De Fide Libri Quinque.

Prologus. Ibid.

Caput Primum.—Catholicam fidem ab haereticorum et infidelium erroribus distinguit. Vocum Dei et Domini interpretatio. Personarum discrimen et naturae unitatem contra Arianos asserit. 530

Cap. II.—Gratianum ad fidei zelum exhortatus, Christi divinitatem ex eo probat quod ille cum Patre unam habeat operationem. Divina attributa Christo etiam convenire, et de variis ipsius appellationibus. 531

Cap. III.—Patris et Filii unitatem Scriptura probat. 533

Cap. IV.—De Dei unitate et de magorum muneribus. 535

Cap. V.—Variae Arianorum in Christum blasphemia referuntur; quibus antequam respondeatur, monentur catholici caveant a sophismatis philosophorum, eo quod scilicet in illis haeretici spem praecipuam collocarent. 536

Cap. VI.—Christum Patri dissimilem non esse probaturus, Arianae haereseos duces dissensionis arguit, atque adversus eos Scripturarum praesidium indicat. 537

Cap. VII.—Ex Paulo, prophetis atque E angelio Christus asseritur Patri similis. 539

Cap. VIII.—Ex probata Filii cum Patre similitudine Filii etiam aeternitatem concludi debere; quam tamen specialibus Scripturae testimoniis astruit. 540

Cap. IX.—Contra haereticos asserit nullo modo Christum 1533 Patri posteriorem esse, utrique vero aeternitatem tribuendam. 541

Cap. X.—Iterum de Christi aeternitate, et quod divina generatio ad humanae modulum non sit exigenda. 542

Cap. XI.—Non posse probari Patrem Filio priorem esse. 544

Cap. XII.—Iteratae in Filium objectioni respondetur eam retorqueri posse in Patrem. Nihil humani in generatione Christi ex Maria: ergo nihil humani in generatione ex Patre. 545

Cap. XIII.—Quaestio quomodo genitus sit Filius solvitur ostenditurque, visione Nabuchodonosoris divinitatem aeternitatemque Filii esse signatam. 547

Cap. XIV.—Quod Dei Filius non sit creatura. In eam rem argumenta Apostoli testimonio confirmantur. 549

Cap. XV.—Quo sensu intelligendi sint duo Scripturae loci quibus Christus factus et creatus dicitur. 550

Cap. XVI.—Arianos Christo injuriam facere si genitum et creatum confundant; si vero non, quem genitum legunt creatum negare debent. Nihil in Deo creatum, nec creaturam Filium dici posse, in quo Patri complacuit. 551

Cap. XVII.—Christum Deum verum esse. Patris et Filii una eademque operatio. 553

Cap. XVIII.—In Nicaena definitione Arianos errores, ne quem decipiant, commemorari. Eidem cum anathemate suo referuntur, quod non modo Nicaeae latum dicitur, sed et Arimini semel et iterum. 555

Cap. XIX.—Ubi Ario primum e memoratis erroribus attribuit eumdem refellit Joannis testimonio, atque tragicam ipsius mortem describit. 556

Cap. XX.—Optat ad se mundandum, ut olim ad Isaiam, Seraphim advolare. Christum ad se, ad Gratianum imperatorem atque ad lectores suos invitat; et tandem Imperatorem caeterosque fideles mensa coelesti inebriari suadet. 558

Liber II. 559

Prologus. Ibid.

Caput Primum.—Arianorum Dei Filio bonitatem abrogantium objectionem solvit. 563

Cap. II.—Bonum esse Dei filium ab operibus probatur. Verba Sponsae Christi bonitatem designantium edisseruntur. 564

Cap. III.—Filium Dei Deum verum ac bonum esse. 566

Cap. IV.—Omnipotentem esse Dei Filium. Ibid.

Cap. V.—Objectos adversus Christi omnipotentiam Scripturae locos, ac in eo maxime immoratur ut eumdem non raro ex humanae naturae affectu locutum probet. 567

Cap. VI.—Libertas Christo vindicatur. 569

Cap. VII.—Quidquid in Christo non congruit divinitati, illud ex humanitate ab ipso suscepta oriri. 570

Cap. VIII.—Explicatio horum verborum: Pater major me est. 571

Cap. IX.—Objectio quod Filius a Patre sit missus solvitur. Sedulo distinguendum quae locutiones Christo ut Deo, quae eidem ut homini conveniant. 575

Cap. X.—Objectio a Filii obedientia petita diluitur. 578

Cap. XI.—Quo consilio et qua utilitate Christus carnem induerit. Quantum prosit fidem habere, et quod Dei Filius sine ulla subjectione sit missus. 579

Cap. XII.—Christum ratione judicis consideratum Catholici an Ariani melius sibi concilient inquiritur. Objectio solvitur ex eo petita quod Pater Filium invitat ut a dextris suis sedeat. 581

Cap. XIII.—Continuata judicii Dominici allegoria, blasphemas Arianorum opiniones refellit. 583

Cap. XIV.—Christi judicis exponit sententiam; discussisque adversariorum cavillis, ab ea provocationem non dari ostendit. 585

Cap. XV.—Arianae et Judaicae pervicaciae comparatio. Ibid.

Cap. XVI.—Gratiano victoriam spondens eam ab Ezechiele praedictam narrat, Deumque obsecrat ut fideli exercitui, duci ac regioni ferat auxilium. 587

Liber III. 589

Caput Primum.—Objectum sibi fabularum usum exemplo Scripturae diluit, cum alia poetica memorantis, tum maxime Sirenas quae figurae sunt voluptatum, a quibus et Pauli verba et Christi facta oportet avocent Christianos. Ibid.

Cap. II.—Quae corporis sunt, a Christo pro nobis suscepti, divinitati non tribuenda. Quod legitur, soli Deo competere immortalitatem, etiam de Christo intelligendum. 591

Cap. III.—Filium a Patre non separandum ex Apostolo confirmatur. 592

Cap. IV.—Christum non nisi secundum carnem factum narrari, et quod oraverit ad humanitatem esse referendum. Quare Filius hominis potens dicatur. 594

Cap. V.— Factum in Scriptura non semper idem esse ac 1534 creatum. 596

Cap. VI.—Objectionem ex Joanne desumptam diluit contra Manichaeos. 598

Cap. VII.—Salomonis dictum, Dominus creavit me, etc., incarnationem Christi significare, vocemque principium accipi posse de documentis virtutum quarum magister ac principium exstitit Christus. 599

Cap. VIII.—Versiculus Isaiae, Filius datus est nobis, etc., de Christi humanitate ac divinitate explicatur. 600

Cap. IX.—Difficultatem ex loco Salomonis supra laudato exorientem solvit. 602

Cap. X.—Baptistae verba ex quibus Christum etiam ante incarnationem factum disputabant haeretici solvit, et quo sensu sint intelligenda explicat. Ibid.

Cap. XI.—Quoties Christus dicitur factus, hoc vel ad incarnationem, vel ad causam sive adjunctum aliquod referri docet. Christum verum sacerdotem esse in Melchisedech praefiguratum. 605

Cap. XII.—Regnum Patris atque Filii unum esse ac individuum; et unam similiter utriusque divinitatem. 608

Cap. XIII.—Filio majestatem suam esse, ac paternae aequalem: cujus socii non sunt angeli, sed spectatores. 610

Cap. XIV.—Unius substantiae cum Patre Filium esse. 611

Cap. XV.—Verbi ὁμοούσιον vis et opportunitas contra haereticos. 613

Cap. XVI.—Catholici contra subdolas Arianorum confessiones praemuniuntur. 615

Cap. XVII.—Cur Dominus Stephano stare visus sit, explicatur; et ex hujus ad Filium precibus ejusdem ac Patris aequalitas confirmatur. 616

Liber IV. 617

Caput Primum.—Haud mirum esse quod homines in Christi cognitione erraverint, sed quod Scripturae non obtemperaverint: illum quoque nec angelis nisi revelatione fuisse cognitum Christi in coelum ascendentis qualis triumphus. Ibid.

Cap. II.—In coelum sine fide ascensurum neminem, vel, si quis ascenderit, ejiciendum. Esse etiam in nobis coelos, quorum portae aperiendae ac per Christi divinitatis confessionem elevandae sunt. Contra Arianos. 620

Cap. III.—Verba illa, Omnis viri caput Christus . . . caput autem Christi Deus, et alia, Qui autem plantat et qui rigat unum sunt, adversus Arianos explicantur. 622

Cap. IV.—Objectum ab haereticis textum, Non potest Filius facere a se quidquam, etc., solvit. 624

Cap. V.—Coeptam objecto loci expositionem urgens, rationes quatuor quibus aliquid fieri non posse affirmamus, explicat, et earum primas tres in Christum non cadere demonstrat. 626

Cap. VI.—Accedit ad quartam e rationibus supra memoratis, et Filium nihil facere quod non probetur a Patre probans, nonnullas difficultates tollit. 629

Cap. VII.—Proposita doctrina hinc confirmatur quod Filius sit Patris verbum, non quale nostrum, sed verum et operatorium. 631

Cap. VIII.—Objectionem qua haeretici Filium Patri inaequalem esse contendebant eo quod alium generare non possit, in ipsos retorquet. Divina ex humanis non esse judicanda, sed standum Scripturae auctoritate. Omnipotentiam non minus Patri quam Filio convenire. 632

Cap. IX.—Varias Arianorum captiunculas, queis Filium coepisse argutabantur, profert et explodit. 636

Cap. X.—Objicientibus quod Christus dicatur vivere propter Patrem respondetur. 639

Cap. XI.—Discrimen quod asserere moliebantur Ariani e verbis Apostoli, omnia ex Patre et per Filium omnia esse docentis, irridetur. 643

Cap. XII.—Quod objiciebatur ex Joanne Filium viti et Patrem agricolae comparari, de incarnatione intelligendum: Filium secundum divinitatem agricolam quoque esse, ac non secundum humanitatem asseritur. 647

Liber V. 649

Prologus. Ibid.

Caput Primum.—Quam impii sint Ariani, dum illud in quo humana felicitas constat impugnant. Joannem semper cum Patre Filium conjungere; unde vera Filio asseritur divinitas. 652

Cap. II.—Per vocem solus, cum in Scripturis de Patre dicitur, non excludi Filium. Trinitatem non inter omnia, sed super omnia solam esse. Filium non a Patre separandum. 654

Cap. III.—Arianis contra urgentibus Deos induci duos ex unitate substantiae, respondetur pluralitatem ex diversitate potius inferri, proindeque in ipsos recidere suam accusationem. De unitate Personarum S. Trinitatis. 657

1535 Cap. IV.—Haereticis objicientibus Christum Patrem adorasse respondetur. 659

Cap. V.—Objectio ex Christi ad Zebedaei filiorum matrem verbis petita diluitur. 660

Cap. VI.—Propositae objectioni accuratius solvendae insistit. 663

Cap. VII.—Alia objectio solvitur, ex hoc loco petita: Dilexisti eos sicut et me dilexisti. 666

Cap. VIII.—Christo, in quantum verus est Dei Filius, Dominum non esse, sed in quantum homo est: uno verbo, sedulo esse distinguenda quae Christo ut Deo, quae ut homini conveniant. 668

Cap. IX.—Judaico more ordinem verborum, In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, objicientibus respondetur. 672

Cap. X.—Arianos ad gentiles palam transire dum objiciunt verba: Qui in me credit, non in me credit, etc. Verus loci sensus explicatur. 673

Cap. XI.—Quod Christus legatur nihil a se loqui, hoc referendum ad ipsius humanitatem. Quomodo etiam secundum divinitatem audire ac videre Patrem recte dicatur. 675

Cap. XII.—Superiora confirmat ex parabola divitis ad quaerendum sibi regnum proficiscentis. Nos hic esse Christi regnum. 677

Cap. XIII.—De subjectione Christi Patri, et rerum omnium Christo. 679

Cap. XIV.—De subjectione Christi disputare pergit. 682

Cap. XV.—Superius disputata strictim resumit, ex unitate divinae potestatis in Patre et Filio quaecumque de Filii subjectione dicuntur ad solam humanitatem referenda colligens. 685

Cap. XVI.—Arianos a Spiritu sancto per David condemnatos, quippe qui scientiae Christi derogare audeant. Christo, ut Dei Filio scientiam deesse non posse. 687

Cap. XVII.—Quod Christus diem judicii revelare noluerit, in hoc nostrae utilitati consultum esse. Hinc Filio tribuere ignorantiam quam sit absurdum. 691

Cap. XVIII.—Scientiam Patris ac Filii aequalem esse, et ideo non minorem Patre filium. Arianorum temeritas percellitur. 693

Cap. XIX.—Quam temerum sit de divina generatione disputare, et quantum fugienda Arii arrogantia. 696

In libros de Spiritu sancto admonitio. 697