Caput III.

0133A

I. Novi rumores in Rufinum ab amicis Hieronymi ob reliqui operis Origeniani translationem excitantur. II. Rufinus, matre amissa, ad Hieronymum scribit, cumque Siricii pontificis literis formatis, ex Urbe in patriam Concordiam revertitur. III. Non alia quam solius itineris caussa, Mediolano pertransit. IV. Ad illum in patria morantem Hieronymus literas scribit, quae ei non redduntur. Pauliniani, Eusebii, et alterius Rufini iter ex Palaestina Romam quoto anno contigerit. V. Hieronymus alias literas ad Pammachium scribit contra praefationem Rufini in libros Periarchon. Inde simultas inter utrumque augetur. VI. Rufinus Syrus utrasque Hieronymi literas, Pammachio Rufinoque reddendas, Romam detulit. VII. Harum priores summatim recensentur.

I. Nondum rumor ob priores duos libros Periarchon, a Rufino translatos, bene conquieverat, quum 0133B subinde reliqui duo latinitate donati, ignes sopitos denuo excitarunt; vix enim interpretationis suae schedas inemendatas, nec publici juris factas, e manibus labi sivit Rufinus, quum Pammachius et Oceanus, viri apud Romanos clari nominis, sed Hieronymi, Augustini, et Paulini Nolani amicitia longe clariores, easdem schedas furtim sibi porrectas, et pravis sententiis clam alicubi incrustatas, ut contendit quidem Rufinus, ad Sanctum Hieronymum in Palaestinam continuo transmiserunt hoc eodem A. D. 398. quo Rufinus post Pascha translationem absolverat. Pammachius et Oceanus Rufini nomen reticuerunt in epistola de hac re ad Hieronymum scripta, seu quod in exemplari deesset, seu potius, quod Hieronymum, absque alia explicatione, interpretis nomen facile adsequuturum existimarent. Sane Hieronymus in responso ad literas, ad se per Rufinum eodem tempore scriptas, ex stilo, ait, se statim praefationis auctorem novisse. Ergo ejus nomen 0133C a scripto aberat. Porro summum virum, zelo alias catholicae fidei ultro inflammatum, Romani proceres in Rufinum bono quidem animo, ut credere malim, concitare studuerunt, quaedam minus catholice in ejus translatione exposita, quaeque impietatem Origenis monstrare poterant, ab interprete subtracta, caussantes. Ideo se, Romanosque omnes novam Periarchon versionem ab Hieronymo flagrantissime cupere, ut interpolata proderet, et male explicata convinceret: utque Hieronymum eo magis accenderent, illius ingenium et Fidem in praefatione Operis ficte laudari addiderunt, quasi ejus nominis fama Rufinus propriam haeresim tegere voluisse putaretur. Sed praestat, verba ipsa brevis alioquin Pammachianae epistolae, quae nunc est XL. alias LXIV. (Nunc LXXXIII.) in medium proferre: Sanctus aliquis ex fratribus schedulas ad nos Cujusdam detulit, quae Origenis volumen, quod Periarchon inscribitur, in latinum sermonem versum tenerent. Et quoniam in his multa sunt, quae tenuitatem nostri 0133D ingenii permovent, quaeque minus catholice dicta aestimamus, suspicamur etiam, ad excusationem auctoris, multa de libris ejus esse subtracta, quae apertam impietatem ejusdem monstrare potuissent, quaesumus praestantiam tuam, ut et hoc specialiter non tam nobis, quam universis, qui in Urbe habitant, profuturum opus digneris impendere, ut supradictum librum Origenis, quemadmodum ab ipso auctore editus est, ad fidem, tuo sermone manifestes: et quae a defensore ejus interpolata sunt, prodas, ut quae etiam in his schedulis, quas ad sanctitatem tuam direximus, vel contra catholicam regulam, vel imperite edita sunt, redarguas atque convincas. Sane subtiliter in praefatione operis sui, mentionem, tacito nomine, tuae sanctitatis expressit, quod, a te promissum opus, ipse compleverit; illud oblique agens, etiam te simili ratione sentire. Purga ergo suspiciones hominum, ne, si dissimulaveris, consentire videaris. Haec ad Hieronymum 0134A Pammachius et Oceanus, dum inter eum Rufinumque praeteritae simultatis ob caussam Origenianam cicatrices vix coaluerant.

II. Rufinus hoc eodem tempore in patriam profecturus, literas ex Urbe ad Hieronymum scripsit, quibus et se diutius quam animo destinaverat, Romae mansisse, et Concordiae civitate matrem suam vita functam, significavit, spiritualium tamen parentum (Chromatii et Eusebii) desiderio ad patriam revocatum, quum alioqui matris amissae luctu illuc accedere prohiberetur, ne scilicet maternae domus adspectus dolorem propius augeret, quem procul a patria, animo difficulter premere poterat. De Hieronymo etiam oblique conquestus est, quasi, eo non inscio, morsus Romanorum subiisset. Haec Rufini epistola intercidit. Adhuc tamen Hieronymi ad Pammachium et Oceanum, ipsumque Rufinum responsa supersunt, nosque infra quae in iis continentur, singulatim recensere conabimur, inde historiam Rufinianam illustratur. Rufinus haec interim annum 0134B et eo amplius Romae et Pincti moratus, ad Venetiam nostram properaturus, vasa colligit, literasque formatas, publicas fidei tesseras, nonnisi Catholicis, in alienam paroeciam abeuntibus, per episcopos dari solitas, ab Siricio Pontifice de more impetrat. Eas postmodum a Rufino prolatas colligimus ex Hieronymo in lib. III. Apol. ubi ait pag. 459. Siricii in Domino dormientis profers epistolam. Et infra pag. 462. Tale quid et contra Papam Anastasium disputas, ut, quia Siricii episcopi habes epistolam, iste contra te scribere non potuerit. Apertius hoc ipsum pandit in epist. XCVI. alias XVI. (Nunc CXXVII.) ad Principiam, quod est Epitaphium Marcellae: petunt (Rufinum innuit) et impetrant Ecclesiasticas epistolas, ut communicantes discessisse videantur. Nec multum tempus in medio, succedit in Pontificatu vir insignis Anastasius. Siricium Sanctissimum virum inique culpari, quasi homini haeretico literas communicatorias impartiri non dubitaverit, suo loco apparebit. 0134C Rufinus ergo Roma discessit A. D. 398. ante diem XXVI. Novembris, quo Siricius diem obiit, ex Daniele Papebrochio in Propylaeo par. I. pag. 59. et ex Pagio ad eundem annum § 2. alioqui non Siricii, sed Anastasii literas communicatorias protulisset. Baronius eodem A. D. 398. § 1. ubi Siricium ait demortuum die 22. Februarii translationem aliquam hoc die et mense quidem, sed anno insequenti 399. peractam pro die emortuali accepit. V. Bolland. Febr. tom. III. p. 282. Spacium verbis illis Hieronymianis denotatum, nec multum tempus in medio, menses aliquot fortasse complectitur ante demortuum Siricium, eique suffectum Anastasium. Hic enim mox die V. Decembris, quae in diem Dominicam incidit, ordinatus est, ex Pagio A. D. 398. § 5 et A. D. 402. § 16. Itaque Rufinus per mollissimum Flaminiae iter, ut ait Hieronymus initio libri II. Apologiae, Mediolanum primo contendit, ubi Simplicianus Ambrosio, die 5. Aprilis elapsi anni 397. terrae mandato, in cathedra Mediolanensi successerat, ut 0134D Auctor est Mabillonius in Museo Italico tom. I. par. II. pag. 115. Rufinus lib. I. suae Apologiae, ab Eusebio Cremonensi interpretationem suam libri Periarchon falsatam contendens, impiam sententiam in suas schedas intrusam, sibi per eundem Eusebium Mediolani recitatam conqueritur: Quum, inquit, hujusmodi sententiam apud Mediolanum (Eusebius) recitaret, et a me quae exigebat, falsa esse dicerentur, interrogatus a quo accepisset exemplaria, respondit, matronam quandam sibi dedisse. Eusebius, qui in praeterito dissidio inter Hieronymum Epiphanio faventem, et Rufinum Johannis Hierosolymitani studiosum, palam, ut dictum est, Hieronymo adhaeserat, postea Romam, priusquam Rufinus hinc discederet, ex Oriente pervenerat. Ejus iter adventumque accurate designant haec verba Hieronymi in libro III. Apologiae pag. 462. Paulinianus et Eusebius Post Annum vestrae navigationis profecti sunt. Rufinum initio 0135A veris A. D. 397. Nolam adplicuisse probavimus. Quare Eusebius, qui verno tempore, navigationi congruo A. D. 398. in Italiam transmisisse videtur, ineunte aestate ejusdem anni 398. Romae jam aderat, ubi Rufinum suae communionis et consortii participem habuit, priusquam uterque, hic Concordiam, ille Cremonam iturus, Mediolanum proficisceretur. Hoc ipsum Rufinus testatur in lib. I. suae Apologiae. Si hoc, inquit, in meis literis (Eusebius) invenisset, et vere scrupulum aliquem ex ipsa lectione cepisset quum me, sicut ipse nosti, Romae positum, haberet praesentem, continuo utique perquisivisset, et ipsa ad me scripta detulisset, quippe qui usque ad ipsum tempus etiam Videre Me, et Salutare, et in oratione Communicare solitus erat. De Eusebio Cremonensi Rufinum hic loqui, nos dubitare non sinunt haec verba Hieronymi contra Rufinum in lib. II. Apologiae: Vociferare et clamita per plateas; non est meus liber; et, si meus est, schedulas inemendatas Eusebius furto abstulit. Matronam, quae Rufini schedas tradidit Eusebio, 0135B a quo postea Pammachius et Oceanus eas ad Hieronymum transmittendas, acceperunt, fuisse Marcellam, aperte colligitur ex ejus epitaphio, ut dicam inferius. Hieronymus commentarios suos in Jeremiam et Matthaeum eidem Eusebio nuncupavit.

III. Norisius Cardinalis ubique Rufinum exagitans, Mediolanum haereses suas disseminandi caussa petiisse scribit in Historia Pelagiana lib. I. cap. II. ut Venerium ejusdem Urbis Antistitem in suas partes traheret. Inde postmodum Aquileiam se contulisse, ut Origenianis deliriis patrium etiam solum locupletaret, et Chromatio, alteri Italiae metropolitae, novorum dogmatum virus instillaret, ac pro Catholicae Fidei rudimentis, quae ante triginta annos ab eodem, tunc presbytero edoctus fuerat, ingratas profecto vices rependens, impiissimis erroribus sanctissimum juxta ac doctissimum senem imbueret. Neque vir summus tam atrocia in Rufinum sine ullo teste dixisse contentus, haec statim subjungit: Quis autem heic hominis 0135C conatus non execretur, qui uno fere tempore tres primarias Italiae Ecclesias, Romanam, dein Mediolanensem, postremo Aquileiensem Origenianae Sectae adjicere petulantissime pertentavit? Sed vir disertissimus falsam opinionem induisse mihi videtur. Nolim tamen, ut, dum opinionem non probo, ipsi mihi olim benevolo insultare videar. Hoc enim piaculare. Venerius in cathedra Mediolanensi non sedit ante A. D. 400. quo Simpliciani locum implevit. Hic autem Ambrosio successerat, ut dixi, et constat ex Bollandiani operis continuatoribus in Exegesi praefixa tom. VII. Maii. Simplicianum vero, Gaudentium Brixiensem, et Chromatium Aquileiensem, sanctissimos aeque ac doctissimos viros, quos ea tempestate Rufinus utique invisit, Origenianis erroribus faciles aures adcommodare potuisse, absque tantorum praesulum injuria dici nequit, praecipue quum nemo ex illis unquam Rufini consuetudinem fugerit, sed ipse in singulorum perpetua communione vixerit. Beatum Gaudentium, Sancti Philastrii discipulum et in 0135D cathedra successorem, Rufinus pridem in Oriente noverat, ejusdemque postea rogatu factum videbimus, ut Clementis Recognitiones ex Graeco in Latinum sermonem transtulerit. Istud iter per Insubres Rufino in patriam suam reversuro, fuit proprium et naturale, ut sic loquar, non indirectum, minus proprium, et ob secretas caussas, homini ex Urbe Roma in Venetiam inferiorem ituro, susceptum. Tunc enim, Ferraria et Venetiis nondum conditis, triplici via Aquileiam perveniri poterat.

Prima litorali, Arimino Ravennam ibatur, unde septem maria Altinum usque navigabantur, ut ait Antoninus in Itinerario. Altino postea iter erat Concordiam, Aquileiam. Illo aevo supra Bononiam Palus intercedebat, quae a Vibio Sequestro Padusa Galliae, a Pado dicta, appellatur.

Secunda via mediterranea, Arimino Caesenam ducebat. Inde Faventiam, Forum Cornelii, Bononiam, 0136A Mutinam, Regium, Parmam, Fidentiolam, Placentiam, Laudem, Mediolanum, Bergomum, Brixiam, Veronam, Vicetiam, Patavium, Altinum protendebatur.

Tertia, item mediterranea, Arimino Bononiam, Mutinam, Vicum Serninum et Varianum, Montem Anianum, Ateste, Patavium, Altinum sternebatur. Haec ex probatissimis Tabulis itinerariis Antonini et Peutingeri. Rufinus ex his tribus communibus Viis secundam, ut sibi commodiorem, delegit.

IV. A. D. 399. ad Rufinum in patria morantem scripta fuit, non tamen reddita, Hieronymi epistola XLII, alias LXVI. (Nunc LXXI.) in qua vir Sanctus illi respondet epistolae, quam Rufinus Roma discessurus anno elapso ad eum scripserat. Ait, statim ex elegantia latini sermonis, quo noster epistolam scripserat, sibi quod Rufinus significaverat, patuisse, illum nempe diu Romae versatum, quum linguae latinae, cujus in diuturna peregrinatione oblitus quodammodo fuerat, assuevisset: quod scilicet nonnisi 0136B longo tempore fieri poterat: Diu, inquit, te Romae moratum, sermo proprius indicavit. Se non ambigere, ait, quia amor spiritualium parentum ad patriam revocaverit, quem matris defunctae luctus ab ejusmodi itinere averterat, ne magis coram doleret, quod absens vix ferre poterat. Conscientiae deinde suae testem Dominum quum appellasset, post reconciliatas amicitias nullum intercessisse rancorem, quo quempiam laederet, haec statim subjungit: Vera amicitia quod sentit, dissimulare non debet. Praefatiuncula librorum Periarchon ad me missa est (nempe a Pammachio et Oceano) quam ex stilo intellexi tuam esse (nomen enim Rufini aberat) in qua oblique, imo aperte ego petor. Qua mente sit scripta, tu videris: qua intelligatur, et stultis patet. Poteram et ego, qui saepissime figuratas sententias declamavi, aliquid de te, vetere artificio repetere, et tuo te more laudare. Sed absit a me, ut quod reprehendo in te, imiter. Quin potius ita sententiam temperavi, ut et objectum crimen 0136C effugerem, et amicum, quantum in me est, nec laesus laederem. Sed obsecro te, ut si deinceps aliquem sequi volueris, tuo tantum judicio sis contentus. Aut enim bona sunt quae appetimus, aut mala. Si bona, non indigent alterius auxilio: si mala, peccantium multitudo non parit errori patrocinium. Haec apud te amice potius expostulare volui, quam lacessitus publice desaevire, ut animadvertas, me reconciliatas amicitias pure colere, et non juxta Plautinam sententiam, altera manu lapidem tenere, panem offerre altera. Haec ad Rufinum Hieronymus subiratus ob suspiciones a Pammachio et Oceano sibi injectas, quasi falsis et subdolis Rufini laudibus in haereticorum patrocinium traheretur; quanquam Rufinianae translationis errores omnino silet. Sub finem epistolae ait, fratrem suum Paulinianum, qui anno elapso 398. cum Eusebio Cremonensi, ad patriam Stridonem iturus, in Italiam trajecerat, nondum illo anno 399. quo haec scribebat, ad se reversum; se putare tamen ab Rufino visum Aquileiae apud Chromatium metropolitam. 0136D Addit insuper, se quendam alium presbyterum Rufinum per Romam Mediolanum misisse, atque orasse, ut ipsum Rufinum nostrum, ad quem scribit, suo animo, et obsequio videret. Quisnam fuerit iste Rufinus, et quanto veritatis dispendio celeberrimi scriptores illum cum nostro conflaverint, postmodum disseremus; heic tantum dixisse contenti, ejus iter adventumque Romam evenisse hoc eodem anno 399. biennium scilicet postquam noster inde discesserat. Id probant haec verba Hieronymi lib. III Apol. pag. 462. Paulinianus et Eusebius Post Annum vestrae navigationis profecti sunt. Rufinus in caussa Claudii Post Biennium missus. Nos fugit haec caussa Claudii, ob quam Rufinus alter ex Syria Mediolanum properavit, ubi aula Caesarea tunc aderat. Gravissima tamen fuerit, quum Hieronymus pro periculo capitis alieni illud iter contigisse testetur. His in argumento sincerae cum nostro Rufino amicitiae memoratis, 0137A epistolae hunc finem imponit: Ceterisque amicis eadem significavimus (nempe ut Rufinum ejus nomine salutarent) ne mordentes invicem, consumamur ad invicem. Jam tuae moderationis est et tuorum, nullam occasionem impatientibus dare, ne non omnes similes mei invenias, qui possint figuratis laudibus delectari.

V. Hieronymus una cum hocce responso ad Rufinum, aliud quoque ad Pammachium et Oceanum responsum misit, ubi Rufini praefatiunculam fusius refutavit, se ab Origeniano dogmate alienum ostendens; novamque librorum Periarchon ab se adornatam versionem, adjunxit. In hac tamen epistola vir sanctus Rufini interpretis nomini ubique pepercit, in quo mitissimi erga Rufinum animi specimen dedit, quod Romani nequaquam voluissent. Hinc factum, ut quae, ex eorundem votis, Hieronymi epistolae deerant, ipsi vivae vocis veluti commentario in vulgus sparserint, nomen Rufini palam eo magis exosum reddituri, quo Hieronymi auctoritas illum gravius premere videbatur. Vide librum III. Apologiae Hieronymianae 0137B pag. 467. Immo quia epistola Hieronymi ad Rufinum, de qua supra mentionem fecimus, paullo mitior videri poterat, ipsi nequaquam reddita est, ut hoc pacto altera ad Pammachium per urbem volitans, Rufinum vehementius laederet. Itaque Rufinus de eadem epistola, ad se quidem scripta, non tamen reddita, post simultatem jam eruptam, sero tandem ab suis amicis Romanis edoctus, putavit, eandem ab Hieronymo tunc recens, non olim, quanquam tamen sub falsa nota temporis, jamdudum elapsi, fuisse conscriptam; idque non fortuito, sed dedita opera factum censuit, ut ipse nimirum gravius incusaretur, quasi modestiae Hieronymi, pari modestia respondere noluisset. Verum Hieronymus crimen non redditae epistolae in amicos Romanos his verbis refundit in libro I. Apologiae pag. 363. Ego ille moderatus in epistola publica (ad Pammachium) qui diligenter cavi, ne quid in te dictum putares, scripsi ad te Statim brevem epistolam, 0137C expostulans super laudibus tuis: quam quia Romae non eras, amici mei tibi mittere Noluerunt eo quod te dicerent cum Sodalibus tuis indigna nomine Christiano de mea conversatione jactitare: cujus exemplum, huic volumini subdidi, ut scias quantum dolorem quanta moderatione necessitudinis temperavi. Rursus lib. III. Apol. pag. 468. novum quoque me putas finxisse mendacium, ut epistolam ad te meo nomine componerem, quasi olim scriptam, quo bonus esse videar et modestus: quam tu nunquam omnino susceperis. Haec res perfacile probari potest. Multi Romae ejus exemplaria habent ante hoc circiter Triennium, qui tibi eam mittere noluerunt, scientes quae de meo nomine jactitares, et quam indigna homine Christiano ac nefanda confingeres. Ego scripsi nesciens quasi ad amicum. Illi non reddiderunt ei, quem inimicum noverant, parcentes et meo errori et tuae conscientiae. Et simul argumentaris, quod si talem tibi epistolam scripseram, non debueram contra te in alio libello (nempe in epistola ad Pammachium et Oceanum) multa mala scribere. Hic est 0137D totus error tuus, et haec justa querimonia, quod quae nos in haereticos dicimus, tu in te dicta confingis; et nisi illis pepercimus, te putas esse violatum; non enim Rufinus in jam dicta epistola ad Pammachium et Oceanum, nominatim appellabatur.

VI. Quum Hieronymus illo ipso tempore, quo ad Pammachium et Rufinum literas misit, Rufinum alterum in caussa Claudii Mediolanum miserit, qui Rufinum nostrum ejus verbis salutare debuerat, ominari licet, illum eundem Rufinum utramque epistolam superius memoratam ad Pammachium tulisse: a quo postmodum prima, Rufinum sugillans, in vulgus sparsa; altera Aquileiam ad Rufinum neutiquam missa. Pammachium certe his verbis innuit Hieronymus, Rufinum alloquens: tibi eam mittere Noluerunt, Aquileiam scilicet, sive Concordiam. Rufinum illum alium, Hieronymi necessarium, a nostro diversum, tunc Romae apud Pammachium, 0138A Hieronymi pariter necessarium, nostrique hostem, mansisse, luculenter nos docent Acta Concilii Carthaginiensis apud Sanctum Augustinum in libro II. de Peccato originali cap. III. ubi haec referuntur: Coelestius: dixit Sanctus presbyter Rufinus Romae, qui mansit cum S. Pammachio: Ego audivi illum dicentem, quia tradux peccati non sit. Hoc post Siricii obitum Rufinique nostratis discessum in patriam, sub Papa Anastasio evenisse, testatur initio sui Commonitorii Marius Mercator: Hanc, inquit, ineptam et non minus inimicam rectae fidei quaestionem (quia tradux peccati non sit) sub sanctae recordationis Anastasio Romanae Ecclesiae summo Pontifice Rufinus quondam, natione Syrus, Romam primus invexit. Ergo hic Rufinus, natione Syrus, ex Syria pridem Romam et Mediolanum missus, Pammachio hospiti suo responsum Hieronymi contra Tyrannium Rufinum nostrum natione Italum cum nova translatione librorum Periarchon reddidit, epistolamque ad eundum Rufinum Aquileiam transmittendam: cui tamen a Pammachio 0138B nequaquam reddita est. Huetius lib. II. cap. IV. sect. I. § 12. ait, ideo non fuisse transmissam, quia per vecturae moras serius Romam delata fuit. Non redditae epistolae veram caussam accipe. Ob diremtam inter utrunque gratiam, post novam ab Hieronymo paratam librorum Periarchon interpretationem, ejus amici epistolam suppresserunt.

VII. Sed praecipua capita Hieronymianae epistolae ad Pammachium recenseamus. Hieronymus diluere satagit Rufinianam praefationem librorum Periarchon, in qua ipse, ut ornatus et magnificus Origenianorum operum interpres et praeco, ad sidera extollitur. Hanc laudem Alexandriae et Romae a Rufino alias sparsam, contumeliae loco se habere fatetur: Schedulae (sic orditur Hieronymus), quas misistis honorifica me affecerunt contumelia, sic ingenium praedicantes, ut fidei tollerent veritatem. Ait se Origenem duobus in locis laudasse, in praefatiunculis Homiliarum in Cantica, et libri de Nominibus Ebraicis; nusquam tamen 0138C de Origenis dogmate se ibi loquutum: Laudavi, inquit, interpretem, non dogmatisten; ingenium, non fidem; philosophum, non Apostolum. Quod si volunt super Origene meum scire judicium, legant in Ecclesiasten Commentarium; replicent in epistolam ad Ephesios tria volumina, et intelligent, me semper ejus dogmatibus contraisse. His consona etiam infra repetit, et in epist. XXXIX. alias LXII. (Nunc LXXXII.) ad Theophilum. Hae tamen excusationes non multum arrident doctissimo Abrincensi Episcopo, Rufini alias haudquaquam studioso, in Origenianis lib. II. cap. IV. sect. I. § 17. Quum enim Commentarios in Ecclesiasten et in Epistolam ad Ephesios magniloquus Doctor, Adamantii scitis interserit, eadem vix semel refellit; immo ne Origenem quidem auctorem laudat: quae si tunc pro falsis habuisset, utique censura notasset: Nam quod dicunt (inquit Hieronymus in prologo libri II. Commentariorum in Micheam) Origenis me volumina compilasse, 0138D et contaminari non decere veterum scripta (quod illi maledictum vehemens esse existimant) eandem laudem maximam duco, quum illum imitari volo, quem cunctis prudentibus et vobis placere non dubito. In praefatione ad librum de Nominibus Ebraicis, neminem ait, nisi imperitum negare, Origenem post Apostolos Ecclesiarum esse magistrum. Hieronymus deinde in epistola totus in eo est, ut, contra Rufinum, ostendat, se temere non laudasse Origenem, magnorum virorum exempla sequutum, a quibus auctores, quanquam alias erroribus scatentes, propter ingenium laudari tamen potuerunt: Sic, inquit, beatus Cyprianus Tertulliano magistro utitur, ut ejus scripta probant: quumque eruditi et ardentis viri delectetur ingenio, Montanum cum eo, Maximillamque non sequitur. Fortissimos libros contra Porphyrium scribit Apollinarius; Ecclesiasticam pulchre Eusebius Historiam texuit, dum tamen alter in mysterio Incarnationis erravit, Verbum, non animam, sed solam 0139A carnem, adsumsisse somnians, alter impietatis Arii propugnator exstiterit. Postea subjungit: Dum essem juvenis miro discendi ferebar ardore, nec juxta quorundam praesumptionem ipse me docui. Hic manifesto Rufinum carpit, quem sine magistro se literas Graecas didicisse gloriatum, Hieronymus etiam alibi tradit. Itaque ait, se Apollinarium Laodicensem, Didymum, et etiam Baraninam Judaeum audivisse: omnia ab se Origenis scripta esse perlecta, ita ut ejus tamen errores diligenter caverit. Queritur, suas literas olim ad Didymum, quasi ad magistrum scriptas, a quodam ( Rufino) prolatas fuisse, quanquam nihil praeter honorem et salutationem continerent. Postremo illud urget, se nunquam fuisse Origenistam, sique fuit, se jam esse desinere. Hinc reliquos ( Rufinum) ad se imitandum hortatur; et, impense laudato Adamantio, illiusque erroribus explosis, ea omnia despicit, quae de adulteratione librorum ejus Rufinus scripto tradiderat; Apologiamque sub nomine Pamphili martyris ab Rufino vulgatam, non Pamphili, sed Didymi, 0139B vel alterius foetum esse contendit. Hieronymus hanc epistolam scribens, ait: Centum quinquaginta anni prope sunt, ex quo Origenes mortuus est Tyri. Illum A. D. 253. fato functum ostendit Tillemontius tom. III. Art. XXV. p. 548 et 753. Annis 253. ex sententia Hieronymi adde alios 150 et habebis annos epochae Christianae 403. secundum quidem Hieronymum, qui Eusebii ab se latinitate donati calculos sequitur. Haec epocha quum Dionysianam nostram biennium antevertat, ut alibi notavi, deme illud biennium, et supererit annus 401. Quare particula prope in hoc centum et quinquaginta annorum spatio, secum aliud biennium aufert, unde habemus annum vulgarem 399. quo suam epistolam scripsit Hieronymus. Eandem epocham sic paullo infra confirmat: Cur post quadringentos annos docere nos niteris, quod ante nescivimus? Cur profers in medium, quod Petrus et Paullus edere noluerunt? His verbis innuit ab initio aerae Christianae tunc annos 400. jam elapsos, et 401. in cursu fuisse. 0139C Deme duos, quibus epocha Eusebiana nostram vulgarem superat, et habebis annum Dionysianum 399.