Caput XXXIII. I. Contentio Hieronymum inter atque Augustinum oboritur. II. Epistolae hac super re ultro citroque missae. III. Commentarius in Abdiam huic tempori adseritur. IV. Sancta Paula diem obit, cujus laudes Sanctus Pater Epistola ad Eustochium prosequitur. V. Tum hujus anni Paschalem Theophili Latine vertit. VI. Itemque Regulam Sancti Pachomii, ejusque ut et Theodorici Epistolas, et verba mystica. VII. Iterum adversus Augustinum disputat. VIII. Eorum hac super re Epistolae. IX. Scripta alia quaedam Sancti Patris, quae huc pertinent.

I. Olim Augustinus, quum Hieronymi Commentarios in Epistolam ad Galatas legeret, eo loco offensus nonnihil est, quo Apostolus Petrus a perniciosa simulatione revocatur. Quippe Noster haud vere Paulum Petro Apostolo restitisse, autumat; sed factum utriusque dispensatione, ut Paulus nova bellator vetus usus arte pugnandi, dispensationem Petri, qua Judaeos salvari cupiebat, nova ipse contradictionis dispensatione corrigeret; et resisteret ei in faciem, non arguens propositum, sed quasi in publico contradicens, ut ex eo quod Paulus eum arguens resistebat, hi qui crediderant ex Gentibus, servarentur. Haec Hipponensem Episcopum expositio movit, qui patrocinium mendacii susceptum simulatione illa existimabat, et exitiosissime credi in sanctis Libris haberi mendacium, id est, eos homines, per quos nobis illa Scriptura ministrata est atque conscripta, aliquid in suis libris fuisse mentitos. Volebat autem ipse alia ratione solvi difficultatem: videlicet ut Paulus Legalia tunc, modo 0150 quodam non necessario, observans, minime erraverit, sed Petrum quidem, qui ad ea Gentiles exemplo suo adigeret, jure reprehenderit. Haec erat contentionis materies tota, aut certe praecipua, quae multo quidem antea oborta, hoc demum tempore agitari inter eos coepit.

II. Ut autem cum stomachi etiam significatione aliquando Hieronymus responderet, in causa fuit Epistolarum quae ultro citroque missae sunt, improspera, ut ita dicam, fortuna. Scripserat primum de ea re Augustinus jam inde ab anno 394 Epistolam, quae Hieronymo tamen nunquam est reddita. Tum aliam post ferme triennium ad eumdem dedit, quae diu multumque per Urbem perque Italiam vagata, quum et canere illum παλινῳδὶαν supra ejus expositione loci juberet, et satis esset prolixa, ansam rumori fecit, ut librum adversus Hieronymum composuisse, et misisse Romam Sanctus Antistes diceretur. Ipse autem, qui undenam ortus hic esset vulgi sermo ignorabat, tertias superiore proxime anno 402 litteras ad Nostrum scripsit, asseverans, id se nequaquam fecisse quod dicebatur, nec ullo pacto ejus, quem ex animo suspiceret, atque amaret, velle offensionem incurrere. Hae demum Heironymo redditae sunt eodem illo anno, cum esset Asterius Hypodiaconus in ipso profectionis articulo e Palaestina in Africam. Hujus itaque occasione rescribit Noster, bene habere hoc quidem, quod satisfacis, ait, te contra parvitatem meam librum Romam non misisse. Sed Epistolae (subdit) cujusdam quasi ad me scriptae per fratrem nostrum Sysinnium Diaconum, huc exemplaria pervenerunt: in qua hortaris me ut παλινῳδίαν super quodam Apostoli capitulo canam. Quamobrem subiratus addit, Ego simpliciter fateor dignationi tuae, licet stylus et ἐπιχειρήματα tua mihi viderentur, tamen non temere exemplaribus litterarum credendum putavi, ne forte me respondente, laesus juste expostulares, quod probare ante debuissem, tuum esse sermonem, et sic rescribere, etc. Verum haec quoque Sancti Patris Epistola Asterio credita, satis multo post tempore, quam debuisset, in Africam delata est. Intereadum enim perbrevem aliam ad eumdem scripsit, qua Praesidium illi commendat, et salvere jubet Alypium (Epist. CIII) : caetera observantiae atque amoris significationibus abundat. De hac nos multa in chronologicis Notis, quae huc ut referas, auctores sumus. Sed et Augustinus interim Hieronymiani ejus responsi nescius duas alias ad eum dedit, quarum prior dicitur intercidisse temporum injuria: altera illa est, cujus initium, Ex quo coepi ad te scribere: cui et superiorum Epistolarum suarum exempla adtexuit, quod ea utrum accepisset ille, necne, ignoraret. In hac autem novae concertationi ansam praebuit, dum libere profitetur, minime probari sibi ejus studium in vertendis ex Hebraeo Scripturis, quae vocum novitate, adsuetos veteri Translationi ex Graeco saepius percelleret. Quare et tumultus eum admonet excitari apud Africam in Ooensi Ecclesia occasione vocis hederae, quam pro cucurbita, ut vetus ferebat Versio. 0151 in quodam Jonae loco usurpaverat. Hieronymus priori ex his, ei videlicet quae desideratur, respondet Epistola in recensione nostra CV. multo quidem acrius quam antea expostulans cum Hipponensi Episcopo injuriam, qua impetitum se reputabat, et non simplici animo sparsa in vulgus Epistola lacessitum ad respondendum. Si, inquit, mea cominus dicta reprehendas, et rationem scriptorum expetas, et quae scripserim emendare compellas, et ad παλινῳδὶαν provoces, et oculos mihi reddas, in hoc laeditur amicitia, in hoc necessitudinis jura violantur. Admiscet quasdam tamen interdum benevolentiae significationes; utque intelligas maximam iis qui creditas sibi litteras, aut serius, aut numquam reddiderunt, concertationis culpam voluisse tribuere, hoc fine concludit: Hoc a me rogatus observa, ut quidquid mihi scripseris, ad me primum facias pervenire. Suae Translationis ex Hebraeo nec meminit quidem: id quod manifesto indicio est, nondum hoc anno 403. quo haec scribebat, ut in chronologicis Notis evicimus, accepisse cum alteram Augustini ea de re Epistolam, quam dudum laudavimus. Hac fine eorum stetit controversia hoc anno, quae subsequenti 404 exeunte renovata quidem est paulo majore contentione animi, sed salva tamen, qua certatum inter eos est, caritate.

III. Interea temporis S. Patrem in Abdiam Commentarios elucubrasse, persuasum nobis est, contra atque eruditi plerique omnes sentiunt, qui eum Prophetam quinquennio ante, eodem scilicet atque Jonas tempore explicatum contendunt. Et sane Sanctus ipse Auctor Praefatione Libri III. in Amos, Tertio, inquit, post longi temporis silentium Abdiam et Jonam tibi (Pammachi) imperanti edisserui. Verum, quo sit locus iste intellectu accipiendus atque interpretandus, ut sibi et cum caeteris hac de re testimoniis constet, nos praefixa Tomo VI. Praefatione, quantum assequi conjectando licuit, ostendimus. Palmare autem argumentum ad eam elucubrationem huc retrahendam, ex ipsiusmet verbis S. Patris in Prologo ad eum Prophetam excudimus, ut rationes ita ipse colligere videatur. Quippe se ait, ab eo tempore quo specimen hujus Commentarii in adolescentia tentaverat, triginta jam annos in Dei opere ab labore sudasse. Tum illud declarat quale tempus fuerit, quando, inquiens, egressi, mi Pammachi, scholam Rhetorum, diverso studio ferebamur: quando ego, et Heliodorus carissimus pariter habitare Chalcidis solitudinem nitebamur. Haec vero satis perspicue trecentesimum septuagesimum tertium annum, aut insequentem notant, quod ex toto Vitae Hieronymianae contextu, et praescripta Capite IX. historia compertum est. Neque sane alio commodius, quam quo tempore diversatus est Antiochiae, proxime antequam in Chalcidis solitudinem se reciperet, et recens ab auditis Ecclesiasticis Tractatoribus, atque Apollinario cumprimis, ingenii ille sui periculum fecerit. His igitur trecentis septuaginta tribus annis si alios triginta addideris, qui ab illo, ut ipse ait, puerilis ingenii praeludio, ad hoc maturae senectutis opus intercesserunt, hunc teneas 403, quo 0152 facile anno elaboratum eum Commentarium existimamus. Notum porro quod de priore illo rudimento narrat S. Pater: Sperabam in scriniolis latere quod scripseram, et ingenioli mei primam temeritatem ignibus voveram, quum subito de Italia affertur exemplar a quodam juvene tot annis, quot et ego quondam scripseram, laudante opusculum meum. Fateor, miratus sum, quod quantumvis aliquis male scripserit, invenit similem lectorem sui. Ille praedicabat, ego erubescebam: ille quasi mysticos intellectus ferebat ad coelum, ego demisso capite confiteri meum pudorem prohibebar (In Praefat. ). Factum deinde ex Auctoris voto, ut hoc novo Commentario, numeris omnibus absoluto, in vulgus prodeunte, specimen illud sensim evanuerit, et jamdiu olim exciderit.

IV. Initio subsequentis anni S. Paula, summum Hieronymi praesidium et decus, diem obit. Tunc enimvero attritae ejus res sunt, totusque ille sanctorum coetus, et maxime Virginum luce, ut ita dicam, sua caruit. Fuerat admirabilis sanctitatis femina, ut generis nobilitate atque opibus nulli secunda, ita et Christianarum virtutum laudibus supra quam verbis complecti quis possit, longe nobilissima: Toxotio marito, cui quinque liberos ediderat, defuncto, totam se Deo vovit, et in sancto Proposito diu Romae vixit. Deinde domus opulentissimae omnibus pene divitiis in pauperes erogatis, non liberorum, non familiae, non possessionum, non alicujus rei, quae ad saeculum pertinent, memor, in Orientem et Loca sancta, navigavit, amorem filiorum, majore in Deum amore contemnens, et in sola Eustochio filia, quae et Propositi et navigationis ejus comes erat, acquiescens. Perlustratis diligentissime sacris Judaeae locis, atque Aegypti monasteriis Alexandriam usque una cum Hieronymo, in Bethleem juxta Domini praesepe consedit. Ibi exstructo Virginum monasterio, vix dictu est, quibus se institutis ad Angelicae Vitae instar composuerit, quibusque alias exemplis ac praeceptis rexerit. Inter cumulatissimas virtutes ejus eminebat quodammodo humilitas, quae prima Christianorum est virtus: tum patientia pene singularis: contemptus saeculi supra admirabilitatem: in pauperes autem atque aegrotos caritas et liberalitas quae excedebat modum. His accedebat jugis Scripturarum meditatio, non sine linguarum Graecae atque Hebraicae peritia, quo veluti caelesti pabulo vitam animae sustentabat, et ad pietatem, divinarumque rerum scientiam in dies magis proficiebat. Saepius morbis tentata, et fracto senili, debilitatoque corpusculo, tantae continentiae fuit, ut neque tunc demum, quum jamjam animam ageret, ob refectionem corporis vino uti voluerit, neque ad id exorari se passa sit sive a Medicis, sive ab Hieronymo, seu denique ab eo, qui tunc aderat, summae cum pietatis tum dignitatis viro Beato Papa Epiphanio. Denique virtutum, quae pene superant fidem, laudibus cumulata, Dormivit Sancta et Beata Paula, septimo Kalendas Februarias, tertia Sabbathi post Solis occubitum. Sepulta est quinto Kalendarum earumdem, Honorio Augusto sexies et Aristenaeto Consulibus. Vixit in sancto 0153 Proposito Romae annos quinque, Bethleem annos viginti. Omne vitae tempus implevit annis quinquaginta sex, mensibus octo, diebus viginti et uno.

Hieronymus qui tot ejus virtutum perpetuus fuerat admirator, tanto animi moerore perculsus est, ut cum prosequi eam laudibus vellet, idque Eustochio filiae recepisset, aliquandiu prae dolore non valuerit. Nam, inquit, quotiescumque stilum figere volui, et opus exarare promissum, toties obriguerunt digiti, cecidit manus, sensus elanguit. Prosequutus est tamen, et satis magnifice haud multo post, dictato ad duas lucubratiunculas libro, sive Epistola, cui titulum de more Epitaphium fecit, eidemque Virgini Eustochio inscripsit. Ea nunc locum tenet in recensione nostra CVIII. ex qua illae etiam pleraeque omnes desumptaesunt, quas modo S. Matronae laudes delibavimus.

V. Dedimus quoque illi inter hujus anni scripta priorem locum: cum enim mense Januario, vixdum medium praetergresso, Sancta illa femina avolarit ad superos, minime visum est verosimile, Hieronymum postquam ab illo infortunio respiravit, atque animum appellere ad scribendum potuit, ab alia exorsum scriptione quam ista, quae et cordi ipsi erat quam quod maxime, et memoriae illius grati quoque animi sensu debita. Ab hoc itaque persoluto officio, gradum ad alia consignanda litteris fecit. Et primo quidem Theophili Paschalem Epistolam in Latinum vertit: Paschalem, inquam, hujus anni 404, quod ex Paschatis denuntiatione vicesima secunda die mensis Pharmuthi, id est, decima octava Aprilis, compertum est. Numerum ea obtinet in recensione nostra centesimum: cujus rei causas in Chronologicis Notis adjecimus. Tertia autem ex his est, quas S. Pater Latine explicavit; nam quartam qui dicunt, et cum Baronio contendunt, superioris quoque proxime anni Paschalem ab Hieronymo Latine redditam (quae minime tamen aetatem tulerit) toto caelo errant. Sed ipsum praestat S. Interpretem hac de re Ioquentem audire Epistola XCIX. qua se apud Theophilum excusat, quod serius eam verterit, impeditus partim obitu Paulae, partim suo morbo. Ex eo, inquit, tempore, quo Beatitudinis tuae accepi Epistolas, juncto Paschali libro, usque in praesentem diem, ita et moerore luctus et sollicitudine, ac diversis super statu Ecclesiae hinc inde rumoribus exagitatus sum, ut vix volumen tuum potuerim in Latinum sermonem vertere. Optime enim nosti juxta veterem sententiam, Non esse tristem eloquentiam: maxime si ad aegritudinem animi accesserit corporis aegritudo. Et hanc ipsam Epistolam febre aestuans, et quintum jam diem decumbens lectulo, nimia festinatione dictavi: breviter indicans Beatitudini tuae, magnum me laborem sustinuisse in translatione ejus, ut omnes sententias pari venustate transferrem, etc. Et paulo post: Unde obsecro, ignoscas tarditati etiam meae: ita enim sanctae et venerabilis Paulae confectus sum dormitione, ut absque translatione hujus libri, usque in praesentem diem nihil aliud divini operis scripserim. Perdidimus enim, ut ipse nosti, repente solatium, quod (ut conscientiae nostrae testis est Dominus) 0154 non ad proprias ducimus necessitates, sed ad Sanctorum refrigeria, quibus illa sollicite serviebat.

VI. Aliquandiu post, eodem hoc tamen anno, et nondum obducta, quam Paulae obitus inflixerat, plaga, aliam de Graeco translationem adornavit. Habuit vero ita se res. Cum in Thebaidis coenobiis, et in Monasterio Metenoeae habitarent plurimi Latinorum, qui ignorabant Aegyptiacum Graecumque sermonem, quo Pachomii et Theodori et Orsiesii Praecepta conscripta sunt, homo Dei quidam Silvanus Presbyter libros, quibus illa continebantur, de Aegyptiaca jam versos in Graecam linguam, ad Hieronymum direxit, etiam atque etiam flagitans, ut Latina de Graecis redderet. Misit etiam ob eam causam Leontium Presbyterum et caeteros cum eo fratres, qui opus urgerent, et fere per momenta exigerent. Accepit itaque Noster provinciam, et Graecam illam versionem in Latinum refundens, accito Notario dictavit, ut tantis, ut ait, viris imperantibus, nedum rogantibus obediret. Absoluto operi Praefationem de suo praefixit, in qua tum hactenus delibata, tum pleraque alia rei adjuncta explicat, quibus et de ipsa temporis notatione admonemur. Initio significat jamdudum esse, ex quo stilum non exerceret: quem adeo comparat acuto gladio et levigato, qui si diu in vagina conditus fuerit, sordescit rubigine, et splendorem pristini decoris amittit. Unde, subdit, et ego moerens super dormitione sanctae et venerabilis Paulae . . . quod multorum incisa illius morte refrigeria suspirarem, accepi, etc. Tum inter alias abs se adornatae versionis causas, hanc addit: ut bono, ut aiunt, auspicio longum silentium rumperem, reddens me pristinis studiis, et sanctae feminae (Paulae) refrigerans animam, quae Monasteriorum semper amore flagravit. Itemque istas, ut Venerabilis quoque virgo filia ejus Eustochium haberet quod Sororibus agendum tribueret: nostrique Fratres Aegyptiorum, hoc est, Tabennensium Monachorum exempla sequerentur. Pergit adeo quaedam commemorans praecipua, ut videntur, eorum vitae instituta: quibus cursim expositis de Cornelii et Syri, qui tunc etiam ultra centum et decem annos advivere dicebatur, Alphabeto mystico atque Epistolis loquens, ea se profitetur, ut repererat, elementa posuisse: caetera imitatum simplicitatem Aegyptii sermonis, ne viros Apostolicos, et totos gratiae spiritalis, sermo Rhetoricus immutaret. Denique alia quae in eorum Tractatibus continentur, consulto praetermisisse, quod in suis Auctoribus discenda, et ab ipsis repetenda fontibus viderentur. Hanc nos Regulam Hieronymianorum Collectioni operum primi adcensuimus.

VII. Vergente hoc anno ad exitum instaurata est quaestio cum Augustino. Asterius hypodiaconus, cui Noster literas ad illum perferendas dederat, una cum altera adversus Ruffinum Apologia, pervenit demum in Africam, cum jam duas alias superius memoratas Hipponensis Episcopus Hieronymianae responsionis inscius ad eum misisset. Has vero ubi accepit, subiratum sibi atque offensum S. Patris animum intellexit. Quamobrem studiose egit, ut recolligeret: et prima data occasione proficiscentium in Palaestinam amicorum, 0155 Epistolam ad illum scripsit in recensione nostra CX. qua omnibus observantiae significationibus adversus eum loquitur, et quam potest demississime atque subjectissime demulcere studet. Addit et quaedam de illius contra Ruffinum Apologia, quam se testatur accepisse, et quum ferre in alterutram partem judicium nolit, dolere tamen vehementer, ac deplorare miseras rerum humanarum vices, quando tantos viros et quondam amicissimos potuit tam amarulenta discordia facere invisos. Aliam huic Epistolae adjunxit ad Praesidium, eum scilicet quem sibi quondam Hieronymus commendaverat, atque illi sciebat vetere amicitia junctum. Rogatque enixe, ut eam Epistolam eidem Hieronymo reddendam curet, sibique illum additis suis etiam litteris placet. In eam rem adnectit et Hieronymianarum literarum et suaemet responsionis exempla, ut scribendi ad eum rationem penitius noscat: simulque obsecrat, ut si quid minus ei probaretur abs se scriptum ad sanctum senem, id sibi quamprimum, quo posset emendare, significaret.

VIII. Noster autem, intereadum haec geruntur, certe nondum acceptis hisce postremis Augustini literis, respondet ad quas sibi in praecedentibus moverat quaestiones una omnes Epistola, quae in nostra recensione locum CXII. tenet. Et quamquam fratre, qui in Africam trajecturus erat, festinante, pene in procinctu, et tumultuario respondere sermone se dicat, non maturitate scribentis, sed dictantis temeritate: haud sibi tamen suisque rationibus deest. Satisfacit primo de libri titulo, quo Scriptores Ecclesiasticos tam Graecos quam Latinos enumeraverat, eumque vel de illustribus Viris, vel proprie de Scriptoribus Ecclesiasticis docet esse, non Epitaphium, ut illi fuerat a quodam fratre perperam significatum. Secundo loco suam de Petro reprehenso a Paulo sententiam vindicare ab officiosi mendacii criminatione nititur, et quam potest, strenue tuetur cum veterum Tractatorum auctoritate, tum exemplis Scripturarum et sacrae historiae contextu, denique rationum momentis, quae utrinque excudit, atque urget. Quin etiam suggillat saepe acriter oppositam Augustini expositionem, Et quis, ait, hoc Christianorum patienter audiat, quod in tua Epistola continetur: «Judaeus erat Paulus, Christianus autem factus non Judaeorum sacramenta reliquerat . . . . ideoque suscepit celebranda ea quum jam Christi esset Apostolus, ut doceret non esse perniciosa his, qui ea vellent, sicut a parentibus per Legem acceperant, custodire. » Docet eum deinde quid rei sit, quod in priore Translatione sua ex Septuaginta, asteriscos atque obelos posuerit: alteram enim ex Hebraeo fonte derivatam, defendit perquam erudite, suamque operam in ea elaboranda nedum bene collocatam, sed et necessariam ad Judaeorum expugnandam perfidiam, et Ecclesiis maxime profuturam evincit. Denique fabulam de hedera pro cucurbita apud Jonam exsufflat, nec moratur populi imperitiam, qui seditionem ea de causa excitarit, nec Judaeorum ejus urbis malitiam, qui hoc edixerint esse in suis voluminibus, quod in Graecis et Latinis continebatur, cum 0156 manifesto demonstret, quod in Hebraeo est Ciceion, non aliud rectius quam hederam posse verti. Petit in fine Epistolae, ut per eum sibi quieto esse jam emerito seni, liceat. Haec nos paulo fusius persecuti sumus, quod ere nostra videretur, Hieronymianae concertationis, et stomachi causae quae fuerint, ut scires. Qui tamen haud dubium est, quin animos recollegerit, statim atque Augustini Epistolam supra memoratam, tot demissionis atque obsequii testimoniis refertam accepit. Accepit vero paucos post dies: cui licet illa occasione haud responderit, factum sibi tamen ab eo satis, haud multo post significavit, cum redeunte e Palaestina in Africam Firmo, Sancti Praesulis necessario, Epistolam ad eum scripsit CXV. omnia prae se ferentem amoris ac benevolentiae signa: ut etiam excuset, quod liberius responderit, rogetque ut, omissis imposterum ejusmodi quaestionibus, amice secum in sacrarum Scripturarum campo versetur. Quod quidem addidit Augustino animos, ut offensionis Hieronymianae jam securus, illam de Petro reprehenso a Paulo quaestionem retractaret, et prolixa Epistola in nostra recensione CXVI. accuratius ei responderet, confirmans quod Petrus merit veraciterque reprehensus fuerit. Caetera mirum, quam se demisse adversus eum gerat, veniam deprecatus, sicubi dictis incautioribus eum offenderit, atque excusans, quod nulla sua culpa prior illa Epistola per multorum manus obambularit, antequam ad eum perveniret. Hunc finem habuit celebris illa Hieronymum inter atque Augustinum disputatio, quos summa deinceps gratia et necessitudo intercessit. Annus trahebatur, cum finis concertationi impositus est, quadringentesimus quintus, ut ex chronologicis ad laudatam modo Augustini Epistolam Notis constat.

IX. Per id autem temporis quaedam alia fuisse ab Hieronymo scriptis tradita, nihil est dubium. Et superiore quidem proxime anno admonitus a Ripario Tarraconensi Presbytero, quod Vigilantius doceret, Martyrum non esse colendos cineres, damnaretque solemnes Fidelium ad eorum sepulcra vigilias, Epistolam ad illum scripsit in recensione nostra CIX. qua contra nefariam haeresim velitatur, et quasi praeludit ad pugnam, offerens paratum se confutationi hominis, si ejus ad se libellos Sanctus Presbyter mittat. Ostendemus subsequenti sectione, ipsum Sancti Patris Tractatum contra Vigilantium anno elucubratum 406. In quo cum testetur ipse de se luculentissimis verbis, de Vigiliis et pernoctationibus in Basilicis Martyrum saepe celebrandis, in Epistola, quam ante hoc ferme biennium Sancto Ripario Presbytero scripseram, respondi breviter: nullus est dubitandi locus, subductis rationibus, quin haec sit Epistola quarto supra quadringentesimum anno, adscribenda. Insequente 405, aliam scripsit, sive CXVII. ad libelli instar ad Matrem et Filiam in Gallia commorantes, qua id potissimum urget ac docet, viduis et virginibus vitandam esse domesticam consuetudinem eorum, unde sit periculum vel pudicitiae vel famae. Retulerat ei nempe quidam frater e Gallia, se habere sororem virginem, 0157 matremque viduam, quae in eadem urbe divisis habitarent cellulis, et vel ob hospitii solitudinem, vel ob custodiendas facultatulas, praesules sibi quosdam Clericos assumpsissent, ut majore dedecore jungerentur alienis, quam a se fuerant separatae. Rogabat itaque Sanctum Patrem, ut eas corriperet litteris suis, et ad concordiam revocaret. Quam cum ille subiisset provinciam, ejusque esset Epistola in vulgus edita, fuere qui fictam ab illo materiam dicerent, ut Rhetorica exaggeratione declamaret. Narrat objectum id sibi ipse Libro dudum laudato contra Vigilantium, quem diximus anno 406 elucubratum. Ne, inquit, rursum malignus Interpres dicat fictam a me materiam, cui Rhetorica declamatione respondeam: sicut illam, quam scripsi ad Gallias Matris et filiae inter se discordantes. Quibus satis manifesto innuit, recens hoc fuisse abs se opus adornatum: eoque magis si, quod eruditi passim existimant, malignus interpres ille non alius est a Ruffino, qui cum nihil tale in libris Invectivarum objecerit, putandus sit, de ore postmodum blatterasse: hoc videlicet tempore, sive anno 404. aut insequenti, cui scriptionem illam affigimus.