Titulorum Omnium Qui Psalmis Praefiguntur Argumentum.

0641C 1 Sunt superscriptionum omnium tituli diversi: nam praeter eos qui auctorum suorum nominibus, aut caussarum, aut temporum significationibus praenotantur, sunt alii quibus titulus, In finem est: alii quibus tantum, Psalmus cantici, vel Canticum psalmi. Et necesse est diversas caussas diversarum superscriptionum extitisse. Non enim sine caussa tanta rerum diversitate hic titulorum ordo convertitur, 0642C ut nunc In finem, nunc Psalmus, nunc Canticum, nunc Canticum psalmi, nunc Psalmus cantici ad distinctionem psalmi qui subjaceat, proponatur. Et quanquam in singulis quibusque psalmis singularum quarumque inscriptionum caussas praestare nitamur: tamen ad compendium studiosae intelligentia, in brevi sermunculo virtutem suprascriptionum omnium coarctamus. Finis est, 0643A cujus caussa caetera sunt, ipse autem nulli alii caussam suam praestat. Ob finem enim omnia: nihil volo aliud post finem. Namque ad finem tenditur, sed in fine desinitur. Ita finis et anteriorum perfectio est, et se in nihil aliud protendens, propria in semet sui ipse possessio est. Psalmi ergo qui inscribuntur In finem, ita intelligendi sunt, ut ex perfectis atque absolutis bonorum aeternorum doctrinis et speciebus existant: quia ad ea quae in his dicuntur, fidei se nostrae cursus extendat, et in his nullo ulteriore tendens procursu, ipso suo optatae et adeptae beatitudinis fine requiescat. In Musicis vero artibus haec sunt officiorum genera et varietates. Psalmus est, cum cessante voce, pulsus tantum organi canentis auditur. Canticum est, cum cantantium chorus libertate sua utens, neque in consonum organi astrictus obsequium, hymno canorae tantum vocis exultat. Psalmus autem cantici est, cum organo praecinente, subsequens et aemula organi vox chori cantantis auditur, modum psalterii modulis vocis imitata. Canticum vero psalmi est, cum choro ante cantante, humanae cantationis hymno ars organi consonantis aptatur, vocisque modulis praecinentis pari psalterio suavitate modulatur.

His ergo quatuor musicae artis generibus competentes 0643B singulis quibusque psalmis subscriptiones sunt coaptatae. Ex virtutibus autem psalmorum, et ex ipsis doctrinae musicae diversitatibus caussa uniuscujusque superscriptionis ostenditur. In eo enim psalmo, in quo tantum Psalmus inscribitur, fidelium operum et religiosorum gestorum aut doctrina, 2 aut confessio continetur, cum Propheta commemorando quae gerit, ad doctrinam nos gestorum similium instituit, motu corporei organi nostri ad pios officiorum usus temperato. At vero cum Canticum tantum in titulo psalmi praeponitur, scientia in eo spiritualis, et intelligentia coelestis intelligitur, quam per cognitionem sapientiae consequitur, cum non commemoratis fidei operibus, solam doctrinam perfectae de Deo cognitionis ostendit. Non enim statim omnis scientia in bono opere est: neque rursum omne opus bonum veram scientiam consequitur. Ob quod est illud quod in tertio superscriptionum genere est. Canticum psalmi dicitur, quando cum bonorum operum efficientia scientiae doctrina conjungitur: Prius enim in bonis operibus vivendum est, ut perfecta possit ea quae deinceps succedit, divini sacramenti esse cognitio, secundum id quod dictum est: Desiderasti sapientiam? serva mandata, et Dominus praestabit eamdem 0643C (Matth. 19.) . Praestabit ergo sapientiam his, qui per merita bonorum operum intelligentiae gratiam consequuntur. Ex nis operum doctrinaeque studiis, psalmi illius qui Cantico psalmi superscribitur, erit caussa noscenda. Ubi autem est Psalmus cantici, illic per cognitionis scientiam usus boni operis tractatur: quando desiderabilem nobis fidelium gestorum efficientiam praestat anterior de Deo adepta cognitio. Haec ergo musicae artis quadrifaria diversitas, psalmorum est diversitati coaptata, ut est. Psalmus per corporei organi motum in commemoratione gestorum fit. Canticum vero per sapientiae cognitionem habet in se doctrinae scientiam. Psalmus vero cantici est, cum praeeunte gestorum merito, cognitio scientiae praestatur. canticum deinde psalmi est, cum per adeptae scientiae cognitionem fidelium gestorum opus inchoatur et geritur. Per has ergo superscriptionum proprietates intelligentiam psalmorum quaerere oportebat: quia unicuique generi prophetiae, in proprietate titulorum unumquodque genus musicae comparationis aptum est. Aliae vero superscriptiones, quae aut res gestas secundum historias significant, aut tempora, aut dies, aut aliud aliquid complexae sunt: vel ex interpretatione nominum, vel ex comparatione gestorum, vel ex 0643D consimilium specie, ex quibus rebus psalmus consistat, ostenditur. Et sicubi est, Pro die sabbati, aut, Pro occultis filii, aut, Pro die octava, per corporalem superscriptionem significationemque specialis psalmi intelligatur editio: vel cum Illius David, vel illi David, vel Absalom, vel Saul, vel Doech, prophetia, quae in psalmo sit, consequamur. In diapsalma vero, quod interjectum plurimis psalmis est, cognoscendum est de mutatione aut personae, 3 aut sensus, sub conversione metri musici inchoari: ut sicubi diapsalma intercesserit, aut aliquid aliud dici, aut etiam ab altero dici, aut in altero artis musicae modulo cantari, intelligendum sit. De personis, aut sensibus, ubi diapsalma intercedere reperiemus, rationem asserere tentabimus. Caeterum modi musici disciplinam conservare, translatio Graeca et Latina non potuit. Haec autem in compendiosam brevitatem dicta sufficiant.

Nunc festinemus ad ipsam psalmorum expositionem stilum convertere. Est autem diligens propensumque judicium expositioni uniuscujusque psalmi praestandum, ut cognoscatur, qua unusquisque eorum clave intelligentiae aperiendus sit. Nam liber omnis similis est urbi pulchrae 0644A atque magnae, cui plures aedes diversaeque sint, quarum fores propriis clavibus diversisque claudantur. Quae cum unum in locum congestae permixtaeque sint, volenti unamquanque aedem aperire, maximam ignaro afferant difficultatem, ut claves uniuscujusque aedis inveniat: sitque aut familiaris scientiae cognitam clavem cito ex copia illa congestae varietatis in unum eligere, aut ingentis laboris aptam et congruam clavem aperiendi uniuscujusque aditus invenire: quia ratio et qualitas non sinat, non suas claves claustris disparibus coaptare. Itaque secundum Dei misericordiam aperiendi uniuscujusque psalmi clavem reperturi, hujus ipsius primi Psalmi aditum propria sua et congrua clave pandamus. Iste liber apud Hebraeos propter diversas caussas tribus modis intitulatur: id est, aut Liber hymnorum, aut Liber soliloquiorum, aut Liber psalmorum. Ideo titulus ejus est, Liber hymnorum: quia totum istud opus pertinet ad laudem Dei. Hymni sunt cantus laudem Dei concinentes. Si sit laus, et non sit Dei, non est hymnus: si sit laus Dei, et non cantetur, non est hymnus. Oportet ergo ut si sit hymnus, habeat haec tria, et laudem, et Dei, et canticum. Dicunt et quidam quod hymnus proprie dicitur, laus Dei metrice composita. Unde proprie in Hebraeo dicitur Liber hymnorum, quia ibi totum psalterium 0644B est metrice scriptum. Dicitur etiam apud nos recte Liber hymnorum, quia licet, impediente translatione, non teneat metrum, tenet tamen quod praecipuum est: scilicet quod in omni parte apud nos, sicut et apud Hebraeos, laudem Dei significat, quod perspicuum est. Liber etiam soliloquiorum non immerito dicitur, eo quod in eo solus Spiritus Sanctus sine ullo humano ingenio, sive auxilio loquatur. Vel soliloquium, non quia de Christo loquuntur soli psalmi: sed quia dignius et manifestius loquuntur de illo, quam prophetae caeteri. Ex qua etiam dignitate haec prophetia in frequentiori usu habetur in Ecclesia. Rursus Liber psalmorum recte appellatus est, quia sanctus David dulce mysterium hujus prophetiae dulci sono, dulci organo, id est psalterio, voluit declarare. Volens enim magnificare cultum templi ad honorem Dei, cum Arcam de Sylo reduceret, elegit tria millia hominum musicis instrumentis Deum laudantium: et illis centum quinquaginta praefecit: quibus omnibus quatuor alios, Etham, Eman, Asaph, Idithun praefectos adhibuit (I Paral. 16.) . Ipse quoque cum psalterio modulans in tabernaculo ad divinum cultum caeteros invitavit, prophetiam hanc modulabatur in psalterio (I Paral. 24.) . Et non sine caussa magis in hoc quam in 0644C alio instrumento: quia sicut hoc instrumentum decem chordas habet, et superius est concavum unde resonat: ita haec prophetia resonat de superioribus, quae nos instruit de spiritualibus. Neque hoc caussa laudis humanae, sed solo appetitu supernae patriae. Decem vero chordae psalterii, decem praecepta legis significant: quae omnia bene implet, 4 qui ea exequitur, quae in psalterio scripta decantantur. Dicitur autem prophetia, non quia praedicit futura: sed quia prodit occulta. Cujus tempora tria sunt: praeteritum, praesens et futurum. Et ipsa aliquando fit per figuras, aliquando per somnium, aliquando per occultam revelationem: sicut ista, Quod ipse Propheta attestatur, ubi ait, Audiam, quid loquatur in me Dominus Deus (Psal. 10.) . Et, Occulta sapientiae tuae manifestasti mihi (Psal. 50.) . Communis materia totius hujus operis, Christus est, tripliciter acceptus: id est, secundum divinitatem, secundum humanitatem, et secundum corpus ejus, quod est Ecclesia. Quod vero de contrariis, id est, daemoniis et impiis hominibus interseritur. non ideo fit, quod sint de principali materia: sed ut principali materiei per quasdam commoditates subserviant, admiscentur. Ut in primo psalmo de impiis inducit, quatenus per eorum poenas homines ab eorum 0644D conformitate deterreat, et ad Christi conformitatem inducat. Quaeritur a quibusdam, cui parti philosophiae supponatur. Quibus respondendum est, secundum quod agit de moribus, Ethicae: secundum quod tractat de natura, Physicae potest supponi.

Sciendum vero est, quod istos CL. psalmos. Spiritu Dei revelante, Sanctus composuit David. Et licet quidam psalmi aliorum nominibus intitulentur, ut est Salomonis, Aggei, filiorum Chore, et aliorum quorumlibet: non ideo factum est, quod ipsi psalmos composuerint: sed propter mysteria nominum, sive officia ad quae sermo sequens videtur pertinere. Nec eo modo ordinati sunt, quo a sancto David compositi. Cum enim in uxore Uriae peccasset, Miserere mei Deus (Psal. 50.) , post haec vero pro persecutione Absalom. Domine, quid multiplicati sunt (Psal. 3.) , edidit. Item cum a Samuele prius ungeretur in regem, Dominus illuminatio mea (Psal. 26.) : mortuo autem Saul, Diligam te (Psal. 17.) , composuit. Esdras Scriba, qui titulos posuit, psalmos aliter, quam dictati fuerant, ordinavit: hoc fortassis Spiritu Sancto ideo disponente, ut cum ordo rerum, aut temporum juxta literam non tenetur, alter ordo 0645A subtilior juxta spiritualem intelligentiam requiratur. Et sunt quidam, qui quinque psalmorum libros esse volunt, quia ibi quater fiat, fiat inveniunt: sed unum librum esse, Actuum Apostolorum liber confirmat, ubi ait, Sicut scriptum est in libro Psalmorum (Act. I.) .

Esdras autem, cum caeteris psalmis titulos posuisset, huic psalmo ideo non adscripsit, quia iste psalmus omnium aliorum est titulus. Sicut enim titulus illuminat, et totam materiam sequentem praelibat: ita psalmus iste, qui praecedit, totam materiam sequentis operis tangit. De hac vero materia hoc modo tractat: ostendendo potentiam divinitatis, perfectionem humanitatis Christi, universitatem sanitatis membrorum, conversionem peccatorum, patientiam et gloriam omnium. Intentio sua est, nos commonere, ut 0646A beatitudinem in primo parente amissam studeamus reparare in nobis, et exemplo nostro in aliis: quod ut possimus facere, hortatur nos imagini novi hominis Christi conformari: de quo in hoc primo psalmo agit hoc modo. Removet ab eo omnia mala, tam cogitationis, quam operis. Commendat in eo omnem perfectionem virtutis. Ostendit eum utilem esse nobis. Sciendum vero est, quod illas perfectiones de Christo, quas communiter ponit in priori psalmo, in caeteris psalmis, qui sequuntur, multipliciter per partes exequitur. Quia ergo omnes ad beatitudinem tendunt, nec beati esse, nisi per Christum, possunt (tantum enim bonum est beatum esse, ut omnes hoc velint et boni et mali), proponit Christum nobis in exemplum. Et incipit a beatitudine sic.