Sermo XVII. De Diversis Capitulis Septimus. Die dedicationis basilicae Concilii Sanctorum.

336 Divinis muneribus, et coelestibus beneficiis 0960A condignas referre gratias pusillitas nostra non praevalet, fratres charissimi. Nam ut venerandas Sanctorum reliquias haberemus, Deus noster tribuit: deinde ut hanc honori eorum fundare basilicam valeremus, ipse largitus est: et hodie ut adepti summorum sacerdotum praesentiam, dedicationem celebrare mereamur, ipse concessit. Convenerunt enim sancti antistites, et apostolici viri, ad persolvendum beatissimis patribus, et praeceptoribus suis debitae devotionis obsequium, ut ubertate plenissima benedictionum spiritualium ditaremur; licet importunitas barbarorum maximam partem celebritatis diei hodierno subtraxerit, ne caeteri sancti antistites, quos interfuturos credidimus, advenirent. Jam qui sunt isti quorum beatis reliquiis illustramur, hinc incipiam numerare. Primo in loco Joannes Baptista est, 0960B ultimus quidem, sed maximus Prophetarum: novissimus 337 tempore, quia omnis Lex, et Prophetae usque ad Joannem (Matth. XI, 13) ; sed merito prior, et dignitate praestantior, quia ita de illo Christus loquitur ad Judaeos: Quid existis in deserto videre? Prophetam? dico vobis et plusquam prophetam. Hic est enim de quo scriptum est: Ecce mitto Angelum meum ante faciem tuam, qui praeparabit viam tuam 0961A (Ibid., 8) . Uno testimonio Salvatoris beatissimus Joannes Baptista et angelus, et apostolus, et propheta praecipuus declaratur. Vere enim Dei est angelus, qui praecursor, et nuntius Christi est: vere apostolus est, qui missus a Deo est, destinatus enim nuncupatur apostolus. Fuit, inquit, homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes (Joan. I, 6) . Idcirco autem sanctus ipse propheta dicitur, et plusquam propheta, quia Christum et sua, et omnium prophetarum voce praedictum, digito meruit demonstrare; dicens: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Ibid., 29) . Post hunc habemus Andream beatissimum, primum Joannis ipsius discipulum, deinde Salvatoris; quem priorem Christus apostolum scribitur elegisse. Erat, inquit, Andreas frater Simonis Petri unus ex duobus qui audierant ab 0961B Joanne, Ecce Agnus Dei, et secuti erant eum. Invenit hic primum fratrem suum Simonem, et dixit ei: Invenimus Messiam (quod est interpretatum Christus). Et adduxit eum ad Jesum (Ibid., 40) . Tertius beatus Thomas, qui post resurrectionem Christi solus desideravit, solusque obtinuit, ut membra Christi curiosis quidem, sed utique dignis manibus contrectaret. Ardentis siquidem desiderii fuit illud, non incredulitatis, quod condiscipulis suis, qui ipso absente Dominum viderant, ait: Nisi videro, et contrectavero, non credam (Joan. XX, 25) . Erat enim valde anxius, ne non et oculis frueretur eo quod corde credebat; ne privaretur aspectu illius lucis qua se caeteri apostoli illuminatos gloriabantur. Satiavit esurientem Dominus, cujus manet illa promissio: 0961C Beati qui esuriunt, et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur (Matth. V, 6) . Apparuit secundo Apostolis (Joan. XX, 26) , ut Thomae desiderium adimpleret: profuit cupiditas ejus et caeteris; nec ipse minus 0962A aliquid habet, quia posterior Christum videt. Nam detrimenta prioris aspectus visu pariter, et attactu compensat; qui utique, si juxta opinionem quorumdam infidelis fuisset, Christus illi post 338 resurrectionem suam apparere non fuerat dignatus. Scriptum est enim: Quoniam invenitur ab his qui non tentant eum: apparet vero his qui fidem habent in ipsum (Sap. I, 2) . Quod autem dixit illi Salvator: Noli esse incredulus, sed credens (Joan. XX, 27) ; et: quia vidisti, credidisti: beati qui non viderunt, et crediderunt (Ibid., 29) ; informare in eo voluit omnes postea credituros, ut populus noster, similis Thomae qui absens erat quando apparuit Christus apostolis, relationi eorum indubitatam fidem commodet; nec exigat in carne conspicere quem testimonio apostolorum, post passionem crucis resurrexisse, 0962B et visum fuisse didicerit. Neque enim postquam regressus est ad coelos, solis in hoc mundo virtutibus praesens, debet quotidie pro cujuscumque voluntate, singulis, universisque credentibus, in corpore apparere. Sufficiat nobis, quoniam sancti Thomae curiositas, ambiguitatis futurae scrupulo satisfecit. Quod enim absens fuit, quod avidius et videre, et attrectare Dominum perquisivit, totum nostrae procurabatur saluti; ut evidentius nosceremus resurrectionis Dominicae veritatem, quam beatus Thomas ob necessariam curiositatem providenter reprehensus affirmat, dicens ei: Dominus meus, et Deus meus (Joan. XX, 28) . Quartus Lucas est evangelista, qui beatos Apostolos pari merito subsecutus, et Evangelii librum, et Actus Apostolorum, miranda 0962C examinatione conscripsit. Horum quatuor beatas habemus in praesenti reliquias, qui regnum Dei, et justitiam praedicantes, ab incredulis, et iniquis occisi, Deo semper vivere operationum suarum virtutibus 0963A 339 demonstrantur. Joannes in Sebastena urbe provinciae Palaestinae, Thomas apud Indos, Andreas et Lucas apud Patras Achaiae civitatem, consummati referuntur. Post istos habemus Gervasium, Protasium, atque Nazarium, beatissimos martyres, qui se ante paucos annos apud urbem Mediolanensem sancto sacerdoti Ambrosio revelare dignati sunt, quorum sanguinem tenemus gypso collectum, nihil amplius requirentes; tenemus enim sanguinem, qui testis est passionis. Recepimus etiam 0964A sanctos cineres Sisinnii, Martyrii, et Alexandri, quos nuper in Anaunia venerandae religionis cultui attentius inhaerentes gens 340 interfecit sacrilega, flammisque adhibitis concremavit, ut holocaustum Deo ipsi fierent, qui Christianos suos victimas daemoniis ministrare, increpatione justissima vetuissent. Jam quid post istos decem, de Quadraginta Martyribus dignum loquar, qui se itineri meo, cum per urbes Cappadociae Jerusalem pergerem, fideles comites praebere dignati sunt? In ipsa enim 0965A maxima Cappadociae civitate, quae appellatur Caesarea, ubi habent iidem beatissimi insigne Martyrium, reperimus quasdam Dei famulas, monasterii sanctarum virginum dignissimas matres, prorsus Mariae, et Marthae consimiles, quas merito diligat Jesus; natura, fide, et studio, et castitatis integritate germanas. Quibus ab avunculo suo summo sacerdote, ac beato confessore Basilio, olim traditae fuerant horum martyrum venerandae reliquiae, quas desiderio nostro incunctanter, ac fideliter tribuerunt; idoneos veneratores tanti nos esse muneris approbantes, simulque suh testificatione Domini confitentes, se semper orasse Deum nostrum, ut haec tam pretiosa possessio in tales transfunderetur haeredes qui eam consimili fide, diligentiaque percolerent; 0965B qui studii, ac venerationis ipsarum et successores, et augmentatores existerent; quoniam essent ipsae in annis senilibus constitutae, et transmigrationem 341 de hoc mundo suam quotidie exspectarent. Exaudita est ecce fidelis oratio. Venerabiles ipsas Martyrum quadraginta reliquias populis credentibus hodie proponimus percolendas, licet eis ex illo jam tempore celebritas debita numquam defuisse nostri cognoscatur officii, praeclaris eorum beneficiis salutariter mancipata. Sed jam quo ordine ad martyrii gloriam pervenerint ipsi beatissimi, breviter enarrabo; quamvis ad prosequendas eorum laudes imparem me esse confitear. Plane habent idoneum suis meritis, dignissimumque praeconem, 0966A beatae recordationis virum, confessorem Basilium, Ecclesiae Caesariensis antistitem, cujus eloquentia singularis, et sermo Apostolico sale conditus, paupertatem mei retundit ingenii. Quid enim a me inferri novum potest quod non ille in eorum laudibus ubertate eloquii sui opulenter effuderit, copiose ornaverit, signanter expresserit? Ingentis quippe difficultatis est, easdem virtutes diversis sermonibus praedicare. Aggrediar tamen instituendae dilectionis vestrae causa, vel historiam replicare gestorum. Milites erant isti in partibus minoris Armeniae constituti, florentes aetatibus, corporum proceritate sublimes, experientia belligerandi laudabiles, stipendiis militaribus virtutum suarum merito honorati, et, quod haec omnia supergreditur, Christiani; 0966B atque ad omnem probitatem morum, bono venerandae religionis ornati, et spiritualibus armis doctrinae coelestis instructi. Statim denique ubi tuba persecutionis increpuit, fortissimos Christi milites amor fidei praecinxit ad bellum. Nam cum feralia edicta sacrilegi regis proponi a judicante coepissent, quibus praecipiebatur ne quisquam vel privatus, vel miles, Christianum proferre nomen auderet, sed ut omnis populus sacrificare daemoniis cogeretur; sponte prorumpunt in medium, Christianos se esse clarissima voce testantur, seque ab hoc salutari cultu nullis terroribus divelli posse pronuntiant. Intuitus constantiam juvenum terribilis persecutor, seposita auctoritate, blandis eos hortatur 0967A alloquiis, ne vellent hac pertinacia uti, ne erga imperatorem suum contumeliosi 342 existerent, ne ejus praecepta contemnerent, ne alias devotissimi, in hoc facto offensam regis maximam provocarent, a quo magis beneficia, et honores pro hac specialiter obedientia sperare deberent. Indecorum certe bellatoribus viris esse, ut inter ignavos, et noxios, morte turpissima deperirent. Cogitandum illis esse juventutis suae florem, et jucunditatem lucis hujus ac vitae, quam sine respectu ullius rationis imprudentes amittere suaderentur. Talibus auditis Christiani viri, meritoque mirabiles, venenatas perniciosi hortatoris blanditias non solum constantibus animis respuerunt, verum etiam responsione acerrima refutarunt. Quid tu, aiunt, omnium 0967B nequissime, contra Deum rebellare ausus, famulos ejus verbis fallacibus supplantare conaris? Quid nos a cultu Dei veri, et vivi, ad mortua daemonum simulacra inclinare contendis? Quid honorum terrestrium caducis promissionibus, et inanium rerum praestigiis, animos nostros e vigore fidei coelestis depravare pertentas? Exsecramur munera, quae detrimentum salutis important; repudiamus honores, qui auferunt illam gloriam sempiternam; reprobamus amicitias regis, quae nos a charitate Dei separare desiderant; respuimus et hanc temporalem nostri corporis vitam, quae cum periculo fidei servata animae acquirit interitum; postremo nec suppliciis praesentibus deterremur. Tradimus carnem poenis, quascumque irrogare volueris, ne abnegantes 0967C Christum Deum, ad tormenta perpetua demergamur, quae diabolo, et vobis ministris ejus sunt ab initio praeparata. Tunc ille judex iniquitatis, hujusmodi dictis accensus, furorem suum, quem paulo ante subtilius explere voluerat, excogitata supplicii novitate geminavit. Perspiciens enim regionis naturam 0968A nimiis rigentem frigoribus, tempus etiam, quo maxima hiemis asperitas Aquilone flante violentius incumbebat; montes nivibus, pruinis arva tegebantur; liquores agnoscere suam naturam solis ignibus cogebantur; stupebant ingenti glacie torrentium fluminum cursus; stagnum quoque urbi in qua ista gerebantur, subjacens, 343 longe lateque diffusum, validissimo gelu durante, iter solidum plaustris gementibus commodabat. Hac ergo vi loci, vel temporis immanitate perspecta, sacrilegii Gentilis exactor, istud supplicii genus sanctis adhiberi imperat, ut nudatis corporibus religati in aperti aeris pruinosa duritie pernoctarent, balneis longe sub conspectu eorum fumantibus; ubi velox remedium victis callidus persecutor, animas eorum magis interficere gestiens, 0968B promittebat. Sed beatissimi martyres, Spiritu sancto ferventes, vestibus suis procul abjectis, festini ad stadium properant, coronam tanto certamini propositam coelitus intuentes. Deinde hortatibus mutuis patientiae, vires accendunt, gloriam regni coelestis poenis praesentibus praeferunt, et hoc inter caetera replicantes: quod qui pro salute regis terreni hostiles gladios formidare contempsimus, cur non pro fide Dei, ac Domini nostri Jesu Christi regis aeterni, omnes irrogatos nostro corpori cruciatus, aequo animo patiamur, ocius ad aeternae lucis beatitudinem, vitamque perpetuam, gloriosae mortis compendio transituri? Inter pruinas ardebat Fides, et coelestes animi desiderio Christi fervebant. Urebat 0968C acritudo nimii frigoris lucentes rigentium corporum cutes: at occupatae erga Dei amorem religiosae mentes amoenitatem paradisi cogitabant. Terebrabantur penetralia viscerum gelu, ita ut medullas ossium gravissimis cruciatibus internus quidam glacialis tortor urgeret: et animorum virtus immobilis, 0969A cursus sui metas aspiciens, de proxima consummatione gaudebat, fideli tolerantia promissum Dei munus exspectans. Sed unus ex eorum numero, brevissimi adhuc, et jam supremi doloris impatiens, rogare miser coepit ut ad balneas duceretur. Miles interea, cui sollicitudo injuncta fuerat ut illud mortis lavacrum victis quibusque reseraret, dum curiosis oculis de loco sublimi agonem virorum spectat insignium, rei exitum captans, videt ducem coelestis militiae descendentem cum multitudine angelorum, et fortissimis bellatoribus claras vestes, atque opima singillatim 344 praemia erogantem, quae solus ille miserabilis cujus fidem diabolus fregerat, non accepit. Ducitur infelix ad balneas; ibique confestim caloris afflatu, quo se animandum crediderat, exanimatus, et vitam perdidit, et coronam. Luctuosum 0969B facinus gratulatio inopinata subsequitur. Repente ejus locum supradictae visionis admirator invadit; nudat membra optato supplicio; se esse Christianum clamore ingenti congeminat, quem spectaculi illius admirabilis virtus, subito ex Gentili verum fecerat Christianum. Tenetur continuo professionis suae reus; ligatur volens, et secantibus vinculis crudeliter innodatur; perseverat adstrictus, gloriatur in poena, spe divinae remunerationis effertur. Crescit inter supplicia fides Christi: augetur inter tormenta dilectio. Nam sensu apostolico testabatur: Me nulla suppliciorum vis, nulla immanitas tormentorum poterit separare a charitate Dei, quae est in Christo Jesu Domino nostro (Rom. VIII, 9) . In mediis cruciatibus novus martyr, instruente Spiritu 0969C sancto, eruditur et proficit; moritur et triumphat. Trinitas adoranda testem suum inter poenas fideliter permanentem, martyrio ipso ad vicem baptismi, gloriosius et abluit, et emundat, et ad coelorum 0970A regna perducit. Commoritur denique quadragesimus iste sanctus cum sanctis, ut sacer numerus, quem Salvator jejuniis honoraverat, compleretur; sicut ipsi beati martyres orasse memorantur. Post haec jussit carnifices, defunctorum corpora longius transportata ignibus concremare. Relinquebant unum, qui adhuc vivere putabatur, si forte mutaret in pejus ipsa solitudine voluntatem. Ibi ejus venerabilis mater, quae talem filium bono sapientiae coelestis lacte nutriverat, cucurrit ad cadaver spirantis filii, et propriis eum manibus vehiculo quo corpora aliorum congesta ad pyram trahebantur, imposuit. Vade, inquit, nate, istam bonam viam, salvus cum coaetaneis tuis, et gloriosus ad Dominum. O admirabilis, et vere digna mater martyris! quinimo et ipsa jam martyr; quae propriis visceribus non pepercit, 0970B dum sua membra pro Christi nomine puniri laetatur in filio. Jam vero nec illud in postrema parte reticemus, quod cum cineres exustorum corporum, mandato persecutoris, in fluvium jacerentur, non defuerunt religiosae manus, quae partem cineris 345 vel furto eriperent, vel pretio compararent. Hinc et Ecclesia Caesariensis exsultat, et nostra fraternitas non immerito gloriatur, reservatum sibi providentia Dei salutare munus intelligens. Portionem reliquiarum sumpsimus, et nihil nos minus possidere confidimus, dum totos quadraginta in suis favillis honorantes amplectimur: sicut illa in Evangelio (Matth. IX, Luc. VIII) fidelis mulier quae per fimbriam Christi salvata est, oram tenuit vestimenti, et virtutem divinitatis exegit: attactu 0970C fimbriae medelam credenti fides traxit, et salutem quam praesumpserat, acquisivit. Itaque pars ipsa quam meruimus, plenitudo est; dividi enim quadraginta isti martyres ab invicem nullo modo possunt, 0971A quorum sunt inseparabiles et indiscretae reliquiae. Nam sicut animas eorum igneus ille Spiritus Dei, salutaris fidei unitate conjunxit ( Erat enim (Act. IV, 32) omnium credentium cor unum, et anima una), ita etiam membra eorum concremans ignis in unum favillae corpus redegit. Habemus ergo et hos quadraginta, et praedictos decem sanctos, ex diversis terrarum partibus congregatos; unde hanc ipsam basilicam eorum meritis dedicatam, Concilium Sanctorum nuncupari oportere decernimus. Dignum est enim, ut ad tantorum Martyrum venerandas reliquias processuri, ad Concilium Sanctorum nos procedere fateamur. Tot igitur justorum patrocinio adjuvandi, tota fide, omnique desiderio, supplices secundum eorum vestigia curramus; ut ipsis intercedentibus, 0971B universa quae poscimus, adipisci mereamur, magnificantes Christum Dominum tanti muneris largitorem; cui omnis honor, virtus, et gloria, cum Patre, et cum Spiritu sancto, ante omnia, et nunc, et semper, et in cuncta saecula saeculorum. Amen.