Caput XXII. I. Intereadum varias Hieronymus ad Paulum atque Eustochium Epistolas scribit. II. Scripsit etiam in Michaeam, Sophoniam, Naum, Abacuc, atque Aggaeum Commentarios. III. Num Jonam antea exposuerit, et num breviores alios Commentarios in singulos duodecim Prophetas minores elucubrarit? IV. Eadem opera alios Prophetas illustrare pergit. V. Librum de Viris Illustribus edit.

I. Compulit nos librorum Scripturae series tantisper a proposito tramite temporum evagari: nunc ad illum Vitae Hieronymianae atque historiae ordinem revertamur. Statim a Veteris Testamenti juxta Hebraicum translatione refert S. Pater in suorum Catalogo operum ad Paulam atque Eustochium Epistolas, quarum ait, quia quotidie scribuntur, incertus est numerus. Quibus quidem eas ipsas videtur nobis magna ex parte indicare Epistolas, quas cum iisdem sanctis feminis suas nuncuparet varias interpretationes ex Hebraeo, vel Commentarios in aliquot Scripturae libros, elucubravit. Ejusmodi sunt Praefationes in Regum libros, in Isaiam quoque, Jeremiam, atque Ezechielem, itemque in minores Prophetas duodecim, et Jobum, Danielem denique et Paralipomena, quarum tempus ex librorum, quibus praefiguntur, chronica notatione jam constat. His addi possunt aliae octo, quibus diu antea Commentarios suos in quatuor Pauli Epistolas iisdem nuncupavit: et rursum quibus Ecclesiastici explanationem, Homiliarum Origenis in Lucam interpretationem de Graeco iisdem inscripsit. Si quae praeterea aliae exstiterunt, vel alterius sunt generis, quae ab eo notantur, ad nos minime pervenerunt, aut certe nobis aeque atque aliis ante nos Criticis diligentissimis ignotae penitus sunt.

II. Intermiserat, ut diximus, S. Pater Scripturae versionem ex Hebraeo, ut aliis, prout rogabatur, adornandis operibus insudaret. Interpellatus autem est primo, scribendis in Prophetas Minores aliquot Commentariis, quibus certe cum manum admovit, annus adhuc 391 aut subsequens agebatur, jam enim dimidium fere laboris ejus exantlaverat, cum hocmet anno suorum Catalogum operum scribens, istos de nomine Prophetas recensuit: Scripsi praeterea, inquiens, in Michaeam explanationum libros duos, in 0084 Sophoniam librum unum, in Naum librum unum, in Abacuc libros duos, in Aggaeum librum unum. Rem narrat luculentioribus adhuc verbis in Praefatione Commentarii tertii in Amos, tantum quod ordine inverso habet, et Abacucum ab hoc numero eximit, ac differre in aliud tempus videtur. Praepostero, inquit, ordine atque confuso duodecim Prophetarum opus et coepimus, et Christo adjuvante, complebimus. Non enim a primo usque ad novissimum juxta ordinem quo leguntur, sed ut potuimus et ut rogati sumus, ita eos disseruimus. Naum, Michaeam, Sophoniam, et Aggaeum primo φιλοπονοταῖς Paulae, ejusque filiae Eustochio προσεφώνησα; secundo in Abacuc duos libros Chromatio Aquileiensi Episcopo delegavi.

III. Difficilis explicatu res est, cum nullum praeterea alium de nomine Prophetam abs se per id temporis Commentario illustratum referat, quid sibi tum voluerit, cum secundo in Sophoniam capite se ait, in Jona Ninivem, id est, speciosam, quae ad praedicationem Jonae, id est, Columbae, egerit poenitentiam, Ecclesiam interpretatum fuisse de Gentibus congregatam. Tantum enim abest, quo tempore Sophoniam exponebat, ut Jonam jam edisseruisset, ut in illa Praefatione, quam modo laudavimus in Amos, et qua rationem laboris sui reddit, Sophoniam quidem in prima classe, Jonam vero in tertia, et diu post sumpsisse sibi interpretandum significet. Tertio, inquit, post longi temporis silentium Abdiam et Jonam tibi imperanti edisserui. Quin etiam Praefatione in hunc ipsum, Tanto post tempore a Jona interpretandi sumo principium. Hanc vulgo eruditi difficultatem ita expediunt. S. Doctorem bis volunt operam suam explicandis Prophetis Minoribus impendisse: ac primo quidem in singulos duodecim Animadversiones quasdam breviores atque alterius, quam Commentarii sunt generis, concinnasse, quae minime nunc quidem exstent, sed perfectae jam ante 393 annum fuerint. Ad eas porro, inquiunt, illo in Sophoniam loco respexit. Quod ut verosimilius persuadeant, ipsum Hieronymum in Epistola XLIX. ad Pammachium nu. 4. fidejussorem adhibent, ubi, miseram, inquit, quaedam τῶν ὑπομνημὰτων in Prophetas duodecim S. Patri Domnioni, quae si legere volueris, etc. Nempe haec data est 343 anno Epistola, et quae adeo ibi in duodecim Prophetas ὑπομνήματα denotantur, anteriora omnino, atque alia ab his esse debent, quae nunc exstant, quippe quae post annum denique 406 perfecta sunt. Verum supinam satis hanc esse doctorum hominum hallucinationem eo perperam intellecto S. Patris testimonio, ostendimus nos suo loco, eamque porro multis in Generali Praefatione refutavimus. Neque enim in primis in universos duodecim Prophetas Hieronymus adornatum abs se opus dixit, nec singulos Prophetarum libros designat, quibus explicandis operam suam probarit; sed ἁπλῶς librum, qui duodecim Prophetae inscribitur, laudat, in eumque se ait fuisse aliqua commentatum. Sic in Dialogo contra Luciferianos in duodecim Prophetis scriptum esse dixit, Sacrificia eorum tamquam panis luctus etc. qui 0085 unius Osee locus est. Deinde neque ait absolute ὑπομνὴματα, Commentaria, sed quaedam τῶν ὑπομνημὰτων, ut non universos duodecim, sed aliquos modo ex illis significaret, quos jam per id temporis explanaverat. Nimirum istos quos recensebamus, Naum, Michaeam, Sophoniam, quibus si lubet unum adde atque alterum, Aggaeum puta atque Abacuc.

IV. Qui igitur factum est, inquies, ut in Sophoniam scribens, in Jonam Commentarios memorat S. Pater, quos post ferme quinquennium adornavit? Ego ibi adversaria sua quaedam in eum librum duodecim Prophetarum, indicare eum autumo, quae antea in universos paraverit, quam unumquempiam sibi sumeret perpetua explanatione illustrandum. Adeo licet tanto post Sophoniam tempore explicaverit Jonam, potuit tamen in eum scribens, allegoriam illam laudare ex isto tanquam abs se pridem expositam, cujus texendo Commentario licia quaedam et subtegmina jamdudum in promptu habebat. Sed neque est praeter verisimilitudinem, fuisse postmodum ea verba, Ninivem, quae ad praedicationem Jonae, idest, columbae, egerit poenitentiam, Ecclesiam interpretati sumus de Gentibus congregatam, a S. ipso Auctore addita, cum, universo expleto opere, librum in ordinem digessit, et supremis, ut fieri amat, curis recognovit. Alterutrum, quod probatur magis, eligito. Certum est, S. Doctorem ab incepto minime destitisse, perque id temporis, quo supra laudatos quinque Prophetas ab se dixit Commentariis explanatos, plerosque alios eadem opera fuisse prosequutum, quibus intereadum ad perfectum expoliendis incumbebat. Testatur hoc ipse conceptis in Catalogo verbis, quae statim subnectit, suorumque librorum recensionem concludit, Multaque alia, inquiens, de opere Prophetali, quae nunc habeo in manibus, et necdum expleta sunt. Ex quo istud sedulo animadvertere est iterum quod proposuimus, fuisse ab eo scilicet in omnes, vel certe plures ex duodecim Prophetis quasdam sibi antea deformatas Animadversiones, quam unum aliquem sumeret exponendum ex integro: atque eas quidem, ut sibi, et cum interpretatione sua totus apte contextus Prophetarum cohaereret, idque ipsum si res ferret, ipse perspiceret, in Adversaria conjecisse. Enimvero non unum aut alterum, Abdiam puta, aut Jonam, se ait prae manibus tunc habere, sed multa alia, et de opere Prophetali in universum, quae necdum, inquit, expleta sunt.

V. Atque his quidem totus concluditur Catalogus operum, quae abs se ad annum usque Theodosii Principis decimum quartum, sive Christi 392. lucubrata S. Pater recensuit. Quae subjungunt aliae ejus Catalogi editiones, Adversum Jovinianum libros duos, et ad Pammachium Apologeticum et Epitaphium, in Mss. antiquioribus et melioris notae non habentur, seque produnt aliena manu adsuta, ut suo loco ostendimus, ex Praefatione Commentariorum in Jonam. Nondum certe fuerant abs Hieronymo adornata, cum eum librum de viris Illustribus scriberet. Hic igitur postremus liber est ex hac serie, quem statim a quinque 0086 illorum Prophetarum interpretatione emisit, aut verius quo opus illud Prophetale interrupit, ut laudata Praefatione in Jonam testatur, Postquam, inquiens, quinque Prophetas interpretatus sum, Michaeum, Naum, Abacuc, Sophoniam, et Aggaeum, alio opere detentus, non potui implere quod coeperam. Scripsi enim librum de Viris Illustribus, etc. Atque ut nihil de anno dubites, tam in exordio, quam sub libri finem, annum laudat decimumquartum Imperatoris Theodosii, quem iste a Calendis Februariis iniit, et dudum nos aerae Christianae 392 diximus respondere. Ad id operis auctor atque hortator Hieronymo fuit Dexter, Sanctus Paciani Barcinonensis, ut Baronius quidem autumat, filius, vir certe primarius, et qui Praefecturam administravit Praetorii, quod ipse prodit sanctus Pater libro secundo contra Ruffinum, atque ex codicis Theodosiani prosopographia maxime perspicuum est. Accepit vero Noster hanc σπάρταν eo libentius, quo sibi patentiorem viam sterni sensit ad retundendas Gentilium adversus Christianos obtrectationes, et Celsi cum primis Juliani et Porphyrii, quos rabidos adversus Christum canes vocat, eorumque sectatorum maledicta et scripta refutanda, qui temere blaterabant, Ecclesiam nullos Philosophos et eloquentes, nullos habuisse Doctores. Quam porro egregie propositum sit persecutus, et quanam Scriptorum non modo ante se ferme omnium, sed eorum etiam ex parte, qui adviverent, volumina vel suis ipse oculis perlustraverit, vel certe nota satis ad ferendum de illis judicium habuerit, ex ipso disces immensae propemodum eruditionis Libro, quem articulis CXXXV. sive capitibus per singula Auctorum nomina et scripta absolvit. Nam quod nonnullos praeteriit, velut Athenagoram, Hermam, atque alium quempiam, ea causa videtur, quod maluerit de non satis sibi notis silere, quam temere aliquid pronuntiare. Caeteterum ne longiores aequo nos hisce persequendis videamur, quae olim in praefixa eidem Libro admonitione per partes animadvertimus, accipe quae S. ipse Auctor de ea, quam fecisset illi inscriptionem, deque ejus quodammodo indole ac natura ad Augustinum Epistola CXII. rescribens docet. Dicis accepisse te librum meum a quodam fratre, qui titulum non haberet, in quo Scriptores Ecclesiasticos tam Graecos, quam Latinos enumeraverim: cumque ab eo quaereres, ut tuis verbis utar, cur liminaris pagina non esset inscripta, vel quo censeretur nomine, respondisse appellari Epitaphium: et argumentaris quod recte sic vocaretur, si eorum tantum vel vitas, vel scripta ibi legisses, qui jam defuncti essent; cum vero multorum et eo tempore quo scribebatur, et nunc usque viventium commemorentur opuscula, mirari te cur ei hunc titulum imposuerim. Puto intelligere prudentiam tuam, quod ex opere ipso titulum potueris intelligere. Legisti enim et Graecos et Latinos, qui vitas vivorum illustrium descripserunt, quod numquam Epitaphium huic operi inscripserint, sed de Illustribus viris, verbi gratia Ducibus, Philosophis, Oratoribus, Historicis, Poetis, Epicis, Tragicis, Comicis. Epithaphium autem proprie 0087 scribitur mortuorum, quod quidem in dormitione sanctae memoriae Nepotiani Presbyteri olim fecisse me novi. Ergo hic liber, vel de Illustribus Viris, vel proprie de Scriptoribus Ecclesiasticis appellandus est: licet a plerisque emendatoribus imperitis de Auctoribus dicatur inscriptus.