Caput XXIII. I. Joviniani haeresim S. Pater impugnat duobus libris. II. Quibus dum virginitatem extollit, nuptiis detrahere visus est. III. Scribit adeo pro iisdem suis libris Apologeticum ad Pammachium. IV. Item ad Domnionem eadem de re. V. Literis quoque Desiderii, ut et propositis sibi ab Amando quaestionibus respondet.

I. Vixdum Gentilium calumniis crudito illo de Viris illustribus libro Hieronymus satisfecerat, eum eodem hocce anno 392, sive initio insequentis, ut ex laudata saepius in Jonam Praefatione colligimus, difficiliorem multo laborem subire, et cum haeretico homine congredi coactus est. Jovinianus dives monachus, quod satis dictu est, ut hominem nequissimum intelligas, luxui deditus in tantum ac dissolutus, ut Epicurus Christianorum meruerit audire, haeresim, quae vitae suae consuetudinem excusare videretur, sive intulit primus, sive olim extinctam post Basilidem instauravit, atque editis Commentariis, ut latius serperet, Romanis auribus insinuare contendit, vulgaris plane homo, nec eloquens nec eruditus, sed dicacitate atque arrogantia nemini postponendus. Nefariae doctrinae capita haec erant. Primum Virgines, Viduas, et Maritas, quae semel in Christo lotae sunt, si non discrepent caeteris operibus, ejusdem esse meriti. Alterum, Eos qui plena fide in Baptismate renati sunt, a Diabolo non posse subverti. Tertium, Inter abstinentiam ciborum, et cum gratiarum actione perceptionem eorum, nullam esse distantiam. Denique, Esse omnium qui suum Baptisma servaverunt unam in regno caelorum remunerationem. S. Augustinus duas ei praeterea, easque ferme exitiosiores blasphemias imputat, quarum altera, Omnia peccata esse paria: altera, Deiparam Virginem Christi matrem, non in concipiendo quidem, sed in pariendo fuisse violatam. Verum haec duo sunt qui rumore tantum populari jactata de Joviniano existiment, praesertim cum peculiari abs Hieronymo responsione non refutentur. Attamen primum consectarium ejus videtur, quod de meritorum aequalitate haereticus asserebat: alterum ex S. quoque Ambrosii Rescripto evincitur, ab illo ejusque asseclis impie assertum, Virgo concepit, sed non Virgo generavit. Istiusmodi venena novus Ecclesiarum magister Romanis propinabat; et quemadmodum usuvenire solet, cum vitiis fraena laxantur, ut Augustini verbis utar, tantum valuit in urbe Roma, ut nonnullas etiam sanctimoniales, de quorum pudicitia suspicio nulla praecesserat, dejecisse in nuptias diceretur; et virorum etiam sanctorum sanctum caelibatum commemoratione fratrum et comparatione frangeret (Retract. lib. II) . Quin etiam asseclas habuit aliquantos Romanos, ut in Syricii epistola scribitur, tum alios, quos Hieronymus ibi notat, ubi, Ne 0088 glorieris, ait, quod multos discipulos habeas: tametsi neminem e sacerdotibus (quod Augustinus testatur) neque alicujus nominis Clericis (Lib. II) trahere ad se unquam potuerit.

II. Porro autem, adnitente cumprimis Pammachio ( Christianorum, ut Hieronymus loquitur, nobilissimo, et nobilium Christianissimo) aliisque, ut Syricius ait, fidelissimis Christianis viris, genere optimis, religione praeclaris, fuerat de Romani Pontificis sententia damnatus, ejusque scriptura horrifica sacerdotali judicio detecta divinae legi contraria, spirituali sententia deleta. Sed et Roma expulsus cum suis Mediolanum cum se recepisset, collecta ibi Synodus illos omnium exsecratione damnatos Mediolanensi ex urbe quasi profugos repulit. Denique et Imperiali Rescripto in eum videdetur animadversum Lege 53 Codicis Theodosiani Tit. V. de Haereticis, de qua nos plura in praefixa Hieronymianis libris Admonitione disputavimus. Nihilo tamen secius cum ejus irritamenta nequitiae, scripta, inquam, Joviniani vulgo prostarent, fortasse etiam avidius legerentur, utpote quae frena vitiis adimerent, sancti ex Roma fratres, et Pammachius cum primis, istos haeretici Commentariolos ad Hieronymum transmiserunt, rogantes, ut eorum ineptiis responderet, et Epicurum Christianorum Evangelico atque Apostolico vigore contereret (Lib. I) . Quod praestare ipse post paucos admodum dies aggressus, initio statim professus est, multo sibi esse difficilius, scriptionem illam, cujus tanta erat barbaries et tantis vitiis spurcissimus sermo confusus, nosse quam vincere. Evicit autem duobus libris, quorum priore primam, altero tres alias Joviniani propositiones exagitat, atque ita hominem innumeris Scripturae divinae locis obruit, profligatque historiarum testimoniis, et Philosophorum sententiis, ut nullum ei reliquum effugium faciat. Erat hoc tamen opus perquam difficile, quemadmodum ipse etiam Augustinus olim animadvertit, aequantem nuptias virginitati refellere, ut ne istas reprehendere videretur, qui meritam ei vellet palmam deferre (Retract. Lib. II. cap. 22) . Jactatum quoque tunc vulgo (versipellis enim haereticus ita blandis illecebris multorum animos fascinaverat) non posse illi Hieronymum respondere cum laude, sed cum vituperatione conjugii. Ad haec supererant Manichaei, qui nuptias damnabant, in eoque multum periculi suberat, ne dum totus in Virginitatis commendatione S. Pater versaretur, favoris in hanc sectam suspicionem injiceret.

III. Satis adeo bene ac sapienter si quid alias, et verbis haud sane paucis ipso libri prioris exordio ab ea sibi Hieronymus suspicione cavit, qua conjugia damnare videretur, palam professus non ignorare se cum Apostolo, Honorabiles nuptias, et thorum immaculatum. Nihilominus cum libri allati sunt Romam, facile quod latius pro virginitate disseruerit, iniquior in matrimonium visus est, et non a laicis modo atque indoctis, sed a Clericis quoque et monachis, litteratisque hominibus male audiit, eaque passim aspersus est nota. Fuit inter caeteros rumigerulus nescio quis 0089 monachus, qui per imperitorum circulos, muliercularumque συμπόσια, adversum illum concionaretur, ejusque libros canino dente roderet, laceraret, convelleret. Pammachius his se, quoad ejus fieri poterat, obtrectationibus objiciebat, et convicia concoquebat, quibus amicum suum adversae partis homines onerabant. Ad extremum cum et sibi parum his proficere videretur, exemplaria Hieronymiani hujusce operis, quanta invenire potuit, undecumque conquisita, studiose subtraxit, deditque ad ipsum Hieronymum litteras, sive interrogans, ut quod obscurum videbatur, clarius edissereret, ut ex Epistola XLVIII. colligere est, sive, ut ex subsequenti, arguens, quod sibi minus placuisset: alicubi enim se quoque ipsum offensum nonnihil indicat. Libellos quoque subtractos, ut notatis locis emendarentur, ad eum remisit. Idem ferme praestitit aliquanto post Domnio, qui et censuras rabulae ejus monachi superius memorati addidit, eaque loca quae scandalum quibusdam facere videbantur excerpta de volumine per ordinem digessit, poscens, ut vel emendaret, vel exponeret.

IV. Et sane maluisset ipse etiam, ut videtur, S. Pater morem amicis suis gerere, et quae illos movebant, loca ad eorum ingenium interpolare. Verum minime id jam licebat, quod longe nimium lateque per amicos perque aemulos diffusa jamdudum ejus operis exemplaria apud omnes essent. Quamobrem ad Pammachium rescribens, De opusculis, ait, meis contra Jovinianum, quod et prudenter et amanter feceris exemplaria subtrahendo, optime novi. Sed nihil profuit ista diligentia, cum aliquanti ex Urbe venientes mihi eadem lectitarent, quae se Romae excepisse referebant. In hac quoque Provincia jam libri fuerant divulgati, et ut ipse legisti, Nescit vox missa reverti. Non sum tantae felicitatis, quantae plerique hujus temporis Tractatores, ut nugas meas quando voluerim, emendare possim. Statim ut aliquid scripsero, aut amatores mei, aut invidi, diverso quidem studio, sed pari certamine in vulgus nostra disseminant, et vel in laude, vel in vituperatione nimii sunt, non meritum stili, sed suum stomachum sequentes. Itaque quod solum facere potui Apologeticum ipsius operis tibi προσεφώνησα, quem cum legeris ipse pro nobis satisfacies; aut si tu quoque narem contraxeris, illam Apostoli περικοπήν, in qua de virginitate et nuptiis disputat, aliter disserere compelleris. Ad Domnionem quoque de maledico illo monacho loquens, Utique, ait, si errare me arbitratus est . . . debuit vel arguere, vel interrogare per literas: quod vir eruditus et nobilis fecit Pammachius, cui ego ἀπελόγισάμην, ut potui, et Epistola disserui longiore, quo unumquodque sensu dixerim. Nimirum qua praecedit proxime, et numero XLVIII in recensione nostra praenotatur ad Pammachium Epistola ἀπελογίσατο, sive suos defendit contra Jovinianum libros, eo nomine traductos invidiose ab aemulis, quod nimius in commendatione Virginitatis, iniquior in nuptias sit visus. Ea de causa etiam Liber Apologeticus inscriptus est. Sunt autem qui velint, fuisse de obtrectatorum ejus numero, in quem praecipue mente atque animo, Apologeticum 0090 librum hunc scribens, insisteret, Pelagium: quem certe Joviniani discipulum conceptis verbis in Praefatione primi in Jeremiam Commentarii vocat. Praetereo, inquit, in Jovinianum volumina, in quibus dolet (Pelagius utique, ut ex praecedentibus liquet) virginitatem nuptiis, et nuptias digamiae, digamiam polygamiae esse praelatam. Nec recordatur stolidissimus, et Scotorum pultibus praegravatus, nos in ipso dixisse opere, Non damno digamos, imo nec trigamos, et si fieri potest, octogamos: plus aliquid inferam, etiam scortatorem recipio poenitentem. Quidquid aequaliter licet, aequali lance pensandum est. Legat ejusdem operis Apologiam, quam ante annos plurimos adversus magistrum ejus gaudens Roma suscepit: et tunc animadvertet, alienis se vocibus blasphemare, etc. Quin etiam inter Pelagianae haereseos praecursores Jovinianum in Prologo Dialogi adversus Pelagianos recenset, et sub initium libri tertii, Non erubescis, inquit, explosam atque damnatam Joviniani sententiam sequi? Et ille enim his testimoniis, tuisque nititur argumentis, imo tu illius inventa sectaris. Minime hinc tamen conficias, fuisse in Joviniani disciplina Pelagium, atque hunc abs Hieronymo librum Apologeticum adversus eum potissimum scribi. Si discipulus ille dicendus est, qui sententiam alicujus aliquam atque ex parte amplectitur, quicumque litteris damus operam, nostri invicem discipuli sumus. Sed bene profecto est, quod ex laudato loco intelligimus, multo fuisse S. Doctorem meliore fortuna usum in hoc conscribendo libro, quem gaudens Roma suscepit, et quo adeo omnes inspersos libris contra Jovinianum naevos, omnes adversariorum calumnias sustulit. Nihil revera ex his libris, quod criminaretur, Ruffinus excepit, qui nullam non Hieronymo detrahendi ansam ex ejus caeteris ferme omnibus scriptis avide arripuit. Alterum, cujus ab illo testimonio admoneremus, temporis nota est, juncta rerum quas hactenus edisserimus historia. Nam ipsos quidem contra Jovinianum libros anno 393, aut proxime superiore ad exitum vergente fuisse elucubratos, nihil est dubium. Id nos ex eo dudum evicimus, quod minime istos recenseat in suarum lucubrationum Catalogo, quem ad annum usque 392, Theodosii Principis decimumquartum produxit, memoret vero in aliis libris, tamquam proxime ab illo adornatos. Scripsi, inquit in Praefatione Commentariorum in Jonam, librum de Viris Illustribus, et adversum Jovinianum duo volumina, Apologeticum quoque, et de Optimo genere interpretandi ad Pammachium. Porro ne statim a libris contra Jovinianum putes conscriptum Apologeticum, monet Epistola, quae huic juncta est, XLIX. ad Pammachium, quantum intercesserit temporis intervallum, cum diu se ait S. Pater querelas aemulorum dissimulasse, suosque ita latius divulgatos libros, ut aliquanti ex Urbe venientes sibi lectitarent, quae Romae excepisse referebant. Haec nobis unius circiter anni intermedii spatium indicare visa sunt, adeoque vel ad hujusmet anni 393 finem, vel insequentis initium Apologeticum hunc librum diximus esse referendum. 0091 Hunc proxime ad Domnionem Epistola secuta est.

V. Sed et alias per idem tempus Epistolas ad varios dedit. Harum una est XLVII. ad Desiderium, quam et paulo ante scriptam existimamus, quam stylum contra Jovinianum acueret. Hic autem ille idem videtur Presbyter, quem olim diximus, abs Hieronymo petiisse, ut transferret in Latinam linguam de Hebraeo sermone Pentateuchum, et cui re ipsa in Genesim Praefatio inscribitur. Cum Romae per occasionem nescio quam versaretur, denuo S. Doctorem rogavit, ut suorum operum exemplum ad se aliquod mitteret. Cui noster respondit, nescire se, cum vulgata jam pleraque omnia essent, quid mitteret, ne eadem fortasse mitteret, quae jam haberet. Librum vero de Scriptoribus Ecclesiasticis monet, ut apud Marcellam, aut Domnionem legat, In cujus me, inquit, calce voluminis quasi abortivum et minimum omnium Christianorum posui, ubi mihi necesse fuit usque XIV. annum Theodosii Principis quae scripserim breviter adnotare: quem librum cum a supradictis sumpseris, quidquid de indice minus habueris, paulatim scribi faciam, si volueris. Nihil praeterea de libris in Jovinianum, aut de Apologetico pro iis adjecit: ex quo colligere non immerito licet, nondum haec fuisse opuscula elucubrata: tametsi fieri potuisse, non diffitemur, ut haec habere jam apud se, utpote recens scripta, et quae maxime Romae in omnium ore essent, suismet literis significaverit Desiderius, quorum occasione alia abs Hieronymo peteret. Utut vero se res habuerit, neque ante annum 393, neque post insequentem datam hanc fuisse Epistolam, argumentum hoc ipsum, totusque ordo rerum persuadet.

VI. Sed utique insequenti, sive anno 394, sex alias Epistolas credi ab Hieronymo scriptas, par est. Ex his praefert etiam nescio quam aetatis praerogativam quinquagesima quinta ad Amandum Burdigalensem Presbyterum postea Episcopum, in qua tribus ab eo propositis ex novo Testamento quaestionibus respondet, atque illi praeterea, quam reperit adjunctam in brevi chartula, Utrum mulier, relicto viro adultero et sodomita, et alio per vim accepto, possit absque poenitentia communicare Ecclesiae, vivente adhuc eo, quem prius reliquerat. Enimvero quod ejus nullam in Catalogo mentionem faciat, manifestum est, post annum 392, quo liber ille prodiit in lucem, hanc fuisse elucubratam; neque enim Epistolam tanti, et sacrarum maxime literarum exegeticam, caeteris accensere praetermisisset. Alia ex parte, quum in tertia quaestione (quam aliqui codices alteram ad Amandum Epistolam inscribunt) de corporum resurrectione disputans, deque sensu, quo Christus Deo Patri omnia, seque tandem ipsum dicitur subjecturus, ita sententiam suam explicet, ut ad lubricam Origenis interpretationem videatur accedere, satis manifesto apparet, hanc antea dictasse, quam se in Origenem adversarium intenderet, post Epiphanii videlicet adventum, de quo mox erit dicendi locus, atque adeo circa anni 394 medium. Reliquas porro per eumdem hunc diximus temporis tractum scriptas: illam, inquam, ad 0092 Nepotianum de Clericorum vita, doctam, Deus bone, et laboriosam Epistolam, cujus ipse annum veluti digito sub finem notat, ubi ait, Coegisti me, lapidato jam virginitatis Libello, quem S. Eustochio Romae scripseram post annos decem, rursus Bethleem ora reserare. Tum subsequentes duas sub numeris LIII. et LIV. quarum altera ad Paulinum, initia Conversionis ejus, sive perfectioris arreptae vitae (quae nimirum huic anno 394 deputatur) laudat: altera ad Furiam, qua se testatur ante ferme biennium libros contra Jovinianum edidisse: quae ejusdem anni ad finem properantis nota est.