Caput XII.

I. Rufini historia eremitica. II. Aliquando Hieronymo adscripta. III. Rufinus enarrat alterius, non suam historiam itinerum per solitudines monasteriorum Aegypti. IV. Is est Petronius Bononiensis, non alius. V. Idem multis rationibus comprobatur. VI. Deque hoc difficultates tolluntur. VII. Cur opus Hieronymo adscriptum.

I. Ab ecclesiastica ad eremiticam Rufini Historiam recensendam devenimus. Antiqui et juniores, qui de re literaria commentarios ediderunt, eam ob difficultates quibus involvitur, vix tactam, et ne leviter 0235C quidem excussam praeteriisse comperiuntur. Hujusmodi opus Rufinus quum Historiam suam scriberet, sub manu habere se innuit lib. XI. cap. IV. Etenim Sanctorum Patrum, quos in Nitriae eremo florere cognoverat, facta mentione, obiter ait, se proprio opere fusius eorundem gesta enarraturum: Verum si singulorum mirabilium gesta prosequi velimus, excludimur a proposita brevitate, maxime quum Haec Narrationem Proprii Operis mereantur. Istam postmodum narrationem proprii operis a Rufino seorsum confectam, ex Hieronymo perspicue intelligimus, qui in epistola XLIII. ad Ctesiphontem, monachorum Vitas a Rufino descriptas sugillat his verbis: Hujus (Evagrii) libros (Sententiarum) per Orientem Graecos, et, interpretante discipulo ejus Rufino, Latinos, plerique in Occidente lectitant. Qui (Rufinus) Librum quoque Scripsit, quasi De Monachis, multosque in eo enumerat qui nunquam fuerunt. Hunc locum subobscurum infra explicabo, ad quem critici haerent, quasi Hieronymus eos traderet a Rufino enumerari, 0235D qui nunquam fuissent in rerum natura, quum tamen ad unum omnes certo certius fuisse constet. Prosequitur Hieronymus: Et quos fuisse scribit, Origenistas ab episcopis damnatos, esse non dubium est, Ammonium videlicet et Eusebium, et ipsum Evagrium. Or quoque et Isidorum et multos alios, quos enumerare taedium est. Et juxta illud Lucretii, lib. IV. V. 19:

Et veluti pueris absynthia tetra medentes
Quum dare conantur, prius oras pocula circum
Contingunt dulci mellis flavoque liquore.
Ita ille (Rufinus) unum Johannem (Eremitam) in ipsius libri posuit principio: quem et catholicum, et sanctum fuisse non dubium est, ut per illius occasionem ceteros, quos posuerat haereticos, Ecclesiae introduceret. Ad haec Hieronymus alia Rufini opera vellicat, ab Evagrium, Xystum, Pamphilum, et Origenem, ab 0236A ipso Latinis auribus accommodatos. Quare nullo modo ambigi potest, quin Rufinus de Monachis, seu Vitis Patrum scripserit, non quidem, ut interpres, sed ut primarius quodammodo auctor, contra ac Erasmus existimavit in notis ad Hieronymi Epistolam ad Ctesiphontem, ubi suopte arbitrio Evagrium Ponticum totius operis conditorem, Rufinum interpretem, fecit. Verum et alii eruditi viri has Vitas Patrum, quae Rufini sunt, Evagrio tribuerunt. Horum sententias recenset Heribertus Rosweydus in prolegomeno IV. pag. 17. Historiae eremiticae editionis II. Plantinianae A. D. 1628. cujus librum II. instituit idem Rufini opus de Monachis seu Vitis Patrum, adstipulantibus etiam antiquis codicibus Mss. compluribus, ut Audomarensi optimae notae apud Rosweydum, prolegomeno XXIV. pag. 77. Item aliis apud Henricum Gravium in notis ad epistolam Hieronymi ad Ctesiphontem: quibus unum adjungo ex Bibliotheca Bigotiana pag. 20. qui nunc est in regia Parisiensi. Ad haec ipsemet Rufinus cap. XXIX. pag. 0236B 482. se ejusdem libri II de Vitis Patrum scriptorem perspicue prodit. Nam loquens de Macario Alexandrino, lectorem eo mittit, ubi ante de illo scripserat, nimirum ad suam Historiam Ecclesiasticam. Sunt verba ejus: Sed et multa, ut diximus, alia, de operibus Sancti Macarii Alexandrini mirabilia fuerunt, ex quibus nonnulla in undecimo libro Ecclesiasticae Historiae inserta, qui requirit, inveniet. Inveniet autem in libro XI. cap. IV. quae desunt in hoc libro II. de Vitis Patrum, videlicet.

1. De caeco illuminato, qui pulvere ex cella Macarii deterso, et aqua putei, quo bibere consueverat, macerato, oculos tinxit.

2. De leaenae catulis visu donatis.

Postremo loco ad confirmandum hujus libri scriptorem esse Rufinum, illud accedit, quod statim a praefatione, initium operis illud est, quod Hieronymus epistola ad Ctesiphontem, esse adnotaverat in libro cujus Rufinum auctorem facit, vita nimirum Sancti 0236C Johannis Eremitae: Unum, inquit, Johannem in ipsius libri posuit principio, quem et catholicum et sanctum fuisse non dubium est. Atque hinc apparet, quam spisse erraverit Johannes Martianeus in notis ad eundem locum Hieronymianae epistolae tom. IV. Operum pag. 476. ubi verbis jam adductis Johannem Chrysostomum designari credidit. Hoc certe credidit inconsulto Rufino, qui a Johanne Lycopolita, non a Chrysostomo, Constantinopolitano Episcopo, initium libri auspicatur. Cur enim monachorum agmini episcopum praeposuisset? Idem Rufinus de reliquis subinde agit, de quibus Hieronymus, ab eo in libro suo agi, scripserat. Hi, secundum Hieronymi ordinem, sunt.

1. Ammonius, Eusebius, et Euthymius, cap. XXIII. pag. 478.

2. Evagrius Ponticus cap. XXVII. pag. 479.

3. Or sive Hor cap. II. pag. 457.

4. Isidorus cap. XVII. pag. 475.

Tot ergo tantisque caussis suadentibus certissimum 0236D fit, Historiam monachorum, quam Rufino Hieronymus tribuit, hanc eandem omnino esse, quae nunc apud Rosweydum constituit librum II. Historiae Eremiticae de Vitis Patrum. Quidquam enim luculentius, quidquam fortius et disertius, pro certo et legitimo libri scriptore Rufino evincendo, excogitari vix poterat. Nec sane minori argumentorum apparatu et pondere ad id demonstrandum opus erat, ob dubia nobis ex ipso Rufini libro adversantia: quorum vim plerique omnes haud aliter se declinare posse censuerunt, quam si eundem librum Rufino abjudicarent, vel Rufinum interpretem tantum, non conditorem assererent. Hinc alii Palladio eum tribuerunt. Alii Evagrio episcopo Antiocheno, ut Martinus Delrius in notis ad Octaviam tragoediam, Senecae adscriptam pag. 552. Alii denique post Erasmum Evagrio Pontico, ut Conradus Gesnerus in Bibliotheca, Georgius Wicelius in epistola 0237A ante Historiam Divorum, Johannes Molanus in cap. XIII. de Martyrologiis, Goldastus in notis ad Valerianum Cemelensem de Bono disciplinae pag. 89. et Baronius in notis ad dies 15. et 17. Januarii, et 27. Martii. In Annalibus etiam A. D. 393. §. 29 et 35. A. D. 394. §. 20. et alibi saepenumero. Nec desunt codices Mss. qui Postumianum monachum libri auctorem faciant. Singulas horum sententias diligenter excussit Rosweydus in prolegomeno 4.

II. Sed nulla ex viginti ipsius operis editionibus, ab eodem viro docto enumeratis, alium auctorem, quam Hieronymum praefert: qui hoc pacto ejus Historiae, quam sugillaverat in epistola ad Ctesiphontem, auctor evasit, adstipulante Johanne Trithemio in Catalogo cap. C. ubi hunc librum de Vita Patrum, incipientem: Benedictus Deus, Hieronymi esse tradidit. Hinc Rosweydus, tot sententiis, Rufino nequaquam faventibus, haud parum vexatus, tandem illuc animo inclinat prolegomeno IV. § 10. pag. 28. ut Rufinum non primarium libri auctorem, sed interpretem 0237B credat. Hunc vero duas ob caussas proprium nomen non adscripsisse comminiscitur. I. quod non auderet nomine suo librum exstrudere, quo nonnulli Origenistae continerentur. II. quod non tam esset libri conditor, quam merus interpres, quum pene omnia in illo narrata, apud Palladium et Heraclidem legerentur. Quare alterutrum, vel quempiam alium, suppresso nomine, illum Graece edidisse arbitratur, quem Rufinus postea in Latinum sermonem transtulerit. Ita ferme Rosweydus. Verum his facile obviam itur. Utraque Historia, tam Palladii, quam Heraclidis, quae unum sunt, non ante, sed post Rufini obitum in lucem prodiit. Hoc inde manifeste evincitur, quod in utraque Rufinus memoratur, utpote homo, qui jamdudum floruerit. Non ergo is hanc eandem Historiam, post se editam et concinatam, interpretari ullo modo potuit. Editam vero fuisse A. D. 420. ipsemet Palladius auctor diserte nos docet in praefatione ad Lausum, ubi ait, se anno 0237C vicesimo Episcopatus, vitae suae quinquagesimo tertio ad scribendam Historiam suam Lusiacam animum adpulisse. Atqui Palladius A. D. 400. ad episcopatum Helenopolitanum adscendit, et mense Majo ejusdem anni interfuit Concilio Constantinopolitano, in quo Antoninus Ephesi episcopus de simonia accusatus est. Adi Tillemontium tomo XI. in Palladio articulo 6. pag. 514. Rufinus autem decennio ante vulgatam Palladii Historiam ad plures migraverat, ut postea videbimus. Ad haec apud Hieronymum in epistola ad Ctesiphontem Rufinus male audit, non ut interpres, sed ut primarius conditor Historiae monachorum. Ex his liquet, quantopere fallatur Rosweydus alium, quam Rufinum, libri auctorem constituens. Ergo alia via nobis meunda, ut omnes difficultates, quae nec paucae, nec parvae sunt, e medio tollamus. Istud vero accurate fieri non poterit, nisi eas ex ipso Rufini libro petitas ad examen revocaverimus: quod Rosweydus praestare neglexit.

0237D III. Itaque scriptor libri de Vitis Patrum, quem nos, cum Hieronymo, Rufinum omnino esse contendimus, testatur in prologo, inque ipso operis contextu, se describere Historiam itinerum, quae diversis temporibus is, qui in libro loquitur, per solitudines monasteriorum Aegypti ante susceperat, et rerum seriem quas proprus oculis viderat, suisque auribus hauserat. Jam vero ex primo libri capite planum fit, Rufino ea convenire non posse, quae de Sancto Johanne Lycopolita ibidem narrantur. Quandoquidem Rufinus, uti dixi lib. IV. cap. II. post A. D. 385. quo Theophilus Cathedram Alexandrinam inscendit, nunquam fuit in Aegypto. At contra qui loquitur in Historia lib. II. cap. I. pag. 457. una cum Sancto Jo. Lycopolita in Thebaide versabatur sub finem A. D. 394. se de Hierosolymis ad eum utilitatis et profectus animae caussa venisse testatus, dum Theodosii Magni de Eugenio tyranno victoria Alexandriae nunciata 0238A est. Atqui Rufinus noc tempore, non in Aegypto, neque in Thebaide, sed Hierosolymis aderat, interque se altercantibus Johanne urbis episcopo, Epiphanio et Hieronymo, ipse Johannis partes fovebat, ut dixi lib. IV. cap. III. Neque hic finis difficultatum. Qui enim ad eundem Sanctum virum Johannem Lycopolitam accesserant, septem numerabantur, quorum unus, ceteris adolescentior, erat dignitate Diaconus. reliqui Laici. Hic et Diaconus et adolescens, quem prae modestia latere volentem, Sanctus Johannes detexit, ab eo, qui loquitur in Historia, mihi diversus non est. Sed de hoc postmodum. Rufinus certe A. D. 394. neque adolescens, neque Diaconus dici poterat, quem Epiphanius in epistola ad Jo. Hierosolymitanum hoc eodem A. D. 394. scripta, non diu post Pascha, semel atque iterum presbyteri nomine appellat. Quod ad alios pios viros, in Historia memoratos attinet, itinerum auctor duobus sociis stipatus beatum Apollonium ab se visum ait, annorum fere octoginta cap. VII. pag. 460. Eundem LV. annos natum dicit, Juliano 0238B Augusto qui A. D. 361. imperare coepit, interiitque A. D. 363. Quare itinerum auctor Apollonium allocutus est circa A. D. 388. Rufino procul in Palaestina morante. Idem itinerum auctor cap. XXIII. pag. 478. quo tempore Ammonium, Eusebium, et Euthymium invisit, Dioscorum illorum fratrem, Hermopoleos Episcopum vocat. Atqui A. D. 390. is nondum erat Episcopus, ex Tillemontio in Theophilo Alexandrino tom. XI. art. 3. pag. 447. adeo ut itinerum auctor ante hunc A. D. 390. Ammonium convenisse dicendus non sit. Idem porro Dioscorus A. D. 394. erat Episcopus. Tunc enim die 29. Septembris subscripsit Concilio Constantinopolitano apud Labbeum tom. II. pag. 1151. Rursus itinerum auctor cap. XXVIII. pag. 479. de Evagrio, tanquam de monacho, tunc fama notissimo, sermonem instituit. Evagrius tamen Aegyptiam solitudinem ante A. D. 382. haudquaquam intravit, obiitque A. D. 399. Ait etiam auctor, Evagrium pane penitus abstinuisse, quem, teste Palladio 0238C ejus discipulo, cap. LXXXVI. pag. 764. non comedit, nisi post A. D. 397. Denique de duobus Macariis loquitur cap. XXVIII. pag. 479. Sed velut de monachis ab se minime visis, utpote extinctis antequam ipse in Nitriam veniret. Prior obierat circa A. D. 390. Alter circa A. D. 395. Rufinus contra, semel, iterum, et tertium se utrumque Macarium novisse testatur. Eum vide lib. II. in Hieronymum, et in Historia lib. XI. cap. IV. et VIII.

IV. Haec fuse prosequi oportuit, ut nostrae sententiae fundamenta substrueremus; unde, sicut, vel uno Hieronymo, instar omnium teste, constat, Rufinum libri scriptorem, sic pariter constat, itinerum et rerum quae in libro exponuntur, auctorem, ibidem loquentem, non esse Rufinum, sed omnino alium, tunc in Aegypto versatum, dum Rufinus in Palaestina degebat. Quare alius erit nobis libri scriptor, alius rerum scriptarum auctor. Scilicet Rufinus alterius itineribus describendis manum et calamum commodavit; unde pariter contigit, ut ore alieno in libro 0238D suo loquens, suam Historiam, non ut opus proprium, sed plane alienum laudaverit. Ergo liber ad duos pertinet, ad libri scriptorem, et ad rerum in illo narratarum auctorem. Hinc ei neuter suum nomen adposuit, ne quisque sibi uni, opus quod ad utrumque pertinebat, tribueret. Hoc idem in caussa fuit, cur Gennadius de Rufino agens, cap. XI. eundem librum, quem tamen optime novit, una cum reliquis Rufini scriptis non recensuerit, utpote opus alienum ex parte, non totum Rufini: quod tamen Hieronymus ut Rufini proprium recensuerat. Sed Gennadius de Sancto Petronio Bononiensi verba faciens, illud probe recensuit cap. XLI. unde lux nobis adfulget, quae omnem obscuritatem dispellat. Hinc siparium tollitur, quo rem totam perspicue videamus. Gennadius ergo de Petronio haec literis consignavit: Petronius Bononiensis Ecclesiae episcopus, vir sanctae vitae, et Monachorum studiis ab Adolescentia exercitatus, 0239A scripsisse Putatur Vitas Patrum Monachorum Aegypti, quas velut speculum ac normam professionis suae, monachi amplectuntur. Gennadius librum innuit in Ecclesia receptum, et passim probatum. Similia habet Gennadii exscriptor Honorius in Catalogo lib. II. cap. XLI. Vincentius Bellovacensis in Speculo historiali lib. XX. cap. XXV. et Boninus Mombritius in Sanctuario tom. II. litera P. Rosweydus in prolegomeno IV. § 7. pag. 21. a Gennadio indicari arbitratur librum II. de Vitis Patrum, quem Hieronymus Rufini esse tradiderat. Gennadius autem de Petronio ait, scripsisse Putatur, quia non ipse, sed Rufinus sub Petronii nomine revera librum conscripserat. Quare certum jam redditur, Vitas Patrum, quae in capita XXXIII. subjectis itinerum periculis, distinguuntur, a Rufino esse enarratas, non suo tamen, sed Petronii nomine, qui ubique semper in libro loquitur, resque ab se visas in monasteriis Aegypti, testis oculatus et verax per manum Rufini accurate describit. Sanctus Petronius, teste Gennadio, fuit alterius Petronii, Praefecti 0239B Praetorio, filius, quem pro Anicio Probo accepit Baronius die IV. Octobris. Sed diversus non fuit a Petronio Praefecto Praetorio Galliarum, cujus fit mentio in Honorii et Theodosii Augg. Constitutione A. D. 418. vulgata. Eam dedit Sirmondus in notis ad Sidonium pag. 148. editionis II. Hic noster ab Eucherio Lugdunensi in epistola de Contemtu Mundi, quam pag. 29. editionis Rosweydi ab se scriptam testatur A. U. 1185. cui respondet annus vulgaris 433. vocatur in Italia Nunc antistes ex illa plenissima mundanae potestatis Sede. Eucherius Gallus his verbis innuit Galliarum praefecturam Petronii patris, quam Petronius filius vir Sanctus pro Christo contemsit. Hic vero Christianae simplicitatis multo magis, quam eloquentiae, fuit studiosus: quod ipse, modestia ornatissimus, fatetur in prologo hujus Historiae, de qua disceptamus: Ad tantarum rerum narrationem minus idonei sumus, nec dignum videtur ingentium rerum exiguos ac parvos fieri auctores, praecelsasque virtutes 0239C humili narrare sermone. Mox ad opus vulgandum se induci ait, quoniam fratrum caritas eorum, qui in monte sancto Oliveti commanent, hoc a nobis Frequenter exposcit, ut Aegyptiorum Monachorum Vitam, virtutesque animi, et cultum pietatis, atque abstinentiae robur, quod in eis Coram Vidimus explicemus. Haec liquido ostendunt, Petronio in Italiam reduci, cum monachis Oliveti, unde ante Aegyptum petiverat, necessitudinem, et literarum commercium intercessisse.

V. Rufinus, ut dixi lib. IV. cap. II. cum monachis Oliveti diu vixerat. Inde libri, ad monachos Oliveti, per Petronium (seu Rufinum) missi, Hieronymus, Bethleemi, Oliveto proximi, incola Rufinum auctorem comperit, licet ejus nomen haudquaquam praeferret. Hinc Bethleemiticus senex, data occasione, rei notitiam inseruit epistolae ad Ctesiphontem, unde ad posterorum memoriam devenit. Ut res a Rufino in hac Historia descriptas Petronio, non Rufino, tribuamus, facit etiam Gennadius, a quo Petronius dicitur 0239D Monachorum studiis ab Adolescentia exercitatus, idemque Theodosio (secundo) Arcadii filio et Valentiniano (tertio) regnantibus excessisse, inter annum scilicet 425. et 450. Hic enim chronologicus character, licet non fixus, satis est tamen, ut nobis ostendat, Petronium adolescentem fuisse, quum se in Aegypto Monachorum studiis exercuit: illique omnino conveniunt quae apud ipsum leguntur cap. I. de Sancto Johanne Lycopolita, eundem Petronium sociosque reliquos interrogante: Si quis, inquit, in nobis esset clericus? Quumque omnes negarent, et ipse spiritu Dei monitus, Diaconum inter eos esse sciret, prae modestia latere cupiente Sanctus Johannes ut eum vidit, et quidem cum esset Adolescentior ceteris, digito ostendens eum, hic inquit diaconus est. Petronius ergo A. D. 388. et 394. Aegypti solitariis immixtus, adolescens erat, atque diaconus: qui postmodum Bononiensis episcopus. Ita ex Gennadio, Petronium de se, 0240A tanquam de alio, ibidem loquutum agnoscimus. Sed quid opus pluribus? Gennadius testatur, Petronium eloquentiae laude nequaquam excelluisse. Librum enim de ordinatione episcopi, ejus nomine circumlatum, hac praecipua de caussa eidem abjudicat, quod eleganter esset conscriptus, quem, inquit, Lingua Elegantior ostendit Non Esse ipsius, sed, ut quidam dicunt, patris ejus. Haec, reliquis copulata, certo veluti charactere designant, Petronium, paullo post Rufinum ex Oriente in Italiam reversum, et scribendi arte minus instructum, amici calamo usum in describenda suarum peregrinationum Historia, quas per Aegypti secessus, ex saeculi more, susceperat. Cetera, de hoc scripto verba, a Gennadio prolata, rem adhuc amplius extra omnem controversiam ponunt: Scripsisse Putatur Vitas Patrum monachorum Aegypti. Quum enim Petronius vita sua magis, quam calamo Aegyptiorum Patrum mores exprimere sciret, hoc fecit per manum Rufini, unde librum alii Rufino, alii Petronio, alii nemini tribuerunt. Hinc ortum illud incertum 0240B et dubium Gennadii scripsisse putatur. Idem Gennadius in codice Vaticano de vero libri scriptore omnino anceps cap. XI. opus nullo auctoris nomine memoravit: Evagrius, inquit, Monachus, supradicti Macarii familiaris discipulus, divina et mundana literatura insignis (cujus, liber qui adtitulatur Vita Patrum, velut continentissimi viri, mentionem facit) scripsit multa. Istud Evagrii praeconium exstat apud Rufinum in Vita Patrum lib. II. cap. XXVII. pag. 479. Proxima Gennadii parenthesis decepit Baronium A. D. 388. §. 105. et Bellarminum in Catalogo; sed Honorium ante omnes in lib. II. cap. XI. Hi enim, Gennadii verbis male perceptis, libri conditorem Evagrium crediderunt. Scilicet Evagrium tam parum modestum fuisse dicemus, ut eum in proprio opere tot laudibus se cumulare non puduerit, quot sunt eae, quae ei tribuuntur in eodem cap. XXVII? Hoc merito pernegant Aubertus Miraeus in notis ad Gennadium, et Rosweydus in prolegomeno IV. §. 5. 0240C pag. 18. Lucas Holstenius in Notis Mss. ad Bellarmini Catalogum, ubi de Hieronymo agitur, Gennadii locum de Evagrio non bene intelligi animadvertit. Sed alio abiit Gerardus Johannes Vossius in lib. II. de Historicis Graecis cap. XIX. ratus plerasque Rufinianae Historiae vitas ex Timotheo Alexandrino desumtas, quem talia scripsisse narrat Sozomenus lib. VI. cap. XXIX. Rosweydus in hac sententia Vossio praeiverat prolegomeno IV. §. I. pag. 12. Nec Tillemontius refragatur tom. XII. pag. 658. sane Rufinum, aliqua saltem ex parte, eorum scriptis ditatum, qui pridem hujusmodi commentationibus inclaruerant. Ex his unus fuit sane Timotheus, quem tamen Petronius, in toto opere loquens, ab se unquam visum nequaquam prodit. Praeterea Timotheus, qui A. D. 385. in Sede Alexandrina successorem habuit Theophilum, de rebus, quae Petronio cum monachis Aegypti postmodum contigerunt, scribere non potuit: neque hunc sane Rufinus exscribere, dum amici sui Petronii itinera descripsit, quae fratres, in Oliveto commanentes, ab 0240D ipso Petronio sibi enarrari postulaverant, quum tamen Timotheum, apud Orientales passim obvium, legere possent.

VI. Ex his patere arbitror, quam inaniter, post Rosweydum, Cotelerius in notis ad Monumenta Graeca tom. III. pag 566. Rufinum libri interpretem, non auctorem fecerit. Hieronymus enim ut primarium auctorem, non ut merum interpretem eum vellicat, illique uni totum opus tribuit, vitasque integras, quibus conflatur. Item Rosweydus prolegomeno IV. §. 10. pag. 28. ait, pene omnia, in libro narrata, apud Palladium et Heraclidem reperiri, adeoque alterutrum haec, quae Rufinus verterit, Graece antea scripsisse. Sed ex his potius contrarium educitur, hoc est Rufini librum Latinum in Graecum sermonem postea conversum, Palladiique Historiae ob rerum cognationem immixtum, ut ex utroque auctore unum corpus fieret. Etenim in Historia Palladii a capite 0241A XLIII. pag. 738. ad caput LXXVI. pag. 760. editionis II. Rosweydi prostant quaecumque de Aegypti solitariis Rufinus exposuit, ut conferenti patebit. Rosweydus ad singulorum capitum oram id probe adnotavit. Cotelerius autem in tomo supra indicato, pag. 564. 565. quatuor Mss. codices numerat, Rufini Historiam Graece conversam exhibentes, non Heraclidis, ut ipse, non inspecto Rufino, arbitratur. Palladius vero, qui miram simplicitatem, fidelitatemque ubique spirans, praecipuam in eo curam adhibuit, ut ingenuo pudore fateretur, per quos profecerat, nequaquam dicendus tam turpe plagium commisisse, ut totam Rufini Historiam, nusquam, ne semel quidem prolato ejus nomine, suam faceret, quum multa in eodem comperiantur, quae Palladius sibi immerito tribuisset. Id unico exemplo demonstrare sufficiat. Apud Palladium cap. XLIII. pag. 738 et sub finem capitis XLVI. pag. 745. exstant quae ex capite I. Historiae Rufini Petronio accidisse adnotavimus, dum esset cum Johanne Lycopolita. Hoc unum, et nuncius 0241B praesertim victoriae Theodosianae de Eugenio tyranno, satis est, ut videamus, ab alio, quam a Palladio, Rufini Historiam cum Lausiaca olim conflatam, cui subinde alii fortasse, ut non raro contingit, alia miscuerunt. Hujus mixtionis alia quoque argumenta investiganti, facile suppetent. Ejusmodi illud est, quod de Sancto Johanne duobus in locis, de monachis Nitriensibus pariter et Tabennensibus, duobus in locis, disseritur, capite XXXVIII. pag. 736. et cap. XLVIII. pag. 746. Haec rerum confusio eruditorum mentes, in alterutra Historia discernenda non parum turbavit, adeo, ut etiam Cotelerius, vir cetera perspicax, Rufinum ex hoc fonte Graeco suum opus derivasse crediderit. At contra, in Graecum opus, Rufini commentatio migravit. Nam Rufini Historia, olim Graece reddita fuit, cujus praefationem et partem edidit Cotelerius tom. III. pag. 171. ex codicibus Colbertinis et regiis, quos laudat pag. 564. ubi in codice Colbertino 1213. Rufini Historiam Graece scriptam, 0241C et Hieronymi presbyteri Dalmatae nomen proferentem, post Palladii Lausiacam exstare adnotavit. Hoc etiam Rosweydus ex Mss. codicibus Venetis et Augustanis animadverterat in prolegomeno IV. §. 8. pag. 23. Quid ergo mirum, si XX. Latinae editiones eam Hieronymo tribuunt? Pura puta haec eadem Rufini Historia, Graece versa, et sub titulo Historiae monachorum Aegypti, Hieronymo adscripta, exstat in Bibliotheca Coisliniana, teste Montefalconio nostro pag. 198. quem tamen fugit ejus legitimus auctor. Fugit etiam Johannem Meursium, qui in praefatione ad Palladii Historiam Lausiacam, quam Graece vulgavit, apud se esse ait librum de Vitis Patrum Aegypti, scilicet a nostro nequaquam diversum.

VII. Neque putes, hodie aut heri, istud Rufini opus Hieronymo tribui coeptum, et ejus nomine circumferri. Aevo enim Gelasii I. sub finem saeculi V. jam id inoleverat. Erroris caussam accipe. Hieronymus aliquas Patrum Vitas enarraverat. Cum his Rufinianae, 0241D ob similitudinem argumenti, compactae, et ob causas, superius expressas, nemini adscriptae, statim una cum reliquis, ad Hieronymum pertinere creditae sunt. Apud Gelasium in Decreto cap. III. quod est de opusculis recipiendis, haec verba leguntur: Vitas Patrum, Pauli, Antonii, Hilarionis, et Omnium eremitarum, quas tamen beatissimus scripsit Hieronymus, cum omni honore suscipimus. At Hieronymus Paulli tantum, Hilarionis, et Malchi Vitas scripserat; praeterea nullas. Etenim Antonii Vitam, ab Athanasio Graece editam, Evagrius, Antiochenus episcopus, Latinam fecit. Ceteras Rufinus descripsit, quas Omnium eremitarum nomine Gelasius designavit. Ergo hae Patrum Vitae, aevo Gelasii, pro Hieronymianis passim vulgo habitae. Historia enim Lausiaca, ubi aliorum gesta explicantur, nostris occidentalibus tunc vix, aut parum nota. Neque unquam certe Hieronymo, sed Palladio semper, aut Heraclidi, tributa est. Gelasius dum has Vitas, a Hieronymo scriptas, diserte recipit, alias propterea 0242A non rejicit. Ita mecum Rosweydus in prolegomeno XV. pag. 48. At quidpiam aliud, notatu maxime dignum, de Palladio proferam, unde hactenus dicta confirmabuntur. Etiamnum superest Graecae ejus Historiae pervetusta Latina translatio, quae interpolationes Graecorum codicum detegit universas. Ea quippe assumentis, quae ex Rufino in eosdem codices Graecos postea irrepserunt, plane omnibus vacat, habetque nonnulla quae a Graecis absunt, ut a Rosweydo adnotatur in margine. Eam translationem Latinam, in capita LVIII. distinctam, et Lauso nuncupatam, sub nomine Paradisi Heraclidis una cum Clementis Recognitionibus, ut alibi dixi, primus vulgavit Jacobus Faber Stapulensis ex officina Bellovisiana Parisiorum A. D. 1503. die 23. Februarii, ut legitur in fine Heraclidis. Sed totius voluminis impressio absoluta est A. D. 1504. idibus Juliis Julio II. Pontifice maximo. Faber in epistola ad Jacobum Ramirium, Catinensem episcopum ab se ait, Heraclidis et Clementis libros vetustate et situ in antiquis bibliothecis 0242B marcentes repertos. Post Fabrum Aloysius Lippomanus Veronensis episcopus, literarum gloria, et pietatis laude clarus, Paradisum, quem Franciscus Turrianus cum Ms. Palladii exemplari in Bibliotheca Venetorum contulerat, Palladio restitutum inseruit tom. III. de Vitis Sanctorum, Venetiis edito ad signum spei A. D. 1554. pag. 144. Illum postea Rosweydus accedere voluit suae Historiae cremiticae pag. 939. in cujus prolegomeno IV. §. 103. Paradisum Heraclidis a sincera Historia Palladii nequaquam distinguit. Sunt alia quoque in hoc Paradiso, quae sensu et ordine, a Graeco, quem habemus, contextu, non parum absunt, ita ut evidenter pateat, Latinam hanc translationem ad correctiores, et alicubi diversos a nostris, codices Mss. fuisse accuratam. Ubi vero nostris conformia exemplaria sequitur, Graeci auctoris genium ita exprimit, ut nihil supra. Tillemontius, cujus industriae multa debemus, tom. XI. pag. 642. se ignorare ait, unde Paradisi nomen operi 0242C adhaeserit. Adhaesit ex ipso opere, ubi de viris beatis sermo instituitur, quorum Sedes est Paradisus. Nomen Heraclidis in codices Graecos, et deinde in translationem Latinam, ex Rufino manasse arbitror, qui in Historia Ecclesiastica lib. XI. cap. IV. monachis Nitriae ab se memoratis Heraclidem quendam admiscet. Cotelerius tom. III. pag. 563. codicem Colbertinum recenset n. 4303. in quo haec Historia tribuitur Heraclidi episcopo Cappadociae. Alius Heraclides Ephesi episcopus, homo Graecus, hunc Paradisum Latine concinnasse nequaquam dicendus. Auctor enim in codice Graeco perinde ac in Latino pag. 966. Bithyniae episcopum dicit, nimirum Helenopoleos, quae fuit sedes Palladii, non Heraclidis. Post indicia tam luculenta, jure ambigi nequit, quominus larvatus hic Heraclides, in Palladii praefationem ad Lausum, nonnihil immutatam intrusus, alienas possessiones invaserit: quod criticorum ingenia non parum torsit. Nam Bellarminus in Catalogo Palladium duorum 0242D operum auctorem facit, Paradisi Heraclidis, et Historiae Lausiacae. Vossius lib. II. de Historicis Graecis cap. XIX. Historiam Lausiacam ex duobus libris conflatam putavit, Palladii uno, altero Heraclidis: in cujus sententiam descendit Caveus. Sed postquam ostendimus, Paradisum Heraclidis, genuinam esse Palladii Historiam Lausiacam, nemo amplius cum larvis luctabitur, accedente praesertim auctoritate codicis Ms. Cardinalis Bessarionis, quem Lippomanus emendatissimum vocat. De tribus aliis hujus Historiae Latinae codicibus consulendus Rosweydus in prolegomeno XXV. pag. 84. Haec dicenda visa sunt de Vitis Patrum, Sancti Petronii nomine a Rufino adornatis; proque illorum solatio, qui vitam monasticam profitentur, non solum in Graecum, sed in Syriacum quoque, et Arabicum sermonem conversis, ut hoc me docuit vir pius Gabriel Eva Maronita ex Libano monachus Sancti Antonii, et Nicosiensis in Cypro Archiepiscopus. In tot translationibus et editionibus, 0243A subsequenti capite memorandis, verissimum esse comperio quod de hisce Vitis Patrum scribit Gennadius cap. XLI. eas velut speculum ac normam professionis suae monachi amplectuntur. Ceterum ad vitandas ambages ipsum opus hac epigraphe praesignari debuisset.

Rufini presbyteri Aquilejensis
Historia monachorum
Seu Vitae Patrum
Et itinera per Aegyptum,
Sancti Petronii
Bononiensis nomine scripta.
Denique optandum, ut sincera et primigenia Palladii Historia Lausiaca ad veteres codices Mss. qui Parisiis et alibi suppetunt, exacta atque recognita, prodeat in lucem una cum Latina versione vulgari Heraclidis.