Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hac Posterioris Tomi Parte Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hac Posterioris Tomi Parte Continentur.

 Praefatio In Hunc Secundum Tomum.

 Praefatio In Hunc Secundum Tomum.

 In Tres Libros De Officiis Admonitio.

 In Tres Libros De Officiis Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Officiis Ministrorum Libri Tres

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Officiis Ministrorum Libri Tres

 Liber Primus.

 1 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 8 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 37 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Caput XLII.

 Caput XLIII.

 Caput XLIV.

 Caput XLV.

 Caput XLVI.

 Caput XLVII.

 Caput XLVIII.

 Caput XLIX.

 Caput L.

 Liber Secundus.

 69 Caput I.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 76 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 85 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 91 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 93 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 97 Caput XXII.

 98 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 101 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 105 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Liber Tertius.

 107 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 115 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 122 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 132 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 135 Caput XIX.

 Caput XX.

 138 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Conclusio.

 Admonitio In Libros Sequentes, Ubi Et De Virginum Sacrarum Origine Disseritur.

 Admonitio In Libros Sequentes, Ubi Et De Virginum Sacrarum Origine Disseritur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginibus Ad Marcellinam Sororem Suam Libri Tres .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginibus Ad Marcellinam Sororem Suam Libri Tres .

 Liber Primus.

 145 Caput Primum.

 Caput II.

 149 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput VIII*.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Liber Secundus.

 163 Caput I.

 164 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Liber Tertius.

 173 Caput 1.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 181 Caput VI.

 Caput VII.

 ((De Viduis.))

 In Librum De Viduis Admonitio, Ubi Et De Sanctorum Invocatione Nonnihil Delibatur.

 In Librum De Viduis Admonitio, Ubi Et De Sanctorum Invocatione Nonnihil Delibatur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Viduis Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Viduis Liber Unus .

 185 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 193 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 205 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 In Librum De Virginitate Admonitio.

 In Librum De Virginitate Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginitate Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginitate Liber Unus .

 213 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 227 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 232 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 237 Caput XVI.

 239 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 In Librum De Institutione Virginis Admonitio.

 In Librum De Institutione Virginis Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Institutione Virginis Et S. Mariae Virginitate Perpetua Ad Eusebium. Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Institutione Virginis Et S. Mariae Virginitate Perpetua Ad Eusebium. Liber Unus .

 249 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 In Exhortationem Virginitatis Admonitio.

 In Exhortationem Virginitatis Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Exhortatio Virginitatis, Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Exhortatio Virginitatis, Liber Unus .

 277 Caput Primum.

 Caput II.

 281 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 In Librum De Lapsu Virginis Consecratae Admonitio.

 In Librum De Lapsu Virginis Consecratae Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Lapsu Virginis Consecratae Liber Unus.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Lapsu Virginis Consecratae Liber Unus.

 305 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 317 Caput X.

 In Librum De Mysteriis Admonitio, Qua Et Idem Liber Ambrosio Asseritur.

 In Librum De Mysteriis Admonitio, Qua Et Idem Liber Ambrosio Asseritur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Mysteriis Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Mysteriis Liber Unus .

 325 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 In Libros De Sacramentis Praefatio, Ubi De Ejusdem Operis Auctore Disceptatur.

 In Libros De Sacramentis Praefatio, Ubi De Ejusdem Operis Auctore Disceptatur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Sacramentis Libri Sex.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Sacramentis Libri Sex.

 Liber Primus.

 349 Caput Primum.

 Caput II.

 Caut III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Liber Secundus.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Liber Tertius.

 361 Caput Primum.

 Caput II.

 Liber Quartus.

 365 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Liber Quintus.

 373 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Liber Sextus.

 379 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 In Libros De Poenitentia Admonitio.

 In Libros De Poenitentia Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Poenitentia, Libri Duo .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Poenitentia, Libri Duo .

 Liber Primus.

 389 Caput Primum.

 391 Caput II.

 393 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 413 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Liber Secundus.

 415 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 423 Caput V.

 Caput VI.

 428 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 In Libros De Fide Admonitio.

 In Libros De Fide Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Fide Ad Gratianum Augustum Libri Quinque

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Fide Ad Gratianum Augustum Libri Quinque

 Liber Primus.

 443 Prologus.

 445 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 453 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 456 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 463 Caput XV.

 464 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Liber Secundus.

 471 Prologus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 479 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Liber Tertius.

 497 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 507 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Liber Quartus.

 521 Caput Primum.

 Caput II.

 526 Caput III.

 Caput IV.

 530 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 535 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 546 Caput XI.

 549 Caput XII.

 Liber Quintus.

 551 Prologus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 572 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 589 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 In Libros De Spiritu Sancto Admonitio.

 In Libros De Spiritu Sancto Admonitio.

 Sancti Ambrosii, Mediolanensis Episcopi, De Spiritu Sancto Libri Tres , Ad Gratianum Augustum.

 Sancti Ambrosii, Mediolanensis Episcopi, De Spiritu Sancto Libri Tres , Ad Gratianum Augustum.

 Liber Primus.

 599 Prologus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 617 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 629 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Liber Secundus.

 Prologus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 640 Caput V.

 643 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 656 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Liber Tertius.

 665 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 674 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 679 Caput XI.

 683 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 688 Caput XVI.

 690 Caput XVII.

 693 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 In Lib. De Incarnationis Dominicae Sacramento Admonitio.

 In Lib. De Incarnationis Dominicae Sacramento Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Incarnationis Dominicae Sacramento Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Incarnationis Dominicae Sacramento Liber Unus .

 703 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 714 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 727 Caput X.

 Fragmentum Ambrosianum Ex Theodoreto Desumptum, Polymorphi Dialogo II.

 Fragmentum Ambrosianum Ex Theodoreto Desumptum, Polymorphi Dialogo II.

 In Epistolas Sancti Ambrosii Novo Ordine Distributas Admonitio.

 In Epistolas Sancti Ambrosii Novo Ordine Distributas Admonitio.

 Ordo Epistolarum Secundum Temporum Rationem Distributarum Asseritur.

 Ordo Epistolarum Secundum Temporum Rationem Distributarum Asseritur.

 Prima Classis.

 Secunda Classis.

 Ordo Novus Epistolarum S. Ambrosii Cum Antea Vulgatis Comparatus.

 Ordo Novus Epistolarum S. Ambrosii Cum Antea Vulgatis Comparatus.

 Ordo Romanae Editionis Cum Veteribus Et Hac Nova Editione Comparatus.

 Ordo Romanae Editionis Cum Veteribus Et Hac Nova Editione Comparatus.

 Ordo Veterum Editionum Cum Romana Et Hac Nova Editione Comparatus.

 Ordo Veterum Editionum Cum Romana Et Hac Nova Editione Comparatus.

 Epistolarum Index Alphabeticus.

 Epistolarum Index Alphabeticus.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Epistolae In Duas Classes Distributae. Prior Eas Continet, Quas In Ordinem Chronologicum Licuit Digerere Poste

 Prima Classis.

 Prima Classis.

 751 Gratiani Ad Ambrosium Epistola .

 Ambrosio religioso sacerdoti omnipotentis Dei Gratianus Augustus.

 Epistola Prima .

 Epistola II.

 Epistola III .

 Ambrosius Felici.

 Epistola IV .

 Ambrosius Felici salutem.

 Epistola V .

 Ambrosius Syagrio.

 Epistola VI .

 Ambrosius Syagrio.

 Epistola VII .

 Ambrosius Justo, salutem.

 Epistola VIII .

 Ambrosius Justo.

 Gesta Concilii Aquileiensis Contra Palladium Et Secundianum Haereticos. Consessus Patrum, et Ambrosii ad eos de conficiendis actis oratio.

 806 Epistola IX.

 Epistola X.

 Epistola XI.

 Epistola XII.

 Epistola XIII.

 Epistola XIV .

 Epistola XV .

 Ambrosius Anatolio, Numerio, Severo, Philippo, Macedonio, Ammiano, Theodosio, Eutropio, Claro, Eusebio, et Timotheo

 Epistola XVI.

 Ambrosius episcopus Anysio fratri.

 Ambrosius episcopus beatissimo principi, et christianissimo imperatori Valentiniano.

 Ambrosius episcopus beatissimo principi, et clementissimo imperatori Valentiniano augusto.

 Ambrosius Vigilio.

 Sermo Contra Auxentium De Basilicis Tradendis.

 Ambrosius Valentiniano Imperatori.

 894 Epistola XXVI.

 Ambrosius Irenaeo.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Ambrosius Horontiano salutem.

 Ambrosius Horontiano.

 Ambrosius Horontiano.

 Ambrosius Simpliciano salutem.

 Ambrosius Simpliciano salutem.

 Ambrosius Faustino salutem.

 Ambrosius Horontiano.

 Ambrosius Horontiano.

 Ambrosius Sabino.

 Ambrosius Sabino.

 Ambrosius Sabino.

 Ambrosius Sabino.

 Ambrosius Chromatio.

 Ambrosius Theodosio imperatori.

 Ambrosius Eusebio.

 Ambrosius Eusebio.

 Ambrosius Theophilo.

 Epistola De Causa Bonosi Ex Capuanae Synodi Decreto Judicanda.

 Ambrosius Sabino episcopo.

 Ambrosius Severo episcopo.

 Ambrosius Paterno.

 Secunda Classis.

 Secunda Classis.

 1049 Epistola LXIV.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Epistola LXV.

 Ambrosius Simpliciano salutem.

 Epistola LXVI.

 Ambrosius Romulo.

 1057 Epistola LXVII.

 Ambrosius Simpliciano salutem.

 Epistola LXVIII.

 Ambrosius Romulo.

 1061 Epistola LXIX.

 Ambrosius Irenaeo, salutem.

 Epistola LXX.

 Ambrosius Horontiano.

 Epistola LXXI.

 Ambrosius Horontiano.

 1071 Epistola LXXII.

 Ambrosius Constantio.

 Epistola LXXIII.

 Ambrosius Irenaeo.

 Epistola LXXIV.

 Epistola LXXV.

 Ambrosius Clementiano.

 Epistola LXXVI.

 Ambrosius Irenaeo salutem.

 Epistola LXXVII.

 Ambrosius Horontiano.

 Epistola LXXVIII.

 1095 Epistola LXXIX.

 Ambrosius Bellicio salutem.

 Epistola LXXX.

 Epistola LXXXI.

 Ambrosius clericis.

 Epistola LXXXII.

 Ambrosius Marcello.

 Epistola LXXXIII.

 Ambrosius Sisinnio.

 Epistola LXXXIV.

 Ambrosius Cynegio.

 Epistola LXXXV.

 Ambrosius Syricio.

 Epistola LXXXVI.

 Ambrosius Syricio.

 Epistola LXXXVII.

 Ambrosius Segatio et Delphino episcopis.

 Epistola LXXXVIII.

 Ambrosius Attico.

 Epistola LXXXIX.

 Ambrosius Alypio.

 Epistola XC.

 Ambrosius Antonio.

 Epistola XCI.

 Ambrosius Candidiano fratri.

 In Libros Duos De Excessu Fratris Satyri Admonitio.

 In Libros Duos De Excessu Fratris Satyri Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Excessu Fratris Sui Satyri Libri Duo .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Excessu Fratris Sui Satyri Libri Duo .

 Liber Primus.

 Liber Secundus. De Fide Resurrectionis.

 In Consolat. De Obitu Valentiniani Admonitio.

 In Consolat. De Obitu Valentiniani Admonitio.

 Sancti Ambrosii, Mediolanensis Episcopi, De Obitu Valentiniani Consolatio .

 Sancti Ambrosii, Mediolanensis Episcopi, De Obitu Valentiniani Consolatio .

 In Orat. De Obitu Theodosii Imp. Admonitio.

 In Orat. De Obitu Theodosii Imp. Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Obitu Theodosii Oratio .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Obitu Theodosii Oratio .

 In Hymnos Sancti Ambrosii Admonitio.

 In Hymnos Sancti Ambrosii Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Hymni.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Hymni.

 1219 Hymnus I.

 Hymnus II.

 Hymnus III.

 Hymnus IV.

 Hymnus V.

 Hymnus VI.

 Hymnus VII.

 Hymnus VIII.

 Hymnus IX.

 Hymnus X.

 Hymnus XI.

 Hymnus XII.

 Elenchus Manuscriptorum Atque Editorum Codicum Ad Quos Exacta Et Emendata Sunt Sancti Ambrosii Opera, Quae In Hoc Secundo Volumine Continentur.

 Elenchus Manuscriptorum Atque Editorum Codicum Ad Quos Exacta Et Emendata Sunt Sancti Ambrosii Opera, Quae In Hoc Secundo Volumine Continentur.

 Libri Tres De Officiis. Recensiti sunt ad mss.:

 Libri Tres De Virginibus. Castigati sunt ad mss.:

 Liber De Viduis. Emendatus est ad mss.:

 Liber De Virginitate.

 Liber De Institutione Virginis. Recensitus est ad mss.:

 Exhortatio Virginitatis. Emendata est ad mss.:

 Liber De Lapsu Virginis Consecratae. Correctus fuit ad mss.:

 Liber De Mysteriis. Collatus fuit cum mss.:

 Sex Libri De Sacramentis.

 Libri Duo De Poenitentia. Recensiti sunt ex mss.:

 Libri De Fide Ad Gratianum. Emendati sunt ad mss.:

 Libri Tres De Spiritu Sancto. Recogniti sunt ad mss.:

 Liber De Incarnatione Dominica. Collatus fuit cum mss.:

 Liber Epistolarum. Expurgatus est ad mss.:

 Liber De Excessu Satyri. Recognitus est ad mss.:

 Liber De Fide Resurrectionis.

 Oratio De Obitu Valentiniani. Recensita est ad mss.:

 Oratio De Obitu Theodosii. Castigata est ad mss.:

 Index Rerum Et Sententiarum.

 Index Rerum Et Sententiarum.

 Index Verborum, Sententiarum, Dogmatum Difficiliorum, Rituum Veterum, Etc. Quae In Notis Explicantur.

 Index Verborum, Sententiarum, Dogmatum Difficiliorum, Rituum Veterum, Etc. Quae In Notis Explicantur.

 Index Rerum Quae In Hac Posterioris Tomi Parte Continentur.

 Index Rerum Quae In Hac Posterioris Tomi Parte Continentur.

 De Officiis Ministrorum Libri Tres.

 De Virginibus Libri Tres.

 De Viduis Liber Unus.

 De Virginitate Liber Unus.

 De Institutione Virginis Liber Unus.

 De Exhortatione Virginitatis Liber Unus.

 De Lapsu Virginis Consecratae Liber.

 De Mysteriis Liber.

 De Sacramentis Libri Sex.

 De Fide Libri Quinque.

 De Spiritu Sancto Libri Tres.

 De Incarnationis Dominicae Sacramento

 Epistolae In Duas Classes Distributae.

 De Excessu Fratris Sui Satyri Libri Duo.

 Finis Indicis Rerum.

Ambrosius Horontiano.

1136A

1. Divisionem egregie advertisti propheticam, vel potius divinam; non enim sua Moyses, sed infusa et revelata sibi scripsit, ea praecipue quae sunt de constitutione mundi: quae divisio operatorem atque opera distinxit (Gen. I, 1 et seq.) . Nam cum aliud 1136B impassibile esset, aliud passionis receptabile; quod erat impassibile, ad Deum operatorem retulit: quod autem passibile sine anima, sine motu proprio, motum et animam et figuram a creatore accipiens suo, deputavit huic mundo. Quem factum non oportuit sine gubernatore, et quodam patre indefensum relinqui. Et ideo invisibilem Deum visibilis hujus mundi rectorem esse et quasi tutorem, apertissime describit. Quod ergo invisibile, sempiternum: quod autem videtur, temporale (II Cor. IV, 18) .

2. Sex itaque diebus factum mundum exprimit, non quod Deus tempore indiguerit ad constitutionem ejus, cui intra momentum suppetit facere, quae velit ( dixit enim (Psal. CXLVIII, 5) , et facta sunt); sed quia ea quae fiunt, ordinem quaerunt: ordo autem 1136C et tempus et numerum plerumque exigit. Illud quoque praecipue, quoniam nobis ad operandum formam daturus, numerum dierum servavit et tempora: nos enim tempore indigemus, ut aliquid maturius agamus; ne praecipitemus consilia atque opera nostra, ne ordinem praetermittamus. Cum enim Deum legimus, ut Scriptura ostendit (Psal. CIII, 24) , cum sapientia et quodam consilio et dispositione omnia fecisse et ordine; consentaneum est rationi, ut primo coelum faceret, quod est pulcherrimum; oportet ut eo primum oculos erigamus, illo nobis contendendum esse arbitremur, illam sedem terrenis omnibus praeferendam putemus.

3. Sex itaque diebus mundum creavit, septimo die requievit ab operibus suis (Gen. II, 2) . Bonus 1136D septimus numerus, quem non Pythagorico et caeterorum philosophorum more tractamus, sed secundum formam, et divisiones gratiae spiritalis; septem 1137A enim virtutes principales sancti Spiritus propheta Esaias complexus est (Esai. XI, 2) . Haec hebdomas, 977 sicut ipsa Patris et Filii et Spiritus sancti venerabilis Trinitas, sine tempore, sine ordine, auctor numeri, non sub numeri lege devincta. Itaque sicut ad aeternae Trinitatis gratiam coelum, terra, maria formata, sicut sol, luna et stellae: ita etiam ad illum septenarium virtutum spiritalium circuitum atque orbem operationis divinae vigore praestantem, septenarium quoddam ministerium planetarum creatum advertimus, quo hic mundus illuminatur. Quarum concurrere fertur militia ad earum numerum, quas inerrabiles ferunt stellas, et, ut Graeci dicunt, ἀπλανεῖς. Septentrio quoque inde latine nomen accepit, quod septem in eo fulgor stellarum irradiet, in 1137B quem maxime gubernatores, quasi ducem feruntur intendere.

4. Descendit haec de coelo in terras praerogativa: nam ut transeam septiformem capitis nostri gratiam, in oculis duobus, auribus et naribus binis, ore quoque per quod magnam suavitatem percipimus; quantum istud miraculi, quod septimo mense in plerisque origo legitima formatur, et qui fuerit editus, vitalis generationis curricula sortitur? Octavo autem mense interdicta naturali lege pariendi cernimus tempora, ac si forte lethalis necessitas partus claustra laxaverit, periculum pariter generantis properetur et pignoris.

3. Sed tamen ille septimanus, etsi bene nascatur, ad labores nascitur: qui autem octavo die regenerationis 1137C sortitur mysteria, consecratur per gratiam, et ad haereditatem regni coelestis vocatur. Magna in virtutibus Spiritus sancti hebdomadis gratia, eadem tamen hebdomadam sonat, ogdoaden consecrat. In illa sonus, in ista fructus est; ideoque octavo die soluta paradiso reddidit Spiritus gratia, quos extorres sua fecerat culpa.

4. Novit ogdoaden istam, quam octavam Latine dicimus, vetus Testamentum; siquidem ait Ecclesiastes: Da partem illis septem, et illis quidem octo (Eccles. XI, 2) . Hebdomas veteris Testamenti est octava novi, quando Christus resurrexit, et dies omnibus novae salutis illuxit. Ille dies, de quo ait propheta: Hic dies, quem fecit Dominus, exsultemus et laetemur in eo (Psal. CXVII, 24) ; quo die se fulgor 1137D plenae atque perfectae circumcisionis humanis peccatoribus infudit. Propterea et vetus Testamentum dedit partem octavae in circumcisionis solemnitate. Sed illa adhuc in umbra latebat: venit sol 1138A justitiae (Malac. IV, 2) , et consummatione passionis propriae revelavit sui luminis radios: quos retexit omnibus, et vitae claritatem aperuit aeternae.

5. Isti ergo sunt septem et octo, de quibus et Osee dicit quod eo numero conduxerit sibi, et acquisierit fidei plenitudinem; sic enim habes: Et abii, et conduxi mihi quindecim argenteis, et coro hordei, et semicoro hordei, et nevel vini (Ose. III, 2) . 978 Conducendam autem ei meretricem Dominus praeceperat in superioribus: itaque manifestum est quod conduxit eam, qui etiam mercedis quantitatem expressit. Quindecim autem argentei ex septem et octo constant: hebdomadam itaque et octavam significant. Duorum igitur Testamentorum, id est, plenae fidei pretio Prophetia consummationem accepit 1138B fidei, Ecclesia plenitudinem; primo enim Testamento Israel acquisitus est populus, secundo nationum et gentium. Fide ergo plena conducitur meretrix, vel ex gentibus copulam sui quaerens, vel ex adultero Judaeorum populo, qui dominum suum et auctorem virginalis fidei dereliquerat, conventus suos totius orbis spatio diffundens.

6. Quod autem dixit: In coro et in semicoro hordei; in coro mensurae plenitudo est, in semicoro semiplena mensura. Plenitudo in Evangelio, semiperfectio in lege; sicut legimus, dicente Domino: Non veni legem solvere, sed implere (Matth. V, 17) . Et alibi, habemus, dicente Domino per Michaeam prophetam, quia tunc pax erit in terra Israel, cum venerit Assyrius in terram ejus, et insurrexerunt in eum septem 1138C pastores, et octo morsus hominum (Mich. V, 5) . Tunc enim plena pax est fideli populo ab omnibus tentationibus et vanitatibus absoluto, cum mundi hujus vanitatem excluserint de cordibus nostris pax et gratia: pax veteris, gratia novi Testamenti.

7. Septem pastores praecepta legis sunt, quibus grex adhuc quasi irrationabilis in virga Moysi per desertum ductus et gubernatus est (Exod. IV, 20) . Octo morsus hominum mandata Evangelii et Dominici oris alloquia: Corde enim creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X, 10) . Boni morsus, per quos vitae aeternae munus gustavimus, peccatorum remissionem in Christi corpore devorantes. In veteri Testamento amarus morsus est 1138D mortis, propterea dictum est: Devoravit mors praevalens (Esai. XXV, 8) . In novo Testamento suavis morsus est vitae, quae mortem absorbuit, propterea apostulus ait: Devorata est mors in victoria sua. Ubi 1139A est, mors, victoria tua? ubi est, mors, aculeus tuus (I Cor. XV, 54, 55) ?

8. Atque ut apostolicis utamur testimoniis, ubi hominem fecit Deus, requievit ab omnibus operibus suis in die septima (Gen. II, 2) . Sed quia populus Judaeorum per contumaciam contempsit mandata Dei sui, ait Dominus: Si introibunt in requiem meam (Hebr. IV, 3) . Et ideo altam Deus praefinivit diem, de qua dicit: Hodie si vocem meam audieritis (Psal. XCIV, 8) . Duos enim dies comprehendit Scriptura generales, heri et hodie; de quibus dicit: Imitamini fidem Jesu Christi. Heri et hodie ipse est, et in saecula (Hebr. XIII, 7, 8) . In superiore die promissio est, in consequenti solutio. Sed quia hesterna die neque Moyses, neque Jesus Nave populum induxit in requiem, hodierna die Christus induxit, cui 979 1139B dixit Pater: Ego hodie genui te (Psal. II, 7) ; per suam enim resurrectionem Jesus populo requiem comparavit. Requies nostra Dominus est Jesus, qui ait: Hodie mecum eris in paradiso (Luc. XXIII, 43) . Requies enim in coelo, non in terra est.

9. Quid igitur opus est ut explorem ortus signorum atque obitus, quorum ad exortum duris inaratae vomeribus findantur novales, vel ad occasum laeta messis recumbat (Apoc. XXII, 16) ? Una mihi stella abundat pro omnibus, stella splendida et matutina: cujus ad exortum seminata est non frugum, sed martyrum seges; quando Rachel ploravit filios suos (Jerem. XXXI, 15) , ut lacrymis ablutos suis, pro Christo offerret infantulos. Cujus stellae obitus non cremiorum insensibilium, sed spirantium 1139C defunctorum triumphales manipulos de tumulis resuscitavit.

10. Celebretur itaque hebdomas, eo quod per septem aetatum cursus vita hominum usque ad senectutem transcurritur, sicut Hippocrates, medicinae magister, scriptis explicuit suis. Prima aetas infantia est, secunda pueritia, tertia adolescentia, quarta juventus, quinta virilis aetas, sexta aevi maturitas, 1140A septima senectus. Est ergo infans, puer, adolescens, juvenis, vir, veteranus, senex.

11. Solon autem decem fecit aetatum ordines per annos septenos; ita ut prima aetas infantiae usque ad emissionem sit dentium, quibus conficiat cibum, sermonemque distinguat, ut possit effabilis videri: pueritia quoque usque ad annos pubertatis procedit, et genitalia tentamenta: adolescentia usque ad barbae lanuginem: juventus usque ad perfectae virtutis processum: quinta aetas virilis est, apta copulis conjugalibus per totam hebdomadam: sexta quoque hebdomas virili deputatur aetati, et ad prudentiae processum habili, et ad agendum strenuae: septima quoque hebdomas, et octava aevi maturum, et sensu vigentem, et sermonem item non insuavis alloquii gratia praeditum produnt: nona hebdomas 1140B reliquias adhuc habet aliquas virium, lingua ac sapientia mollior: decima vero hebdomas mensuram implet, ad quam is qui pervenire potuerit, non immaturo temporum cursu pulsabit mortis sera vestibula.

12. Ergo Hippocrates et Solon vel septem aetates, vel hebdomadas aetatum norunt. In illis se hebdomas praeferat: octava autem unam et 980 perpetuam aetatem invehit, qua excrescimus in virum perfectum, in agnitione Dei, fidei plenitudine, in qua legitimae aetatis mensura impletur (Ephes. IV, 13) .

13. Est etiam in visceribus nostris hebdomadis explorata gratia; ferunt enim septem quoque esse in nobis interiora viscera, stomachum, cor, pulmonem, lien, hepar, renes duos. Septem quoque exteriora, 1140C caput, posteriora, ventrem, binas manus, et binos pedes.

14. Praestantissima haec, sed obnoxia dolori. Quis autem dubitet majus esse octavae munus, quae totum renovavit hominem, ut jam nihil possit dolere? Itaque septima mundi aetas conclusa est; octava illuxit gratia, quae fecit hominem jam non hujus mundi esse, sed supra mundum. Jam enim non 1141A vitam nostram, sed Christum vivimus: Nobis enim vivere Christus, et mori lucrum. Itaque jam non in carne, sed in fide vivimus Christi (Philip. I, 21) . Apostolus dicit: Unde colligimus quia conclusus est mundi dies (Galat. II, 2) . Denique novissima hora venit Dominus Jesus, et pro nobis mortuus est, et omnes in illo mortui sumus, ut vivamus Deo (I Joan. II, 18) . Non ergo nos qui eramus, vivimus: sed vivit Christus in nobis (II Cor. V, 15) .

15. Abiit ergo hebdomas, venit octava. Abiit heri, venit hodie: illud hodie quod promissum est, quo admoniti sumus vocem Dei audiendam et sequendam. Abiit ergo ille dies Testamenti veteris, venit dies novus, quo Testamentum consummatum est novum, de quo dicit: Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et 1141B confirmabo domui Israel et domui Juda Testamentum novum: non secundum Testamentum, quod feci patribus illorum in die, qua apprehendi manum ipsorum educere illos de terra Aegypti (Hebr. VIII, 8) . Et qua ratione mutatum sit Testamentum adjicit: Quoniam ipsi non manserunt, inquit, in Testamento meo. et ego neglexi eos, dicit Dominus (Ibid., 9) .

16. Abierunt sacerdotes Legis, Legis tribunalia: accedamus ad sacerdotem novum (Hebr. IV, 14) , ad sedem gratiae, visitatorem animarum nostrarum, sacerdotem non secundum Legem mandati carnalis creatum, sed secundum virtutem infatigabilis electum (Hebr. VII, 16) . Non enim ipse sibi honorem praeripuit, sed electus a Patre est (Hebr. V, 4) , sicut ipse Pater ait: Tu es sacerdos in aeternum secundum 1141C ordinem Melchisedech (Psal. CIX, 4) . Novus ergo sacerdos videmus quid obtulerit. Alii sacerdotes pro se offerebant, 981 et pro populo suo: hic quia non habuit peccatum, ut pro se offerret, pro universo mundo se obtulit, et per sanguinem suum intravit in sancta.

17. Hic est ergo sacerdos novus, et nova hostia non ex Lege, sed supra Legem; advocatus mundi, lux saeculi, qui dixit: Ecce venio, et venit (Apoc. XXII, 7) . Ad quem accedamus in abundantia fidei adorantes et obsecrantes et sperantes in eum, quem non videmus oculis, sed affectu tenemus: cui est omnis honor semper et gloria. Vale, fili, et nos dilige; quia nos te diligimus.

Epistola XLV.

1142A

Sabino sciscitanti an de paradiso scripsisset Ambrosius, quaeve ipsius de illo esset sententia, respondet; leviterque perstricta secundum historiam loci descriptione, ad mysticam transit expositionem. Itaque ubi docuit in principali animae portione paradisum esse, quid per ea quae illic exstiterunt, significetur; quidve in serpente homines imitentur edocet; et quanta sit humana infirmitas, quantave in eum Dei charitas semper fuerit, declarato, nos ad fugiendam sensuum delectationem hortatur.