Sermo XIII. De Diversis Capitulis Tertius. Die natali Domini. Contra avaritiam Judae et pro pauperibus.

0933A

Per omnes divini eloquii libros Filius Dei non solum Deus, sed et homo, ac filius hominis praedicatur. Et in veteri quidem Testamento praenuntiatur, atque promittitur, in novo autem demonstratur, et creditur; quoniam vetus Lex, ut ait Apostolus (Hebr. X) , umbra erat futurorum bonorum: illorum quippe bonorum quae compleri noscuntur in Christo, quibus homo humani generis, hodie per beatissimam Virginem natus, redintegravit 0933B imaginem, venenato serpentis morsu corruptam: ut cujus opifex a mundi principio fuerat, esset in consummatione saeculi reparator. Quis hanc pietatem digne mirari sufficiat? Quis tantae 313 bonitatis idoneus praedicator existat? Quis protestari sufficiat, immensum, et inestimabilem Deum ob nostram vitam fieri voluisse quod homo est, et universarum virtutum coelestium conditorem ad hujus terrenae carnis humilia descendisse? Sic tamen homo pro nobis factus est, ut non desineret esse quod Deus est. Nam licet Verbum caro factum sit, ut evangelista testatur (Joan. I) , tamen quia permanet esse quod ante hominem fuerat, additur statim, et habitavit in nobis; quo dicto et habitator ostenditur, et habitaculum pariter demonstratur. 0934A Sic ergo coepit esse quod prius non erat, ut non desisteret esse quod erat. Hanc omnipotentiam Filii Dei, et hominis, etiam mater Virgo testatur; quae de Spiritu sancto concipiens, ita Deum et hominem, quem pudico utero gestaverat, edidit, ut apud incorruptam tanti nominis matrem, post divinum partum gloriosior integritas permaneret. Divinum recte diximus partum, quia Deus est iste qui per Virginem natus in carne est; dicente Gabriele archangelo ad eamdem: Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. I) . Ex quo enim carnem nostrae fragilitatis assumpsit, idem Filius est hominis qui et Dei; quia non alius ex Maria natus est, quam qui per maternas illapsus aures, uterum Virginis opplevit. Sancto videlicet Spiritu ipse formans hominem 0934B suum, siquidem sapientia aedificavit sibi domum (Prov. IX) : habitaculum quippe corporis nostri jam suum, quo habitaculo indutus est; sine ullo damno integritatis maternae, egreditur. Nam beatissima Maria incorruptibilem pariens, et mater, et virgo est. Haec ad demonstrandum incarnationis Filii Dei mysterium breviter dixerim: nunc ad partem venio illius lectionis Evangelicae explanandam, quae jamdudum fuerat aliis incumbentibus praetermissa. Nam disseruimus (ut meministis) omnem textum lectionis ejus quae coenantem describit in Bethania Dominum, explanantes discubitum Lazari, rationem loci et temporis, Marthae ministerium, sororis ejus obsequium, unguenti virtutem, rationemque crinium quibus Maria pretioso myro unctos Christi tersit 0935A pedes; et quemadmodum Judas pio, debitoque 314 adversarius obsequio, dum patronus pauperum vult videri, furti reus arguitur: sed illud omisimus, vel potius reservavimus, quid inter hoc locutus fuerit Dominus Jesus. Sine, inquit, eam, sive sinite: utrumque enim et in Graecis, et Latinis exemplaribus invenitur; sed magis congruere videtur sensui cum legitur sinite, etc., propter illa quae pluraliter subsequuntur: pauperes enim semper habetis vobiscum. Quaerendum ergo, dilectissimi, quamobrem ad Judae solius verba pluraliter responderit Dominus, Sinite eam, ut in diem sepulturae meae servet illud: Pauperes enim semper habetis vobiscum, me autem non semper (Joan XII; Math. XXVI; Marc. XIV) . Admirabilis vere, ac nimium providens Christi patientia! 0935B In commune omnibus discipulis loquitur, ut ab adversantis Judae contumelia temperet; neque acriter ut in fraudatorem invehitur, sed dissimulato ejus crimine, quem et Evangelista furem noverat, leni monitu universos pariter instruit; docens interim, illud quod Maria fecerat, necessario erga se celebratum fuisse sepulturae mysterio. Caeterum pauperibus largiendi omni tempore, iis qui vellent esse posse copiam, quia semper nobiscum sint: sibi vero in carne jam non diu a quoquam ministrandum, quia post imminentem Passionem resurgens, continuo susceptum corpus ducturus esset ad coelum. Idcirco autem supradicta lenitate, ac promiscuo monitu, Judae sermones Christus evacuat, ne aut ipsi Judae occasionem 0935C excusandi furoris tribueret, aut alicui Apostolorum quidquam scrupuli daret, piam fortasse suspicanti Judae suggestionem; vel certe ne cuiquam postea lecturo, aliquod offendiculum reservaret. Judas enim licet studio fraudis, et odio 0936A Salvatoris, sub praetextu pietatis tamen, illa ipsa fallaciae verba deprompserat: Quare hoc unguentum venumdatum non est, inquit, denariis trecentis, et datum est pauperibus (Joan. XII) ? Irreligiosus 315 nimium, et satis importunus dispositor, avari fraudatoris affectum, crimen videlicet proprium, sub specie religionis dum tegere conatur, expressit. Irreligiosus plane, atque importunus; quia quod ad honorem Christi factum fuerat, non modo superfluum computavit, verum etiam sermone improbissimo reprehendit. Fraudator etiam; quia, loculum tenens, exportabat ea quae mittebantur ad usus indigentium, sicut evangelista conqueritur (Joan. XII, 6) . Avarus quoque; quoniam non satiabatur, stipendia pauperum quotidie subtrahendo, 0936B sed et sepulturae Christi pretium in propria ardebat lucra convertere: convertit autem non in momentanea suae cupiditatis lucra, sed salutis detrimenta perpetua. Siquidem non multo post, universa quae vel impius fur collegerat ex fraudibus perpetratis, vel quae sacrilegus Christi traditor pro mercede iniquitatis acceperat, cum vita pariter amisit. Nam praedictorum facinorum conscientia strangulatus, mortem debitam laqueo sibimet intulit praeparato, confestim rapiendus ad inferni supplicia. Quod autem unguentum illud ad obsequium profecerit Dominicae sepulturae, idem Salvator in Evangelio Matthaei apertius declaravit: Mittens, inquit, haec unguentum hoc in corpus meum, ad sepeliendum me fecit (Matth. XXVI) . Quamvis ergo Dominus Jesus 0936C conscientiae judex esset, noluit tamen Judam de occultis ejus acrius increpare, ne, quoniam verisimili ratione videbatur locutus, putaretur forsitan injuste correptus; atque hinc iracundiae justam concepisse causam, ut inimicis necandum traderet, quem 0937A sine ullo peccamine habuisset infensum. Nihil ergo acerbum Christus voluit pro merito sceleratae mentis illius loqui, ne Judas eum tradere videretur iratus. Vult enim Dominus vere justus judex, ut meriti proprii sibi sit causa unusquisque: vult et justum pro sola justitia pati: vult et iniquum, si in 316 malitia perduraverit, reum mortis proprio arbitrio judicari. Figuravit enim Deus hominem, ut Scriptura testatur (Gen. I, 26) , et ad imaginem similitudinis suae fecit illum, et dimisit eum in manu consilii sui. Posuit ante eum ignem, et aquam, dicens: Ad quod volueris, extende manum tuam (Eccli. XV) . Posuit, inquit, ante hominem Deus aquam, et ignem, id est refrigerium, et poenam; remissionem, et supplicium; vitam, et mortem. 0937B Quis, oro, non refugiat supplicium, poenam, et mortem; et eligat refrigerium, remissionem, ac vitam? Sed ille fugit mortem qui per itinera graditur vitalium mandatorum; ille donum percipit vitae qui per laborem spiritualium studiorum mortales actus evitat. Ideoque dictum est: Ecce aqua, et ignis: ad quod volueris, extende manum tuam (Eccli. XV) ; hoc est opus tuum. In manu quippe opera demonstrantur, quia nec tormentis subjici sine crimine possumus, nec praemium sine certamine 0938A promereri; dicente Apostolo: Numquid injustus Deus, qui infert iram (Rom. III) ? et iterum: Quoniam non coronatur quis in agone contendens, nisi legitime certaverit (II Tim. II) . Certamen nostrum contra vitia carnis est, contra cupiditatem pecuniae, contra animi iracundiam: quae sunt arma diaboli, quibus resistendum est utique galea fidei, lorica continentiae, misericordiae clypeo, in quo possimus, ut ait Apostolus, omnia jacula nequissimi candentia exstinguere (Ephes. VI) . Etenim sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosyna resistit peccato (Eccli. III, 33) , id est, sicut aqua baptismi salutaris exstinguit flammam gehennae per gratiam, ita eleemosynarum fluvio omnis ille coacervatus post acceptam fidem, peccatorum ignis exstinguitur; si tamen post 0938B conversionem, non iterum renovatis criminibus inardescat. Is enim qui eleemosynis remedium peccatorum poenitens quaerit, debet jam non agere poenitenda, ne quod uno latere exstinguitur, alio succendatur. Fluvium diximus eleemosynarum, ut largitatem donandi sentires: sed rarus quisque est qui vel rorem spargat 317 eleemosynae suo refrigerio profuturum. Egreditur de ecclesia Christianus, et surdis auribus precantem pauperem praeterit. Ita nos Deus 0939A exaudiet obsecrantes, ita inter pericula imminentium barbarorum, auxilio protegi divino merebimur; scriptum est enim (Tob. XII) , bonum esse jejunium cum eleemosyna. Utrumque fieri oportebat ad indignationem Domini mitigandam. Sed jejunare forsitan non potes, et non potes quia non vis: vel certe esurientibus alimenta largire. Qui tribus horis praeter solitum jejunus esse non potes; poteris profecto intelligere, quid patiatur ille qui per inopiam jejunat invitus, quem jejunare tua crudelitas facit, qui largis dapidus saginatus, nec exiguo cibo famem solari cogitas indigentis. Sterilitatem causaris, necessitates praetendis, temporis angustias quereris: turpius illo indigente mendicas; quin potius Deo ingratus existis, dum falso quereris. Sed esto: si 0939B sterilitas fuerit, hanc tu solus sentis, quaeso, pauper ille non sentit? Quid, quod argentum novum quotidie lucrari moliris? domos marmoribus exstruis? vestes sericas comparas? monilia auro gemmisque pretiosa mercaris? Pudet dicere, poenitet recordari, quantus numerus rusticorum, de possessionibus praedicta pompa viventium, 318 vel fame sit mortuus, vel eleemosyna Ecclesiae sustentatus. Proh dirum nefas! mortui sunt homines in quibus omnis census est possidentis: ita nec praesentis temporis utilitatibus consulunt, dum nimia cupiditate caecati sunt. A nostris ergo incipientes, charissimi, benefaciamus egentibus ac miseris; victum, potum, vestitum indigentibus ministremus, quia operum talium justus retributor est Dominus; qui cum venerit 0939C in majestate sua (Matth. XXV) , regnum coelorum largietur in parte dextera pro merito constitutis nutritoribus 0940A inopum: at e contrario inhumanos, atque impios aeternis decernet ignibus concremari, seipsum dicens in pauperibus vel pietate fotum, vel crudelitate neglectum. Tantus erga pauperes suos nostri Salvatoris affectus est. Studeamus ergo diligere et in pauperibus Christum, qui nos dilexit per omnia; et qui tamquam bonus pastor, animam suam posuit pro ovibus suis (Joan. X) . Sed si explanare coepero, quibus officiis dilectionem tuam circa Dominum probes, nescio utrum me ipsum loquentem diligas, nescio utrum me libenter audias: nisi si forte ita religiosus es, ut sicut laetabaris paulo ante in divinis beneficiis, sic etiam praeceptis ejus parere desideres, et amplectaris discere, quae sint exercenda erga Deum dilectionis officia. Ipse Dominus 0940B loquitur, qualis amor esse in eum debeat uniuscujusque credentis. Qui habet praecepta mea, inquit, et servat ea, ille est qui diligit me (Joan. XIV) . Perfecte enim ille diligit Deum qui praecepta ejus vel habet in corde, vel custodit in opere. Nam qui perfunctoria confessione, ore tantum refert divina mandata, et ea nec mente retinet, nec factis servat, nequaquam potest hic dicere: Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo, in consilio justorum, 319 et congregatione (Ps. CX) ; sed necesse est ut cum synagoga populi contemptoris, increpantem Deum audiat per prophetam: Populus hic me labiis diligit, cor vero eorum longe est a me (Is. XXIX; Matth. XV) . Nolite errare; Deus non irridetur (Galat. VI) . An existimatis quod Deum diligat tepidus, ac 0940C negligens christianus, qui idola in possessionibus suis coli permittit; qui fanum daemonis, et aram diaboli 0941A stare in contumeliam Dei patitur; qui adulteria, et stupra exercere non desinit; qui aliena quotidie rapit, quotidie concupiscit; necare proximum quibuscumque modis gestiens, quo vel voluptatem, vel cupiditatem suam licentius impleat, licet explere non possit? Nam stupri assiduitas luxuriam carnis non cohibet, sed accendit; dicente Propheta: Omnes fornicantes, velut ardens clibanus corda eorum (Osee VII) . Praedatoris quoque rapacitas non comprimit avaritiam, sed irritat; scriptum est enim: Qui amat pecuniam, non satiabitur pecuniis (Eccl. V) . Nec ille Deum diligit qui non miseretur pauperum, in quibus Christus se vel foveri contestatur, vel negligi. Quod enim non fecistis, inquit, uni ex minimis his, nec mihi fecistis (Matth. XXV) . Et Joannes apostolus 0941B in epistola sua loquitur: Qui viderit fratrem suum in necessitate constitutum, et clauserit viscera sua ad eum, non est charitas Dei in illo (I Joan. III) . Mentitur ergo se amare Christum qui eum in egeno non diligit, qui dilectionem quam promittit verbis, negat operibus. Studeat igitur unusquisque factis misericordiae approbare quod Deum diligat, ut dilectio Dei mundet eum ab omni peccato. Vis autem nosse, quantum eleemosynae sublevent onera peccatorum? Audi consilium quod peccatori diviti ingerit propheta Daniel: Nunc, inquit, rex, consilium meum placeat tibi; iniquitates tuas eleemosynis redime, et peccata tua miserationibus pauperum (Dan. IV) . Sed forte vel tibi, vel filiis tuis servatum aestimas quod pauperibus negas. Nolo sis tam periculose 0941C sollicitus; nescis enim 320 quid pariat 0942A subsequens dies. Deus noster potens est et illis dare, sicut et tibi; quinimmo quidquid largitus pauperibus fueris, et tibi, et tuis liberis contulisti. Deesse nihil poterit eis quibus Christum comparticipem feceris. Novit retribuere qui se in pauperibus testatur accipere. Securus dona; est enim repensor idoneus qui coelorum regna promittit. Loquitur Scriptura divina: Conclude eleemosynam in corde pauperis, et ipsa pro te exorabit ad Deum (Eccli. XXIX) ; hoc est dixisse: vende patrimonium, et eme patrocinium; cujus interventu certus de impetrata venia, venturum Judicem liber merearis aspicere. In Evangelio autem: Si vis perfectus esse, ait, vende omnia tua, et da pauperibus; et habebis thesaurum in coelo; et veni, sequere me (Matth. XIX) . 0942B Si omnia erogare praecipimur, advertamus, quis reatus exspectet eos, atque eas, quibus sericae, et purpureae, et auratae vestes in usu sunt, si nudos qualicumque indumento non texerint. Quaedam feminae onerant auro, et margaritis, vel sua, vel filiarum membra; et aridis manibus praetereunt inopum precantium turbas. Brutis quoque animalibus, equis, ac mulis, ex argento, et auro subtilia ornamenta componunt; et homini ad imaginem Dei facto vilissima vel vestimenta, vel alimenta non tribuunt. Et existimant se aliquam requiem in die judicii invenire, nisi vel de caetero opera pietatis arripiant? Obsecro vos, misericordes simus in pauperes, ut et ipsi juxta Domini eloquium (Matth. V) misericordiam consequamur. Et divites, et mediocres, 0942C certatim debent 321 eleemosynas dare pro 0943A viribus: Nihil enim intulimus in hunc mundum, sed nec auferre aliquid possumus (I Tim. VI) . Nudus exivi, ait sanctus Job, de utero matris meae, nudus iterum revertar in terram (Job. I) . Hoc secum quisque portat ex facultatibus quas accepit, quod in opus religionis impenderit, quod pro dilectione Dei fecerit, praeceptis ejus obtemperans; dicetur enim in die judicii: Ecce homo, et opera ejus; non dicetur: Ecce homo, et potentia ejus, et divitiae ejus, et haeredes ejus. Opera requirit qui praecepta commisit; misericordiae repensor est qui docuit pietatem, qui dilectionem sui in praeceptorum probari custodia praefinivit. Nam sibi praestitum reputat quidquid egeno praestitum erit. Unde alibi legimus: Qui miseretur pauperis, Deo fenerat (Prov. XIX) . Et plane 0943B fenerat; recipiet enim magna pro modicis, et coelestia pro terrenis ab ipso Dei Filio sempiterno, cujus regnum cum Patre, et cum Spiritu sancto, permanet in omnia saecula.