo, 608 benedicitur in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti; quia unum nomen, potestas una, ita etiam ubi operatio aliqua divina, aut Patris, aut Filii, aut Spiritus designatur, non solum ad sanctum Spiritum, sed etiam ad Patrem refertur et Filium, nec 0713A solum ad Patrem, sed etiam ad Filium refertur et Spiritum.

41. Denique Aethiops eunuchus Candacis reginae baptizatus in Christo (Act. VIII, 27) , plenum mysterium consecutus est. Et illi qui negaverunt se scire Spiritum sanctum, quamvis baptizatos se dicerent in Joannis baptismo, baptizati sunt postea (Act. XIX, 2 et seq.) ; quia Joannes in remissionem peccatorum, in advenientis Jesu, non in suo baptizavit nomine. Et ideo Spiritum nesciebant, quia nec baptismum in Christi nomine, sicut Joannes baptizare solebat, acceperant. Joannes enim, licet non baptizaret in Spiritu, tamen et Christum praedicabat et Spiritum. Denique cum interrogaretur, ne forte ipse esset Christus, respondit: Ego vos 0713B aqua baptizo, veniet autem fortior me, cujus non sum dignus calceamenta portare: ipse vos baptizabit Spiritu sancto et igni (Joan. I, 26, 27) . Ergo isti quia nec in Christi nomine, nec cum fide Spiritus sancti baptizati fuerant, non potuerunt accipere baptismatis sacramentum.

42. Baptizati sunt itaque in nomine Jesu Christi: nec iteratum est in his baptisma, sed novatum; unum enim baptisma (Ephes. IV, 5) . Ubi autem non est plenum baptismatis sacramentum, nec principium, vel species aliqua baptismatis aestimatur. 0714A Plenum autem est, si Patrem et Filium Spiritumque sanctum fatearis. Si unum neges, totum subrues. Et quemadmodum si unum in sermone comprehendas, aut Patrem, aut Filium, aut Spiritum sanctum; fide autem nec Patrem, nec Filium, nec Spiritum sanctum abneges, plenum est fidei sacramentum: ita etiam quamvis et Patrem, et Filium, et Spiritum dicas, et aut Patris, aut Filii, aut Spiritus sancti minuas potestatem, vacuum est omne mysterium. Denique et illi ipsi qui dixerant: Nec si Spiritus sanctus 609 sit audivimus, baptizati sunt postea in nomine Domini Jesu Christi (Act. XIX, 5) . Et hoc abundavit ad gratiam; quia jam Spiritum sanctum, Paulo praedicante, cognoverant.

43. Nec contrarium debet videri, quia quamvis 0714B etiam postea tacitum sit de Spiritu, tamen creditum est: et quod verbo tacitum fuerat, expressum est fide. Cum enim dicitur: In nomine Domini nostri Jesu Christi, per unitatem nominis impletum mysterium est: nec a Christi baptismate Spiritus separatur; quia Joannes in poenitentia baptizavit, Christus in Spiritu (Ibid., 4) .

44. Nunc consideremus utrum quemadmodum in Christi nomine plenum esse legimus baptismatis sacramentum; ita etiam sancto tantum Spiritu nuncupato, nihil desit ad mysterii plenitudinem. Rationem 0715A sequamur; quia qui unum dixerit, Trinitatem signavit. Si Christum dicas, et Deum Patrem a quo unctus est Filius, et ipsum qui unctus est, Filium, et Spiritum sanctum quo unctus est, designasti. Scriptum est enim: Hunc Jesum a Nazareth, quem unxit Deus Spiritu sancto (Act. X, 38) . Et si Patrem dicas, et Filium ejus et Spiritum oris ejus pariter indicasti; si tamen id etiam corde comprehendas. Et si Spiritum dicas, et Deum Patrem, a quo procedit Spiritus: et Filium, quia Filii quoque est Spiritus, nuncupasti.

45. Unde et rationi copuletur auctoritas, in Spiritu quoque recte nos baptizari posse Scriptura indicat, dicente Domino: Vos autem baptizabimini in Spiritu sancto (Act. I, 5) . Et alibi Apostolus ait: Omnes 0715B enim in ipso corpore, in unum Spiritum bapti zati sumus (I Cor. XII, 13) . Unum opus, quia unum mysterium: unum baptisma, quia mors una pro mundo: unitas praedicationis quae non potest separari.

46. Quod si hoc loco separatur Spiritus ab operatione Patris et Filii, quia dictum est: Ex Deo omnia, et per Filium omnia (I Cor. VIII, 6) ; ergo et ubi Apostolus de Christo dicit: Qui est super omnia Deus benedictus in saecula (Rom. IX, 5) , non solum eum creaturis omnibus, sed etiam Patri (quod dictu nefas est) praetulit. Sed absit; non enim inter omnia Pater, non inter plebem quamdam creaturarum suarum. Subter creatura omnis, supra divinitas Patris et Filii et Spiritus sancti. Illa servit, haec regnat; illa subjacet, ista dominatur: illa opus, haec 0715C auctor est operis: illa adorat omnes, haec adoratur ab omnibus.

47. Denique de Filio scriptum est: Et adorent eum omnes angeli Dei (Hebr. I, 6) . Non habes: Adoret Spiritus sanctus. Et infra: Ad quem autem angelorum dixit aliquando: Sede ad dexteram meam, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum? Nonne omnes sunt, inquit, ministri spiritus in ministerium, qui mittuntur (Ibid., 13) ? Cum dicit, omnes, numquid et Spiritum sanctum comprehendit? Non utique, quia Angeli et caeterae Potestates in ministerium et obsequium Dei Filio, ut serviant, destinantur.

48. At vero Spiritus sanctus non minister, 610 sed testis est Filii, quemadmodum de ipso Filius dixit: Ille testimonium perhibet de me (Joan. XV, 26) . Testis 0715D est ergo Filii, Spiritus. Qui testis est, novit omnia, sicut Deus Pater testis est. Sic enim habes in posterioribus, quia confirmata est salus nostra, testificante Deo, signis quoque et prodigiis, et variis virtutibus, et Spiritus sancti divisionibus (Hebr. II, 4, 5) . Qui dividit quod vult, utique supra omnia, non inter omnia est; dividere enim operatoris gratia, non operis est materies (I Cor. XII, 11) .

49. Si supra omnia Filius, per quem initium salus 0716A nostra, ut praedicaretur, accepit: utique et Pater Deus, qui testificatur, et asseverat signis et prodigiis de salute nostra, exceptus a cunctis est. Similiter autem et Spiritus qui divisionibus suis nostrae testimonium fert saluti, non est in creaturarum plebe numerandus, sed cum Patre aestimandus et Filio, qui non per incisionem sui dividitur ipse, cum dividit; individuus enim cum sit, nihil amittit, cum omnibus largiatur: sicut et Filius, regnum Patre accipiente, nihil perdit: nec Pater Filio cum sua tradat, amittit. Nullum itaque damnum esse in divisione gratiae spiritalis, Domino attestante (I Cor. XV, 6) , cognovimus; qui enim ubi vult spirat (Joan. III, 8) , ubique sine damno est. De quo infra dicemus plenius.

0716B 50. Interim nunc quoniam propositum est ordine suo asserere, non esse inter omnia Spiritum compntandum, ipsum Apostolum, de cujus verbis faciunt quaestionem, assertionis hujus adhibeamus auctorem. Quae enim essent illa omnia, sive visibilia, sive invisibilia, ipse signavit dicens: Quoniam in ipso condita sunt omnia in coelis et in terra (Coloss. I, 16) . Vides omnia de his dicta, quae vel in coelis sunt, vel in terra; sunt enim in coelis etiam invisibilia, quae facta sunt.

51. Tamen ne cui esset incognitum, addidit de quibus diceret: Sive Sedes, inquit, sive Dominationes, sive Principatus, sive Potestates, omnia per ipsum, et in ipso creata sunt, et ipse est ante omnes, et omnia in ipso constant (Ibid., 16, 17) . Numquid ergo hic inter creaturas Spiritum sanctum comprehendit? Aut 0716C cum dicit ante omnes esse Dei Filium, numquid ante Patrem dixisse aestimandus est? Non utique; nam sicut hic per Filium dicit omnia creata esse, et in ipso omnia constare coelestia: ita etiam in Spiritu sancto vires habere universa coelestia dubitari non potest, quando lectum est: Verbo Domini coeli firmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Psal. XXXII, 6) . Super omnia est igitur, de quo est omnis coelestium et terrestrium virtus. Qui igitur super omnia est, utique non servit: qui non servit, liber est: qui liber est, habet jura dominatus.

52. Hoc si a principio dicerem, negaretur. Sed quemadmodum illi minora negant, ne majora credantur: ita et nos minora praemittamus, ut aut perfidiam suam etiam in minoribus prodant; aut si vel 0716D minoribus consentiunt, majora de minoribus colligamus.

53. Arbitror, clementissime imperator, plenissime confutatos eos, qui audent inter omnia 611 Spiritum sanctum computare. Sed tamen ut sciant se non tantum Apostolicis testimoniis, sed etiam Dominicis perurgeri; quomodo audent inter omnia numerare Spiritum sanctum, quando ipse Dominus dixit: Qui blasphemaverit in Filium hominis, remittetur 0717A ei: qui autem blasphemaverit in Spiritum sanctum, nec hic, nec in futurum remittetur ei (Luc. XII, 10) ? Quomodo igitur inter creaturas audet quisquam Spiritum computare? Aut quis sic se obligat, ut si creaturae derogaverit, non putet sibi hoc aliqua venia relaxandum? Nam si Judaei, quia adoraverunt militiam coeli (IV Reg. XVII, 16) , divino praesidio destituti sunt: qui autem adorat et confitetur Spiritum sanctum, acceptus est Deo; qui non confitetur, sacrilegii reus sine venia damnatur: utique hinc aestimari potest non inter omnia, sed super omnia esse Spiritum sanctum, cujus injuria aeternis suppliciis expiatur.

54. Cur autem dixerit Dominus: Qui blasphemaverit in Filium hominis, remittetur ei: qui autem blasphemaverit 0717B in Spiritum sanctum, nec hic, nec in futurum remittetur ei (Luc. XII, 10) ; diligenter adverte. Numquid alia est offensa Filii, alia Spiritus sancti? Sicut enim una dignitas, sic una injuria. Sed si quis corporis specie deceptus humani, remissius aliquid sentit de Christi carne, quam dignum est (neque enim vilis nobis debet videri, quae aula virtutis, fructus est Virginis), habet culpam; non est tamen exclusus a venia, quam fide possit adsciscere. Si quis vero sancti Spiritus dignitatem, majestatem et potestatem abneget sempiternam, et putet non in Spiritu Dei ejici daemonia, sed in Beelzebub: non potest ibi exoratio esse veniae, ubi sacrilegi plenitudo est; quia qui Spiritum negavit, et Deum Patrem negavit et Filium; quoniam idem est Spiritus Dei, qui Spiritus 0717C est Christi.