Caput X ( sequitur ).

1011C

Vers. 5. 6.— Vaccas Bethaven coluerunt habitatores Samariae, quia luxit super eum populus ejus, et aeditui ejus super eum exultaverunt in gloria ejus quia migravit ab eo. Siquidem et ipse in Assur delatus est, munus regi ultori. Effraim confusio capiet, et confundetur Israel in voluntate sua. Hunc locum traditio Judaica ita consuevit exponere, illis videlicet temporibus, quibus necdum fuerant Israelitae ad Medorum arva translati, sed in propria adhuc regione sistentes, Assyriis tributa pendebant, exhausto aerario, vitulos quos colebant pro vectigalibus Assyrio fuisse directos. Quos tamen, cum Jeroboam aureos fabricasset, ab Aedituis suis, quibus 451 eorum fuerat delegata custodia, aere fuisse mutatos. Cum ergo necessitas exstitisset, ut ad supplementum tributorum etiam vituli mitterentur, luxerunt quidem populi, qui se aestimabant numina perdidisse: fraudis vero conscii resultavere custodes, quia translatis alio simulachris, 1011D etiam inquisitionem furti ulterius timere desiissent. Quamvis autem huic sensui occasionem praestitisse lectio videatur, tamen potest etiam sub tenore institutae ab initio explanationis liquere, ut postquam comminax denuntiarat auctoritas, quod per sulcos agri, amara miseris ultio germinaret, statim caussam indignationis, suo more, subjecerit. Vaccas Bethaven, 1012C inquiens, coluerunt habitatores Samariae, id est, regiae civitatis, qui alios debuerant ab errore revocare, ad exigua oppida, adoratum vitulorum imagines, cursitabant. Post quae sequentis versus, per hyperbaton, ordo mutetur, fiatque ista distinctio: quia confundetur populus Samariae, cum vilitatem et inutilitatem deorum ejus, adversa detexerint. Nam cogente penuria, etiam ipsi ad vectigalia supplenda jungentur; non plus videlicet habentes momenti, quam ratio poscit metalli. Et ideo infelix populus eos lachrymis prosequetur, quos paulo ante cum honore maximo et ariolorum gaudiis consecraverat. Confusio Effraim capiet, et confundetur Israel in voluntate sua, cujus tantam nimirum deformitatem et tam acerbum stipendium recognoscet.

Vers. 7. 8.— Transire fecit Samaria regem suum, quasi spumam super faciem aquae. Disperdentur excelsa idoli, peccatum Israelis, lappa et tribulus ascendent super aras eorum, et dicent montibus, Operite nos, et collibus, Cadite super nos. Quantum ad divinam pietatem 1012D clementiamque respicit, inquit, volueram ut fieret eis terrae suae longa et secura possessio, sed gravia eorum sacrilegia restiterunt, et regem, id est; regnum suum, celeri compulerunt ((Ant. compulerant)) fine deleri: ita ut instar spumae aquae cursibus innatantis, et profanitas gentis laberetur et dignitas. Cunctis igitur delubris, quorum frequentatu consueverat 1013A me asperare, hostili igne consumtis, aras eorum dumeta convestient, ita ut qui reliquus fuerit, vel pudoris sui, vel timoris impulsu delitescere cupiat, si non datur aliter, vel sub montium aliquorum ruinis. Notandum autem, quia hunc versum et in Evangelio Dominus assumserit (Luc. 23. 30.) , ut metuentium vota signaret, atque de Scripturarum more descendat, prolatas in caussam aliquam sententias ad similia negocia decenter assumi.

Vers. 9.— Ex diebus Gabaa, peccavit Israel: ibi steterunt: comprehendit eos in Gabaa praelium super filios iniquitatis. Jam supra temporis ipsius intulerat mentionem, ubi ait, quoniam hi quibus erant prophetarum dicta derisui, ita peccaverint, ut illa Gabaonitarum juventus, quae uxorem levitae usque ad interitum polluisset. Sed ne esset jejuna repetitio, quos ibi contulerat, hic proponit dicens: Simile crimen videri quidem illorum, qui incesta obscoenitate peccassent, et horum qui viros spirituales, stultos 1013B amentesque censerent. Et ideo saevituram captivitatem ad similitudinem illius cladis, quae Benjamitas pene internecione deleverat. Nunc ergo quasi culparum et momenta poenarum ad examinandum 452 suspendens, hanc quae est posterior graviorem pronunciat ultionem. Non utique de nihilo, sed quod illic inter acies decem et unius Tribus diu certamen erraverit, et Gabaonitae quamvis exigui numero, magno tamen sint labore superati. Hic vero ita omnes Samaritarum opes, praecedentes ultimam eversionem, calamitates eversionesque consumserint, ut nemo esset qui haberet fiduciam resistendi. Ex diebus igitur Gabaa, Israelem peccavisse pronunciat; sed illo tempore aliquandiu constitisse, ac virium suarum documenta gravissimis edidisse conflictibus. Nam tertio demum certamine auxilium Dei lachrymis implorantes Israelitae omnes confecere victoriam. Nunc vero, quoniam non solum in aciem adversum Assyrios nemo processit, sed neque muros suos voluerunt tueri, ideo dicit propheta: Ex miseriarum cumulo, quantitatem 1013C etiam debere iniquitatis intelligi. Nam illo, inquit, tempore tam fortiter restiterunt Benjamitae, ut aliquandiu nec comprehensi praelio viderentur. Hi vero decem tribuum populi cum suis regibus atque principibus, quoniam me offenderant, nec steterunt.

Ergo quoniam absque vero certamine in reos promulganda mihi est sententia, ((Vers. 10.)) Juxta desiderium meum corripiam eos. Quod secundum nostram prorsus consuetudinem videtur illatum, qui cum indignatione aliqua commovemur, desiderare nos dicimus ultionem, et voluptatem de reorum afflictione sentire. Nunc itaque eos, juxta desiderium suum, corripiendos esse promittit. Sequitur enim, congregabuntur super eos populi: id est, quasi ad paratam praedam, diripientium multitudo conveniet, ut isti supplicia geminae iniquitatis excipiant. Sic enim ait, corripientur propter duas iniquitates suas. Quarum tamen ut indicavit numerum, ita species non notavit. Possemus proinde dicere, illas iniquitates quas non distinxit, alium prophetam signasse: id est, quod 1013D reliquerint Deum fontem aquae vivae, et lacus sibi contritos (Jer. 2. 13.) , videlicet idola, fabricarint, ex quibus nullum possint sentire refrigerium. Sed quoniam optima est exponendi regula, quae de consequentia lectionis assumitur, duas illum iniquitates appellasse, eas nimirum quas in praesenti loco arguit, arbitremur: id est, quod non solum veros prophetas contumeliis et cladibus operiebant, sed et de regione, falsos ac daemonibus servientes de officiis et muneribus honorabant. Per quod utique docebantur, non labi errore, sed studio, qui pari instantia utrumque faciebant, et honorando perniciosos, et detestando salutares magistros. Per contrarium quippe ita gradiens, sanctus ita quisque describitur. Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis requiescet in 1014A monte sancto tuo? Qui ingreditur sine macula, et operatur justitiam. Qui loquitur veritatem in corde suo, et non egit dolum in lingua sua, nec fecit proximo suo malum, et opprobrium non accepit adversus proximum suum. Ad nihilum deductus est in conspectu ejus malignus, timentes autem Dominum magnificat (Psal. 14.) . Propter has ergo duas iniquitates, ea quae mihi minus jocunda sit afflictione consumam impios.

Vers. 11. 12.— Effraim vitula docta diligere trituram, et ego 453 transivi super pulchritudinem colli ejus; ascendam super Effraim, arabit ((Ant. orabit)) Judas, confringet sibi sulcos Jacob. Seminate vobis in justitia, et metite in ore misericordiae: innovate ((Ant. invocate)) vobis novale; tempus autem requirendi Dominum, cum venerit qui docebit vos justitiam. Affectum indignationis suae, verbis irridentibus publicavit, ut gentem, quae erat poenis obnoxia, opportunam dignamque terendis frugibus vitulam nominaret. Cujus sane imbecillitatem, sexu pariter et aetate signavit: 1014B quippe quam, supra collatam Gabaonitis, omni ex parte postposuit. Ergo irridendo, eam et vitulam appellat, et pulchram: et earum pressurarum, quas malis studiis meruit, diligentem: non utique quod aerumnas suas amare posset afflicta, sed quod ita eis per sententiam necteretur, sicut solent pectora amore inflammata sibi conjungi. Cervix igitur subjici digna tormentis, aestus et auras latum ire promittitur, ut quae ei cum de risu comminator insultet, eorum malorum, quibus est dignissima, et cupidam eam pronunciat et peritam. Effraim, inquit, vitula docta diligere trituram, et ego transivi super pulchritudinem colli ejus; ascendam super Effraim, arabit Judas, confringet sibi sulcos Jacob. Ego, inquit, colla Effraim hactenus superba defringam, ut quem docentem indulgentemque contemserit, demum sentiat vindicantem. Nec sane censuram meam utilitas optata destituet: quamvis enim istos subdat exitio, alios eorum sanabit exemplo. Effraim quippe, qui fermentum esse noluit, nec medulla pietatis impletus est, 1014C sed totus in paleas levitate mentis evanuit, sustinebit exurentem se arearum laborem. Judas vero feliciore conditione succedet jugo timoris, nam defixo praeceptorum vomere, inter bonum malumque discernet; glebamque pectoris sui, studiis religionis edomans, sementem scientiae cum opere justitiae et misericordiae collocabit, eamque innovatis novalibus, de quibus videlicet exegerit silvestria virgulta, concredet, ut competens tanto opere respondere possit ubertas. Quod eo tempore videtur impletum, quo de manibus Sennacherib, Ezechiam totamque urbem, missum coelitus liberavit auxilium. Denique sequitur, Tempus autem requirendi Dominum, cum venerit qui ((Ant. quod)) docebit vos justitiam. Beatum quippe Ezechiam, commendandae religionis studium habuisse, ita ut principis et doctoris munus impleret, sacri loquuntur Annales. Neque enim Tribus suae incolas ad cultum Dei revocasse contentus, per vicinas etiam regiones, in quibus aliqui de Israel capto translatoque remanserant, nuncios atque edicta dispersit, ut ad 1014D cultum veri Dei, repudiatis idolorum reverterentur erroribus. Hoc est ergo quod dicit, Jerosolymitas messum ire misericordiam, cum ad requirendum 454 Deum, principis quoque justitiam eos docentis ((Ant. docentes)) devotio concitaret. Quod sane opus atque munus licet sub Ezechia breviter videatur effectum, tamen plenius a Domino nostro, qui rex regum est, dominusque dominorum, per quem non uni Tribui aut regioni, sed universis terris atque nationibus lux pietatis ostensa est, et virtutum disciplina contradita, docetur effectum. Propter quod et Apostolus dicit, Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis (Rom. 13. 11.) , nec ullam in ullo dantes offensionem, ut non maculetur ministerium. Tunc siquidem requirendi Dominum opportunum tempus 1015A apparuit, cum Verbum caro factum est, ut habitaret in nobis: et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiae et veritatis (Joan. 1.) . Sed videamus et impietatem.

Vers. 13.-15.— Arastis impietatem, iniquitatem messuistis, comedistis frugem mendacii: quia confisus es in viis tuis, in multitudine fortium tuorum. Consurget tumultus in populo tuo, et omnes munitiones tuae vastabuntur, sicut vastatus est Salmana a domo ejus, qui indicavit Baal in die praelii, matre super filios allisa. Sic fecit vobis Bethel a facie malitiae ((Al. militiae)) nequitiarum vestrarum. Per occasionem Effraim, cujus peccata per totum fere volumen exaggerat, mentio Judae fuerat intromissa: in quo, quid devotio et fides, periculorum tempore meruisset, apparuisset. Hunc ergo commemorationis excursum breviter adnotasse contentus, ad ordinem susceptae actionis revertitur, et arguendis sceleribus Israelis, insistit. Vos vero, Samariae populi, inquit, oppido secus quam Juda saepe ac Benjamin, cum in discriminum extrema 1015B venisses, nequaquam in Deo, sed in tuis conciliis agminumque tuorum virtute es confisus. Fructum ergo recipies competentem, ut populum ac munitiones tuas hostilis tumultus interimat atque subvertat, atque ad similitudinem impiissimi ducis, cui Salmana fuit vocabulum, consumaris: quem sicut in libro Judicum legimus, Gedeon patitus victoria, extinxit, et vel cum ipsis necessitudinibus, quas nomine miserae parentis ostendit, vel cum ipsa in qua regnaverat urbe, quae videri potest mater appellata, consumsit (Judic. 4. et 8.) . Sicut ergo Salmana, inquit, Gedeon qui Baal idolum dextruxerat, internecione delevit, ita et tibi fecit Bethel: in qua urbe videlicet, statuisti idola, quae Dei tui desertor, adorares. More autem Scripturarum, ut cumulum profanitatis exprimeret, eadem verba geminavit dicens: Sic fecit vobis Bethel, a facie maliciae nequitiarum vestrarum. Ergo facies maliciae ex multiplici iniquitate composita, nihil aliud gestit ostendere, quam dignum illos stipendium, 1015C captivitatem videlicet, pro suis moribus percepisse.