Caput XIII.

Vers. 1. 2.— Loquente Effraim, horror invasit Israel, et deliquit in Baal, et mortuus est. Et nunc addiderunt ad peccundum, feceruntque sibi conflatile de argento suo, quasi similitudinem idolorum, factura artificum totum est, his ipsi dicunt, Immolate, homines, vitulos adorantes. Induxit eorum, quae a tempore divisarum tribuum commiserant mentionem, sed eo ordine, quem indignatio magis, quam narratio postulabat. Effraim siquidem in praesenti loco, Jeroboam principem divisionis appellat, qui, ut simulachra vaccarum populus veneraretur, edixit. Postea vero Baal idoli cultum Achab cum Jesabel suscepit, quam profanitatem Hieu severitate congrua legitur vindicasse. Proinde ista idolorum consecratio, et prima coepit in populo, et ultimo tempore conquievit. Sed cum hic sit historiae ordo, quem diximus, nunc partem ejus mutavit invectio. Loquente enim Effraim, 1026D id est, ad cultum daemonum convocante Jeroboam, horror Israelem invasit. Videlicet enim timorem illico superstitionis assumpsit, et quasi verum numen extimuit: vel certe eum colendi suscepit effectum, per quem aeterno judici mereretur horreri. Neque hoc perpetrasse contentus, aliis quoque sacrilegiis colla submisit, et Baal instituta complexus, calamitatum 1027A etiam experimenta persensit, neque ullum studium emendationis assumens, ex illorum ruinis, qui varia hostium inruptione corruerant, vel cum, Hieu vindicante, ipsum idolum cum suis cultoribus delebatur: nullus tamen, inquit, in istis excitari potuit correctionis affectus. Sed nunc, inquit, addiderunt ad peccandum, feceruntque sibi conflatile de argento suo, quasi similitudinem idolorum: non utique quod post tempora Achab vitulorum coeperint simulachra venerari, sed quod ea, quae nec post castigationem reliquerunt, addidisse dicantur. Ipsa enim profanitas, nisi rebellibus studiis augeretur, nec posset esse continua. Factura, inquit, artificum totum est: his ipsi dicunt, Immolate homines, vitulos adorantes. Hoc non sine ratione repetivit, toto jam volumine ventilatum, sed ut fieret sensus ejusmodi: Quia levi rerum etsi novitas incauta 468 conciliet, mora tamen examinante profecto vilescunt, nec continua veneratio, nisi his quae certis pollent insignibus, exhibetur. Hic autem cum vilitatem et vanitatem operis, ut ratio, 1027B ita aetas longa detexerit: id est, numinibus gentium, non dico potestatem, sed nec formam ullam inesse, nisi cum manus opilicum fingendi gnara tribuisset, profanus tamen populus ariolorum vocibus libenter auscultat, nimirum imperantibus, ut vitulis ratione sensuque carentibus supplicent homines, precum ac victimarum oblatione famulantes:

Vers. 3.— Idcirco erunt quasi nubes matutinae, et sicut ros matutinus praeteriens, sicut pulvis turbinis raptus, et sicut fumus de fumario. Supra dixerat, quod sanguis ejus super caput illius esset, et opprobrium ejus restitueretur ipsi, et nunc idem repetivit, vel execrando cumulavit, quod quoniam extremae se stultitiae subdidissent, honorem videlicet Dei ad simulachra pecudum transferendo, et ipsi ita viliter disperirent, ut fumus, ut pulvis, ut ros, ut nebulae matutinae solis radiis consumantur.

Vers. 4.— Ego autem Dominus Deus tuus eduxi te de terra Aegypti: et Deum absque me nescies, et 1027C salvator non est praeter me. Horum versuum est ad superiora contexus, ut fiat sensus ejusmodi: Cum a cervicibus tuis jugum Aegyptiae dominationis excuterem, majestatemque meam foeliciter, cum mancipareris, illustribus illis miraculis intimarem, istud quoque absoluta voce constitui, ut gens meo cultui semper intenta, nulli unquam alii quasi Deo subdereris, quia nec invenires alterum, qui tibi praestaret salutem, quia tunc videbaris elementis servientibus fuisse colligata.

Vers. 5.— Ego cognovi te in deserto, in terra solitudinis. Sed quid nunc ego, inquit, ad sacrilegia tua, quasi nova commovear, cum in illo ipso liberationis tuae tempore, talem te, qualis nunc detegeris, id est, ingratum et contumeliosum semper sim expertus? Quod autem, in terra solitudinis, adjicere curavit, illud utique voluit intelligi, quia non eos semper exempla corruperint: quandoquidem et in illis deliquerint locis, in quibus nullos quos imitarentur habuerunt.

1027D Vers. 6.— Juxta pascua sua adimpleti sunt, et saturati sunt, et levaverunt cor suum, et obliti sunt mei. Cum beneficiis meis, inquit, nequaquam devotione, caeterum improbitate gens tota certabat, quod ut facile clareret, illis temporibus etiam ista connectit, et per invectionis tenorem, ad praesentem, a qua exorsus erat recurrit aetatem, brevi tamen transcursione sermonis, illius quoque sententiae inferens mentionem, quae in Deuteronomii Cantico, beato Moyse denunciante, fuerat prolata, id est, Satiatus est, et impinguatus, et calcitravit dilectus, ut faceret 1028A sibi deos novos, sicut panem hordeaceum, quos nescierunt patres eorum (Deut. 22.) . Juxta enim pascua sua adimpleti sunt,. ait, et saturati sunt, et levaverunt cor suum, et obliti sunt mei. Quam peccatorum seriem ideo praemisit, ut ultionem quam illaturus esset, non passione incitatam ostenderet, 469 sed justitia et ratione munitam. Sequitur enim.

Vers. 7. 8.— Et ero eis quasi laeena, sicut pardus, in via Assyriorum. Occurram eis quasi ursa, raptis catulis, et erumpam interiora jecoris eorum, et consumam eos ibi, quasi leo. bestia agri scindet eos. Eas calamitates, quas erat illatura hostium barbaries, docet, jubente se, esse et contingere: nec dedignatur commonitionem suam ferinis imaginibus explicare, quas et scit, licet non naturae suae sententiae, tamen damnatorum miseriae convenire. Eleganter autem cum inter leonum hiatus, ursum quoque posuisset, feritatem ejus stimulis orbitatis exacuit, necubi comparatio illata decresceret: Sicut ursa, inquit, 1028B raptis catulis. Et dirumpam interiora jecoris eorum, qui me videlicet similibus affecere dispendiis. Nam cum ego hunc populum mihi in filios multa sedulitate formarem, cordaque eorum quasi lambendo componerem, isti me, non solum optatis, sed etiam elaboratis foetibus, orbaverunt, ea videlicet scelera perpetrando, quae perniciem totius gentis exigerent.

Vers. 9.-11.— Perditio tua, Israel: tantummodo in me auxilium tuum. Ubi est rex tuus? Maxime nunc salvet te, in omnibus urbibus tuis: et judices tui de quibus dixisti, Da mihi regem et principes. Dabo tibi regem in furore meo, et auferam in indignatione mea. Quaestioni opportuna sententia, et quam non nisi pietatis norma dissolvat. Ex persona enim Dei dicitur, Perditio tua, Israel, tantummodo in me auxilium tuum. Atqui tunc est fidelium certa defensio, cum in Deo liberationis fiducia ((Al. fiduciae)) collocatur. Et hoc est, quod in profanatis populi moribus beatus propheta per totum volumen accusat, quia non in Dei, sed in favorum propugnatione confiderent. Quomodo 1028C nunc ergo, quasi ordine commutato, manifestam Israeli nunciat impendere perniciem, quod ejus salus in solius Dei virtute consisteret? Animadvertenda igitur illa distinctio, quae id quod ambiguum putabatur, illustrat: non enim hic irridet fidem plebis, in sola Dei potentia spem sui gaudii reponentis (quod utique, cur non fecisset, offenderat) sed pronunciavit tantum impendere plagarum, ut auxilium ferre nisi divina virtute sola non possit. Ergo, imminet, ait, Perditio tua Israel: tantummodo in me auxilium tuum. Quod si diligenter consideres, non solum non absurde, sed etiam moraliter et de usu sermonis humani videbis illatum. Inde est enim, quod si quando vel gravi morbo aliquem, vel desperabili calamitate oppressum viderimus, spem ejus in Deo esse dicimus: non utique mentis officium, sed pondus cladis, quae deprimat, indicantes. Indubitata igitur, inquit, perditio te comprehendet, et de qua nemo nisi Omnipotens possit eruere: quem quoniam tibi 1028D infensum criminibus reddidisti, superest, ut ab exitio inhiante rapiaris. Quem sensum, ut faceret lucere, subjecit: Ubi est rex tuus? maxime nunc salvet te in omnibus 470 urbibus tuis: et judices tui, de quibus dixisti, Da mihi regem et principes. Secundum consuetudinem prophetalem, illum quoque populis exprobrat errorem, quem recedentes a sacerdotali republica, in appetitu regis, habuerunt. Eum siquidem, quoniam de vicinarum gentium aemulatione contraxerant, rebus male cadentibus, consilia quoque, quae praecesserant, arguuntur, ac si diceret: Vetus tibi est ista dementia, ut videlicet, melius te 1029A tibi, quam me putes posse consulere: de cujus opinionis exordio, principes tibi dari ad similitudinem reliquarum gentium postulasti. Nunc ergo consulentiae tuae fructus appareat, et contra indignationem meam, regum te tueatur industria. Debebant nimirum docere te, quid prosint potestates istae tuis ambitionibus expetitae. Sed transeamus ad reliqua. Dabo tibi regem in furore meo, et auferam in indignatione mea. Quidam regem in furore datum Jeroboam, qui separandis tribubus auctor fuerit, acceperunt: ablatum vero indignatione, Osee, sub quo est Israel captus intellexerunt ((Ant. intelligitur)) . Quod quidem, licet possit admitti, tamen, quoniam sub futuri temporis pronunciatur, utrumque signavit, id est, Dabo tibi regem, et auferam, intelligi sententia potest habiliori compendio, ut auferendus nimirum Israelita princeps, dandus vero pronuncietur Assyrius.

Denique, ex more prophetali, post condemnationis sarcinam, quae fuisset ejus caussa, subjecit: ((Vers. 12.)) Colligata est iniquitas Effraim, absconditum est 1029B peccatum ejus: id est, scelera, quae multis temporibus perpetravit, ut nullis essent interpolata virtutibus, sed funereo cumulata processu, quasi sub aliquo custodita signaculo, in memoria judicis constiterunt: eorum, inquam remuneratione perfectum est, ut amissis libertatis insignibus, servituti atrocissimae subderentur, et eos dolores angoresque sentirent, quos foeminae solent in partubus experiri.

Vers. 13.— Ipse filius non sapiens, nunc enim non stabit in contritione filiorum. Jam et supra iisdem coloribus disputavit, quod patefactam stultitiam Israelis adversorum attestatione signaret, atque meritorum deformitas, quae aliquandiu sub prosperitate latuisset, aerumnis demum coarguentibus panderetur. Ergo esse te filium, et non sapientem gravi testimonio comprobatur, quia in eo tempore quo hostis irrupit, nequaquam stare meruisti. Et quoniam stultitiae nomine, prophanitatem notabat, cui decem Tribus, sicut ab exordio voluminis arguit, toto se 1029C studio manciparunt, ob eamque stultitiam, procella captivitatis eos arripuit, opportune transit ad Judam, et eum non solum nomine, sed gestarum etiam rerum pandit judicio, ut simul ostenderet, qui exitus filios sapientes teneret, sicut etiam eum, qui insipientes manserat, publicasset. Ad prosperiora ergo, quae sub Ezechia rege magnis collata sunt miraculis, propheticus sermo commigrat, et ait:

471 Vers. 14. 15.— De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos. Ero mors tua, o mors: ero morsus tuus, inferne. Consolatio abscondita est ab oculis meis, quia ipse inter fratres dividit. Adducet urentem ventum Dominus de deserto ascendentem, et siccabit venas ejus, et desolabit fontem ejus: et ipse eripiet thesaurum omnis vasis desiderabilis. Primo, ut solet, prosperis pollicendis gaudia liberationis annunciat: postea vero, eadem voluptate, ultiones accumulat. Ergo, De manu mortis liberabo eos: id est, cum in tantam rerum difficultatem venerint, ut injecta manu, mors eos comprehendisse ac tenere videatur, tunc 1029D ego liberator adveniam. Id autem praecipue exprimebat oratio beati Ezechiae dicentis, venisse dies afflictionis et opprobrii, siquidem venissent filii usque ad partum, et non esset virtus pariendi. Cum ergo 1030A opibus Assyriis urgerentur, et urbem hostis obsidione clausisset, ita pernicies imminebat, ut jam jamque videretur miseros voratura. Sed quoniam divinum auxilium justis precibus impetrarunt, edidit illud grande miraculum, et centum octoginta millibus Assyriorum Angelo feriente deletis, liberatio piis votiva resplenduit: secundum illud quod carmina sancta praecinuerant: Iste pauper clamavit, et Dominus exaudivit eum, et ex omnibus tribulationibus ejus eripuit eum: immittet Angelos Dominus in circuitu timentium eum, et eripiet eos (Psal. 33) . Mors itaque et infernus, rex Assyrius et totus ejus appellatur exercitus, quem se extincturum divina sententia pollicetur: praemissoque fragore vindictae, ex suo more subdit caussam, quae indignationem illam moverit. Consolatio, inquit, abscondita est ab oculis meis, quia ipse inter fratres dividit. Habitum et verba lugentis assumsit, ut Assyrii crimen augeret, et quasi ex persona Judae, magis de fratris, id est, Israelitarum, quos in captivitatem Sennacherib duxerat, quam de 1030B propria calamitate solliciti, dicit oculos suos adeo maduisse lachrymis, ut consolationem recipere non valerent, quod et rex superbus atque truculentus tristem inter fratres separationem esset operatus, in captivitatem videlicet decem Tribus ad regionem Mediae transferendo. Ubi sane diligens poterit lector inquirere, cur haec Judae tribui, quae discessionem fratris lugeat, adscribatur affectio, cum supra de eodem negotio propheta loquens, impietatem ei exprobraverit gaudiorum? Nam cum dixisset, Effraim in desolatione erat. In die, inquit, desolationis in tribubus Israel ostendi fidem: facti sunt principes Juda, quasi assumentes terminum: super eos effundam, quasi aquam iram meam. Cum ibi de expulsione germanorum laetati esse dicantur, per id quod agrorum suorum terminos dilatatos putarent, quomodo nunc inducuntur, expulsionem fratris absque ulla consolatione lugentes? Quod gemina expositione valebit ((Ant. valebat)) absolvi: quia enim non de singulis, ut 1030C dixi, saepe personis, sed de totis agminibus sermo est: ideo in illa multitudine diversos quoque mores intelligimus fuisse, unde et alia ex piorum personis, ex impiorum alia proferuntur. 472 Consequenter ergo aliquantos illic fuisse colligimus, quos germanorum contristaret expulsio: plures vero quos finium delectaret extensio. Sed videamus jam et alterum explanationis modum, qui ita nimirum valebit judici, ut caussis magis, quam personis videatur aptari. Et necessitudinis quidem vox ista sit, quam prope finem libri propheta constituit, id est, calamitatem se expulsi fratris dolere, et vicissitudinem debitam hostibus imprecari: illud autem, quod quibusdam etiam voluptatem creavit, ad parricidas crimen aspiceret: ut fiat sensus ejusmodi, fuisse aliquos, in quibus profanitas non solum leges, sed etiam naturae jura conturbaverit, ut in captivitate fratrum quod debuerunt compati, maluerunt gloriari. Adducet urentem ventum Dominus de deserto ascendentem, et siccabit venas ejus, et desolabit fontes ejus, et ipse 1030D diripiet thesauros ((Al. thesaurum)) omnis vasis desiderabilis. Urentem de deserto ventum Angelum dicit, qui Assyrium sub nocte una delevit exercitum: non quod in deserto Angeli credantur habitare, quos quotidie 1031A faciem Patris visere, Evangelica commendat auctoritas (Matth. 18.) , sed quoniam ob vindictae celeritatem, centum octingenta quinque siquidem sub una nocte caesa referuntur, similitudinem ignis assumserit, et deserti ad hoc intulerit mentionem, ut totum illud agmen afflatu potius, quam operatu quopiam videretur absumtum. Sic enim et beatus David dixerat: Qui facit Angelos suos spiritus, et ministros suos ignem urentem. (Psal. 103.) Hanc ergo nunc adustionem de locis per ardorem solis inhabitabilibus signavit acciri, qui fontes Assyrios venasque, id est, regem cum exercitu ac stirpe deleret. Et ipse diripiet thesaurum, etc. Si consuetudinem prophetarum respicias, qui declinationes temporum non satis anxie ac diligenter observant, videtur Sennacherib regis collectam de triumphis opulentiam denotasse: ideo videlicet illum praedicta inflammatione consumtum, quoniam multa crudeliter egerit, nec avaritiam ejus direpta satiaverint: et nunc ideo vomere cogatur, quicquid per iniquitatem antea devoraverat.