Aipistaule Pavlaus Du Aifaisium anastodiþ.

¶ gr. omn.] Pavlus apaustaulus xristaus ïesuis þairh viljan guþs þaim veiham þaim visandam ïn aifaison jah triggvaim ïn xristau ïesu. ansts ïzvis jah gavairþi fram guþa attin unsaramma jah fraujin ïesu xristau. þiuþiþs guþ jah atta fraujins unsaris ïesuis xristaus. ïzei gaþiuþida uns ïn allai þiuþeinai cod. A uns—veis] nos, º cod. A.— friaþvai] cod. A frijaþvai.] ahmeinai ïn himinakundaim ïn xristau. svasve gavalida unsis ïn ïmma faur gasatein fairwaus ei Cast. + jct.— ïmma] cod. A c. gr. omn. ïna (eum).] sijaima veis veihai jah unvammai ïn andvairþja ïs ïn friaþvai. fauragarairoþ uns du sunive gadedai filio suo, º gr.] þairh ïesu xristu ïn ïmma bi leikainai viljins seinis. du hazeinai vulþaus anstais seinaizos. ïn þizaiei gr. omn. ante fralet.—vulþaus] gloriae, º gr. omn.] ansteigs vas uns ïn þamma liubin sunau seinamma. ïn þammei habam faurbauht fralet fravaurhte þairh bloþ ïs bi gabein vulþaus anstais ïs. þoei ufarassau ganohida ïn uns ïn allai handugein jah notificare, gr. γνωρίσας.— viljin] Goth. c. codd. º αὐτοῦ. Caeterum pro bi—ïmma in margine codicis A legitur: ana leikainai (Cast. + leikeinai, quia propter lituram a et e litteras dignoscere non potuit) þoei garaidida ïn ïmma (i. e. in placito, quod proposuit in eo) quod graecis accommodatum est; notandus tamen usus ana praepositionis pro bi positae, cujus alterum exemplum frustra 0792 quaesivimus.] cod. A jaþ-þo (et haec) c. gr. omn.] frodein kannjan unsis runa viljins seinis bi viljin. saei fauragaleikaida ïmma du fauragaggja usfulleinais Goth. º καί.— guþs] Dei, º gr.— ïn allaim] in omnibus, º gr. omn.; Goth. e vs. 23 huc intulisse videtur.] mele aftra usfulljan alla ïn xristau þo ana himinam jah ana airþai ïn ïmma. ïn þammei hlauts gasatidai vesum fauragaredanai bi viljin guþs þis alla ïn allaim vaurkjandins bi muna viljins seinis. cod. A + sunjus.—þammei] sec., Goth. c. codd. º καί.] ei sijaima veis du hazeinai vulþaus ïs þai fauravenjandans ïn xristau. ïn þammei jah jus gahausjandans vaurd sunjos aivaggeli ganistais ïzvaraizos þammei galaubjandans gasiglidai vaurþuþ ahmin cod. A saei.—arbjis] codd. et Cast. + arbjos, vid. vs. 18.— gafreideinais] cod. A marg. ganistais (salutis).] gahaitis þamma veihin. ïzei ïst vadi arbjis unsaris du faurbauhtai gafreideinais du hazeinai vulþaus vestram, gr. omn. τὴν καθ᾽ ὑμᾶς.— xristau] Christo, º gr. omn.— friaþva] cod. A frijapva.] ïs. duþþe jah ïk gahausjands ïzvara galaubein ïn fraujin ïesu xristau jah friaþva ïn allans þans veihans non cessans gratias ago, gr. omn. οὐ παύομαι εὐχαριστῶν, cf. ad Mc. II, 23.— gamund] Goth. c. codd. º ὑμῶν.] unsveibands aviliudo ïn ïzvara gamund vaurkjands ïn bidom meinaim ei guþ fraujins unsaris ïesuis xristaus atta vulþaus gibai ïzvis ahman handugeins jah andhuleinais ïn ufkunþja seinamma. cod. B + ïnliuhitida.—wa] quid, gr. τίς, Goth. c. codd. τί legit— ïs || pr., Goth. c. codd. º καί.— wileiku] sic codd.; mira est enclisis u interrogativi in verbo interrogativo; fortasse wileika legendum est.] ïnliuhtida augona hairtins ïzvaris ei viteiþ jus wa ïst vens laþonais ïs. wileiku gabei vulþaus arbjis cod. A marg. ïn ïzvis (in vos) c. codd. quos Goth. fe re solet sequi.] ïs ïn veihaim. jah wa ufarassus mikileins mahtais ïs ïn uns þaim galaubjandam bi vaurstva mahtais 0793 coelis, gr. ἐπουρανίοις.] svinþeins ïs. þatei gavaurhta ïn xristau urraisjands ïna us dauþaim jah gasatida ïn taihsvon seinai ïn himinam ufaro allaize reikje jah valdufnje jah mahte jah fraujinassive jah allaize namne namnidaize ni þatainei ïn pamma aiva ak jah ïn þamma anavairþin. jah all ufhnaivida uf fotuns ïmma jah ïna ; vestris, º gr.] atgaf haubiþ ufar alla aikklesjon. sei ïst leik ïs fullo þis alla ïn allaim usfulljandins. jah ïzvis visandans saeculi, cod. A fairwaus (mundi).— sunum] cod. B + sumun.] dauþans missadedim jah fravaurhtim ïzvaraim. ïn þaimei simle ïddjeduþ bi þizai aldai þis aivis voluntates, cod. A marg. lustuns (voluptates) cum Clar. lat. et Ambros.— vesum] cod. B visum, haec nova scribendi ratio notanda est juxta veisi, veiseis, veisun; vid. ad J. XI, 32.— vistai barna] ¶ gr.— hatizis] sic legendum est. vid. IV, 31, L. III, 7, Skeir. 51, 19; cod. B (non A, uti Cast. annotat) hatis et post hanc vocem supra lineam signum ε litterae graecae non absimile, quod nullo alio loco inventum est; cod. A (non B) hatize (vid. Cast. Add. p. 68) ; non hatizos, uti Cast. in annotatione indicat. Caeterum cod. A marg. us sateinai (l. ussateinai) urrugkai, i. e. ab origine reprobati.] bi reik valdufnjis luftaus ahmins þis nu vaurkjandins ïn sunum ungalaubeinais. ïn þaimei jah veis allai usmetum suman ïn lustum leikis unsaris taujandans viljans leikis jah gamitone jah vesum cod. A gabigs.—frijaþvos] Goth. c. codd. º αὐτοῦ.] vistai barna hatizis svasve jah þai anþarai. ïþ guþ gabeigs visands ïn armahairtein ïn þizos managons sec. nos, º gr. omn.— sijum] sumus, cod. A c. gr. omn. sijuþ (estis).] frijaþvos ïn þizaiei frijoda uns jah visandans uns dauþans fravaurhtim miþgaqivida uns xristau. conresuscitati—concollocati, quae pluralia ad praecedens sijum sunt referenda; cod. A cum gr. omn. miþurraisida—miþgasatida (conresuscitavit—concollocavit.] anstai sijum ganasidai jah miþurraisidai jah miþgasatidai ïn himinakundaim ïn xristau ïesu. cod. A + aldaim.] ei ataugjai ïn aldim þaim anagaggandeim ufarassu gabeins anstais seinaizos ïn selein bi uns ïn cod. a siuþ.—ak] sed, º gr. omn.; Goth. c. vers. Arm. et Patrr. latt.— ïst] est, º gr. omn.] xristau ïesu. unte anstai sijuþ ganasidai þairh galaubein jah þata ni us ïzvis ak guþs giba ïst. ni us sed, gr. omn. γάρ, vid. ad Joan. XVI, 26.— sijum] I cod. A sium.—godaim cod. A marg. þiuþeigaim.] vaurstvam ei was ni wopai ak ïs sijum tauï gaskapanai ïn xristau ïesu du vaurstvam godaim. þoei ¶ gr. omn.— vesuþ fuistis º gr. omn.; cod. A ante ïn.—namnidans] cod. A þai articulum addit.— fram.—bimait] Grimm Gga. 1836 p. 1792 et Gr. IV. 591 recte monet hoc fram þizai—handuvaurht interpretandum esse: ab ea (gente) quae dicitur «circumcisio in carne manufacta.» Caeterum sane mira loquendi ratio, in qua non solum nominativus post þizai namnidon offendit, sed etiam quod femininum participii substantivo neutro appositum est; quodammodo comparari potest Mc. III, 16 gasatida seimona namo paitrus pro paitru, vid. L. I, 13; M. IX, 9.] fauragamanvida guþ ei ïn þaim gaggaima. duþþe gamuneiþ þatei jus þiudos simle ïn leika vesuþ tum, º gr. omn.— ïnuh] cod. A ïnu—xristau] pro xristu, accusativum enim ïnuh praepositio postulat.— gahaite trausteis] promissionum foederis, gr. τῶν διαθηκῶν τῆς ἐπαγγελίας.] namnidans unbimaitanai fram þizai namnidon bimait ïn leika handuvaurht. unte vesuþ þan ïn jainamma mela ïnuh xristau framaþjai usmetis ïsraelis jah gasteis gahaite trausteis ven ni habandans gr.; Goth. c. codd. ap. Mill. et Mi,] jah gudalausai ïn manasedai. ïp nu sai ïn xristau ïesu jus juzei simle vesuþ fairra. vaurþuþ newa ïn bloþa xristaus. sa auk ïst gavairþi unsar. saei gatavida þo ba du samin jah miþgardavaddju faþos Goth. c. cod. e ap. Mi. º ἐν.] gatairands. fijaþva. ana leika seinamma vitoþ anabusne garaideinim gatairands ei þans tvans gaskopi ïn cod. B + afslahans, vid. ad Mc. XII, 24.— sis silbin] se ipso, gr. αὐτῶ.] sis silbin du ainamma niujamma manu vaurkjiands gavairþi jah gafriþodedi þans bans ïn ainamma 0795 sec. pacem, º gr.— ïzei] cod. A ize; caeterum de ellipsi sind verbi vid. ad Rom. XII, 2.] leika guþa þairh galgan afslahands fijaþva ïn sis silbin. jah qimands vailamerida gavairþi, ïzvis juzei fairra jah gavairþi þaim ïzei newa. unte þairh ïna habam atgagg bajoþs ïn ainamma ahmin º cod. A.— aljakonjai] sic codd. pro aljakunjai, vid. ad L. IV, 13.— sijuþ] sec. estis, º gr.] du attin. sai nu ju ni sijuþ gasteis jah aljakonjai ak sïjuþ gabaurgjans þaim veiham jah ïngardjans desinit cod. A.— xristau ïesu] ¶ gr. omn.] guþs anatimridai ana grunduvaddjau apaustaule jah praufete at visandin auhumistin vaihstastaina silbin xristau ïesu. ïn þammei alla gatimrjo gagatiloda vahseiþ du alh veihai ïn fraujin. ïn þammei quam rem, gr. omn. τούτου; sic Goth. saepius contra graec. auctoritatem relativo utitur ad conjungenda singula enuntiata, vid. V, 6 þoei (ταῦτᾶ γάρ) Cor. II. XII, 8 bi þatei (ὑπὲρ τούτου). M. XXVII, 46 þatei ïst (τοῦτ᾽ έστί).] jah jus miþgatimridai sijuþ du bauainai guþs ïn ahmin. ïn þizozei vaihtais ïk pavlus bandja xristaus ¶ gr.] ïesuis ïn ïzvara þiudo. jabai sveþauh hausideduþ fauragaggi guþs anstais. sei gibana ïst mis ïn ïzvis. ¶ gr. omn.] unte bi andhuleinai gakannida vas mis so runa sve fauragamelida ïn leitilamma. duþþe ei siggvandans ¶ gr. omn. praeter cod. d ap. Mi.] mageiþ fraþjan frodein meinai ïn runai xristaus. þatei anþaraim aldim ni kunþ vas sunum Iesu, º gr. omn.; Goth. c. Vulg.] manne svasve nu andhuliþ ïst þaim veih am ïs apaustaulum jah praufetum ïn ahmin. visan þiudos ego, º gr. omn. praeter cod. m ap. Mi. qui ante andbahts habet.— gibai] sic cod. B; Cast. + gibos.] gaarbjans jah galeikans jah gadailans gahaitis ïs ïn xristau ïesu þairh aivaggeljon. þizozei varþ sic cod. B; Mssm. B. A. p. 1038 conjecit undarleikin, quae conjectura nobis mirifice placet prae illa, quam Grim. W. J. LXX p. 48 proposuit undarlegjin (subjacenti), nam ipse Grim. monet, significationem verbi in undar positum esse, cf. IV, 9 undaraists, quae superlativi forma, uti graecum κατώτατος, ex adverbio effecta est.— þize] horum, º gr.— unfairlaistidon] haec Massmanni l. l. indicata conjectura, codicis denuo inspecti auctoritate comprobatur; Cast. + unfairrastidon.] andbahts ïk bi gihai anstais guþs þizai gibanon mis bi toja mahtais ïs. mis þamma undarleijin allaize þize veihane atgibana varþ ansts so ïn þiudom vailamerjan þo unfairlaistidon gabein xristaus pergit cod. A.] jah ïnliuhtjan allans. wileik þata fauragaggi runos þizos gafulginons fram aivam ïn guþa cum ad handugei (aut ad praecedens runa) referendum sit, kannida scribendum fuit, uti infra IV, 7 gibana ïst ansts; sed ut h. l., sic etiam Gal. V, 11 gatauran ïst marzeins pro gataurana legitur, cf. ad Neh. VI, 16.— managfalþo] cod. A filufaihu et in marg. managna . . (quod noli cum Cast. managnando, sed managnandei explere) managei i. e. ab undans multitudo, quo quid glossator explicare voluerit, incertum est, nisi forte duae lectiones ( managnandei handugei et managei handugeins) conjunctae sunt. Managei autem, si recte conjecimus, nunc pro managduþs (abundantia) ponitur, cum aliis locis significet multitudinem, quae numerari possit. Caeterum ex illa codicis A lectione dicimus, Grim. I, 722 non ita recte auguratum esse, adjectivorum in— us exeuntium formam concretam convenire cum eadem adjectivorum in— is terminantium; nam secundum illam doctrinam nunc filufaihjo scriptum esse debebat. Si vero Grim. recte conjecit, aut filufaihu pro adverbio habendum est, uti filu L. VI, 5 (vid. ad L. XIX, 37) , aut filufaihus scribendum, vid. L. VI, 6 handus þaursus, Grim. I, 721 Anm. 1.] þamma alla gaskapjandin. ei kanniþ vesi nu reikjam jah valdufnjam ïn þaim himinakundam þairh aikklesjon so managfalþo handugei guþs bi muna aive. þanei gatavida ïn xristau ïesu fraujin unsaramma. libertatem, º cod. B c. gr. omn. (praeter cod. D); addidimus e cod. A; qui e libris latinis hausit, quorum lectio comparetur cum cod. D ἐν τῷ ἐλευθερωθῆναι addente. Caeterum Goth. καί ante atgagg omittit.] fiatis lassi, gr. omn. oratione obliqua ἐκκακεῖν; caeterum de usgrudjans vid. ad L. XVIII, 1.] ïn þammei habam balþein freihals atgagg ïn trauainai þairh galaubein ïs. ïn þize bidja. ni vairþaiþ usgrudjans ïn aglom meinaim faur ïzvis. þatei ïst vulþus ïzvar. ïn þis biuga kniva meina 0797 coelo, gr. omn. οὐρανοῖς, praeter codd. c d k ap. Mi.] du attin fraujins unsaris ïesuis xristaus. us þammei all fadreinis ïn himina jah ana airþai namnjada. corroborari—in interiorem hominem; cod. A omni gr. auctoritate destitutus ïnsvinþjan—ïnnuman mannan i. e. corroborare interiorem hominem. Caeterum Cast + ïnnunan, vid. ad Coloss. I, 29.] ei gibai ïzvis bi gabein vulþaus seinis mahtai gasvinþnan þairh ahman seinana ïn ïnnuman mannan. gr. omn. post gasulidai.—friaþvai] cod. A frijaþvai.—gavaurhtai facti, gr. omn. ἐῤῥιζωμένοι; Cast. in eo verbo offendit, quia evidenter a vaurts (radix) derivandum fuerit et Mssm. gavaurtsidai scribendum esse existimat; nos lectionem utriusque cod. consensa firmatum non condemnaverimus, satis habentes lectorem commonefacere loci Cor. I, XVI, 2, ubi pro huzdjands, quod textus ratione habita exspectabatur, huhjands legitur.— sijai] sit, º gr. omn.— jah laggei] cod. A jal-laggei.—hauhei—diupei] ¶ gr.] bauan xristu þairh galaubein ïn hairtam ïzvaraim. ei ïn friaþvai gavaurhtai jah gasulidai mageiþ Goth. º τε, vid. ad L. II, 16.— friaþva] cod. A frijaþva.—fullnaiþ] cod. A fulnaiþ, cf. ad L. II, 21.— du] ad, cod. A ïn (in).] gafahan miþ allaim þaim veiham. wa sijai bra idei jah laggei jah hauhei jah diupei. kunnan þo sic codd.; Cast. + þan.—bidjam] cod. A + bidjan.—uns] cod. A unsis.] ufarassau mikilon þis kunþjis friaþva xristaus ei fullnaiþ du allai fullon guþs. aþþan þamma mahteigin cod. A ïmmuh (eique) sic in eadem clausula Rom. XI, 36.— ïn aikklesjon] cod. A post ïesu.—aldins] Goth. c. codd. º τοῦ αἰῶνος.] ufar all taujan maizo þau bidjam aiþþau raþjam bi mahtai þizai vaurkjandein ïn uns. ïmma cod. A siuþ.] vulþus ïn aikklesjon ïn xristau ïesu ïn allos aldins aive amen. bidja nu ïzvis ïk bandja ïn fraujin cod. A frijaþvai.] vairþaba gaggan þizos laþonais. þizaiei laþodai sijuþ. miþ allai hauneinai jah qairrein miþ usbeisnai usþulandans ïzvis misso ïn friaþvai. usdaujandans fastan ainamundiþa ahmins ïn gabundjai gavairþeis. Goth. c. codd. º καί.] ain leik jah ains ahma svasve atlaþodai sijuþ ïn aina ven laþonais ïzvaraizos. ains frauja de ellipsi ïst verbi in sententia relativa vid. ad Rom. XII, 2; caeterum hic cod. B desinit.] aina galaubeins aina daupeins ains guþ jah atta allaize. saei ufar allaim jah and allans jah ïn allaim in marg. cod. A legitur psalmo . . . indicans haec verba desumpta esse a libro Psalmorum (LXVIII, 19), quod unicum occurrit citatorum bibliorum in gothicis exemplum. Cast. — ushanþ] sic legendum est pro ushunþ, quod cod. A et Cast. habent; veram lectionem etiam Grim. W. J. l. l. p. 48 invenit.] uns. ïþ ainwarjammeh unsara atgibana ïst ansts bi mitaþ gibos xristaus. ïn þizei qiþiþ. ussteigands Cast. + div.; caeterum º gr.— undaraisto] sic cod. A; Cast. + undarnisto; caeterum Goth. º μέρη.— airþos] quid cod. A, unde Cast. airþais edidit, vere habeat, propter membranae lituram incertum est, sed neque Cast. formam evidenter falsam rescribere, neque Grim., censuram illius libri agens, tacendo probare debebat.] ïn hauhiþa ushanþ hunþ jah atuhgaf gibos mannam. þatuþ - þan usstaig wa ïst niba þatei jah atstaig faurþis ïn undaraisto airþos. saei atstaig. sa ïst jah saei usstaig ufar allans himinans ei sic sine dubio in cod. A pro apaustaulans, Cast. lectione, scriptum est; suspicamur id memores loci Cor. I, IV, 9, ubi illam editam lectionem falsam esse auctoritas codicis denuo inspecti docuit.] usfullidedi allata. jah silba gaf sumans apaustauluns sumanzuþ - þan praufetuns sumansuþ - þan aivaggelistans sumansuþ - þan hairdjans jah laisarjans du ustauhein veihaize du vaurstva andbahtjis pro sunaus, vid. ad L. I, 54.— vaira fullamma] cod. A marg. lectionem variam habet, de qua Cast. legere posse sibi visus est guma . . . ma; an vero recte legerit, ipse dubitat, cum guma dativus, qui casus requiritur, esse non possit.] du timreinai leikis xristaus. unte garinnaima allai ïn ainamundiþa galaubeinais jah ufkunþjis sunus sic cod. A; Cast. + niuklahsai. 0799 usvalugidai] Grim. l. l. p. 48 probabili conjectura usvalvidai legere mavult, monemus tamen, lectionem editam codicis A denuo inspecti auctoritate confirmari.— ïn] pr. in, º gr. omn.— wammeh] manifesto librarii errore verbum voci graecae ἀνέμῳ respondens excidit; id esse censet Cast. luftau, quod propter idem initium ante liuteis facile a librario omitti potuerit; Grim. l. l. rectius vinda, quo verbo Gothus gr. ἄνεμος reddere soleat, supplet aut vinde, qui genitivus pluralis a wammeh pendeat.— liuteis] sic cod. A teste Cast., sed ut forma illa secundum Cast. doctrinam probari possit, quod posse negamus, certe sensus genitivum non patitur; est potius legendum liutein (in quoque ((vento l. ventorum)) doctrinae, nequitia hominum); n et s litteras in codd. saepius permutari, ad M. VII, 23 annotavimus. Caeterum ïn suo loco movere et ante liutein ponere, quod vult Grim., nobis non necessarium esse videtur, propterea quod praepositiones primo loco positae, altero omitti possunt et tertio demum repeti opus est, vid. M. VIII, 9; Mc. VI, 56.— filudeisein du listeigon usvandjai] haec nostra conjectura codicis A auctoritate confirmata est; Cast. + filudeiseinai listeigo us vandjai, quam editam lectionem Grim. l. l. p. 49 fere totam probavit, sed ea comprobatione judicii sui subtilitatem nunc non probavit; nam primum filudeiseinai non vera, sed falsa forma est, vid. Cor. II, II, 3 et cf. ad Cor. II, IV, 4; deinde us vandjai, quod pro πρὸς μεθοδείαν positum esse ille dicit, si lectio genuina esset, aliquid aliud significaret; denique listeigo si recte sic legeretur, non otiose vel e glossa additum esset, quasi idem quod us vandjai valens, sed listeigon adjectivum ad usvandjai positum eum efficit sensum, quem habet μεθοδεία, 0800 cf. infra VI, 11, ubi lists = μεθοδεία.] guþs du vaira fullamma du mitaþ vahstaus fullons xristaus. ei þanaseiþs ni sijaima niuklahai usvagidai jah usvalugidai ïn wammeh laiseinais liuteis manne ïn filudeisein du listeigon usvandjai airzeins. 0799 locus in cod. obliteratus est; gagahartiþ, quod Cast. edidit, vocem gothicam non esse, jam Mssm. et Grim. l. l. p. 49 indicaverunt et veram lectionem conjectura invenerunt; caeterum Grim. etiam, cum gr. omn. ante illud verbum καί ponant, hanc particulam in gagahaftiþ latere existimans jah gahaftiþ legere maluit; cum vero prior hujus verbi pars in cod. perspicue legi posse videatur et particula copulativa sic omitti soleat (vid. III, 12) gagahaftiþ retinere voluimus.] ïþ sunja taujandans ïn frijaþvai vahsjaima ïn ina þo alla. ïze ïst haubiþ xristus. us þammei all leik gagatiloþ gagahaftiþ þairh allos gavissins andstaldis bi vaurstva ïn mitaþ ainis warjoh fero usvahst leikis taujiþ du timreinai seinai ïn frijaþvai. þata nu qiþa jah veitvodja in fraujin ei þanaseiþs ni gaggaiþ svasve jah anþaros þiudos gaggand ïn usvissja hugis seinis. riqizeinai gahugdai visandans desperantes facti, gr. ἀπηλγηκότες.— faihufrikein] cod. A + faihufaikein.] framaþjai libainais guþs ïn unvitjis þis visandins ïn ïm ïn daubiþos hairtane seinaize. þaiei usvenans vaurþanai sik silbans atgebun aglaitein ïn vaurstvein unhrainiþos allaizos ïn faihufrikein. ïþ jus ni sva ganemuþ xristu. jabai sveþauh ïna hausideduþ jah in ïmmai uslaisidai sijuþ. svasve ïst sunja ïn ïesu. ei aflagjaiþ jus bi frumin usmeta þana fairnjan mannan þana riurjan bi lustum vid. ad Mc. XIV, 44.] cod. A jag-gamahoþ.] afmarzeinais. anuþ-þan niujaiþ ahmin fraþjis ïzvaris jah gahamoþ þamma niujin mann þamma bi estis, cod. A c. gr. omn, sijum (sumus).] guþa gaskapanin ïn garaihtein jah veihiþai sunjos. ïn þizei aflagjandans liugn rodjaiþ sunja warjizuh vid. ad M. V, 37; caeterum þan (autem) º gr. omn.— disiggqai] pro hac codicis B lectione cod. A rectius dissiggqai, de qua varietate vid. ad Mc. III, 13.] miþ newundjin seinamma. unte sijuþ anþar anþaris liþus. þvairhaiþ-þan sijaiþ jah ni fravaurkjaiþ. ne date, cod. A et Cast. c. gr. ni gibaiþ (nec detis).] sed, cod. A ïþ (verum), vid. ad Cor. I, XIV, 20.— svesaim] propriis, º gr.— þiuþ] gr. ante svesaim.] sunno ni disiggqai ana þvairhein ïzvara. ni gibiþ staþ unhulþin. saei hlefi. þanaseiþs ni hlifai sit, · gr. omn.— galaubeinais] fidei, gr. χρείας.] ak mais arbaidjai vaurkjands svesaim handum þiuþ ei habai dailjan þaurbandin. ainhun vaurde ubilaize us munþa ïzvaramma ni usgaggai ak þatei goþ sijai du timreinai galaubeinais ei gibai anst ¶ gr. omn.— þammei] cod. A c. gr. omn. ïn þammei.] hausjandam. jah ni gaurjaiþ þana veihan ahman guþs. þammei gasiglidai sijuþ in daga uslauseinais. cod. A hropei.] alla baitrei jah hatis jah þvairhei jah hropi jah vajamereins afvairpaidau af ïzvis miþ allai unselein fiatisque, gr. γίνεσθε δὲ l. οὖν, quam utramque particulam a Goth. per uh suffixum 0801 interdum reddi, ad Joan. XVIII, 26 annotavimus.— svasve] Goth. º καί.] vairþaiduh miþ ïzvis misso seljai armahairtai fragibandans ïzvis misso svasve guþ ïn xristau fragaf 0801 cod. A frijaþvai.] ïzvis. vairþaiþ nu galeikondans guþa sve barna liuba jah gaggaiþ ïn friaþvai svasve jah xristus frijoda desinit cod. A. Notandum est autem, Gothum praecedentibus compluribus subjectis, in iisque uno plurali ( allos unhrainiþos), verbum in singulari numero posuisse, quod non textu graeco (ὀνομαζέσθω), qui omnia subjecta singularia habet, inductus fecisse existimandus est, cum etiam Neh. V, 18 lamba gavalida saihs jah gaitsa gamanvida vas (gr. ἐγίνοντο) mis scripserit.— gadob] sic cod. B; Cast. ÷ gadof.] uns jah atgaf sik silban faur uns hunsl jah sauþ guþa du daunai voþjai. aþþan horinassus jah pr. aut, gr. καί.] allos unhrainiþos aiþþau faihufrikei nih namnjaidau ïn ïzvis. svasve gadob ïst veihaim. aiþþau dvalavaurdei aiþþau saldra. þoei du þaurftai ni fairrinnand. ak mais aviliuda. þata auk viteiþ sic, omisso h in fine, in cod. scriptum esse nunc Cast. Add. p. 70.— þatei skalkinassaus] quod—servitus, gr. ὅς ἐστιν εἰδωλολάτρης. Miramur, hic Grim. l. l. skalkinassaus pro genitivo partitivo ab ïst pendente habuisse (quod est cultus sc. pars, quod ad cultum pertinet); quae interpretandi ratio et textui graeco plane adversatur et simplicitatis laude caret; potius ita statuendum est, skalkinassaus insolentiore forma positum esse pro skalkinassus, cujus varietatis exempla ad Mc. VII, 32 collegimus, et Goth. cum codd. et verss. lat., quibuscum fere conspirat, ὅ ἐστιν εἰδωλολατρεία legisse.] kunnandans þatei wazu hors aiþþau unhrains aiþþau faihufriks. þatei ïst galiugagude skalkinassaus. sic cod. B, quod librarii mendum esse suspicamur pro usluto, nam hoc respondet graeco ἀπατάτω, vid. Rom. VII, 11; Cor. II, XI, 3; Timoth. I, II, 14; Skeir. 38, 3, 15; luston autem, quod ἐπιθυμεῖν significat, h. l. sensui non accommodatum est.— þoei] quae, gr. omn. ταῦτα γάρ, vid. ad III, 1.] ni habaiþ arbi ïn þiudangardjai xristaus jah guþs. ni manna ïzvis uslusto lausaim vaurdam. ¶ gr. omn.] þairh þoei qimiþ hatis guþs ana sunum ungalaubeinais. ni vairþaiþ nu gadailans ïm. vesuþ auk est. º gr. omn.] suman riqiz. ïþ nu liuhap ïn fraujin. sve barna liuhadis gaggaiþ. aþþan akran liuhadis ïst ïn allai Goth. º ἀκάρποις.— riqizis] desinit cod. B.] selein jah garaihtein jah sunjai. gakiusandans þatei sijai vailagaleikaiþ fraujin jah ni gamainjaiþ sit, º gr. omn.] vid. ad L. V, 39.— usstiurei] sic cod. A; Cast. + ustiurei.] vaurstvam riqizis——duþþe ni vairþaiþ unfrodai ak fraþjandans. wa sijai vilja fraujins. jah ni pr. in, º gr.— siggvandans] Goth. c. codd. º καὶ ψάλλοντες.— hairtam] cordibus, gr. καρδίᾳ.] anadriggaiþ ïzvis veina. ïn þammei ïst usstiurei. ak fullnaiþ ïn ahmin rodjandans ïzvis ïn þsalmom ¶ gr.] jah hazeinim jah saggvim ahmeinaim siggvandans ïn hairtam ïzvaraim fraujin. aviliudondans sinteino fram allaim ïn namin fraujins unsaris ïesuis xristaus attin jah guþa. ufhausjandans izvis misso sic cod. A h. l. et vs. 24 pro qeneis, cf. ad L. X, 5.— ufhausjaina] obediant, gr. ὐποτάσσεσθε.] sec. et, º gr.] ïn agisa xristaus. qenes seinaim abnam ufhausjaina svasve fraujin. unte vair ïst haubiþ qenais pro xristau, vid. ad L. I, 54.— abnam seinaim] ¶ gr.] svasve jah xristus haubiþ aikklesjons jah ïs ïst nasjands leikis. akei svasve aikklesjo ufhauseiþ vid. ad L. VI, 20.] xristu. svah qenes abnam seinaim ïn allamma. jus vairos frijoþ qenins ïzvaros svasve jah xristus frijoda aikklesjon jah sik silban atgaf faur þo. ei þo gaveihaidedi gahrainjands þvahla vatins ïn Cast. + jct., nam gr. omn. ἀλλ᾽ ἵνα legunt, cf. ad Cor. II, II, 4.] vaurda. ei ustauhi silba sis vulþaga aikklesjon ni habandein vamme aiþþau maile aiþþau wa svaleikaize pr. etiam, º gr.— vairos skulun] ¶ gr.— leika seina] ¶ gr.— sein silbins leik frijoþ] suum 0803 ipsius corpus amat, º gr. omn.; Goth. c. vers. lat. a Sabat. edita. Caeterum pro silbins Cast. + siabins.—frijoþ] sec., gr., omn. ante seina.—jah] sec. et, º gr. omn.] ak ei sijai veiha jah unvamma. sva jah vairos skulun frijon seinos qenins sve leika seina. sein 0803 sic cod. A; Cast. + seina.—ïta] gr. omn. post varmeiþ—aikklesjon] desinit cod. A.] silbins leik frijoþ. saei seina qen frijoþ jah sik silban frijoþ. ni auk manna wanhun sein leik fijaida ak fodeiþ ïta jah varmeiþ svasve jah xristus aikklesjon.——taujiþ þiupis. þata ganimiþ at fraujin jaþþe haec in cod. B + bis scripta sunt, vid. ad Cor. II, X, 12.— fraletandans] pergit cod. A.— ïm] pr. iis, º gr. omn.— wotos] comminationes, gr. omn. ἀπειλήν.— ïm jah ïzvis] iis et vobis, gr. καὶ ὑμῶν αὐτῶν.— sama] unus, gr. omn. ὁ.] skalks jaþþe freis. jah jus fraujans þata samo taujaiþ viþra ïns fraletandans ïm wotos vitandans þatei igitur, º gr. omn.— ïnsvinþjaiþ] sic recte cod. A, cod. B + ïnsvinjaiþ.] ïm jah ïzvis sama frauja ïst ïn himinam jah viljahalþei nist at ïmma. þata nu anþar broþrjus meinai ïnsvinþïaiþ sic cod. B; cod. A et Cast. diabulaus (diabuli).] ïzvis ïn fraujin jah ïn mahtai svinþeins ïs. gahamoþ ïzvis sarvam guþs ei mageiþ standan viþra vobis, gr. ἠμῖν.— leik—bloþ] ¶ gr. omn.; Goth. c. Vulg.— jah] sec. et, gr. πρός.] listins unhulþins. unte nist ïzvis brakja viþra leik jah bloþ ak viþra reikja jah valdulnja viþra þans fairwu habandans riqizis þis viþra þo ahmeinona unseleins ïn þaim himinakundam. duþþe nimiþ sarva lumbos, gr. omn. ὀσφύν; caeterum vid. ad Joan. XI, 44; num vero Cast. et Grim. l. l. p. 50 brunjon recte pro accusativo habuerint, admodum dubitamus; nam partem in qua quid fit, Goth. c. graecis in accusativo ponere solet quidem, rem qua quid fit, non solet; nos pro dativo habemus, licet 0804 Vulg. graecos secuta sit, quia verba induendi, vestiendi, semper cum dativo rei, si additur accusativus personae aut verbum in passivo ponitur, construuntur; et insuper vid. Thess. I, V, 8 gahamodai brunjon jah hilma.] guþs ei mageiþ andstandan ïn þamma daga ubilin jah ïn allamma usvaurkjandans standan. standaiþ nu ufgaurdanai hupins ïzvarans sunjai jah gapaidodai brunjon garaihteins jah gaskohai fotum ïn sic cod. A; cod. B et Cast. unseleins, quae lectio vix digna erat, quam Grim. l. l. p. 51 defendere studeret.] manviþai aivaggeljons gavairþjis. ufar all andnimandans skildu galaubeinais. þammei maguþ allos arwaznos þis unseljins funiskos afwapjan. jah hilm naseinais nimaiþ jah meki ahmins. þatei ïst omnia tempora, gr. omn. παντὶ καιρῷ, pro alla fortasse allamma scriptum fuit, id autem gr. accommodatum esset.— vakandans] cod. A duvakandans.—sinteino] semper, º gr.— ïn allai] º cod. A.— bidom] precibus, gr. omn. δεήσει.] vaurd guþs. þairh allos aihtronins jah bidos aihtrondans ïn alla mela ïn ahmin jah du þamma vakandans desinit cod. A.— meinis] sic cod. B; Cast. + meinais.] sinteino ïn allai usdaudein jah bidom fram allaim þaim veiham jah fram mis ei mis gibaidau catenis, gr. omn. ἁλύσει.— skuljau] cod. B + skulja.] vaurd ïn usluka munþis meinis ïn balþein kannjan runa aivaggeljons. faur þoei airino ïn kunavedom Goth. º δέ et καί, deinde jus c. codd. ante viteiþ ponit.— ïk] ego, º gr. omn.— kanneiþ—allata] ¶ gr. omn.] ei ïn ïzai gadaursjau sve skuljau rodjan. ei jus viteiþ wa bi mik ïst. wa ïk tauja kanneiþ brevior forma pro ugkis, uti uns pro unsis.] ïzvis allata tukeikus sa liuba broþar jah triggva andbahts ïn fraujin. þanei ïnsandida du ïzvis duþþe ei kunneiþ wa bi ugk ïst jah gaþrafstjai hairtona ïzvara. gavairþi broþrum jah friaþva miþ galaubeinai amen, º gr. Subscript. º gr.; Goth. c. cod. D.] fram guþa attin jah fraujin ïesu xristau. ansts miþ allaim. þaiei frijond fraujan unsarana ïesu xristu ïn unriurein. amen.

du aifaisium ustauh.