I. De Substantivo.

§ 59. In gothica lingua pro substantivis tria dantur genera, masculinum scilicet, neutrum et femininum. Saepius equidem hoc grammaticale genus generi 0946 naturae seu sexuum convenit, ex. gr.: atta masc. pater, aiþei fem. mater, haubiþ neutr. caput, non ea tamen regula nullas exceptiones patitur, immo 0947 plura sunt vocabula, inanimata, proprietates, artes, affectionesve animi, etc., exprimentia, quae, per personificationem omnibus linguis communem masculino femininove genere donata sunt, ut bagms masc. arbor, airþa fem. terra, doms masc. judicium, muns masc. sententia, gahugds fem. cogitatio, vens fem. spes, etc. Vice versa nonnulla sunt vocabula, personas significantia, quae rerum genus, id est, neutrum prae se ferunt, sive eorum genus indefinitum remanere voluerint, ut in barn τὸ παιδίον, infans, gaman ὁ πλησίος, proximus, sive per contemptum personas in rerum classem deprimere intenderint, ut in þevis neutr. mancipium, gaskalki neutr. conservus. Aliud est genus commune pro vocabulis, quae animata utriusque generis seu sexus exprimunt et consequenter ut masculina vel feminina 0948 usurpantur, ut asilus, masc. asinus, fem. asina. Qui casus non nisi raro occurrunt, cum ordinario mutato genere commutatur forma, ut in svaihra masc. socer, fem. svaihro socrus, þius masc. famulus, fem. þivi famula, magus masc. puer, fem. mavi (loco magvi? Grimm. III, 336) puella. Haec aliunde fusius ubi de formatione vocabulorum (§ 142 sqq.) evolventur. Hic relative ad declinationem dicere sufficit, quod neutrum semper accusativum formet nominativo similem, et femininum pleniores vocales in flexione diligat. In nonnullis tamen vocabulis suae cuique generi dantur diversae terminationes, ita ut magis minusve sit dijudicatu difficile, quodnam genus haec vocabula habeant. Jam vero hae terminationes sunt:

§ 60. Numerus pro substantivis duplex est: singularis scilicet et pluralis. Dualis, qui in pronomine et verbo reperitur, in substantivis nusquam occurrit.

§ 61. Utrique numero quinque sunt casus: nominativus scilicet, vocativus, accusativus, dativus et genitivus. Casus instrumentalis in substantivis non equidem invenitur, sed in pronomine quaedam liquit vestigia (vid. §§ 108, 110) . Quod si insuper gothica nomina, ut infra dicemus, ex forma casuum in varias declinationes ordinantur, haec varietas consistit minus in mutatione terminationum omnino diversarum, quam in varietate syllabarum radicalium vel derivatarum hanc praecedentium et in hujus in illam influxu. Hinc ex sequentibus notis dignoscendi sunt in genere casus utriusque numeri et in omnibus declinationibus.

Nominativus terminatur in vocalem vel in -s, neutro etiam in alias consonantes finito; vocativus sing. nominativo convenit, rejecto tantum s huic proprio; accusativus sing. in genere radicem vocabuli nudam praebet; dativus sing. primitus terminatur in a; genitivus sing., in s. Necnon et nominativus et vocativus plur. masc. et fem. in s, neutr. in a terminantur; 0948 accusativus plur. in s vel ns, neutr. in a; dati vus plur. in m; genitivus plur. in unam longarum vocalium e vel o. Quas omnes terminationes sequens tabula exhibet:

§ 62. Ad varias declinationes dividendas thema seu radix vocabuli imprimis est observanda. Radice eam formam substantivi intelligimus, quae licet per se ipsam nullam forte casuum designationem habeat, nec in lingua qualis est, generaliter existat, tamen ad formandos casus, ad evolvendam declinationem et formandum vocabulum ita fondamentaliter inservit, ut non solum omnes existentes declinationis formae, sed etiam formae ex existentibus vocabulis derivatae ad hanc reduci possint. Quam radicalem formam in decursu operis litteris uncialibus notavimus.

§ 63. Declinatio in duas partes dividitur, quas veteres a nomine ad adjectivum proxime accendenti, 0949 abstractam et concretam seu emphaticam, recentiores vero fortem et debilem formam nuncuparunt. Sed utraque appellatio ideo falsa est, quod prior significationem, et non formam spectet, et aliunde pro substantivis fere non valeat, posterior vero in erronea consideratione formae utriusque declinationis innitatur. Verum enim vero duae declinationes in eo inter se discrepant, non quod debilis dicta addito accidentaliter n formativo a fronte declinationis evadat, sed quod radicalis forma hinc per vocalem, illinc per consonantem terminetur; itaque nos, meliori speramus jure, nomine vocalicae et consonanticae declinationis eas donavimus. Posterior, consonantica scilicet, ea vocabula comprehendit quorum forma radicalis per n ad syllabam formativam pertinens concluditur (coll. Bopp. Vergl. Gramm. § 125, p. 149) ; haec tamen littera ad formationem vocabuli non ad ejus flexionem pertinet; hic vero cum de posteriori tantum agendum habemus, vocabulum ea sola forma indutum, qua notis casuum connectitur, spectari debet.

A. Vocalia Declinatio.

§ 64. Vocalica declinatio in eo essentialiter consistit, quod forma radicalis vocabulorum ad hanc pertinentium in vocalem terminetur. Jam vero in terminatione radicalis formae tres tantum vocales occurrunt, a, i et u, quae quidem in declinatione varias subeunt affectiones, sive debilitatae, sive productae, sive etiam in quibusdam casibus omnino rejectae: a saepissime, i nonnisi raro, u autem nunquam omittitur. Nunc vero ad formandos casus vocalicae declinationis sequentes inserviant regulae:

1) Nominativus sing. in masc. et fem. ad radicalem formam s addit, dum vocalis, si u est, immutata remanet, si i rejicitur, si tandem a, tum rejicitur, tum in i debilitatur. Femininum tantum modo hanc servat, n terminationis non accepto. Neutrum idem atque masculinum se habet, excepto quod s terminationis non capiat.

2) Accusativus et vocativus sing. nominativo congruunt, s finali rejecto.

3) Dativus sing. a ad terminationem affixo efformatur. Hinc in verbis quorum radicalis forma per a terminatur, huic formae convenit; si vero per i, haec vocalis in masc. a loco movetur, in fem. autem rumpitur, a eamdem ruptionem in radicalem vocalem u producente.

4) Genitivus sing. terminationem s cum vocali jam existente recipit. Haec vocalis a primitus fuisse videtur, quae in masc. et neutr. radicalium formarum in a et i debilita fuit in i, dum in fem. terminationes magis sonoras anteponenti cum vocali terminante in o et ai commista est. Si autem vocalis radicalis est u, ruptio sequitur et fit au.

5) Nominativus et vocativus plur. masc. et plur. terminationem s assumunt et producitur vocalis radicalis 0950 ( a in o, in ei, u in ju loco iu), neutr. autem terminationem a recipit.

6) Accusativus pluralis, qui in neutro nominativo convenit, in masc. et fem. ad radicalem formam appendit terminationem ns, cujus loco, ubi haec forma in -a desinit, in fem. s tantum adhibet, vocali radicali producta, ita ut hic etiam accusativus nominativo congruat.

7) Dativus pluralis ad radicalem formam constanter adjicit m, cujus loco, ubi vocalis radicalis est a, hanc vocalem in fem. tantum in o iterum producit.

8) Genitivus plur. tandem habet terminationem e, pro qua in fem. tantum et ubi forma radicalis in a finitur, hanc vocalem produci jubet.

Hoc insuper animadvertendum est, quod ubi j vel v, vocalem radicalem praecedens, rejici debet, in cognatam vocalem i vel u juxta sonorum regulas (§§ 34, 3; 35, 3) convertatur.

§ 65. Declinatio vocalica subdividitur ipsa in triplicem classem, prout forma radicalis per unam trium vocalium a, i vel u terminatur. Insuper etiam j vel v vocali finali praepositum, necnon et genus substantivi in vocalem influunt, ita ut sequens tabula omnes possibiles hujus declinationis casus comprehendat:

Sed hi casus non integre nisi cum vocali radicali a occurrunt, cum aliis autem duabus non paucas patientes lacunas. Sic regula est, nullis exceptionibus subjecta, quod consonantes j et v suis cognatis vocalibus i et u praeire nequeant, formis ji et vu nusquam caeterum occurrentibus. Insuper in declinandis vocabulis etiam immittitur vocalicum r ut quarta radicalis vocalis (vid. ubi de sonis, § 39, 3) , quae suam sedem in vocalica declinatione etiam vindicat.