Ai

§ 28. 1) Conjunctis litteris a et i evadit in gothica lingua sonus simplex, qui initio, medio necnon et fine vocabulorum frequenter occurrit:

a) Initio: aiaik, aiauk, aibr, aigan, aiz, aihts, aiþei, aikan, ains, airþa, aistan, aivs, aiwatundi;

b) Medio: bairan, braids, gairnei, dails, draibjan, qainon, haitan, hlaiv, hnaivjan, hrains, þaih, þlaihan, faihuþraihns, þvairhs, laisjan, gamains, naiteins, jains, paida, raidjan, saivala, skaidan, slaihts, smairþr, snaivs, spaiskuldrs, stains, svairban, tains, vaihts, vlaiton, vraiqs, fairguni, fraiv, wairnei; vaian, armaio, gahlaiba, bilaigon, garaids, haiza, haihs, fraihnan, vaihsta, garaihts, svaihra, haiþi, maiþms, laikon, hails, haims, vainei, saijiþ, vaips, tairan, wairban, bairgahei, vairdus, fairzna, þairh, vairþan, þairko, stairno, vairpan, fairra, vairsiza, hairto, fairwus, laisjan, maitan, baitrs, saivs, haifsts, saiwan;

c) Fine: bai, þai, jai, jabai, ïbai, nibai, sai, tvai, vai, gibai, anstai, allai, qiþai, etc.

2) In graecis vocabulis et nominibus propriis tam ε quam αι supplet. Ponitur igitur a) pro ε in: aibair Ἐβέρ, aizaikeia Ἐζεκία, aizleim Ἐσλί, aikklesjo ἐκκλησία, aileiaizair Ἐλιέζερ, aileisabaiþ Ἐλισάβετ, aimmeira Ἐμμήρ, baiailzaibul Βεελζεβούλ, baineiamein Βενιαμίν, bauanairgais βοανεργές, spaikulatur σπεκουλάτωρ, gainnesaraiþ Γεννησαρέτ, þaiaufeilus Θεόφιλος, ïaireiko Ἱεριχώ, ïairaimias Ἱερεμίας, kaidron Κεδρών, hairaisis αἵρεσις; b) pro αι in: zaibaidaius Ζεβεδαῖος, zakkaius Ζακχαῖος, kyreinaius Κυρηναῖος, ïudaius Ἰουδαῖος, ymainaius Ὑμέναιος, haileisaius Ἐλισσαῖος, haibraius 0920 Ἑβραῖος, þaddaius Θαδδαῖος, ïdumaia Ἰδουμαία, ïturaia Ἰτουραία, kaisar Καῖσαρ, ïaissais Ἰεσσαί, praitoriaun πραιτώριον.

«Annotatio 1.—Etiam pro αι separato usurpatur in ïudaivisks ἰουδαἳκός, akaikus ἀχαἳκός, gaius Γάἳος (vid. supra § 17, 1) , non autem in baiþsaïdan Luc. X, 13 Βηθσαἳδά, esaïas Mth. VIII, 17 Ἠσαΐας, in quibus, ut formae beþsaeidan, esaeias probant, i ut longum habendum est.

«Annotatio 2.—Pro εε simpliciter ponitur ai in naiman Νεεμάν, licet auris gothica geminato ai minime repugnet, cum aiaik, gaiainna, baiailzaibul alias occurrant.

«Annotatio 3.—Graecum ευ per aiv (ante vocalem etiam aivv) gothice exscribitur: aivaggeljo εὐαγγέλιον, aivlaugia εὐλογία, aivxaristia εὐχαριστία, aivva Εὐα, laivveis Λευίς.

«Annotatio 4.—Per exceptionem ai adhibetur a) pro graeco η in gairgaisainus Γεργεσηνός, aillam Ἠλάμ, baiþsaïdan Βηθσαἳδά, hailias Luc. I, 17 Ἡλίας, hairodias Mc. VI, 17 Ἡρωδίας, neikaudaimus Skeir. VIII, c Νικόδημος, klaimaintus Phil. IV, 3 Κλημης; b) pro graeco ι in kaurainþaius Κορίνθιος, et fortasse aai Ἁΐ; c) pro graeco in εἰ laudeikaia Λαοδικεία; d) pro graeco εὐ in aiodia εὐοδία; e) pro graeco α in kaidmeiel Καδμιήλ, baidsaiïïdan Luc. IX, 10 Βηθσαἳδά, akaijus Cor. I, XVI, 15 Ἀχαιός, akaija Cor. II, I, 1 Ἀχαία, ubi formae aeque usitatae akajus, akaja ai separatum esse probant.»

3) Ai in e transiisse videtur in tehund a taihun, etiam taihund Luc. XVI, 6, 7 consequenter scripto. Hic enim adest idem respectus, quo ai pro graeco η scribitur; et caeterum haec commutatio ex similitudine soni explicari potest. Eadem similitudo rationem praebet, cur librarius þizai Cor. II, VIII, 18 cod. A pro þizei mendose scripserit, quod eo facilius admittetur, quo major est affinitas ai inter et e, et reipsa saepius þizei et þize inter se commutantur.

4) Ai longum esse et breve jam concludi potuit ex eo, quod ad graecum ε simul et longum αι exscribenda inserviat. Sed in gothicis vocabulis ubinam longum sit, ubinam breve, eo difficilius definiri potest, quod etiam in terminationibus ai tum brevi, tum longae vocali respondeat: sic dativus sing. fem. gibai, anstai ex una parte plurali gibōm, anstĭm, ex altera vero masculino fiskă, balgă respondet, vel praeteritum habaida ex una parte cum sokĭda, ex altera cum spillōda parallelum incedit. Pariter licet in absonantia steigan, staig τῶ driusan, draus respondeat, in dubio tamen remanet, utrum ai et au ad normam praesentis longa, vel ad normam pluralis stigum, drusum brevia esse debeant. Magis adhuc arduum est determinare hujus diphthongi quantitatem in syllaba radicali, cum affinium linguarum collatio eo minus inserviat, quod ex plurimis tantum similibus casibus lex certa ferri queat, et ubi de uno suspicatur, de omnibus suspicari possit. Hoc autem certum est, quod ai breve sit, ubi per ruptionem ex i deducitur (§ 32, 5) .

5) Ut ut est ai idem sonat atque ä Germanorum vel e apertum in vocabulis Berg, Feld, Recht (gall. 0921 e ouvert in excès, procès). Quod ea sit haec prolatio τοῦ ai in quibusdam saltem casibus, jam a veteribus grammaticis in cod. vindobon. (vid. Wien. Jahrb. XLIII, 11) fuit assertum, et in genere semper animadversum; quonam enim alio modo sonus graeci ε significari potuisset? Sed quaeritur insuper, utrum praeter hanc prolationem non detur et altera, germanicae proxima, ita ut, ad discriminandas has duas prolationes, aliam per aí, alteram vero per ái designaverint. Quam discrepantiam ut admittamus, sequentium rationum nos commovet auctoritas:

a) Aí ex i per ruptionem nascitur et est breve, ái vero diphthongus est et longum;

b) Aí et ái diversis vocalibus respondent in exscriptione vocabulorum peregrinorum, igitur ipsa inter se discrepare debent;

c) Ai adhibetur tam pro graeco ε quam pro αι, profertur ergo in priori casu aí, in posteriori ái;

d) In comparativo maiza (ex mah et iza) adhuc perspicuum est, quomodo ai ex a et i ortum duxerit;

e) Ai quandoque in aj incidit, ergo utraque vocalis in proferendo audiri debuit.

Sed, vere ut dicamus, nec impugnabiles istae sunt rationes, nec ex monumentis gothicae linguae ullo modo comprobatur illa distinctio, ad perturbandam gothicorum sonorum doctrinam, in se simplicem et regularem, magis, quam ad illustrandam inserviens. Primum igitur ad ullam compositionem vel conjunctionem recurrere necessum est, ut varia prolatio τοῦ ai explicetur, cum pari jure proferri potuerit ĕ ē et āī, ai. Caeterum eo modo in viennensi codice (vid. Wien. Jahrb. XLIII, 11) prolatio vocabuli libaida, allato libeda, statuitur, hoc expresse addito: « diptongon ai pro e longa.» Quoad vicinarum linguarum analogiam, huc afferri nequit, quippe cum gothica omnium germanicae stirpis nobis sit antiquissima, et illegitima proinde omnis conjectura ex recentiori, scilicet, veteri germanica, quae multimodis corrupta, necnon sonorum systemate neque constans, neque determinata, mediocriter tantum causae profuisset. Nunc vero si ai graeco ε et αι vicissim respondet, non inde concludas gothicam diphthongum duplicem habuisse sonum, sed legitime tantum asseras veteres Graecos, illi saltem qui Ulfilae coaevi erant, αι, quemadmodum recentiores Graeci, ut ε protulisse, quod factum, ab omnibus fere hodiernis philologis generaliter admissum, ab eo insuper vim obtinet, quod voc. Γραικός, Graecus, gothice kreks exscriptum sit. Nec minus equidem certum est voc. maiza a radice Mah et terminatione comparativa iza ortum ducere, quam ai in nonnullis paucis casibus in aj incidere; sed ex hac circumstantia valor quidem etymologicus, non autem phonicus exsurgit. Enimvero, ut rem nostram exemplo congenere illustremus, quemadmodum ex eo quod tauï, invito praeterito tavida, genitivum tojis efformet, etymon quidem Tivan, Tau (rad. Tav) innotescit, non autem sonus, nisi quod au τῷ o affinis est, ita maiza ex ma - iza componi potuit, quin duo elementa in prolatione necessario separari 0922 debeant. Res eadem se habet in sanskrita lingua, in qua a et i ex regula constanti in e confunduntur. Quoad vero ai in aj transiens, hoc etiam animadvertendum est, quod in solis aiv, ajukduþ, vai, vaja (non autem in bai, bajoþs a Ba) locum habeat; quas formationes lingua gothica, qualis nobis tradita fuit, nullo fere modo explicare potest, quaeque, sicut maiza, sine dubio ad ea pristina sermonis tempora adscribenda sunt, quibus sensus etymologicus nondum erat hebetatus. Si ergo nullis argumentis ai in duplicem diversum sonum dividendum esse statuitur, jam quaeritur quomodo Gothus, cujus lingua sonorum systema tam regulare et simplex exhibet, sonos ipsos, quales i, ei, e, qui mirifice alii in aliis incedunt, adeo secure et praecise discreverit, ut in omnibus fere casibus et invita scriptionis fluctuatione in nonnullis codicibus, facile sit recte et indubitanter conjicere? Quomodo Gothus sonos tantam diversitatem prae se ferentes, quantam e et aí, o et au eodem et unico signo significare potuerit? Nunc vero si aí et ái nullo discrimine habuit, si cuivis accentuationi prorsus alienus fuit, si aliunde nulla necessitate talis discrepantia desideratur, sermonem gothicum sane torqueret, qui hanc discrepantiam introducere tentaret. Caeterum ai et au ejusdem sunt conditionis: cum ergo confidentius adhuc probaverimus, au semper sicut o apertum proferri et quamlibet differentiam aú inter et áu rejiciendam, novum erit argumentum, quo distinctio illorum aí et ái iterum impugnabitur. Ex consectariis falsis idem insuper statuitur: aí ( aú) enim regulariter ante r et h (et w) adhiberi debet, et tamen plurima vocabula his consonantibus ái ( áu) praepositum praebent et alia diverse diversum accentum usurpant; quae fluctuatio praecipue patet in casibus, ut gatáih et gataíhum, áihta et aíhtron, sái et saíwan, dráusna et draúhsna.