Castigationes Et Notae In Eusebii Pamphili Chronicon.

0745C (Col. 33.) Chronica trium illustrium, etc. Hunc nos titulum praefiximus, sublato longo illo verborum circuitu primae editionis Venetianae: Eusebii Caesariensis episcopi Chronicon, quod Hieronymus presbyter divino ejus ingenio Latinum facere curavit; vel exemplaris B. quod continet Chronica septem auctorum: En damus Chronicon divinum plane opus eruditissimorum auctorum repetitum ab ipso mundi initio, ad annum, etc., usque salutis 1512, Eusebii Pamphili Caesariensis D. Hieronymo interprete, D. Hieronymi presbyteri, Prosperi Aquitanici, etc.; vel codicis H. qui complectitur totidem Chronica cum hoc titulo: En tibi, lector, Chronica, hoc est rerum secundum temporum successiones, in orbe gestarum memorabilium elenchos: ad opus ut divino primum consilio institutum, ita omnibus cujuscumque sint professionis, quam maxime utile; vel codicis A.: Incipit epitoma de Chronicon, quibus generationes et regna ab Adam usque ad Abraham, et imperia, vel passiones Domini omnes consecuti sunt usque ad finem Valentis, 0745D et Valentiniani, adjecimus in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti; vel codicis. Vi. et O.: In Christi nomine liber Chronicorum Eusebii a S. Hieronymo de Graeco in Latinum translatus; cui convenit codex ms. Cujacii, ut praefert liber v. c. Nicolai Fabri. nisi quod illi accessit vox incipit, hoc modo: In Christi nomine incipit liber, etc.; vel codicis Lo.: In hoc corpore continentur Chronica Eusebii, Hieronymi, Prosperi; vel etiam codicum Pi. L.: Chronica Eusebii, et Hieronymi; vel Fa.: Incipit Chronica Eusebii, 0746C Hieronymi, cum superadditis Prosperi; vel Fux.: Chronica Eusebii. In So. vero, quae editio continet omnia Eusebii opera, nulla est inscriptio, sed statim post orationem de laudibus Constantini, sequitur praefatio Hieronymi, nullo alio lemmate interjecto. His omnibus non dubitamus nostrum titulum praeferendum, praesertim cum brevitate antiquitatis puritatem magis sapiat, nec plura nobis arrogemus, quam quod singulis typographis licuit, ut pro arbitrio, quem vellent, praemitterent. Porro quod in titulis Eusebii, et Hieronymi, nulla vel accessione, vel decessione facta, Prosperum econtra titulo episcopi nobilitaverimus, longe diverso ab omnibus mss. vel excusis (nam editi libri haec tantum habent vel Prosperi Aquitanici, vel Tironis Prosperi vel Prosperi Tironis Aquitani, mss. vero nedum isthaec), dabis tu tamen, lector, non tam novitatis desiderio, a qua, quam longe possumus, absumus, sed potius peculiari erga virum nostratem studio, cui cum inter praecipuos chronologos locus esset concessus, 0746D eodem quo caeteri, gaudere debuit privilegio, ut eorumdem more suis titulis insigniretur, quo ex his, viri agnita dignitate operis magnitudinem suspiceres.

(Ibid.) D. Hieronymi praefatio. Noli tanquam putidam rejicere: quo enim simplicius dicendi genus, eo et antiquius et purius, et sic reponendum suaserunt Fa., Peta. et primae illae editiones Ven. et Lut., atque ultima So., ubi observandum vocem Hieronymi scribi simpliciter sine H in majori parte librorum scriptorum, et sine y: noluimus tamen ab 0747A accepta orthographia recedere, cum sic vox ista pridem apud Ethnicos, ut apud Plutarchum et alios, pingi soleret. Adjecimus litteram majusculam D. quae significat Divum, non quod suffragarentur mss. libri, sed ne receptae jam inscriptioni adversaremur.

(Ibid.) Eusebius Hieronymus Vincentio et Galieno suis salutem. Ita habent exemplaria L., A., V., Vat., Fa., Peta., Vi., Pi., Lo., Sa., Ven., Fux., O., et Lut., pro D. Hieronymi presbyteri in Eusebii Caesariensis Chronicon ad Vincentium, et Galienum praefatio, ut in B., H.; vel Hieronymus presbyter Vincentio et Galieno suis, ut in So., vel Eusebius Hieronymus ad Innocentium, ut in Al., sed valde corrupte: confirmatur nostra lectio auctoritate Trithemii lib. de script. Eccles. Caeterum Hieronymus dictus est Eusebius a patre: sic enim appellabatur pater illius, ut ipse tradit in catalago scriptorum ecclesiasticorum, hocque ei tanquam praenomen fuit, ut Paulino nostro Pontius, Augustino Aurelius.

(34.) Scabris. In V. scatebris, mendose.

0747B (Ibid.) Interpretata. Sic dicendum censuimus, pro interpretatum: nam et sequentia hoc satis docent, et ita habet major pars exemplarium, ut A., L., Lut., Va., Vat., V., So., Lo., Pi., Vi., O., Fa., Peta. Idem quoque illi tres mss. notati in Fab.

(Ibid.) Interpretata nesciunt, a Cicerone. Post nesciunt, apposuimus virgulam, juxta Vi., Pi., Lo., Peta., Fa., Fux., cum antea post vocem Cicerone, sita esset: nam etiam sensus ita requirebat.

(Ibid.) Lineas. Ita correximus pro linguas, ut olim, secuti Au., L., M., Va., Al., Vat., So., Sa., Fux., Pi., Vi., O., et tres codices Fab. et Fa. ad oram, sed in textu habet linguas: in Peta. exstat linguas, sed superscriptum est, lineas: nam auctoris sensum melius explicat, et sic habes apud eumdem Hieronymum epist. 101, ad Pammachium, de optimo genere interpretandi, dum ex instituto multa desumpta ex hac praefatione transcribit.

(Ibid.) Insequentem. Insequentes in tribus mss. 0747C Fab.; et in Peta. super vocabulum insequentem scriptum est insequentes, sed parum interest.

(Ibid.) Excidere. Excedere in A., L., So., Al., Lo., Fux., O., Peta., Vi., Pi., et tribus mss. Fab., et sic persistere auctor videtur in metaphora: qui enim lineas ad alicujus imitationem ducit, timendum illi ne excedat, hoc est, ne minus extendat, vel magis producat lineam, quam par fuerit: sic quoque legitur apud eumdem Hieronymum dicta epist. ad Pammach. Verum cum Marianus Victorinus ex ms. legendum putet excidere: neque nobis desint exemplaria, quae huic receptae lectioni astipulentur, nihil duximus immutandum.

(Ibid.) In aliena lingua. In alia lingua L., Pi., Peta.

(35.) Significatum. In Fa. positum ad oram: Al., signatum est.

(Ibid.) Meum quod id efferam. Planiorem credidi sensum, si veterum sequerer lectionem multis membranis confirmatam, quam ut in L. et Pi., mecum 0747D quod differam, vel ut in A., meum quid efferam, vel ut in V., Vat. et Fa., meum quod id efficiam, tamen in margine Fa.: Al., quod id efferam, vel ut in Lo. et H., meum quod id efferam, vel ut in tribus mss. Fab., meum qui efferam: cum saepius legatur meum, quam mecum, illud retinendum putavi. Ideo autem magis placuit, quod in eo posita sit antithesis inter verbi proprietatem, et meum: agit enim de versione unius linguae in aliam, per quam, quae propria alteri, nostra efficimus. Caeterum quemadmodum Hieronymus ista omnia ad verbum citat in epist. 101 ad Pammach. de optimo genere interpret., quo res sit firmior, placet hic apponere, ex castigatione Victorii: Cum, inquit, Eusebii Caesariensis χρονικὸν in Latinum verterem, tali inter caetera usus sum Praefatione, Difficile est alienas lineas insequentem non alicubi excidere, et arduum, ut quae in alia lingua bene dicta sunt, eumdem decorem in translatione conservent: 0748A significatum est aliquid unius verbi proprietate; non habeo meum, quo id efferam.

(Ibid.) Ambitu. In A. adjectum est ambitu verborum.

(Ibid.) Vix brevia spatia. Vix brevis viae spatia Lo., Pi., Fux.: ita quoque legitur apud Hierony. dicta epistola 101 ad Pammachium.

(Ibid.) Consumo. Codices Vi., Fux., Pi., L., O. habent consummo.

(Ibid.) Varietates. In L., Fux. et A., varietas, sicut in Fa. ad oram.

(Ibid.) Mi Vicenti. Mi Innocenti. Al., sed perperam.

(Ibid.) Theodotion. Theodosio, Vi., O., Peta., sed utrumque est frequens apud Hieronymum et alios.

(Ibid.) Discrepante. Sic editi libri Lut., B., II. quibus suffragantur alii codices, exceptis A., V., L., Va., Vat., Al., Lo., Pi., V., Sa., Fa., So., O., in quibus legitur discrepare ejusdem modi, cum praecedentibus 0748B exprimere, et sequi: nil tamen duximus immutandum: nam receptam lectionem sensus satis tuetur; et veteri standum proverbio, Τὰ ἀκόνιτα μὴ κινήσεις.

(36.) Quibus censeantur. Sic restituimus ex Pi., Lo., Vi., O., L. et Al., pro quibus censeatur.

(Ibid.) Meruerint. Expunximus tenuerint, et ejus loco istud reposuimus, secuti A., L., M., Vat., Lo., Pi., Vi., Sa., O., Peta., Fux. et So.: ingratus enim foret tam vicinus ejusdem vocis concursus in tam brevi periodo, tenent, et tenuerint.

(Ibid.) Dure sonantes. Hanc lectionem retinuimus, quamvis in L. dure sonare, et in A. et Fux. dure, desit.

(Ibid.) Quod diserti homines. Quod isti homines Vi., Sa., O.

(Ibid.) Perhorrescant. Perhorrescunt, Al.

(Ibid.) Quid Psalterio. Quid Psalmo Vi., Pi., L., Lo., O., et tres mss. in Fab.

(Ibid.) Nunc Alcaico. Nunc Achaico, Al.; nunc 0748C alchayco, Fux.; nunc Caldaico, Peta.: prima retinenda: nam ita dictum carmen ab Alceo auctore.

(Ibid.) Solomone gravius. Salomone gratius Al. Vi., O., Au. Sed utrum legendum Solomon, an Salomon, vide infra.

(Ibid.) Penitus non cohaerent. Sic restituimus ex A., M., V., Peta., L., Pi., et tribus mss. Fab., cum in impressis Fa. et aliis haberetur penitus non inhaerent, et in So., Vi., Lo., Al., Fux., Sa., et ad oram Fa., penitus non haerent: natus est inde error, quod cum vox non scriberetur per nomen cum titulo suprascripto, quidam librarii crediderunt legendum in.

(Ibid.) Exponat Latinum. Exprimat in Latinum Al., Fa., Sa., Vi., O., Lo., tres mss. Fab., quod ipsum in epist. 101 legitur.

(37.) Prosae. Non dubitavimus sic corrigendum loco, pro se, juxta V., Lo., Peta., Pi., L., O., tres mss. Fab., H. et So., quia alioquin nullus videbatur 0748D sensus: praeterea habet idem istud Hieronymus in epist. ad Pammach.

(Ibid.) Ut non vobis mirum. Ita coegit nos legere multitudo exemplar. L., A., M., V., Al., Lo., Vi., Peta., Pi., Vat., O., Vat., Fa., So., loco ut non nobis mirum, ut in B., H., Pet., Ba.: omnino enim auctor admirationem removet ab iis quos alloquitur.

(Ibid.) Vel divisa. Deest in A., Al., Lo., Peta., Fux.

(Ibid.) Vel divisa sit. Pro sit Pi., L., Peta., Fux., habent fit: et ita legendum dicebam, ut tria verbi hic posita paribus indicandi modis efferrentur; sed typographus retinuit antiquam scripturam.

(Ibid.) Rerum ipsarum brevitate. Sic in L., M., A., Al., Sa., O., Lo., Vi., Pi., Peta., cum in caeteris, rerum ipsa brevitate.

(Ibid.) Numeros inexplicabiles. Numeros inextricabiles Vi., O., Pi., Peta., tres mss. Fab.; in Fa. ad marginem est scriptum, alias extricabiles.

0749A (Ibid.) Ut autem, . . . unde praemonendum. Hae octodecim lineae desiderantur in codicibus Peta., Fux., L., A., Al., Lo., Pi.; sunt in aliis et in uno trium mss. Fab., sed non dubito esse Hieronymi: omissa autem crediderim exscriptorum industria, qui cum rationem illam hic praescriptam non observarent, ne suam negligentiam aut inscitiam proderent, satius illis visum est delere omnino, quam non praestare.

(Ibid.) Cognoscatur. Sic in A., V., Vat. et So., pro cognoscantur, ut in caeteris.

(Ibid.) In explanatione historiae. Olim in explicatione; sed secuti sumus Vi., O., et oram Fa., quemadmodum et infra post tredecim lineas; alioquin potuit sustineri lectio recepta: nam ita Catullus de historia: Omnes aevum tribus explicare chartis.

(38.) In numeris respondere. In V., Va., Fa., numeris respondere absque in; at in Vi., O., in numeris respondente.

0749B (Ibid.) Sed mixtim nigro. Sed mixtum nigro. Vi., Fa., O.

(Ibid.) Nec in explicatione. Nec in explanatione, Fa. Sed de hac re supra.

(Ibid.) Nona linea. Nullus est, qui vel minimum auctoris sensum attendat, qui hanc lectionem non magis probet: sic enim in M., Vi., Vat., O., Sa., Ven. et So.; quam si legerit vel non aliena, ut in V. et Va., vel non linea, ut in Lut., B., H., Pet., Ba., et aliis mss.

(Ibid.) Ne quis irrationabili aestimet. Castigationem hanc non damnabis, pro (ut est in editis et aliis) ne quis irrationabili extimet: nam sic monuerunt restituendum chirographi L., A., Lo., Peta., O., Vi., Pi., Fux.,

(Ibid.) Voluptate. Voluntate, L., A., Pi.

(Ibid.) Et eumdem coloris locum, quem prior membrana signaverat, etiam posterior servaret. Noli quae in veteribus editionibus reperiuntur, desiderare, videlicet, 0749C et eumdem coloris locum quem prior membrana signaverat, ex adverso positi numeri retinerent, vel etiam posterior scriptura servaret. Quae enim amputavimus, auctoritate horum chirographorum sustulimus, L., A., Lo., Al., Fux., Pi., et Peta., et quia omnino delenda videbantur: nam diversum, et contrarium sensum efficiunt praecedentibus, quibus significat numeros ex adverso positos in singulis regnorum columnis, seu, ut loquitur Hieronymus, tramitibus, diverso colore distinguendos, quo facilius dignoscantur. Si enim, verbi gratia, notas numerales primae columnae Hebraeorum contempleris, ut 2, 3, 4, et easdem illas notas cernas in columna Aegyptiorum, cum proxime se consequantur, haud dubio confundentur, et commiscebuntur, ut ex 2 et 2 fiat 22, et ita deinceps, nisi colore, et linea distinguantur. Ergo mens Hieronymi est, ut prior littera cujusque historiae eodem colore inficiatur, quo nota numeralis cujusque tramitis, ad quam referri debet.

(Ibid.) Servaret. Reservet Al. P.

0749D (Ibid.) Genuinum dentem. In Lo., V., Al. et Pi., et in tribus mss. Fab. vox, dentem, desideratur, nec videtur necessaria, cum exstet proverbium, genuino mordere, quod satis familiare D. Hieronymo Apolog. adversus Rufin. et alibi, ubi ait, possim respondere si velim, possim genuinum laesus infigere: neque enim genuini dicti sunt quasi gemini, quod crediderunt aliqui, sed a genis sunt sortiti appellationem: sunt enim dentes Maxillares, ut praeclare explicat Tullius II de Nat. Deorum, ubi de ordine et appellatione dentium, qui quoniam occulti, hinc mordere genuino, pro clanculum detrahere. In V., Va., Fa., geminum dentem. Aimoinus in epistola nuncupatoria, dum transcribit has quatuor aut quinque lineas, licet nomen Hieronymi reticeat, ab his verbis, nec ignoro, usque ad, auctorem referent, eadem habet: huic, inquit, volumini genuinum dentem infigant.

(Ibid.) Quod vitari. Recensueramus vitare ex Al., 0750A L., Pi., Fux., A., V., Va., Lo., Fa., Peta., pro vitari, sed typographus neglexit.

(Ibid.) Calumniabuntur tempora. Communis lectio in B., Pet., Ba., H., Peta., Lo., Fa., et aliis mss., et apud Aimoinum calumniabuntur in tempora: visa autem est praepositio haec, in, superflua, et sic Vi., Fux., Pi., O., So. habent. At in V., Pi., legitur calumniabuntur interpretata. In Lo. ista sic distinguuntur, calumniabuntur, in tempora convertent ordinem, etc., posita virgula post calumniabuntur.

(39.) Obtestatio, etc. Desideratur haec obtestatio in codicibus L., Lo., Pi., Peta., Fux., Vi., O. et A., non proinde tamen rejicienda: quia in caeteris legitur proxime ante praefationem Hieronymi, etsi sine ullo titulo, nisi quod primae editiones Ven. et Lut. habent: Hieronymi in hujus aliquando libri descriptores, ut archetypus describatur, adjuratio: nec est solius D. Hieronymi, vel Eusebii, sed antiquioris multo D. Irenaei, et iisdem plane verbis ab eodem 0750B editam fuisse in opere, quod περὶ τῶν ὀγδοαστῶν inscripsit, testis idem Hieronymus in lib. de Scriptor. Ecclesiast., et citatur ex eodem Irenaeo ab Eusebio nostro lib. 5 Hist. cap. 19, ut proinde non inconcinne cum hoc loco ipse apposuerit, aut Hieronymus. Videtur autem hoc a magnis viris institutum, vel ut accuratissima diligentia usos se fuisse in describendo profiterentur, vel ut tacite praefatiuncula hac indicarent tale esse opus, ut nullam reciperet mutationem; vel ut quisquis hoc susciperet describendum, obtestatione hac ad id fideliter praestandum adigeretur.

(Ibid.) In eumdem codicem similiter. Particulam hanc adjunximus secuti V., Va., Vat.; praeterea cum haec obtestatio ex D. Irenaeo sumpta credatur, haec vox apud eum habetur, et apud Eusebium loco superiori, ὁμοίως; ne in ipsa obtestatione restituenda, obtestationis videremur obliti, fuit fideliter sine ulla vel omissione vel mutatione transcribenda.

(Ibid.) Res arguent, syllabas eventilabunt. Sic Fa., 0750C B., H., L., So. (nisi quod habent ventilabunt, pro eventilabunt) et mss. sicut etiam Aimoinus: proinde satius visum retinere, quam reponere redarguent syllabas, eventilabunt litteras, sicut in A.

(Ibid.) Accidere plerumque. Satius juxta L., A., Lo., M., Peta., O., Al., Vat., Vi., Pi., tres mss. Fab. et Aimoinum, quam ut olim accidere plerisque.

(Ibid.) Inseruimus. Ita nos loco asseruimus, quod prius legebamus, idque secuti A., M., Vat., Peta., Al., Lo., So., Pi., Vi., O., Sa., L., et tres mss. Fab.

(Ibid.) Sciendum etenim est, me et. Rectius quam ut olim, sciendum etenim me esse et, ex fide Lo., Vi., Fa., O., Peta., Pi., L. et trium mss. Fab.

(Ibid.) Utpote eruditissimus. Ut eruditissimus, Lo.; ut eruditus, Al., L., Pi., Vi., O., Fa., Peta.

(Ibid.) Quam ut Graeca scribens parum suis necessaria. Videbatur legendum Graece, sicut habent O., Lo., Vi., Fa., L., Pi., Peta., Fux., et ita typographo 0750D praescripseramus: alias enim fere nullus est sensus, sed neglexit is.

(Sub finem hujus praefationis id legitur): Explicit Prologus. In L., Lut. et Pi., explicit Praefatio; in prima editione Ven. Hieronymi Praefatio explicit; in Fux. explicit Epistola Hieronymi. Itaque non duximus contemnendum consensum tot codicum, praesertim cum testimonio Hieronymi comprobetur: Solemus nos (inquit epist. ad Marcellam) completis opusculis ad dictionem rei alterius sequentis medium interponere Explicit, aut Feliciter, aut aliquid hujusmodi: ubi observo recentioribus genus hoc dicendi videri incultum, et abesse a plurimis libris scriptis; sed in re tam levi quid opus immorari?

(39.) Eusebii Praefatio. Inscriptionem hanc vulgatae illi praetulimus: Eusebii Pamphili Caesariensis in Chronicon suum Praefatio, D. Hieronymo interprete: licet non omnes chirographi nostram habeant. Nam in A., V., Praefatio feliciter incipit Eusebii; in V., 0751A O., Incipit Praefatio Eusebii in Chronicis, a sancto Hieronymo interpretata. In Fa., incipit Eusebii Praefatio interpretata feliciter: nec rursus vulgati omnes idem imitantur: nam So., Ven., Lut., incipit Eusebii interpretata Praefatio, quibus respondet Fux. In Lo. ita cohaeret cum Hieronymi praefatione, ut nihil medium interponatur, ac si esset una et eadem.

(Ibid.) Mosen gentis Hebraicae. Moysen in Fa. et Pi.; Moyses in Vi., O.; Moises in Lo. Nos secuti sumus editos, et majorem numerum librorum.

(41.) Tatianus. Sic sine dubio restituendum erat ex A., M., V., Va., Vat., Al., So., Pi., Vi., O., Peta., Fa., et tribus mss. in codice Fabri, cum in B., H., Pet., Ba. legeretur Tratianus, et in L. et Lo. Titianus; in Fux., Ven., Lut., Tacianus: adde quod reperies in oratione hujus Tatiani contra Gentes, idipsum, quod hic citat Eusebius, videlicet Moysen fuisse Inachi temporibus: de hoc Tatiano noster 0751B auctor sub Antonino Vero, et Hieronymus lib. de Scriptor. Ecclesiast., Irenaeus lib. I cap. 31, Eusebius lib. IV Histor. cap. 16 et 28, Clemens et plerique alii veterum.

(42.) In priori libro. In priori libello Lo., Fux.; hinc constat Eusebium dividere hoc opus in duos libros.

(44.) Dissonos. Dissonantes Lo., Al., Peta.

(Ibid.) Quis volet. Retinuimus veterem lectionem, quae est omnium mss. praeterquam V., ubi qui volet: quam sequatur, qui volet.

(45.) Computet et reperiet. Computet, reperiet, A., L., M., Va., Vat., Pi., Al., So., Peta., Vi., O.

(Ibid.) Fuisse Israelem. Fuisse Israel Lo., Peta., Fux., Pi., et tres mss. Fabri.

(Ibid.) Israelis. Rectius juxta Pi., Lo., Al., Peta., Vi., So., O., Fux., Israeliticis, quam ut in aliis editis Israelitis, vel ut in Fa.

(Ibid.) Sit omnibus. In Lo., Peta., Fux., Pi., Vi., O. et ms. Cujacii notato a Fabro, sit ab omnibus.

(46.) Multo superior. Multo superius Lo., Vi., Sa., 0751C Peta., So., O.

(Ibid.) Chyrone. Cyrone, Lo.; Chirone, Peta., Fa., Pi.: mirum quomodo ejus hoc loco faciat mentionem, cum subticuerit in Chronico.

(47.) Antecedere Trojanum bellum an. 375. Nescio quo fato misere olim positum 350 pro 375, non tantum in editis, sed in omnibus fere mss. Verum castigationem hanc debemus codici Fux., licet hoc ipsum inita supputatione firmetur, et his quae scribit auctor circa annum ab Abraham 835.

(Ibid.) Quadragesimo secundo. Quadragesimo primo, Al. et unus ex tribus mss. Fabri: sed mendum est manifestum, ex consensu aliorum exempl. et ipso situ nativitatis Christi, ad annum 42 Augusti.

(48.) Jerosolymorum. Jerosolymarum in L., A., Pi., Peta., in qua lectione saepe variant exemplaria tam impressa quam calamo exarata, quod hic semel monuisse sit satis: minus tamen usitatum est apud probatos auctores hoc vocabulum genere femineo 0751D in plurali, licet in sacris litteris aliquando vulgatus interpres pro Jerusalem, Jerosolymam dixerit in singulari: sicut etiam Cicero pro Flacco, et Sueton. in August.

(49.) In ducentesimam primam. Quia sic legeram in L., A., M., V., Va., Al., Lo., Vat., Pi., Vi., O., Sa., Peta., Fa., So., et tribus mss. Fabri apud Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 3, contra quam in B., Ven., Lut., Pet., Ba. et H., in ducentesimam decimam, et in Fux. in 201, nil putavi immutandum; alias enim non constaret numerus ille Olympiadum, quem statim subjungit 237, et ipse textus Chronici, ut videbitur suo loco, ita necessario legendum satis comprobat.

(Ibid.) A quo usque primam. Sic ex Lo., Peta., Pi., L., Fux., Vi., O., pro, A quo usque ad primam.

(50.) Et reliquorum incurrit aetatem. In M., et reliquorum prophetarum incurrit aetatem, sed est inanis additio.

0752A (Ibid.) Tempora et usque. Sic correximus ex Lo., Al., Fux., Vi., O., Peta. et Pi., pro tempora usque ut in impressis.

(Ibid.) Invenies annos Ccccvi. Ita nos neglecta lectione B., Ven., Lut., H., Ba., Pet., in quibus, invenies annos 460, vel, invenies annos 403, ut in uno ms. Fabri, vel, invenies annos 407, ut in altero ms. ejusdem, secuti veritatem calculi, et ferme omnia alia exemplaria: nam M., Fux., L., V., Va., Vat, So., Lo., Al., Pi., Vi., O., Fa., Sa., Peta., et liber Cujacii juxta Fabrum, sic habent: siquidem ut constat ex calculo, et serie Chronici, a Troja usque ad primam olymp. erant anni 405 integri, et annus 406 erat decurrens: sed facilis fuit transpositio numeri 6 ante 0, ut factum sit 460, pro 406. Eusebius lib. X de Praeparat. cap. 3, ubi repetit pene haec ipsa, duobus in locis numerat ann. 450. Sed non dubito ibi esse mendum, ut sit 50 pro 5; sive corrupto fuerit usus manuscripto interpres, sive ipsum ratio fugerit: nam in Graeco excuso Parisiis legimus, ἀπὸ 0752B τῆς πρώτης ὀλυμπιάδος ἐπὶ τοὺς ἔμπροσθεν ἀνιὼν χρόνους μέχρι τῆς Ἰλίου ἁλώσεως εὑρήσεις ἔτη συγκεφαλαιούμενα υη′, a prima olympiade usque ad excidium Trojanum, invenies quadringentos et octo annos ordine retrogrado, sed ubique mendum, dum scribitur per η pro ε.

(51.) Ut curiosissima. Et curiosissima, Lo., So. et curiosissime Peta.

(Ibid.) Supputabis annos 406. Eidem malo idem remedium adhibendum, cum ipsum idem chirographi praescriberent, pro anno 460, ut olim.

(Ibid.) Post hoc. Post haec, Lo., Peta., Fux., Pi., Vi., O.

(Ibid.) Convertere. Magis placuit haec lectio, quia communior in L., M., V., Va., Vat., So., Peta., Fux., Al., Lut., Ven., Lo., Pi., Vi., O., Sa., Fa., quam codicum B., Pet., Ba., in quibus converte te.

(Ibid.) Tibi et 29. Retinuimus lectionem codicis H., cui conveniunt Vi., O., M., Lo., Peta., Fux., 0752C So., Pi., et duo mss. apud Fabrum, pro tibi et 28, ut in Ven., Lut., Pet., Al., Fa., nisi quod in hoc est suprascriptum alias 329; vel tibi et 27, ut in A., vel tibi et 20, ut in uno trium mss. apud Fabrum: nam ipsa ratio calculi annorum et temporis, quo Troja capta est, scilicet anno ab Abraham 835, magis ad nostram lectionem accedit: nam si addas 329 ad 504, qui praecesserunt 80 annum Moysis, efficies 833: unde si adfuissent codices, legendum potius videbatur 31, nam ita complentur illi anni 835 quos habet Auctor in contextu Chronici: tamen lectio vulgata defendi potest, eo quod ipse non hic coerceat annos extremos, sed integros, et intermedios: quod non semel occurrit observandum apud bonos auctores, valetque ad innumera dubia diluenda, quae inde nasci solent.

(Ibid.) Impleverit. Impulerit V. perperam.

(Ibid.) Nam a XLV Cecropis, etc. Haec ex Al., M., L., V., Va., Vat., Lo., Vi., O., Peta., Sa., Fux., et 0752D ms. Cujacii, teste Fabro, pro nam et XLV Cecropis, ut in aliis, ubi sensus est mutilus.

(Ibid.) Computantur anni CCCXXIX. Convenientius, ut jam praemonuimus, quam ut olim computantur anni 328, auctoritate eorumdem librorum.

(52.) Unquam. Sic pro usquam ex Lo., Al., Vi., Peta., Pi., L., V., Fux.

(Ibid.) Consequenter et Moysi. Videbatur legendum Mosis; sed noluimus discedere a consensu exemplarium in hac praefatione: nam in contextu Chronici alterum legitur.

(53.) Liberae quoque raptus, et Europae. Feliciter emaculatus locus ad imitationem chirographorum Pi., Lo., Vi., O. (hi duo posteriores sine diphthongo), Peta., So., Al., et trium mss. Fabri, nisi quod in Al. pro Liberae, perperam Libyae, cum infelicissime in editis prostaret liber quoque et raptus Europae; nam Liberam et Proserpinam eamdem esse constat ex Cicerone actio. 6 in Verrem, ubi agens de illius raptu: 0753A Siculis, inquit, persuasum est fruges in ea terra primum repertas, et raptam esse Liberam, quam eamdem Proserpinam vocant; et libro I de Nat. Deorum ait: Liberum fuisse filium Cereris, et fratrem Liberae, quae rapta est (ait auctor noster) ab Orco rege Molossorum, qui ab aliis Pluto dicitur. Freculphus libro II, cap. 8, referens ad verbum ista Eusebii, nulla tamen Eusebii mentione facta, per triginta ferme lineas habet Libere quoque raptus sine ae, sicut etiam Vi., O., et Lo.

(Ibid.) Vina Jovis magni. Jovi vina magnis, Peta.; vina Jovi magnis, Vi., O., Fux.; vina Dei magnis, Fre.

(Ibid.) Voluerunt fundere. Voluere infundere, Lo. Porro versus hi sumpti videntur ex Hom. Ἰλ. ύ.:

Τρωὸς δ᾽ αὗ τρεῖς παῖδες ἀμύμονες ἐξεγένοντο,
Ἶλος τ᾽ Ἀσσάρακός τε, καὶ ἀντίθεος Γανυμήδης,
Ὃς δὴ κάλλιστος γένετο θνητῶν ἀνθρώπων,
Τὸν καὶ ἀνηρείψαντο θεοὶ Διῒ οἰνοχοεύειν.
Κάλλεος εἵνεκα οἶο, ἵν᾽ ἀθανάτοισι μετείη.

0753B (Ibid.) Apollo natus. Apollo natus est, Vi., Lo., So., O., Fre., Fux., Peta., Fa.; sed sensus satis constat.

(Ibid.) Latona Jovis conjux tempore Tityi fuit. Cum diu loci hujus difficultas me retinuisset (legebam enim in editis Latona Jovis conjux tunc Paticia fugit, et multum ab illis et inter se dissentiebant chirographi in voce Paticia; nam in A., Lo., M., Pertycia; in Peta., per Titya; in Al., Vi., O., et uno ex tribus mss. Fab., Pertitia, sine y; et conjunctim in Fux., Pertycia; in V., Va, Sa., Fa., Partitia; in Vat., Particia, in uno ex tribus mss. Fab., Pertydyca; praeterea auctor notarum marginalium in editionibus Basiliensibus et Sonniana legendum putabat Ortygiam (quae postea Delos, teste Festo et aliis, dicta est, ubi veteres finxerunt Latonam Apollinem et Dianam peperisse: ad haec persuaderi non poteram hominem Graecum eruditissimum, ut loquitur Hieronymus, locorum Graeciae ignarum) vertebam me in omnem 0753C partem, num loco Paticia reponendum esset Pacessa, quae una est e Cycladibus insulis vicina Delo, cujus meminit Strabo libro X, vel Pyrpila; est enim una ex appellationibus quae tribuuntur Delo ex Plinio libro IV, cap. 12; vel si mavis, Pyrpole, quo nomine dictam fuisse Ortygiam insulam tradit Solinus; vel num admittenda illa lectio codicis Peta., per Titya, montis enim Tithii in Peloponneso meminit Paus. libro II. Non deerant viri eruditissimi, quos cum hac de re consulerem, pro tunc Paticia, conjiciebant legendum usurpaticia; ita enim vertisse Hieronymum vocem παλλακὴ, cum satis notum sit Latonam fuisse Jovis pellicem. Dum igitur sum anxius, opportune affulsit nobis Freculphus, velut Deus ex machina, qui dum libro II, cap. 8, tomo I, refert ad verbum triginta lineas hujus loci ab illis verbis itaque sine ulla ambiguitate usque ad suis locis inseremus, eadem profert, nisi quod pro Tityi (nam Titii est mendum nostri typographi) legit Tityonis; sed prius similius est lectioni, unde nata est corruptio. Tamen licet 0753D deesset auctoritas tam antiqui scriptoris, ipsa narratio rerum quae circa eadem tempora successive contigerunt, ipse ordo contextus historiae satis confirmat nostram castigationem, praeterquam quod illud Paticia sit vox nihili. Adde quod illa omnia quae narrat hic auctor, sunt velut epitome eorumdem quae ipse refert in contextu Chronici, adeo ut in eo iisdem pene verbis utatur circa annum Abrahae 668: Tityus convixit Tantalo, Tityonis tempore fuit Latona mater Apollinis, etc. Occasio erroris nata videtur ex antiqua scriptione per compendium. Nam cum prius haec ita scripta esset, tpe Tityi fuit, posteriores scriptores putarunt pro tempore, legendum tunc per, vel tunc pa. Nam familiare est tpe reddi per tunc, et ex reliquo pe fecerunt per vel pa, ex Titui velut jam caeci facti efformarunt per Titya, vel partitia, vel alia hujusmodi, ut dictum est: quia vero postremo sequebatur fuit, nec ullus constare posset sensus cum 0754A illa deformatione, cofinxerunt fugit, prout in pejus semper abit error.

(Ibid.) Pulcherrima proles, etc. Videntur sumpta ex Homer. II. ξ:

Ἡ δὲ Λιὼνυσον Σεμέλη τέκε, χάρμα βροτοῖσιν.

(54.) Orpheus, Minos. Sic reposui ex fide Vi., O., Sa., Lo., Peta., Fux. et duorum mss. apud Fabrum, Fre. et ex ipso Chronici contextu, pro Orpheus, Ninus, ut in aliis libris valde mendose.

(Ibid.) Gemini Castor et Pollux. Gemini Castores, Al., Peta., Fux., Lo., et tres mss. apud Fab., Fre.; sic etiam Interpres versionis vulgatae Act. XXVIII, Castoras dicit, quos Graeci Διοσκούρους, Jovis filios.

(Ibid.) Servivit Admeto. In A., servivit, et Admeto; in Lo., servivit Adameto; in Al., servivit Admeto regi: nam erat rex Molossorum. Sed nostra lectio est consentanea verbis, quae sunt circa annum 668, et veritati historiae, ut constat ex Apollodoro, Aemilio Probo, et aliis exemplaribus, et Fre., ubi castigabis 0754B Adineto pro Admeto. Caeterum quod dii illi hominibus servierint, plura Athenagoras in orat. pro Christianis, ubi citat carmina poetarum in hanc sententiam; idem Tertullianus adversus Gentes; in Fa. ad oram,

Pavit et Admeti pecudes formosus Apollo,
Properti.

(Ibid.) Sed philosophum. Commodius ad mentem Hieronymi et consensum exemplarium, quam si litteris Graecis scribatur ut olim φιλόσοφον, cum vox illa, licet sit Graeca origine, tandem usu Latina facta sit.

(Ibid.) Qui aetate. Quia aetate, Vi., Peta., So., O.

(55.) Reperies annos 505. Sic correximus ex Al., Lo., V., Va., Vi., O., Fa., Peta., Fux., pro reperies annos 550, cui consona est lectio apud Eusebium libro XII de Praepar., cap. 3, et ipsa ratio temporum

(56.) Omni Asiae. Habes omnium Asiae in B., Lut., Ven., II., Ba., Pet.: nostra tamen lectio, quia ex pluribus exemplaribus constat M., V., Va., Fa., Vat., So. (at omnis, in Lo., Peta., Fux., Al.) magis placuit: 0754C hinc enim fit ut opposite in sequentibus Indos excipiat: et hoc confirmatur lectione ipsius Eusebii libro X de Praeparat., cap. 3, et infra in primis verbis Chronici ad annum primum Abraham.

(57.) In curiositate ne cesses. In Al. et Lo. et Mariano, dum hunc locum refert pag. 72, in curiositate necesse est, sed mendose; quibus nihil aliud prae se ferre videtur, quam non hic lectori sistendum, sed excitandum sciendi studium.

(Ibid.) Retrorsum annos 942. Ita me multorum exemplarium consensus Peta., A., L., M., Va., Vat., V., Lo., Al., Vi., O., Pi., Fa., Sa., So., Fux., Mar., Eusebii, et Gregorii Turonensis libro I, cap. 7, postquam dixit se secutum exemplaria Chronici Eusebii, et tam hic, quam ad annum Christi 30, ubi eadem repetuntur, et ipsa ratio temporum coegit legere, cum in Lut., Ve., Ba., Pet., B. et H. habeatur 812, et in Al. 900.

(Ibid.) Et ut loquar. Interjecimus et, secuti A., F., 0754D Pi., Vi, O., L., Mar., Peta., Lo.: nam sententia fit planior.

(Ibid.) Retrorsum annos 942. Sic correximus pro 842, suadentibus L., A., M., V., Va., Vat., Lo., Vi., Al., O., Mar., So., et ipso auctore circa olymp. 201. Juvatur haec lectio testimonio Freculphi lib. I, cap. 35: Beatus Hieronymus in Chronico Eusebii, atque Orosius in prima fronte suorum librorum dicunt a nativitate Abrahae usque ad totius orbis diluvium, numerari supputando retrorsum, annos 249.

(Ibid.) Ab Abraham et Nino. Sic restituimus pro ab Abraham omnino, ut olim putide, secuti Lo., Al., Vi., O., Pi., Fa., Sa., Peta., Fux.

(Ibid.) Captivitatem, invenies an. 834. Excusi pro 834 legebant 833 hoc loco. Verum cum tribus in locis sequentibus constanter legatur tam in illis quam in mss., 834, quivis facile agnoscit hic labem. Adde quod etiam hic consentiant membranacei A., L., M., V., Va., Vat., Lo., Fux., Pi., Peta., Fa., et editi H., 0755A So., et idem exstet ad annum ab Abraham 835, ubi sic habes a 43 regni Nini, anni 835, alias 834, tam in contextu quam in serie decennali annorum ab Abraham: non autem ille videbatur hic apponendus numerus 835, sicut legimus in Al. et in illo loco; sed nefas a tot exempl. recedere: vide notas in illum locum.

(58.) Usque ad adventum Christi Domini. Ista sic recensenda visa sunt ex Vi., O., Lo., Sa., Fa., Peta., So., Fux., Pi., pro usque ad adventum Domini.

(Ibid.) Computantur anni 505. In B., H., Peta., Ba., Ven., Lut., computantur anni 550; sed prius praevalet quod ei plura suffragentur exemplaria A., L., Lo., Pi., M., V., Va., Fa., Peta., Fux., Vat., So., et (quod caput) annorum calculus in ipso Chronico.

(Ibid.) Templi, anni 479. Ita necessum fuit restituere pro anni 429, ut olim, vel anni 489, ut in Lo., dictantibus A., L., M., Va., Vat., V., So., Pi., Vi., Fa., Peta., Fux., Fre., O., nisi quod in So. mendose 0755B quadringenta legatur pro quadringenti; et quia in omnibus libris reperitur nota numeralis 9, videbatur apponendum anni 480, quod ita legatur in omnibus exemplar. sub annum 507 et 885 ab Abraham, et apud Gregorium Turonens. libro I, capite 13, et in Hebraica vulgata ac Latina libro III Regum, cap. VI, atque in Complutensi, seu Antuerpiensi Graeca editione, ἐν τῷ ὀγδοηκοστῷ καὶ τετρακοσιοστῷ ἔτει: quem locum Regum hic sequi se profitetur Eusebius. Verum noluimus dissentire ab illis exemplaribus hoc loco, cum differentia sit unius tantum anni, et certe si primus annus ducatus Mosis est an. 506 ab Abraham, adde ad 505 praecedentes, numerum 479, efficies 984, quo anno ab Abraham juxta supputationem Eusebii per seriem singulorum annorum, incidit quartus Solomonis completus, et initium aedificationis templi. At si ad 505 adderes 480, consummantur 985, et ita unus annus foret superfluus. Hic tamen observabis summa Dei providentia factum, ut in divinis 0755C litteris tres numeri exprimantur, sine quibus haud dubio incerta esset alioquin annorum supputatio ab Abraham usque ad templi aedificationem, inter quos primus est annus 75 Abrahae, quo repromissio facta est: secundus annorum 430, qui intercesserunt ab illo anno repromissionis usque ad exitum ab Aegypto: tertius ab exitu usque ad aedificationem templi, anno 480, ex quibus resultat summa 985: auctor tamen non nisi 984 numerat, qua etiam ipse quartus Solomonis includitur, licet aedificatio templi coeperit mense 2 anni 4, ut habetur IV Regum, VI. Sulpitius Severus libro I, videtur usus codice Biblico summe corrupto, cum pro 480 legeret 460, librariorum, inquit, potius negligentia, quam ut Propheta erraverit; sed miror quomodo in eluenda illa macula tam foedam ipse incurrat, ut velit numerandum 588, nisi malis dicere non tam hic ab illo erratum, quam a librario.

(59.) Usque ad quintum decimum. Sic pro usque ad undecimum annum, ex A., Lo., Pi., L., Peta., Vi., 0755D O., Fux., M., V., Va., Vat., Al., So. restituimus: quae lectio confirmatur, vel ex hoc maxime quod eumdem terminum, paucis post lineis interpositis, ponat, non undecimum, sed quintum decimum dicit: et quia idem legitur in contextu Chronici ad annum Christi 30.

(Ibid.) Tiberi anno 2044. Satius visum est sequi lectionem A., L., V., Va., Vi., Vat., O., Al., So., Pi., Sa., Fa., Peta., Fux., quam aliorum exemplarium, in quibus anni 2440, vel, ut in Lo., an. 2043: nam confirmatur et ratione annorum Chronici Eusebiani, et consensu omnium exemplarium ad annum Christi 30, ubi idem repetitur, et aliorum ad calcem Hieronymi.

(Ibid.) Usque ad Moysen et Cecropen anni 505. Eadem necessitas restituendi hunc locum, quae superius nos urgebat; idem enim terminus, et idem constat ex iisdem exemplaribus A., L., M., F., Pet., 0756A Fux., Va., Vat., Lo. et So., cum antea legeretur usque ad Moysen et Cecropen anni 550.

(Ibid.) A Cecrope usque ad captivitatem Trojae, anni 375. Antiqua lectio habet tantum anni 329, idque communi chirographorum calculo, excepto Peta., ubi anni 338: sed haec quam longe ab anno 375! Verum multiplici ratione ad id adductus sum, sed inter haec, auctoritate ipsius Eusebii, qui circa annum 835, libris omnibus plaudentibus, habet hoc idem. Addo illud vi supputationis demonstrari; nam si anno 460 ab Abraham, in quem incidit annus 35 Moysis et 1 Cecropis, aggregaveris 375, reperies annos 835, quo Trojanum contigit excidium.

(Ibid.) Ad primam olympiadem anni 406. In libris editis anni 460; sed emendavimus juxta praecedentia et ex fide eorumdem codicum, nisi quod hic in L., A., habetur anni 403; ipsum mendum sese prodit, posito 3 pro 5, cum sint numeri affines.

(60.) Tiberii annum, anni 2044. Sic legitur in A., L., M., Fa., Al., V., Va., Vat., Lo., So., Pi., Vi., 0756B O., Sa., Fux., Peta., et docet series Chronici, et ejusdem rei repetitio ad annum 15 Tiberii, pro eo quod antea legebatur Tiberii annum, anni 2330.

(Ibid.) Itaque fiunt omnes anni. Antea legebatur, itaque fiunt anni; sed maluimus sequi Vi., O., Sa., So., Peta., Fa., Fux., Pi., Lo.

(Ibid.) Turbationis afferret. Melius quam olim turbationis afferat, juxta A., Lo., L., Vi., Sa., So., Pet., Pi., O.

(Ibid.) Omnem annorum congeriem. In margine libri Fa. scriptum est: Al. omnium ann. congeriem.

(Ibid.) Caecidimus. Melius quam ut in H., B., Ven., Lut., Pet., decidimus, praesertim cum ita exemplaria A., L., M., V., Va., Vat., Peta., Pi., Vi., O., Fa., sed hoc ad oram: Alias, decidimus habeant, et in Lo. concidimus, in Fa. cedimus, et ad oram decidimus.

(61.) Quas ex singularium gentium. Convenientius quam olim quas ex singularum gentium, juxta codices O., Vi., Fa., Fux., Peta., Lo., Vi., Pi., nisi quod 0756C in So. perperam legitur in pro ex.

(62.) Quae quando. Sic restituimus pro aut quando Urbs condita, quasi de sola Roma loqueretur, secuti Lo., Vi., O., Al., So., Pi., Peta., Fux., quia de quibuslibet urbibus dictum videtur: mirum quomodo haec et quatuor verba sequentia absint a codice H.

(Ibid.) Summa cum brevitate ponemus. Interposuimus cum, imitati L., A., Ven., Lut., M., V., Va., Vat., Peta., pro summa brevitate, ut in aliis editis, vel ut in Fux., Lo., So., cum summa brevitate. In fine hujus praefationis, et post illa verba, adjectum est in Fux.: Thare anno 28 Assyriorum rex primus Belus mortuus est, quem Assyrii deum nominaverunt, atque filio suo Nino regnum tradiderunt. Thare anno 49. Sicyoniorum in Graecia rex primus Egyaleus mortuus est, qui primus Sicyoniorum regnavit an. 52, quo defuncto, regnavit Europs.

(Sub finem praefationis.) Explicit praefatio. In Vi., O., Lo., Fa., caeteris demptis, hoc solum legitur, explicit praefatio; in Pi., finit; in Ven., Lut., Eusebii 0756D interpretata praefatio explicit.

(Ibid.) Exordium libri. Quae subsequuntur usque ad Regum series, etc., pag. 11, sunt in impressis, praeter So.; quin absunt et ab omnibus nostris chirograp., praeter Fa., Lo., Va. et Vat., licet in illis multis in locis mutila, ut suo quaeque loco demonstrabimus. Ea vero omnia quae incipiunt a Regum series, etc., usque ad initium Chronici Primus omni Asia, excluduntur ab omnibus membranaceis, praeter Vat. Non desunt tamen rationes quibus germana esse videantur, tum quia Eusebius ait se in priore libro; seu quod magis urget, libello (sic enim nonnulli mss.), quamdam materiam futuro operi omnium regum nomina praenotasse Chaldaeorum; Assyriorum, etc., usque ad Latinorum, qui postea Romani nuncupati sunt: quae omnia illis optime conveniunt, tum quia sub finem hujus Exordii pollicetur quod praestat in Chronico, Modo autem ad annum Abrahae, annum ad annum 0757A comparabimus. Facit ad haec Marcellini comitis testimonium, cum ait Eusebium incepisse suum Chronicon a fabrica mundi, commemorantem originem hujus saeculi, et complectantem annos ab orbe 5554. Si enim hoc Exordium rejeceris, numquam dici poterit Eusebium a fabrica mundi exortum. His adde quod cum Beda, Addo et alii plerique citent haec Chronica, vocant libros Chronicorum, seu temporum: at sublato hoc Exordio, cum Regum serie, non nisi unicus dici poterit. Obsistunt tamen nonnulla quo minus tamquam genuina ita certo admittantur, ut tot membranarum auctoritas; quae cum ista non habeant clare, negant esse Eusebii. Praeterea minus respondent inter se hoc Exordium et Chronicon, cum plura ibi promittantur, quam quae in hoc praestentur, ut dum ait se seriem temporum descripsisse per tempora Dictatorum, cum Consulibus ordinariis. Item ubi ait se notare tempora et consules sub quibus Alexander finem fecerit Judaeis, vel Vespasianus templum destruxerit, et alia id genus, quorum nulla in Chronico fit mentio: 0757B adde quod summae annorum a diluvio ad Abraham, et aliae non conveniunt cum Chronico, inter quae malo haerere quam alterutrum obfirmato animo asserere.

(Ibid.) Exordium libri incipit. Olim diversus erat titulus: nam in B., Eusebii Pamphili Caesariensis Chronicon; et in H., Eusebii Pamphili Caesariensis in Chronicon, D. Hieronymo interprete; sed secuti sumus codices V., Va., Fa., Ven., Lut., Vi., O., Lo., cum in caeteris deesset, et titulus et totus contextus sequens usque ad illa prima verba Chronici, Regnum Assyriorum. Primus omni Asiae, etc., p. 18. Typographus praetermisit incipit; in gratiam tamen antiquariorum hic annotamus.

(Ibid.) Per regnum Assyriorum. In V., per signa Assyriorum; in Lo., Fa., per regna Assyriorum.

(63.) Historiographos. Videbatur legendum historiographi; sed cum defuerit auctoritas libri scripti, et sensus non sit incommodus, noluimus discedere 0757C ab editis.

(Ibid.) Et in libro hoc historiae. In Lo., et in libro Ygini historiae; sed non video, quare hic mentio Ygini.

(Ibid.) Tempora olympiacorum. Pro tempora olympiadum, ex Lo., Fa. et sequentibus, ubi quoto agone olympiacorum, consensu omnium exemplarium, quae habent hoc exordium.

(Ibid.) Episcoporum et Ecclesiarum. Adjecta est copula et, juxta V., Lo.

(Ibid.) Alexandriae. Alexandrinorum, in L.

(Ibid.) Episcopatus sui tempore, martyrio coronatus sit. Ita restituimus ex Fa., V., Va., Lo., pro episcopatus tempore sui martyrii coronatus sit.

(Ibid.) Macedonum Alexandriae. Macedonum Alexandrinorum, Lo.

(Ibid.) Vespasianus insecutionem sive destructionem templi eorum miserit. Cum idem legatur in quatuor illis exemplaribus, quae hoc exordium continent, hunc locum, licet suspectum mendi, non ausi sumus 0757D immutare, ubi melius forsan legeretur: Vespasianus incensionem sive destructionem templi eorum jusserit, et tributa eis constituit.

(Ibid.) Constituit. Numeratio temporum. Ita interpungendum docuimus ex Lo., cum olim sola virgula inter constituit et numeratio intercederet.

(64.) Id est aqua et spiritus. Id est aquae et spiritus, in Lo.

(Ibid.) Et tenebris. Pro et tenebras juxta Lo.; verum totus hic locus videtur esse valde mendosus, nec ulla spes a mss.

(Ibid.) In splendorem firmamenti coeli. In splendorem in firmamento coeli, Lo.: quae verior videtur, quia sic apud Septuaginta legimus, εἰς φαῦσιν ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ.

(Ibid.) Quem etiam bissextum nominavere. Quod etiam bissextum solent nominare, Lo.

(65.) Ob rememorationem. Ob remunerationem, 0758A Fa., in quo ad marginem scriptum, Alias, ob; rememorationem.

(Ibid.) Celebratur. Erat turpe mendum, cum legeretur celebriter; sed secuti sumus Lo.

(Ibid.) Sine auctore. Vetus orthographia ideo nobis fuit imitanda, quia sic scribunt Lo. et Fa., sed et viri eruditi eam suadent, si primam illius vocis observemus originem.

(Ibid.) Volatilia coeli. Pro volatilia aeris coeli, ex Al.; in Lo. volatilia et retuni coeli; in Fa. volatilia et rerum coeli.

(Ibid.) Vivam repentem. Sic ex Lo., Fa. pro vivam repente ut olim: Gen. I, καὶ πᾶσαν ψυκὴν ζώων ἑρπετῶν.

(Ibid.) Et omnem volatilem secundum suum genus. Haec adjecta sunt ex Lo., et apposite per antithesim ad animam repentem.

(66.) Homo in animam viventem. In animam vivam, Lo., Fa., et ita paulo antea.

(Ibid.) Locum carne ejus. Emendatius juxta Lo., 0758B quam ut olim, locum caro ejus, apud Septuag.: καὶ ἀνεπλήρωσε σάρκα ἀντ᾽ αὐτῆς. Vulgata versio et replevit carnem pro ea, Gen. II, 21.

(Ibid.) Vocabitur virago. Vocabitur mulier, Lo. Fa.

(Ibid.) Mulieris suae Eva. Mulieris suae Evam, Lo.

(Ibid.) Factus est Abel pastor. Purior lectio auctoritatem Lo., Al., quam olim factus est Deo obsequens pastor: observandum porro omnia haec factus est Abel, etc., usque terram et cessavit aqua, desiderari in Fa., V., Va., Vat.; sed ad marginem repositum, Hic deficit: et in contextu legitur parere Abel et factus terram, et cessavit.

(ibid.) Cain vero agricola. Cain autem erat operans terram, Lo.: observa ex hoc loco, et post illa verba usque ad 34 ann. Thelasionis regis Sicyoniorum, p. 22, omnia illa desiderari in V., Va., Vat., Fa. et Lo.; sed in Lo. ista eorum vice apposita: Et factum est post dies, attulit Cain de fructibus terrae hostiam Deo, 0758C et Abel obtulit de primitivis ovium suarum, et de adipibus suarum, et respexit Deus in Abel, et super dona ipsius: super Cain autem, et super hostias ejus non respexit, et moestus factus est Cain vehementer, et concidit vultus ejus, et dixit Deus ad Cain, Ut quid tristis factus es, et ut quid concidit vultus tuus? nonne si recte offeras, recte autem non dividas, peccasti? quiesce. Ad te aversio illius, et tu dominaberis; et dixit Cain ad Abel fratrem suum, Transeamus in campum, et factum est cum essent in campo, exsurrexit Cain super Abel fratrem suum, et occidit eum. . . . terra. . . . exiit autem Cain a facie Dei, et moratus est in terra Naid contra Edem, et cognovit Cain uxorem suam, et concipiens peperit Enoch, et erat aedificans civitatem, et cognominavit eam in nomine filii sui Enoch. Iste Enoch alter est, non qui transpositus est, ut non moriatur; ille enim filius est Hiaret (scribendum erat Jaret), septimus ab Adam. Hae sunt ergo generationes Cain: Cain genuit Enoch, Enoch autem genuit Gaidad, et Gaidad genuit Mechel, et Mechel genuit Matusalem, 0758D et Matusala genuit Lamech, qui accepit sibi uxores duas Ada et Sella, et peperit Ada Jobel, qui erat pater inhabitantium in tabernaculis pastorum jumentorum: hunc dicunt Silvanum, et nomen erat fratris ejus Bal, hic erat qui ostendit psalterium et citharam, hunc dicunt esse aliqui Mercurium. Sella autem, et ipsa peperit Obel, et erat malleator aramenti et ferri: hunc aliqui dicunt esse Vulcanum. Soror autem Thobel Noema, quam et ipsam aliqui dicunt esse Minervam: usque huc generatio Cain. Adam autem cognovit Evam uxorem suam, et concipiens peperit filium, etnominavit nomen ejus Seth; dicens, Suscitavit enim mihi Deus semen aliud pro Abel, quem occidit Cain. Post haec in Lo., sequentia folia sunt concisa usque ad ann. 34 Thelasionis regis Sicyoniorum, ut ante dixi.

(67.) Insolens. Iratus, Al.

(Ibid.) Sublatus. Huic lectioni favent H., Pet., 0759A Ba., pro subletus, ut in B., Ven., Lut., vel sublectus, ut in Al., licet haec ultima non omnino videatur improbanda.

(68.) Mathusalam. Videbatur communis scriptio Mathusalem huic nostrae praeferenda; verum obstant scripti libri, et Fre., Mar. et alii: sed, quod magis, ipsi Septuaginta, apud quos Μαθουσαλά; nec dubium est auctorem illos imitatum.

(Ibid.) In se autem septuagies. Locus erat corruptus in omnibus exemplaribus, in quibus si autem septuagies; sed ita correximus, ad id nos cogente sensu, qui aliter nullus est, et auctoritas IV Geneseos: ὅτι ἄνδρα ἀπέκτεινα εἰς τραῦμα ἐμοὶ, καὶ νεανίσκον εἰς μάλωπα ἐμοὶ, ὅτι ἑπτάκις ἐκδεδίκηται Κάἳν, ἐκ δὲ Λάμεχ ἑβδομηκοντάκις ἑπτά.

(70.) Diminuebatur aqua post 150. Restituimus 150 dies, pro 130 dies, ut olim; idque secuti V., Va., Vat., Fa., Vulgatam editionem, Gen. VII, et editiones Graecas et Latinas LXX Interpretum tam Romae quam Antuerpiae excusas.

0759B (Ibid.) XXVII die mensis. In V. 17 die mensis, sed antiqua lectio est nostrae Vulgatae versionis et LXX Interpretum Gen. VIII.

(Ibid.) Ararath. Arath., Fa., et ita ubique in illo libro.

(Ibid.) Post XL dies. Sic emendate, vereque legitur juxta Al., nostram Vulgatam versionem, et LXX Interpretes Rom. et Antuerp. edit., Gen. VIII; non ut olim, post 150 dies.

(Ibid.) Septimo autem mense. Juvit in expurgando hoc loco membranaceus Al.: in caeteris enim sive editis, sive chirographis, in quibus istud exordium exstat, legebatur Septimo autem die, foede nimis, ut colliget is, qui legerit Gen. cap. VIII.

(Ibid.) In primo et DC anno. Quis parem loquenti formulam illi, quam habebant Venetianae, Lutetianae et Basilienses editiones, in primo et sexto anno vitae Noe: vel ut in Fa., in primo et septimo anno vitae Noe, umquam usurpavit? hinc mutatio facilis fuit in id, quod 0759C habent Al. et Biblia LXX Interpret. tam Romae quam Antuerpiae excusa, καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ἑνὶ καὶ ἐξακοσιοστῷ ἔτει ἐν τῇ ζωῇ τοῦ Νῶε, quin etiam ipse Hieronymus in Vulgata versione Gen. VIII, ita reddit.

(71.) Ab Adam usque diluvium, etc., usque ad regum series, etc. Desiderantur in Vat.; horum vero loco interjicitur, Praefatio Hieronymi, de nominibus gentium, et alterius anonymi, Dimensuratio provinciarum, etc., quae judicavimus non esse hujus loci.

(Ibid.) Secundum Hebraeorum num. MMDCLVI. Haec desunt in V., sed in Va. apponuntur ad oram: idem habes apud Josephum lib. I Antiquit. c. 5, et aliis mss., excepto quod in Fa. 656, suppresso numero millenario.

(Ibid.) Unde Arabes. Locus corruptus cum de Arabis nulla mentio apud veteres. Multa persuadebant, ut Aradi reponerem: sic enim codex Fa. Adde quod de Arado, seu Arada Phoeniciae insula passim fiat mentio apud Ptolemaeum, Stephanum Strabonem, et 0759D alios geographos, sed forsan obstat quod auctor, circa olymp. 5, Aradum conditam fuisse refert: nisi dicas ab Arado populo urbem hanc nuncupatam: praeterea quod Gen. X, juxta interpretationem Chaldaicam, Aradii numerantur inter filios Chanaam, qui ex semine Cham propagati: Aradius enim erat filius Chanaam, at hic de filiis Sem agitur. Judicet ergo lector, num probabilius sit restituendum Arabes, quia legimus apud Epiphanium Arabes nominari inter posteros Sem, vel Arphaxadaei, cum legamus apud Josephum lib. I Antiquit. cap. 14: Arphaxad Arphaxadaeos nominavit, qui nunc Chaldaei, cum princeps eorum esset. Idem Hieronymus in Quaestion. in Gen. scribit Chaldaeos ortos ab Arphaxad: et apud Fre. Arfaxad Arfaxateos nominavit, cum princeps eorum esset. Sunt viri eruditi, qui conjiciant reponi posse Hebraei, nam Heber fuit pronepos Arphaxad; sed cum paulo post subjiciat Hebraeos dictos ab Heber, minus huic loco apposite accommodari potest.

0760A (Ibid.) Aram. Amin perperam in Fa.

(Ibid.) Aramei autem Syriace dicuntur filii Aram Us, Ul, et Gater, et Mosoch gentes Barbarorum sunt secus Persas. Hujus loci deformitas diu me sollicitum habuit; ulcus suspicabar: quid enim ineptius iis, quae in editis, praeter So., in quo hoc integrum exordium deest? Aramei autem Syriace dicuntur filii Aram gentes Barbarorum Usce Algatusque Mosos sunt sub Persas: sed huic qua ratione mederer, cum vetusti et meliores codices nullam lucem praeferrent, ignorans, verti me ad Septuag. Genes. X, quorum editio Romana, et Antuerpien, ferme eadem habent Οὒζ, in Antuerp. ὧς corrupte, καὶ Οὔλ καὶ Γαθέρ καὶ Μοσόκ: differunt plusculum eorumdem Latinae versiones. Nam Romana Hus, et Ul, et Gater, et Mosoch, Antuerpiensis Hus, Ul, Gether, et Mes: quibus similia Hebr. et Chald. Gether, et Mas, et nostra Vulgata editio habet Hus, et Hul, et Gether, et Mes. Errorem facile agnosces, et unde natus sit: inde enim ortum habuit, quod librarii ex triplici nomine trium 0760B filiorum Aram confuse commixto, unicam vocem effecerunt. Nam Syllaba Us primi filii nomen est: ce corruptio conjunctionis et, vel καὶ Graecorum: Al locum occupat nominis Ul: Gatus pro Gather: que vero pro καὶ Graecorum copula significante et Latinorum: illa demum gentes Barbarorum, et sunt sub Persas, ut sunt separata nullum praeferunt sensum. Totam ergo sententiam sic restituendam censuimus, Filii Aram Us, et Ul, et Gater, et Mosoch gentes Barbarorum sunt secus Persas. Nam a Mosoch sive Mes orti sunt, ut docet Josephus lib. I Antiquit. cap. 14. Messanaei populi, seu Meones, qui sinum Persicum incolunt, et pro sub Persas, recensuimus sunt secus Persas. Nam dum paulo ante loquitur de montibus Armeniae, sunt, inquit, secus Persas.

(Ibid.) Furfur. Phut, Al. et LXX Interpret., tam Rom. quam Antuerp., Genes. X: quamvis illud discriminis intercedat, quod illic φοὺδ, hic φοὺθ, ut et Vulgata versio Phut, cum Hebr. et Chald. Apud 0760C Freculphum Futh.

(Ibid.) Evilat gens Evilea. Nullus est qui lectionem hanc non magis probet, quam si vel Evigilat gens Evilea, ut in Fa., Va.: vel Elugilat gens Elulea, ut in V.; vel Evigilat gens Elulea, ut in Fa.: sic enim Gen. X in editione Antuerp. LXX Interpret, Εὐιλά; licet in editione Romana Εὐειλὰ; in versione Vulg. Evila, sicut editio Antuerp., vel ut olim editio Romana restituta Hevila, et rectius. Nam Hebr. et Chal. Hevila, ut etiam apud Philon. lib. I Allegor. legis Havila, cum aspiratione: et LXX Interpret. I Reg. XV scribunt Εὐειλάτ. Et de Eluleis populis Mauritaniae fit mentio apud Ptolomaeum.

(Ibid.) Madai, et Jaynam Elissa, et Thobel et Mosoth, et Thiras. In V. et Va. aliter habentur ista, nimirum et Inade et Josam, et Helisa, et Tobel, et Mosoch, et Chitasas; in Fa., et Inade, et Josan, et Elisa, et Tobel, et Moso, et Chitas: LXX, Gen. X, in editione Rom., Μαδοὶ, Ἰωυὰν, Ἐλισὰ, Μοσὸχ, Madoi, 0760D Jovan, Elisa, Mosoch: in Antuerpiensi, Μαδαὶ Ἰωυνὰν: versio Vulg. Μοσὸκ, nam Elisa exsulat; Hebr. et Chald., et Madai, et Javan, et Tubal, et Meschec, et Tiras; nam Elisa abest: Vulgata editio habet Javan, pro Jaynan, nec etiam ulla fit mentio Elissa, ut pariter in sequentibus, cum Eusebius numerat filios Japhet, eum subticet, et loco Thobel habetur Thubal: quae proxime sequitur Joseph. lib. I Antiquit. cap. 7.

(Ibid.) Asobones. Ascanat, Fa.: LXX Ἀσχανάζ; Paraphras. Chaldaica Aschenes.

(Ibid.) Elmodad et Saleph. Emoda et Aleph, V., Va.; Helmoda et Aleph, Fa. Vulgata lectio Genes. X retinet communem lectionem.

(Ibid.) Asarmoth, et Jareth, et Adoram. Et Sarmoth, et Jarach, et Odor in V. Editio LXX Rom. Σαρμὼθ, Ἰαρὰχ, Ὀδοῤῥά, Sarmoth, Jarach, Odorra. Antuerpien. Ἀσαραμὼθ Ἰερὰχ καὶ τὸν Ὀδοῤῥὰμ: versio Vulga. Asarmoth, Jare, Adoram: in quibus non differunt 0761A Hebr. et Chald.; in Fa. et Asarmoth, et Jarach, et Odor.

(Ibid.) Aisal. Eziel, Fa.; Osiel, V., Va. Septuag. in editione Graec. Rom. Αἰβὴλ, et Antuerpiens. Αἰζὴλ: translat. Hieronymi Jazal: versio Vulga. Usal, cui conveniunt Hebr. et Chald.

(Ibid.) Decla et Abymael. Decla, Heval, et Abimael, sic codex Al., cui respondet Genes. X, tam in versione Vulgata, quam in Hebr. et Chald. et Decla et Hebal, et Abimael: apud Septuag. Δεκλὰ, καὶ Γεβὰλ, καὶ Ἀβιμεήλ.

(Ibid.) Abimael, Saban, et Uphir. Abimelech, Sabeb, et Taphir. V. Va., Fa.; nisi quod in Fa. pro Sabeb, inest Sabed; Septuag. Gen. X, Romae excusi Ἀβιμεὴλ, Σαβὰ, Οὐφεὶρ, in quorum versione Latina Saba, et Ophir; at Antuerpiae excusi Ἀβιμεὴλ, Σαβὰν et Οὐφεὶρ; Hieronym., Abimael, Saba et Jophir: Vulgata Amibael, Saba et Ophir, cui consentit Hebr. et Chal.

(Ibid.) Et Evilat. Et evila, Fa.; Ejula, V.; vide supra.

0761B (Ibid.) A Massa. Rectius quam olim a Messe, juxta Fa., et Genes. XXV, ubi Massa secundum Vulgatam, et Hieronymi versionem, Hebr. et Chald. et secundum LXX Μασσή.

(Ibid.) In montem Orientis. In montem Orphesis, Fa.; sed perperam.

(Ibid.) Sem in tribus suas. Sublata est praepositio in, apud V., Va.: quinetiam in V., sub finem periodi post nationes suas, adjectum est verbum diviserunt; sed cum in sequentibus desit, ubi tamen eadem loquendi forma usurpatur, minus necessarium judicavimus delere.

(72.) Sabathaca. Sebecatha, V., Va.; Sebecata, Fa.; et Gen. X. Sabathacha per duplex h; LXX Interpretes Σαβαταχὰ sicut et Chald.

(Ibid.) Seba. Sabba, Fa.; Septuaginta Rom. Σαβὰ; Antuerp. Σεβά.

(Ibid.) Et Dadan. Et Vidadan, V., Va.; et Judadam, Fa., prior impressorum lectio; sic enim et veritas 0761C Hebraica et versio Vulgata et LXX: quae vero praemittuntur vocales in Vidadam et Judadam, Vi. et Ju., effictae sunt ex copula et corrupta, seu Vau apud Hebr. et Chald.

(Ibid.) In initio regni. In V., initium regni.

(Ibid.) Arach. Sic Genes. X, et B. et H.; in V. Aregh: in Va., Fa., Oregh: Septuag. Rom. Ὀρίκ: Antuerpien. idem cum Romana, sed ejus interpres Arach reddit: nam ubique fere solet nomina propria exprimere juxta versionem Vulgatam: ut contra, editionis Romanae interpres Graeca mordicus imitatur; Hebr. et Chald. Erech; Hieronymus, et Vulgata versio nobiscum sentiunt.

(Ibid.) Et Acad. Et Calcadar, V., Fa.; Septuag. Rom. et Antuerp. habent Ἀρκάδ: Hierony. et vers. Vulg., Hebr. et Chald. idem nobiscum.

(Ibid.) Chalanne. Calanna, Fa. Septuaginta Rom. et Antuerp. Χαλαννή: differunt Latinae interpretationes; nam Rom. Chalaune: Antuerp. Chalanne: paraphrasis 0761D Chald. Calane.

(Ibid.) Senaar. Sanaar, Fa.

(Ibid.) Mesaraim. Mestren, V., Va.; Menstren, Fa.: versio Vulgata Mesraim, Hebr. et Chald. Mistrain.

(Ibid.) Anamiim, et Labiim. Embiim et Labii, Fa. Genes. X, Anamim, ut Hebr. et Chald. Septuaginta interpretes Λαβιείμ.

(Ibid.) Nephthuiim et Phetrusiim, et Celuim. Leguntur haec immutata in V., Va., Fa., scilicet Nephtalin (in Fa. Neptalin), Patrionoin et Caslonoin. At Gen. X editionis Vulgatae Nephthuim et Phetrusim et Chasluim, a qua non discrepant Hebr. et Chald.: LXX vero, quos duces sibi delegit Eusebius, Romae quidem emissi, alium ordinem sequuntur: Νεφθαλεὶμ, et multis interpositis, Πατροσονιεὶμ καὶ τοὺς Κασμωνιείμ. At Anluerp. Νεφθουεὶμ καὶ τοὺς Πατροσονιεὶμ καὶ τοὺς Κασλωνιεὶμ, et interpres Nephthuim et Phetrusiim et Celuim: Paraphr. Chaldaica Neptuim et Phetrusim 0762A et Celuim: Hierony., in editio. Antuerp., Neptuim Phetrusim et Celiuim.

(Ibid.) Et Caphthurim. In V., Va., et Thadaro; in Fa Thathoro; editio Romana LXX Interpret. Γαφθοριεὶμ Antuerpiana Καφθοριεὶμ, Chald. Philistiim Caputhcai. seu Cappadoces; Hieronym. Capturim, Vulgata Caphtorim.

(Ibid.) In Chanaam autem. Loco Chanaam autem, ut olim, adjecta praepositione in: huic lectioni consentiunt V., Va., Fa.

(Ibid.) Cethaeum, et Jebusaeum, et Amorrhaeum, et Gergesaeum, et Arachaeum. In V. et Va. diversa plane ratione leguntur haec nomina: Cethineum, et Eveum, et Aracheum, et Assameum, et Aradium, et Samarium, et Mathi. Idem in Fa., nisi quod scribit Cethmeum pro Cetheum, et Samareum pro Samarium, Marti pro Mathi: at Genes. X, in Vulgata editione cum Hebr. et Chald.: Hethaeum et Jebuseum, et Amorrhaeum, et Gergesaeum, et Hevaeum, et Aracaeum, Smaeum, et Aradium, Samaraeum, et Hamathaeum, etc. LXX paulo 0762B aliter et quidem Romae emissi Χετταῖον, Ἀρουκαῖον, Σαμαραῖον, Ἀμαθὶ, hoc est, Chetteum, Aruceum, Samareum, Amathi: Antuerpiae vero edita, licet Graece Graecis respondeant, non ita Latina interpretatio. Nam Ettaeum, Evaeum, Arachaeum, Samarium, Amathaeum versio Hieronym.; Plantiniana Ethaeum, Arachaeos, Samaraeum, Amathaeos.

(Ibid.) Et terris suis et gentibus eorum. In terris suis et in gentibus eorum, Fa.

(Ibid.) Gomer, et Magog, et Madai, et Jaynam, etc. In V. et Va. Eriphat, et Jorgama et filii Asson, Elisa et Thirsis et Citii et Rhodii, ex his dispersis sunt insulae gentium in terra eorum: in Fa. Eriphat et Iorgama et filii Asson, Clisa et Tharsis et Citii et Rhodii ex his dispersis sunt insulae gentium in terra eorum, unusquisque secundum linguam suam in tribus suas, et in gentibus suis. Prius tamen verosimilius est et propius accedit ad historiae Sacrae lectionem Vulgatam, si exceperis, ut paulo ante observavimus, quod 0762C loco Jaynam et Thobal Gen. X legitur Javam et Thubal: at qui conveniant cum LXX, de his supra.

(Ibid.) Heber an. CCC. Ad oram B., H., Pet., So., Ba., pro 300 adjectum 130, ut habent Septuaginta, testante etiam Beda, nihilominus codices Va., Vat. et alii, quos licuit videre, sequuntur nostram lectionem, pro qua nostra versio, veritas Hebraica, et Paraphrasis Chaldaica habent 430 ann.

(Ibid.) Phalec cum esset annorum CXXX. Ad oram quoque eorumdem librorum pro 130 notatum erat legendum 134 (sicut habent Septuaginta hodie: nam olim, teste Beda, habebant 130): nihilominus alii codices retinent Vulgatam lectionem, cui assentiuntur Jornandes, Nicephorus Constantinopolitan. in Chronographia, August. lib. XVI de Civit. cap. 10; versio Vulgata, Gen. XI, habet cum veritate Hebraica, et Chaldaica paraphrasi an. 30, sed nil muto, quia alioquin non colligeretur summa annorum 1072, quam paulo post ex his generationibus deducit auctor 0762D a diluvio ad Abraham.

(Ibid.) Seruch an. C. In V. an. 104; in Va. an. 134; in ora Pet., So., Ba. et H. an. 207, nescius an ex fide mss. vel ex auctor., Gen. X, ubi 207. Reperies apud Hierony. Sarug: apud LXX Seruch, cujus vice in Fa. Saruch: veritas Hebraica legit Serug, apposito g, pro ch.

(Ibid.) Nachor cum esset annorum LXXIX. Licet olim pro 79 legeretur 89, et ad oram B., H., Pet., So., B., 179: nos tamen selegimus 79, tum quia ita praescribunt libri scripti V., Va., Fa., August. lib. XVI de Civit. cap. 10, Isidor. in Chron., Niceph. Constantinop. in Chron., et Antoni. cap. 1: nec mirum si dissentiant chirographi, cum dissideant inter se libri Biblici. Nam Vulgata versio pro 79. Genes. XI, legendum proponit 29, sicuti habet paraphrasis Chaldaica, veritas autem Hebraica 19.

(Ibid.) Genuit Thare. Genuit Thara, in Fa. et V., et ita in Lut. ubicumque fit mentio Thare. Septuaginta 0763A Interpret. Romae editi Θαῤῥὰ, Antuerpiae vero Θαρὰ, versio Hierony. Thare, juxta Hebraeos; August., lib. XVI de Civit. cap. 10, legit Thara juxta LXX.

(Ibid.) Quem socium. Quem secum. Fa.

(74.) Ab anno diluvii usque ad nativitatem Abrahae sunt anni MLXXII. Locus feliciter emendatus; nam conveniebant omnes libri ut pro 1072 legeretur 1720, cum iisdem quidem numeris, sed luxatis, et transmutatis: prodidit autem errorem ratio annorum praecedentium per generationes videlicet. Sem post diluvium an. 2, Arphaxad 135, Cainan 130, Sala 130, Heber 134, Halec 130, Ragam 132, Seruch 130, Nachor 79, et Thare 70: ex quibus conficitur haec summa 1072. Itaque quamvis exemplari destitueremur, tamen superior ratio id a nobis extorsit: quam confirmat auctoritas Augustini, qui lib. XVI cap. 10 de Civit. ex iisdem generationibus colligit eamdem summan 1072, quam etiam Beda de ratio. tempo. tribuit LXX Interpretibus. Hic tamen offert sese difficultas, qui concilianda sint ista cum iis, quae 0763B habentur in praefatione et circa annum Christi tricesimum, ubi a diluvio ad Abraham numerantur tantum anni 942, idque suffragantibus omnibus libris; quin et ipse calculus Chronici ab orbe, hoc ipsum convincit, quo fit ut 30 annus Christi sit Eusebio 5228, cum alioquin si summa illa 1072 sumeretur pro 942, exsurgerent 5358, et hinc est verisimile omnia quae sunt hujus exordii, minus esse germana.

(Ibid.) Aram mortui filium. Pro Aram mortuum filium, sic reposui testimonio V. et auctoritate S. Scripturae Gen. XI: tulit Thare Abram filium, et Loth filium Aram filium filii sui, ita ut sit periphrasis ipsius Loth, qui erat filius Aram vita functi.

(Ibid.) Venit in terram Charan. Chanaam Charan, in V., Va., Ven., Lut.: sed nil immutandum, quia utrumque ferri potest, cum Charan sit portio regionis Chanaam. Hinc Gen. XI: et eduxit eos de Ur Chaldeorum, ut irent in terram Chanaam; veneruntque usque Haran, et habitaverunt ibi. Editiones LXX nonnihil 0763C variant in voce Charan. Nam Romana Καῤῥὰν, Antuerpiensis Καρὰν, et Hieronymi versio Charan, Paraphrasis Chaldaica Aran. Hinc corrige Freculphum, qui Maran, pro Charan.

(Ibid.) Ibi annis 205. Rectius quam olim ibi anni 250, tum ex fide V., Fa., tum quia Scriptura Genes. XI tradit annos Thare fuisse 205.

(Ibid.) Mortuus est in Charan. Mortuus est in Carra. Fa.

(Ibid.) Aegialea vocabatur. Post haec verba subsequuntur in Ven., Lut., Fa.: Abraham, Nachor, Arram, etc., nisi quod in Fa. Arra pro Arram; sed absunt a posterioribus editionibus, et merito: in sequentibus autem Nachor vir, etc., singula nomina sunt per seriem, et velut columnam disposita.

(Ibid.) Ox, Baux. Antea legebatur Hus, Bus, ut etiam legitur Genes. XXII: tamen cum Exemplaria V., Va., Fa., Ven., Lut., retineant nostram lectionem, eam sequendam duximus, quia certum est Eusebium ista deprompsisse ex LXX Interpretibus 0763D (ut illi mos est in caeteris) in quibus Ὤξ, Βαὺξ, saltem in editione Antuerp.; Rom. tamen Ὀὐζ, Βαὺξ, et interpres Hus, Bus.

(Ibid.) Cazad. In V., Fa. Cazar; Genes. XXII, Cased, ut olim, vel Caseth, ut editio Plantiniana; sed LXX, tam Romae quam a Plantino editi habent, illi quidem Καζὰδ, hi vero Καζὰθ. Hebr. et Chald. Cesed.

(Ibid.) Axau. Exau, Fa., Ven., Lut. Septuag. Interpretes Ἀζαϋ; qui eos Romae Latine reddiderunt Asay, qui Antuerp. Asau, a quibus non discrepant Hebr. et Chald. cum versione Vulg.

(Ibid.) Pheldas. Phetdas, Fa. Interpr. LXX φαλδὲς Romae cusi; at Antuerpiae φαλὰς, et Latine ibi quidem Phaldes, hic Phalas. Nostra lectio est version. Vulg.; in Hebr. et Chald. Phildasch.

(Ibid.) Ieldath. In Ven., Lut., V., Va., Fa., Iedaaph; Genes. XXII Iedlaph, vel ut habet Hieronymi versio Iedlaf; LXX Romae vulgati Ἰελδὰφ, apud Plantinum 0764A Ἰελδάθ; Latine vero redditi, illi Ieldaph, hi Ieldad. version. Vulg. Iedlaf, Hebr. et Chald. Ildlaph.

(Ibid.) Thabee. Thabech in Ven., Lut., Fa. Septuaginta Ταβὲκ, saltem qui Romae, at qui Antuer. Ταάδ; ambo Latine redditi Tabee, sicut habent version. Vulg. et Chald. Thebach.

(Ibid.) Thocos. Sic habent V., Fa., Ven., Lut., et ita restituendum censuimus pro Tbua, ut olim, quia sic habent Septuaginta version. Vulg. Τοκὸς, Plantiniana Thaas, cum Hebr. et Chald.

(Ibid.) Maacha. Meca, V.; Melcha, Fa.: primae tamen possum allegare testem versionem Hieronymi editionis Plantinianae, ubi Maacha; cum Hebr. et Chald. cui proxime accedunt LXX, qui in editione Romana, Μωχά: mendum autem agnosces in Plantiniana, ubi Χωμὰ pro Μωχὰ, transpositis elementis, nam interpres illius Maacha reddit.

(Ibid.) Concubina Regma. Sic legunt V., Va., Fa., Ven., Lut., et a quo non non longe Septuaginta Ῥεμὰν, 0764B Hebr. et Chald. Reuma, ver. Vulg. Roma.

(Ibid.) Filii Sarae Esau, Jacob. Istud audeo magis damnare quam mutare; nemo enim est tam caecus, qui non videat hujus loci mendum, adeo ut mirum sit quomodo conveniant alia exemplaria, quae vidimus tam edita Venetiis, Lutetiae, Basileae, quam mss.: legendum ergo filius Sarra Isaac, ex quo Esau et Jacob; tamen satis fuerit indicasse, ne quid contra communem librorum consensum suscipiamus.

(75.) Nabajoth. In Ven., Lut., Fa., Nebeoth: sic apud Septuaginta Ναβεὼτ, Hebr. et Chald. Nebajot. Nostra lectio eadem est cum Vulgata versione.

(Ibid.) Masma. Rectius quam V., in Ven., Lut., Massina, vel ut in Fa., Nasma, vel ut in editionibus Basilien., Massma, cum duplici s. Hinc Septuag. Μασμάν.

(Ibid.) Codar. Auctor marginis B., H., Ba., Pet., legendum putat Adad, sic enim habet veritas Hebraica, Chaldaica, Vulgata lectio, et interpretatio Latina Septuaginta; sed video omnes codices cum 0764C Vulg. convenire, a quo non multum discrepat apud Septuaginta Χολδάδ.

(Ibid.) Naphas. In Fa. Nephas, sed supra e scriptum est a significans aliam lectionem Naphas, et ad oram alias Nephar, Septuaginta Ναφὲς, saltem Romae impressi, at Antuerp. Ναφεὶς, Vulgata versio cum Hebr. et Chald. Naphis.

(Ibid.) Cedma. In Fa. Coedma, in Ven., Lut. Codma. Septuag. Κεδεμά. Vulgata versio cum Heb. et Chald. Cedma.

(Ibid.) Gephar. Germanius, quam olim Sephar, idque ex praescripto Fa. et Septuaginta, Genes. XXV, Γεφὰρ, pro qua versio Vulgata cum Hebr. Epha, sicut et Chald.

(Ibid.) Regali. In Fa. Ragali: apud Septuaginta Ῥαγὰ; sed in versione Vulgata, Hebr. et Chald. nil ad hoc nomen accedit.

(Ibid.) Zambram. In Fa., Ven., Lut., Zembra: Septuaginta Romae cusi Ζομβρὰν, Antuerpiae Ζεμβράν: eorum vero interpretationes Latinae, Romana quidem 0764D Zambram, Antuerpiensis Zamran, Vulg. vers. Zamram.

(Ibid.) Jectam. In Fa. Letaam, in Ven., Lut., Jethaam, licet mox Lectaam. At Septuaginta interpretatio Romana Ἰεζὰν, Antuerpiana Ἰεκτὰν, Hierony. Vulgata vers. Jecsan.

(Ibid.) Madal. In Ven., Lut., Fa., Madai. Heb. et Chald. Medan, Septuaginta Μαδὰλ, Vulg. vers. Madam.

(Ibid.) Madiam. In Fa. Yasiam, in Ven. et Lut. Mazian, et Chald. Mediam, Septuaginta Μαδιὰν, Vulgata vers. Madiam.

(Ibid.) Jesboch. Jestoch, Fa., Ven., Lut.: verum nostra lectio patronos habet caeteros codices, et Septuaginta; et version. Vulg. in Hebr. et Chald. Isebach.

(Ibid.) Sobe. In Fa. Esseu, in Ven. et Lut. Eseu: differunt Septuaginta editiones; nam Romana Σωιὲ, 0765A Antuerpiana Σοβὲ, Hebr. et Hierony. Sue seu Sua.

(Ibid.) Filii Jectam. Filii Lectaam, in Fa., Ven., Lut.: de hoc paulo ante.

(Ibid.) Theba. in Fa. Thema; mirum unde auctor haec sumpserit, cum divinae litterae numerent tantum duos filios Jectan.

(Ibid.) Latusim. In Fa., Ven., et Lut., Latusum: editio duplex Septuaginta differt, quod Romana Λατουσιεὶμ cum unico τ, Laetusiim: Antuerpiensis Λαττουσιεὶμ Lattusim per duplex t Versio Vulgata cum Hebr. et Chald. Lathusim.

(77.) Regum series, etc. Quae sequuntur usque ad illa verba, Primus omni Asiae, pag. 18, desunt in omnibus, praeterquam in Vat., ut jam monuimus, quae cum in multis differrent ab iis, quae in contextu Eusebii habentur, recensuimus ad eumdem modum, quo illa restituimus.

(Ibid.) Aralius. Sic ex Vat. et ex contextu.

(Ibid.) Belochus. Bolochus Vat.; Belotus editi.

(Ibid.) Mamithus. Sic ex Vat. et iis quae subjicientur 0765B paulo post.

(Ibid.) Iphereus. Spherus. Vat.

(78.) Ascades. Aschatades. Vat.

(Ibid.) Mitreus an. 37. Sic ex Vat. et contextu, pro Mithreus an. 27.

(79.) Reges hi 1240 annis regnaverunt. Desunt in Vat.

(80.) Regnaverunt annis 862. Regnaverunt annis 962. Vat.

(81.) Syriae, et Asiae. In Vat. deest et Asiae. At vero post Philippus in Vat. titulus est Asiae, et consequenter scriptum est, Antigonus an. 19. Demetrius, qui et Polyorcetes, an. 17.

(88.) Croesus. Hi reges regnaverunt ann. 235. Quae sunt adjecta post Craesus, sumpta sunt ex Vat.

(Ibid.) Rege VI Argivorum usque Atheniensium primus. Desunt in Vat.

(90.) Hinc principes annui constituti regnaverunt. Haec absunt a Vat. Sed eorum loco legitur post hos 0765C novenii principes facti sunt.

(91.) Debbora cum Barach. Ita monuerunt nos Vat. et probatissimae quaeque membranae, ut reponeremus sicut pluribus in textu.

(92.) Hyrcanus. Ponitur in Vat. post illa, Hinc reges alienigenae, et ante Aristobulus.

(94.) Hi reges per an. 250. Hoc ex Vat. desumptum est

(98.) Dynastia in quam Cambyses, etc., usque Augustum regnaverunt. Desunt in Vat. Sed eorum loco legitur sub Persis fuerunt ann. 111: Amartheus an. 6; Nepherites, 6; Achoris, 12; Sammutes, 1; Neferites mens. 1; Nectanides, 18; Theo, 2; Nectanebes, 18; Hinc Alexandrinorum: Alexander an. 12; Ptolemaeus, 49; et quae sequuntur supra, fol. 13, usque Cleopatra 22.

(100.) Romae post exactos, etc., usque Imperatores Romanorum. Desunt in omnibus mss., etiam in Vat. et valde aliena a fastis consulum; vix crediderim esse Eusebii.

0765D (104.) Valens ann. 13, mens. 5. Pro mens. 15, ut olim legendum mens. 5, ex V. et ipso Chronico.

(Ibid.) Valens ann. 13, mens. 5. Post haec statim subjunguntur ista in Vat. quae non existimamus esse auctoris, licet aliquantulum conveniant cum his, quae sunt in calce Hieronymi: Continet itaque omnis canon secundum Hieronymum 2395. Item secundum Severum ab Adam usque ad diluvium 1070. A diluvio usque ad Abraham 1070, etc., usque ad Sedeciam. Item secundum Africanum, qui de temporibus, et historiis Hebraeorum, et Graecorum, et Persarum, et Macedonum, et Alexandrinorum, itemque Romanorum, 5 libris omnia complexus est. Ab Adam usque ad Cataclysmum Noe 2242. A Cataclysmo usque ad transmigrationem Abraham in terram Chanaan, Habitatio Israel in Aegypto in terra Chanaan an. 430. Moyses in Eremo an. 40. Jesus Nave, et post eum presbyteri an. 55; Judicum et sine principibus, et pacis tempore 0766A an. 490; Sacerdotum et judicum an. 90; Regum Hebraeorum an. 490; Captivitatis Babylonicae an. 70; Persarum regum an. 230; Macedonum principatus cum Alexandrinis, et Ptolemaeis, an. 300. Imperium Romanum usque ad Christum, 74. Omnes anni, 5726.

At in impressis Ven., Lut., H., B., Pet., haec legebantur: Omnium aetatum brevis ratio, quam tamen Eusebio non ascripsimus. Habitatio omnis generis Israel in terra Chanaam in terra Aegypti, annis 430. Moyses in Eremo 40. Jesus Nave, et qui post ipsum fuerunt, an. 55. Judices et sine principibus, et pacis tempore, 490. Sacerdotes, et Judices, 90. Regnum Hebraeorum, 490. Captivitas, et destructio Jerusalem, an. 70. Persarum regum, 230. Macedonum principatus cum Alexandrinis, et Ptolemaeis, an. 300. Imperium Romanorum usque ad Salvatorem, et resurrectionem ejus, an. 740. In se omnes anni in tempus suprascriptum, 5726. Quae cum omnino visa sint non esse Eusebii, delenda judicavimus.

0766B (107.) Eusebii Caesariensis Chronicon, D. Hieronymo interprete. Retenta a nobis ea operis inscriptio, exemplo B., H., Pet., Ba., Hen., in prima editione et aliis mss. aut nulla, aut ut in Lut. a dextro latere legitur Chronico, et in Fux. Chronica, in utroque a sinistro Eusebii.

(Ibid., I.) Regnum Assyriorum. Constans est librorum lectio, ut hunc titulum huic columnae praeferant, exceptis O., Vi., in quibus nulla alia hujus columnae inscriptio, nisi Ninus Assyriorum: conveniunt tamen cum iisdem, quod in reliquis ac consequentibus columnis ad illud regnum pertinentibus, vox tantum Assyriorum legenda proponitur absque voce Regnum, quam propterea delendam judicavimus. Quod ducimus de columna Assyriorum, idem de caeteris reliquorum regnorum columnis est accipiendum, in quibus initio habebatur Regnum Assyriorum, et Regnum Sicyoniorum; postea tantum vox Sicyoniorum, seu Aegyptiorum. Pagina haec seu columnae, sive canones in Vi. et O. hunc praefixum 0766C habent titulum Abraham Judaeorum, Ninus Assyriorum, Europs Sithioniorum, Thebaei Aegyptiorum, quemque primaevum esse titulum demonstrant verba illa Auctoris in columna Sicyoniorum, Post quem secundus Europs, qui et praelatus est titulo; ea enim verba arguunt eum columnae illius fuisse titulum.

(Ibid.) Primus omni Asia, etc. In memoriam redeas velim, lector, eorum, quorum superius a me facta est mentio, quod cum Eusebius et Hieronymus, quorum alter opus hoc in lucem edidit, alter editum excoluit, primum illud digesserunt in duas partes; in priori erant certi canones seu ordines aut columnae, in quibus nihil aliud cernebatur, quam nomen regis et numeri annorum ipsius: in posteriori continebantur ea omnia, quae ad historiam pertinent, quaeque nunc diversas columnas occupant. Unde rescies ea omnia, quae hic sparsa et divisa vides, primum unico quasi contextu, et consequenter descriptas, deinde vero amanuenses, et librarios ad unumquemque canonem seu columnam historiam 0766D omnem dispertitos fuisse, unde libri manuscripti retinuerunt in initio secundae columnae vocem vero, et quartae columnae Porro apud Aegyptios, vel Apud Aegyptios autem; quae veterem connexionem totius sententiae satis demonstrant. Ut autem ista facilius intelligantur, ea subjiciam oculis, prout in codice Victorino et Oiselli leguntur: Primum Assyriorum rex Ninus Beli filius regnavit omni Asiae, exceptis Indis, annos quinquaginta duos, cujus quadragesimo tertio imperii anno natus est Abraham (hoc legis nunc in prima columna). In Graecia vero secundo imperio Sithioniis imperavit Europs annis quadraginta quinque, cujus vicesimo secundo regni anno natus est Abraham (hoc legis in secunda columna). Porro apud Aegyptios sexta decima potestas erat, quam vocant dynastiam; 0767A ab hoc tempore regnaverunt eis Thebaei annos centum nonaginta (hoc legis in quarta columna). Ninus condidit civitatem Ninum in regione Assyriorum, quam Hebraei Ninivem vocant (hoc habes sub prima columna). Nino regnante apud Assyrios, primus Sithioniis imperavit Egialeus annis 52, a quo Egialia nuncupata est, quae nunc Peloponensis vocatur: post quem secundus Europs, qui et praelatus est titulo (hoc habes sub secunda columna). Nino regnante Aegyptiis Thebaei imperabant (hoc habes sub tertia columna). Nino regnante apud Assyrios, novissimo ejus tempore nascitur Abraham (hoc habes sub quarta). Ex his judica de caeteris.

(Ibid.) Primus omni Asiae. Varie legitur ut in P., Al., Peta., Fux., Primus omnis Asiae: in A. Primus omnes Asiae: in vulgatis Primus omnium Asiae, ut legisse videtur Antoninus. Seligendum duximus, Primus omni Asiae, juxta codices L., M., V., Vat., Va., Sa., O., Pi., Vi., quae confirmantur ex iis quae sequuntur. Nam si omnium dixeris, excludes caeteros 0767B reges, et ipsum Belum patrem Nini; cui lectioni favet illud Tertulliani lib. de Pallio: Ninus regnavit primus, ut autumat superiorum prophanitas. At vero illud Primus omnis Asiae, habet gravem auctorem Garciam de Loaisa Toletanum archiepiscopum, qui in Chronicon Isidori, testatur ita legi in vetusto codice ms. Chronici nostri pag. 368, licet frustra asciscatur ratio, ubi de auctoris mente satis constat. Constat autem praeter mss. ex his quae habentur lib. X de Praepar. cap. 3: ὃν πρῶτόν φασιν ἁπάσης τῆς Ἀσίας, πλὴν Ἰνδῶν, κεκρατηκέναι, quem (Ninum) aiunt primum toti Asiae, India solum excepta, regnasse. Quae si cui subobscurior videatur, advocandus est Augustin. qui, lib. XVIII de Civit. cap. 2, sua explanatione illustret: Nullum imperium tam longe lateque diffusum est quam Assyriorum; quippe ubi Ninus rex Beli filius universam Asiam, quae totius orbis ad numerum partium tertia dicitur, ad magnitudinem vero dimidia reperitur, usque ad Libyae fines subegisse traditur. Verum 0767C quo res clarior sit, notandum, quod auctor subjungit statim, exceptis Indis, hoc significare subdidisse imperio suo omnes populos Asiae, exceptis Indis. At in codice So.: Primus Assyriorum rex Ninus, etc., suppressa voce omnium, vel omni, ita ut Ninus non primus dici possit simpliciter omnium regnasse in Asia, sed primus Assyriorum. Nec praetereundum est, cur a Nino, seu Abraham sit exorsus Eusebius. Nam cum constet plures ante eum regnasse, immo Ninum oriundum ex regibus, cur non a Belo, vel a Saturno initium dicendi fecerit? Verum hoc non tam proprium Eusebio, et caeteris veteribus, qui pro antiquitate et veritate religionis certabant cum gentibus, quam commune ethnicis historiographis fuit, tam Graecis, quam Latinis (ut testatur Paulus Orosius), qui annales suos incipiebant a Nino. Nam Adamum. aut Noemum. in quibus, ut loquitur Eusebius superiori praefatione, nulla penitus nec Graeca, nec Barbara et (ut loquar in commune) gentilis reperitur historia, prorsus ignorabant. Sic 0767D Ctesias, Justinus, Diodorus, Orosius, Cassiodorus, et alii ab illo ordiuntur: hinc Tertullianus eodem lib. de Pallio: Piget tristia, non minus quam regnorum vices, recensere, quoties et ista mutaverint jam inde a Nino Beli progenie. Si tamen Ninus regnavit primus, ut autumat superiorum prophanitas, fermeque apud vos ultra stylus non progreditur: et Diodorus, lib. I: Primus, inquit, rex Assyriorum scriptores nactus est Ninus, et πρῶτος τῶν εἰς ἱστορίαν καὶ μνήμην παραδεδομένων. Cujus rei ratio reddi potest, vel quia, ut loquitur Fabius Pictor (si eum fideliter expressit Annius Viterbiensis, qui eum nobis exhibuit, simul cum caeteris), Ninus aureos mores circa finem aurei saeculi, nova regnandi cupiditate mutavit, et primus bella finitimis movit. Nam ut addit Justinus lib. I: Longinqua, non finitima bella gerebant, nec imperium sibi, sed populis gloriam quaerebant, contentique victoria, abstinebant.

0768A (107, II.) Sicyoniorum. In Pi., L., Fa., Fux., Sycioniorum: in Vi., O., Sithioniorum: in Ven., Lut., Sityoniorum: in Lo., Socioniorum: et licet idem passim in illis exemplar. ubicumque de Sycioniis fit mentio, aliquando tamen non sibi constant: litem dirimit praeter alia exemplar. Eusebius lib. X de Praepar. cap. 3, ἐν Σικυῶνι: sic pingunt Plutarchus, Pausanias, Homerus, Eustathius, Suidas, Diodorus, Clemens, et alii plerique.

(Ibid.) Secundus Sicyoniis. In Vi., O., secundo imperio Sithioniis: in Pi., secundo imperii Sicyoniis: in Peta., 2 Sicyonis: in Fa. tota sententia sic legitur, Europs apud Sicyonios rex secundus regnavit an. 45, sed nostra lectio confirmatur aliis exempl. et ex sequentibus.

(107, III.) Hebraeorum gentis exordium. Maluimus titulum hunc praefigere, quam sequi vulgatum Regnum Hebraeorum. Nam quae ratio confingendi tunc regnum, quando neque rex, neque subditi? deinde ita docuerunt A., Peta., Fux., et tres mss. Fab., quibus accedunt 0768B L., ubi Hebraicae gentis exordium, et Pi., ubi Hebraeae gentis exordium: in So. diversi plane habentur tituli ab his, ut primae columnae Ninus Assyriorum, secundae Europs Sicyoniorum, tertiae Abraham Judaeorum, et quartae Thebaei Aegyptiorum. In Vi. et O. fere idem, nisi quod prima columna est Judaeorum, seu Hebraeorum (nam initio ponit Judaeorum, postea Hebraeorum), secunda Assyriorum, tertia Sicyoniorum, quarta Aegyptiorum: et ita ordinasse videri posset Eusebius, cum ait in praefatione, Praesens opusculum ab Abraham usque ad nostram aetatem, inferiora tempora persequetur; et statim in principio sui Hebraeorum Abraham, Assyriorum Ninum, et Semiramin proponet, etc. Verum si ea quae statim sequuntur, consideres attentius, non dubitabis eum statuisse eumdem ordinem, quem vulgati libri et nos sequimur, cum aliquot mss.: Si, inquit, enumeres ab ultima aetate Nini, etc. Item in Sicyone, etc., apud Hebraeos quoque, etc. Item apud Aegyptios, etc. 0768C Verba etiam historiae, ut primitus erant simul conjuncta, sicut ex Vi., O., retulimus, docent hunc ordinem, ut videre est in illis verbis, In Graecia vero, etc. Adde quod cum texit historiam, incipit loqui de Assyriis, Primus omni Asiae, etc. Maluimus ergo nil mutare, quam imitari L., A., Lo., Peta., Fux., Pi., et tres mss. Fab., ubi prima columna est Assyriorum, secunda Hebraeorum, tertia Sicyoniorum, quarta Aegyptiorum.

(Ibid.) In hujus Nini imperio apud Hebraeos nascitur Abraham qui cum centum esset annorum genuit Isaac, cujus Abrahae erat annus primus tunc, cum imperii Nini quadragesimus tertius. § Regnante Nino, etc. Hic fluctuant libri. Nam Peta. et Fux.: In hujus imperio apud Hebraeos nascitur Abraham, qui cum 100 esset annorum, genuit Isaac. Idem A., V., et tres mss. Fab. et in omnibus illis desiderantur haec, cujus Abrahae erat annus primus, tunc cum imperii Nini 43. In. Fa.: Regnante Nino apud Assyrios novissimo ejus tempore nascitur Abraham, desunt caetera; 0768D in Pi.: Nini imperio quo imperabat Assyriis novissimo ejus tempore nascitur Abraham, qui cum 100 esset annorum, genuit Isaac, desunt pariter caetera; in Ven. et Lut.: In hujus Nini, etc., usque Isaac, cujus Abrahae erat annus primus, tunc cum imperii Nini 43, Abraham an. Quid habeant codices Vi., O., quos hoc loco credimus castigatiores, jam diximus. Ex quibus licet colligere quemlibet librarium pro suo arbitrio ista disposuisse, quando historia in singulas columnas fuit dispertita.

(107, IV.) Porro apud Aegyptios. Adjecimus Porro, et sustulimus autem, ex Vi., Pi., L., Lo., Fa., Peta., O., et ut stylus primaevus Eusebii magis appareret, antequam historia esset in columnas digesta.

(109, I.) Beli filius regnavit annis 52. Hic supplevimus annis 52, quod deerat in B., Ba., Pet., H. et Fa., suadentibus codd. L., V., A., Va, Vat., P., So., 0769A Al., Peta. et tribus mss. Fab.; in Fux. ann. 55, Beli filius: deest in Fa.

(Ibid.) Quem Belum Assyrii deum sibi nominaverunt. Desunt haec in L., Vi., A., V., So., Pi., Fa., Peta., Fux., O., et in tribus mss. Fab. Et licet propterea sit verisimile non esse germana, et quod Euseb. lib. XX de Praepar. cap. 3, nihil horum meminerit, quamvis caetera exprimat; tamen quoniam certum est ex Cyrillo lib. III contra Julian. et aliis Belo primo hominum, Dei nomen datum ab Assyriis, eique sacrificatum, ideo reliquimus, et praeterea quod in aliis impressis et nonnullis mss. exemplaribus exstaret, quorum antiquitati, et auctoritati plurimum deferendum est.

(Ibid.) Hujus Nini 43 anno imperii sui natus est Abraham. Desiderantur ista quoque in V. At in L., Pi., Fa., pro Hujus Nini, scriptum est, cujus Nini 43 anno imperii: in Fux. et Peta. deest vox Nini.

(109, II.) Cujus regni XXII. In P., Ba., Hen., H., et Pet., legitur, Cujus regni vigesimo quinto: in V., 0769B Va., M., Cujus regni vigesimo: in L., Peta., A., So., Vi., Pi., O., Fux., Ven., Lut. et tribus mss. Fab., Cujus regni vigesimo secundo; quod postremum caret dubio Nam hoc ipsum ratio convincit, petita ex ipsa Chronici delineatione, quam orditur in serie Sicyoniorum a 22 Europis, opposito 43 Nini, quo natum dicit Abraham. Verum desiderantur haec in Fa. Cujus regni 22 anno natus est Abraham: ubi vox cujus indicat contextum historiae, antequam in columnas divideretur.

(109, III.) Tunc cum imperii Nini quadragesimus tertius. Pro his in H., B., So., Pet., Ba., He., corrupte legebatur, tunc anno imperii Nini, etc., ubi illud, etc. pro 43. Sed correximus ex Ven., Lut., cum deessent mss.

(109, IV.) Quo tempore regnabant. Ab hoc tempore regnaverunt Pi., L., O., Vi. Sed nostra lectio confirmatur ex aliis exemplaribus et ex praefatione Eusebii, ubi eadem refert.

0769C (Ibid.) Qui praefuerunt Aegyptiis. Absunt a Pi., L., M., P., V., Va., Fa., Peta., sed tamen possunt tolerari.

(Ibid.) Aegyptiis an. 190. Sic restitutum pro Aegyptiis an. 19, ex A., Al., L., M., V., Va., P., So., Ven., Lut., Fa., Vincen., Anton. et tribus mss. Fab., et ex ipso ordine annorum.

(111, I.) Quae ad praesens Nisibis nuncupatur. Corrupte in H., Ba. et Pet. Nisibus. Apud Stepha. Nesibis. Sed ista omnia magis perperam fuerunt addita, cum desint in L., A., M., P., So., Pi., Vi., Sa., Peta., O., Fux., et in tribus mss. Fab., et apud Vincen., licet caetera referat: et penitus expunxissem, nisi me retinuisset odium novitatis, maxime in delendo, et auctoritas aliorum exemplarium. Nam nihil tale reperies apud ullum probatum auctorem, immo cum caetera de Nino urbe referat Eusebius lib. X de Praeparat. cap. 3, nihil horum commemorat: Hieronym. quoque in Quaestio. in Genes. et lib. I in Osee cap. II, eadem verba referens, quae hic 0769D Eusebius loquens de urbe Nino, quam Hebraei, inquit, vocant Ninivem: Graeci enim Scriptores et Latini Ninum vocant: facit etiam mentionem Nisibis, eamque diversam constituit a Ninive. Plinius etiam diversas facit urbes Nisibim et Ninum, licet in eadem regione Mygdoniae. Hinc corrigendus Otho Frisingen. lib. I cap. 6, dum ait, Aedificavit Ninus civitatem maximam, quam ex nomine suo Ninum, seu Ninivem vocavit, quae adhuc, in Mesopotamia posita, mutato nomine lingua eorum Nivissa vocatur: forsan quia hic legerat Nisibis: unde confecit Nivissa: quam autem diversa sit Ninus a Nisibi, satis apparet ex Plin. lib. VI cap. 13 et 16, Strabone lib. XVI, Nicephor lib. IX cap. 29, et Theodor. lib. II cap. 30, cum illa sit ad Tigrim fluvium sita, haec ad Mygdoniam: unde dicta est Antiochia Mygdoniae in Mesopotamia, testibus Hierony. ad olymp. 279 et 286, Dio. lib. XXXV. Plutarch., Polyb., Plin., Steph. et aliis.

(Ibid.) Zoroastres. Lectio vulgata erat Zoroastes ex 0770A duobus simplicibus Persicis nominibus Soroaster; sed maluimus sequi L., A., P., Pi., Vi., Peta., Fux., O., Vincen., Antoni., Gregorium Turon. lib. I cap. 5, ex Eusebio, Justinum lib. I Histor., Plutarch. in Numa et Alcibiade, Plin. lib. XXX cap. 1 et XXXVII cap. 9, Apuleium in Apolog., Ammian. Marcelli. lib. XXIII, Oros. lib I cap. 4, Hieronym. lib. I in Osee cap. II, ipsum Eusebium lib. I de Praeparat. cap. 6, et lib. X cap. 3, Ζωροάστρης ὁ μὰγος: idem Clemens lib. I et V Stromat., Plato in Alcibiade, Agathias lib. II.

(Ibid.) Magus. Ita consulendum fuit huic loco, quemadmodum habent et chirographi L., A., Al., M., P., V., Peta., O., Fux., So., Pi., Sa., Vi., cujus vice in aliis magnus legitur. Nam nulla potest subesse ratio, cur magnus diceretur, cum saepius fugatus et subactus fuerit, ut videre est apud veteres scriptores. Adde quod, ut ipse Eusebius, lib. X de Praepar. cap. 3, scribit, tempore Nini Zoroastres magus apud Bactrios regnabat, Καθ᾽ ὃν Ζωροάστρης ὁ μάγος 0770B Βαξίων ἐβασίλευσε: et Hieronym. lib. adversus Pelagianos vocat Zoroastrem magum. Denique certum est eum magicis artibus semper fuisse infamem, immo et earum inventorem habitum testibus Plinio, Justino, Suida et aliis. Sunt etiam, qui scribant, vocabulum Zoroastrem idem significare ac magicae artis inventorem, sicuti eum fuisse testatur Augustin. lib. XXII de Civit. cap. 14, Clemens lib. I Stromat. appellat eum magum et Persam. Hunc reperio appellari nonnumquam apud Plato. in Alcibiade, et Valer. Maxim. lib. I cap. 8, ex Plato., Erum Pamphilium. Quod autem magnus, pro magus scriptum sit hoc loco, non adeo mirum videri debet, tum propter affinitatem vocum, tum etiam quod simile quid reperiatur in Fastis Sigonii, ubi e converso legimus Ausonius magus, pro Ausonius magnus.

(111, II.) Aegialeus. Egialeus O., Vi., Fa.; Egyaleus Fux.; caeteri vulgatos sequuntur.

(Ibid.) Aegialea. Non omnia exempl. inter se conveniunt. 0770C Nam L. et A. habent Agilia: Pi. Aegilia: Reg. Aegialis: O., Peta., Vi., Egialia: Fa. Egialea: apud Plin., lib. IV cap. 12, Aegialia: in Fux. Egyalia: Straboni, Stephano, Pausaniae, et aliis Graecis Αἰγιαλεῖα, unde Latini reddunt illud εἰ, modo per i, modo per e; licet videatur germanius per e, cum Aegialus, a quo regio, Graece Αἰγιαλεὺς dicatur.

(111, III.) Apud Chaldaeos terit. Hunc locum restituimus juxta codd. L., A., V. Sa., So., Fux., Pi., Vi., O., et oram Fa., pro apud Chaldaeos agebat: in M. texit, in P. texuit, in Peta. tenet. His consequenter post verbum terit, adjecta sunt in O., Vi., Sa. et ultima editione Sonniana, quae sequuntur: Apud Hebraeos usque ad nativitatem Abrahae computantur anni 1950; usque ad diluvium enim ab Adam habent annos 1656, et inde usque ad Abraham 293; et ideo quinquagesimus jubilaeus a nativitate Abrahae computatur; unus enim jubilaeus quinquaginta anni sunt. Verum quam haec audacter, et putide fuerint interposita, 0770D satis mirari non possum; non solum quod in aliis exemplaribus non reperiantur, sed praecipue quod inter se non cohaereant. Nam cum computet quinquagesimum jubilaeum, et det unicuique jubilaeo quinquaginta annos, ex tali numero consurgerent 2500, quorum tamen vice castigator ille ponit 1949. Nam 1656 et 293 hunc numerum conficiunt, nec minus dissentiunt a sequentibus, ubi circa annum 50 Abrahae, adjectum est in iisdem codicibus O., Vi., Sa., So., Principium jubilaei 41, quod consonat cum aliis exemplaribus, nisi quod in Vi. et O. legitur Principium jubilaei 51, sed mendose, de quo postea. Ubi tria advertes, primo quae nova reperiuntur in editione Somniana et libro Sa., videri sumpta a codice Victorino, cui similis est O.; secundo quam sit periculosum velle libros scriptos imitari, nisi maturum adhibeatur judicium; tertio quam misere cum iis agatur, qui cum castigationem editorum suscipiunt, eisdem labem inurant.

0771A (111, IV.) Aegyptiis imperant. Aegyptiis imperabant, L., A., P., O., So., Vi., Sa., Peta.

(111, V.) Anni ab Abraham. Quoniam institutum nostrum est huic Chronico colorem nativum, et puritatem, quantum datum est, restituere, et ad id pertinet potissimum series annorum, quibus totum opus continetur, in locum annorum mundi, qui primam columnam occupabant, suffecimus annos in Abraham per decades, ad id adducti partim auctoritate, partim ratione: auctoritate, quoniam omnes mss. codices idem habent sine annis mundi, excipe tantum Reg., V., Va., Vat., Fa., in quibus anni mundi, pro annis ab Abraham depinguntur, ita ut primus Abrahae sit ab orbe 3185, sicut habebant olim editi, et videntur habuisse codices, quibus usi sunt Contractus et Antoninus; ille enim anno 15 imperii Tiberii ita scribit: Juxta Chronica quae ipse Eusebius de utraque editione, ut ipsi videbatur, composuit, anni sunt 5228. Nam si annos 2044, quos enumerat 0771B Eusebius ab Abraham usque ad 15 Tiberii, addas 3184, efficies illum numerum 5228. Ratione vero, quia aequum fuit, ut quoniam tempus nati Abrahami, veluti fontem suae supputationis et historiae ponebat, ab illo item numeraret, seu deduceret. Quod ea fuerit Eusebii mens, satis clare colligitur ex fine praefationis ejus, et ex contextu Chronici ad an. Christi 30. Nam ut loquitur, decidit omnem congeriem annorum in decadas, et fiunt omnes anni istius historiae 2395, et ab Abraham ad 15 annum Tiberii computat annos 2044, et ad calcem libri Hieronymus exprimit, quot annos ab Abraham contineat totum opus. Sin autem lectori sit in votis scire, quoto anno ab orbe condito, juxta Eusebium, quaelibet historia contigerit, anno qui erit ab Abraham, erunt addendi anni 3184, qui ut ipse computat, ante natum Abraham fuerant elapsi ab orbe. Summa enim, quae ex horum duorum numerorum additione conficietur, dabit eum numerum ab orbe, quem expetis. Quod quo facilius intelligatur, proposito 0771C exemplo illustrabitur; verbi gratia annus 15 Tiberii incidit in annum Abrahae 2044; huic adde annos illos ab orbe usque ad Abraham 3184, efficies 5228, ab orbe usque ad 15 Tiberii. Unde satis mirari nequeo typographum editionis Sonnianae, qui cum solos annos ab Abraham apponere coepisset, probe persecutus est usque ad annum 117; inde vero mutata velificatione annos mundi subrogavit, ut viderat in praecedentibus editionibus. Scito autem Eusebium in ratione supputandi annos ab orbe, secutum praecipue editionem Bibliorum juxta LXX Interpretes, ut ipse docet circa annum 547, quod facit etiam ipse Josephus, licet Judaeus: unde videmus antiquos Patres tam Graecos, quam Latinos, et ipsam Ecclesiam catholicam tam in conciliis oecumenicis, quam in Martyrologiis, secutos calculum Eusebii, relicta Hebraica illa supputatione, de qua plerique nimis ambitiose gloriantur.

(113, I.) Assyriorum II, Semiramis regnavit an. 42. 0771D Inversa erant ista, cum antea praepostere legeretur, Semiramis II Assyriorum regnavit annis 42. Sed hoc in posterioribus editionibus. Nam prior est, ut Ven. et Lut., et membranacei a nobis sunt, praeter Vi., O., ubi Secunda apud Assyrios imperavit Semiramis; quae licet verbis a superioribus differant, sententia tamen eadem sunt: nec tamen mirum videri debet si ita reposuerimus. Si enim restituendus auctor, sequendi potius tot libri editi, et chirographi, quam Henrici Petri judicium, qui primus, auctore nullo, hunc ordinem pervertit. Advertendum enim in primo Eusebii autographo, ubi historia quaeque erat sejuncta, et separata a suo canone, id est, a canone, seu columna, ad quam referebatur, non autem canonibus intertexta, ut nunc vides; illic quidem appositum fuisse nomen Semiramis in canone, inter duas notas numerales, alteram quae 52 annum superioris regis Beli terminabat; alteram quae ab anno primo, a quo Semiramidis imperium deducebatur; sed in 0772A illa columna seu spatio, quod continebat explanationem totius historiae, erat scriptum Semiramis Assyriorum II imperavit annis 42. Cum autem amanuenses et typographi animadvertissent difficilem, seu quasi ἀδύνατον, diversorum colorum observationem praescriptam ab Hieronymo (qui velut tituli et indices erant, ad quem canonem et numerum quaeque historia referri deberet), copularunt ea quae erant in historia cum nominibus positis in quolibet canone: sic hoc loco ubi viderunt vocem Semiramis esse positam in serie annorum regum Assyriorum, et eamdem repeti in columna historiae, eam semel retinuerunt, ut vitarent inanem illam ejusdem nominis proprii repetitionem: tamen Henricus Petrus et posteriores typographi existimarunt gratius fore, si lectori nomen primum occurreret: hinc fit ut non hic solum, sed ubique, tam in serie Assyriorum, quam Hebraeorum, et caeterorum regnorum seu ordinum, praeposuerint nomen regis appellationi regni. Quod 0772B si aliquando, etsi raro contingat, ut inverso ordine praemiserint nomen regni, ut videre est in B., H., Pet., Ba., So., sub regibus Assyriorum Zameis, et Arii, et regibus Sicyoniorum Apis, et Thelasionis, hoc illis excidit ex priori forma: debuerat sufficere quod vox regni, columnis singularum paginarum anteiret per modum indicis. Cum enim inspecto titulo innotescat, quae sit regni series, quid necesse in eadem illa serie in singulis regibus repetere? ac ut exemplo rem intelligas, cum prima columna inscribatur Assyriorum, cumque titulum deinceps in singulis illis columnis praeferat, numquid non in eadem illa pagina inanis dicetur repetitio, et Assyriorum Semiramis, vel Assyriorum Zameis, et sic de aliis? tamen maluimus errare cum caeteris, quam soli sapere, quod de similibus dictum velim scias, ubi videris nos a vulgatis in posterum dissentire.

(115, II.) Telchin. Nullus sanae mentis negarit legendum Telchin, pro Selchin, ut in Ven., Lut., B., H., Va., Vat., Pet., Ba., cum ita praescribant codices 0772C membranacei P., Pi. et Mar., in quorum subsidium veniunt L., A., ubi Tilchin, et Vi., O., ubi Telchinus, et Sa. qui Thelcinus, et Peta. qui Thelcin, et So. in quo Telchinus, in Fux. Thelechin: apud Clement. lib. I Stromat. et Eusebium, lib. X de Praeparat. cap. 3, Τελχίνος: apud Pausan. Τέλχιν; et licet in V. et Fa. exstet Stelchin, in Reg. Stechin; in eo tamen affinitatem agnosces, quod ubique t, et n, reperiantur: nec te decipiat quod Plin. lib. VI cap. 5, meminerit cujusdam Telchii. Nam et tempore, et vitae ratione multum dispares, cum ille rex, hic vero sit auriga.

(Ibid.) Aegialea. Aegialia, Peta., L., A.; Egialea, Fa.; Aegialis Reg.; verum de hoc Paulo ante.

(Ibid.) Apud Cretam regnavit Cres indigena. Creta dicta a Crete indigena, quem aiunt, etc. In Fa. et Reg. pro Apud Cretam, leges Apud Cretas: et in O., Vi., vice horum omnium verborum, quae in excusis habentur, invenies Apud Cretam regnavit primus Cres 0772D indigena, a quo Creta appellata, quem aiunt, etc.; verum utrum receperis, nihil aut parum refert.

(115, III.) Principium XLI Jubilaei, etc., usque ad sunt anni 2000. Nullum subest dubium, quin ita sit legendum, quia quadragesies quinquaginta conficiunt 2000. Itaque non possum laudare codices Vi., O. et editionem Sonnianam, ubi apponitur Principium 51 Jubilaei, nec etiam quod ad finem periodi: pro sunt anni 2000, So. legit fiunt anni 1325, A. fiunt anni 3335, Peta. fiunt anni 2184, et L., O., Vi., M., Pi., fiunt anni 3235. Error qui cernitur in his codicibus, inde fluxit, quod librarii misere confuderint annorum calculum secundum Eusebium ab orbe, cum eo, quem ipse refert ex mente Hebraeorum; et hac ratione ultimus numerus 3235 est purior caeteris, quia an. 51 Abraham est revera Eusebio 3235 ab orbe.

(Ibid.) Principium XLI Jubilaei. Ista certam non habent sedem. Nam aliquoties ad annum 50 Abrahae 0773A collocantur, ut in Peta., Fux., et apud Marianum tribus in locis ex Eusebio, quibus respondet quod in vulgatis sequentes jubilaei 42, 43, 44, 45, etc., ponuntur ut plurimum e regione 100, 150, 200, 250, et non 101, 151, 201, aut 251, ab Abraham; aliquando ad annum 52 ejusdem, ut in Fa., in quo tamen subsequentes jubilaei desunt. Qui situs necessario videtur inferri ex altero illo jubilaeo 51, si verum sit eum incidere in septimum annum Josue, qui est ab Abraham 551, ut habent vulgati libri. Nam decies quinquaginta conficiunt annos 500. Nihilominus absit ut negligamus consensum aliorum codicum tam impressorum, quam penna exaratorum, qui reponunt ad annum 51 Abrahae; praesertim cum videam rabbi Jacob, in compendio Talmud. p. 124, scribere anno quinquagesimo Abrahae adimpleri bis mille annos ab orbe. Adde quod nulla subest ratio, quae certo dictet, quo anno Abraham secundum Hebraeos veteres, desinat bis millesimus annus ab orbe, seu quo ejus anno initium illius jubilaei 41 sit collocandum, 0773B cum praeter Eusebium, nullus veterum Patrum produci possit, qui de ea re scripserit; et praeterea quantum hi, qui supputationem annorum ab Adam usque ad Abraham, secundum veritatem Hebraicam, profitentur, inter se pugnent ac dissentiant hac in re, norunt qui vel minimum chronologos versarunt. Si tamen conjectione esset agendum, initium hujus jubilaei assignandum potius videretur anno 45 Abraham, quam quinquagesimo, vel quinquagesimo primo; idque duplici nomine: primo quidem, quia in nonnullis codicibus, ut paulo post videbitur, initium jubilaei 51 et annus ultimus Mosis (qui est ab Abraham 545) simul concurrunt; similiter initium jubilaei 71 ad an. ab Abraham 1545: secundo vero ac praecipue, quia in pluribus libris initium 81 jubilaei respondet anno Christi 31, qui opponitur 2045 anno ab Abraham. Etenim si subducas a 45 Abraham, usque ad 30 Christi, invenies quadragesies 50 annos, seu 40 jubilaeos, ac proinde 0773C duo annorum millia. Advertendum tamen jubilaei vocem usurpari hic ab Eusebio, in eo sensu tantum, prout significat quinquaginta annorum interstitium, idque ad imitationem jubilaei Mosaici (qui quinquagesimo quoque anno celebrabatur), relicta ratione ortus, seu initii illius, sive etiam solemnitatis, et mysteriorum. Adhibenda enim distinctio inter jubilaeum Mosaicum, seu legalem, et chronicum, seu Eusebianum, quod is includat certas quasdam et praescriptas caeremonias, libertati seu possessioni amissae quinquagesimo quoque anno restituens, numerari coeptus a partitione terrae sanctae, et ejus 50 anno currente celebratus; hic vero spatium tantum 50 annorum dicat, initio sumpto ab orbe condito. Nihilominus tamen si divisio terrae sanctae coepit fieri anno 2501 ab orbe, ut plerique ex recentioribus docent juxta Hebraicam veritatem, et ille idem annus, teste Eusebio, concurrit juxta Hebraeos cum anno 551 ab Abraham, ut 200 cum 50 ejusdem currente, 0773D fiet haud dubio, ut et Eusebianus et Mosaicus jubilaeus inter se deinceps conveniant, incipiendo ab anno 551, ut spatio, sic etiam initio; non sine summo mysterio et incredibili Dei providentia. Caeterum et hic obiter advertes loco jubilaei in Fa. legi jobelei, idemque exstare in Pi., nisi quod super o, appingatur u; in Peta., V. et Reg. jobilaei, in Fux. jobelaei: ita in expressione vocis Hebraicae ludunt nonnumquam chirographi. Vulgata tamen receptior est, et linguae Latinae accommodatior.

(117, II.) Gnoson. Gnosum, Vi., O.; Gnossum Pi.; Cnoson Peta.; Nosum Mar. Reperio scriptum passim sine delectu, modo cum C, modo cum G. Graece tamen tum apud Strabonem lib. X de Geograph., tum apud Pausan. in Laconicis, Homerum in Odyss. et in hymno Apollinis cum K, non autem cum Γ: Interpretes modo cum G, modo cum C pingunt: Polybius, lib. IV, cum G; Cicero, lib. I de Legibus, cum C; omnia fere nostra exemplaria cum G.

0774A (Ibid.) Cybeli matri templum. Cybele matris templum, Fux.; Cybelae matris templum, Pi., Vi., O., So.; Cybelue matris Peta.; Cebeli matri templum, Ven., Lut.

(117, III.) Noe moritur. Deest in A., L., V., Va., Fi., Reg., Vi., O., Fa., Sa., Peta., Fux., nec immerito. Nam cum a diluvio usque ad Abraham (auctore ipso Eusebio circa annum Christi 30) praeterierint 942 anni; et cum ex eodem initio Chronici, Noe tantum vixerit 950 annos, et ipse, Scriptura teste Genes. IX, vixerit post diluvium annos tantum 350, cuivis absurdum videtur, dicere Noe obiisse an. 69 Abrahae. Esto tamen immotum; quia sic jubet omnium editorum et aliquot membranarum phalanx: praecipue vero quia mens nostra non est integras receptas sententias expungere, sed quae suspecta, diversa littera, et notis indicare. Adde quod Hebraei, quos sequuntur multi recentiores Chronographi, in sua Chronologia, quae vocatur Sedar Olam Rabba, id est, series saeculi magna, volunt Noe obiisse anno 58 0774B Abraham. Sed in illis non mirum est, quia a diluvio ad natum Abraham numerant tantum annos 999, quibus si addas 58, efficies praedictos annos Scripturae 350, quibus post diluvium vixit Noe. Verum si sequenda esset eorum opinio, erat ergo collocandum ad annum 58 Abrahae, et non ad annum 69.

(Ibid.) Alloquio. Sic reposuimus ex So., A., Vi., O., Va., Vat., pro eloquio: in Peta., Fux., alloquio.

(Ibid.) Primus annus repromissionis Dei ad Abraham. Haec adjecimus ex L., Pi., M., P., Vi., O., Sa., Peta., Fux., Va., So., et ratio subsequentium id postulare videtur, cum saepe fiat computatio annorum repromissionis, quae tanti est momenti, ut ab hac promissione usque ad promulgationem legis in monte Sinai, noster auctor cum Paulo ad Galat. III numeret annos 430. Videbantur haec reponenda ad annum 76 Abrahae; Scriptura siquidem Genes. XII docet septuaginta quinque annorum fuisse Abraham, cum repromissio facta est illi a Deo; immo videtur 0774C tunc temporis natus 130. Sed quia illa quaestio non est hujus loci, et merito vocatur indissolubilis ab Hieronymo lib. de Quaest. Hebr., lector poterit eum consulere. Facit etiam ipsa ratio, quae arguit primum annum repromissionis incipere a currente anno 76 Abraham, et absoluto 75. Nam si 430 annus repromissionis desinit in 505 ab Abraham, et 144 annum currentem captivitatis Aegyptiacae, ut videbitur suo loco, tolle 430 a 505, remanent 75 integri. Adde quod 40 annus repromissionis non incideret, sicut decet, juxta omnes codices, in annum ab Abraham 115, sed potius 114, si 75 annus Abraham includeretur, et esset principium illius numeri 430. Idem judicium de 50, 60, 70 annis repromissionis, et aliis ejusmodi, quos noster auctor percurrit per decadas. Nihilominus placuit nihil mutandum, cum nefas sit sine libris loqui. Illa autem observatio est valde necessaria, ut certo dignoscas errorem qui cernitur in A., Fux. et aliquot mss., in quibus 100 ann. repromissionis ponitur ad 14 annum 0774D Jacob, et 174 Abraham, cum tamen certum sit ex contextu auctoris concurrere cum 15 Jacob et 175 Abraham. Idem de 130 an. repromissionis, et aliis, qui in nonnullis mss. praecedunt uno anno vulgatum situm.

(Ibid.) Non infirmat ad destruendam promissionem. Ut ita legeremus pro non infirmata ad des. pro. effecerunt Vi., O., et Peta., licet in illis pro ad destruendam, exstet ad evacuandam, sicut etiam habet Pi. Facit etiam versio vulgata quae pro non infirmat, habet, non irritum facit, οὐκ ἀκυροῖ: Galat. III.

(119, II.) Thelasion. Telesion in Va., Vat.; Thelesion in Reg., Fa.; Thelchion in So.; Telxion in L., P., Pi., Thelxion in Fux.; Thelsion. in Vi., O., Sa., Peta, ut apud Apollodor. lib. I; Telexion apud Othonem lib. I, cap. 9, Pausaniam, Augustinum lib. XVIII de Civit. cap. 2, ubi Vives testatur in quibusdam veteribus Augustini codicibus legi Telxio, in 0775A aliis Thelasio: in hoc hallucinatur, quod existimet eumdem esse, qui apud nostrum Eusebium olim Selchim, nunc Telchim; et tribuat Pausaniae Θελέξιον, qui tamen habet Τελέξιον; unde infert non esse dubium quin ita sit legendum. Nam ipse Augustinus disertis verbis declarat Thelexionem illum fuisse quintum inter Sicyoniorum reges, cum tamen Selchim sit tertius. Vincentius legit etiam Telexion, quamvis addat vel Celxion.

(119, III.) Abraham cum 75 esset annorum. Haec desunt in L., Pi., M., P., sed in ejus locum legitur: Hinc primus annus repromissionis Dei ad Abraham, a quo usque ad Mosen et egressum, etc. Sed in aliis utrumque legitur.

(Ibid.) Quoque in Exodo. Sic pro quoque Exodo ex Al., A., L., Vi., O., Pi., P., M., Fa., Peta., Fux., 7 Vatic. Locus est Exodi cap. XII.

(Ibid) Annis 430. Congruentius juxta L., Pi., Fa., quam, ut olim, anno 430 sicut in aliis.

(121, III.) Annus repromissionis. Ita restituimus ex 0775B V., Va., Vat., Pi., P., M., A., L., Ven., So., Lut., pro CIX an. repromissionis, ut olim foede in B., H., Lut., Pet., Ba., Hen. Hoc autem loco observabis quam dolenda auctorum conditio, qui tam misere a librariis tractantur, ut cum primae editiones Ven. et Lut. essent hoc loco, et alias saepe satis purae et integrae, qui eas recensendas, et cudendas susceperunt, innumeris erratis foedarunt: quod in aliis auctoribus non semel contigit: hoc autem semel dictum sit in commendationem priorum editionum.

(Ibid.) Abraham ex ancilla. In vulgatis, ut in aliquot mss. ista erat in columna Aegyptiorum, quia illa Hebraeorum erat referta, idque ad annum 88 dynastiae Aegyptiorum, et Abraham: in Pi. sub columna Hebraeorum, et ad annum 89, idem in Vi., O., in columna historiae ad eumdem annum. Maluimus sequi Fa., Fux., Mar. et Bedam, reponendo sub annum 86, sub columna Hebraeorum, quia Scriptura docet Genes. XVI Abraham fuisse 86 annorum quando 0775C peperit ei Hagar Ismaelem.

(121, III.) XX Annus repromissionis. Sic correximus ex L., A., P., Pi., Vi., O., Sa., Peta., So., et ratione habita praecedentium, et consequentium pro CIX ann. repromissionis, ut mendosissime in H., B., Pet., Ba., vel 10 an. repromissionis, ut in Ven., Lut., Porro ex anno 96 Abrahae, ut erat olim in iisdem editionibus, reposuimus ad annum ejusdem 95, secuti L., A., P., Vi., O., Pi. et rationem supputationis.

(Ibid.) Sodoma et Gomorrha succensae. Desiderantur in Pi., L., Fa., Peta., Fux. et quinque Vaticanis, nihilominus tamen, cum in aliis habeantur, respondeantque anno 99 Abraham, quin firmentur auctoritate Genes. XVII, XVIII, XIX: nulla mutatio instituta.

(Ibid.) Abraham cum centenarius esset, genuit ex libera filium Isaac, cui supervixit an. 75. §. Isaac filius Abrahae. Sic reponendum didicimus ex So., Vi., O., A., Au., L., Sa., M., V., P., Pi., Peta., Fux., Mar., nisi quod in L., Pi. deest Isaac filius Abrahae; quorum loco in Ven., Lut., B., H., Ba., Pet. et aliis 0775D legebatur mendose, et extra ordinem, Isaac Hebraeorum filius Abrahae LX aetatis suae anno generat Jacob: verum in A. illa vox Hebraeorum deest, et merito. Nam licet alia tolerarentur, saltem illa aut tollenda, aut praetermittenda, ut in Fa., Ven., Lut., Peta., V., O., quasi inscriptio, cujus vice initio columnae legitur Hebraeorum, sed de hoc alias.

(Ibid.) Initium 42 jubilaei secundum Hebraeos. Sumpsimus ista ex V., Va., Al., nisi quod in V., loco secundum Hebraeos, legimus secundum Judaeos: in quibus libris, licet haec circa 100 annum ab Abraham disponerentur, a nobis tamen assignata illis sedes fuit ad an. 101 qui est primus Isaac, ut responderent 51 anno ejusdem, quo initium habuit 41 jubilaeus. Porro quia aliter vulgati libri erant imperfecti, dum continent alios sequentes jubilaeos per 50 annos, et hunc omittunt (credo quia locus erat occupatus), tamen si bene auguror, omnes isti jubilaei 0776A deleri debuerant, saltem usque ad 51 jubilaeum. Neque enim germani esse videntur. Nam ut quid alioquin post 51 jubilaeum aliquis codex non subjungeret similiter reliquos consequentes jubilaeos, ut 52, 53, et ita demum post 61 jubilaeum, subjecisset 62, 63, 64, etc.? Item post 71 addidisset 72, 73, et consequentes; nihilominus video majorem numerum codicum (nam nonnulli ut Fa. penitus praetermittunt) convenire in expressione tantum horum jubilaeorum 41, 51, 61, 71, 81, quos referunt per decadas jubilaeorum. Hinc malui nimis religiosus in retinendo, quam minus prudens in expungendo haberi. Illa autem expressio jubilaeorum per decadas videtur magis accommodata ad Eusebii mentem, qui ut suam supputationem ab Abraham digessit per decadas annorum, sic supputationem Hebraeorum ab orbe per decadas jubilaeorum, id est, a quingentesimo anno in quingentesimum; alioquin si institutum Eusebii fuisset notare singulos annos quinquagesimos seu jubilaeos, cur non coepisset ab anno 1 0776B Abraham? qui revera est initium 40 jubilaei, quoniam ejus 51 annus est initium 41 jubilaei.

(Ibid.) Primo omnium, etc. Sic corrigendum quivis judicabit ex B., Al., Vi., O., Pi., P., Fa., Sa., Peta., So., et 7 Vaticanis pro primus omnium, ut in editis. Causa erroris manavit ex eo, quod librarii putarunt o esse abbreviationem 9, quae idem valet atque us.

(Ibid.) Abrahae verbum. Sensus minus anceps, juxta L., V., Pi., Vi., O., Va., quam ut olim Abraham verbum.

(Ibid.) Apparuisset. Concinnius quam olim aperuisset ex So., Pi., Vi., O., Fux., Peta., Fa., Ven., Lut., Sa., et 7 Vaticanis.

(Ibid.) In nostro tempore. In nostrum tempus Vi., O., Fa.

(123, I.) Aralius. Ita reposuimus, cum in Lut., B., H. et Pet. Analius: in Ba. Amalius, et in margine eorumdem Arelius, ut est apud Cassiodor.: in V. 0776C Atalus. Sed Aralius in prima editione Ven. et in mss. P., A., V., Va., Al., So., Vi., O., Pi., Sa., Fa., Vincent. et trib. mss. Fab. Idem apud Jornan. et Augustin. lib. XVIII de Civit. cap. 3. Vives in eum locum scribit in veteribus Augustini codicibus legi Argium: Otho Frisingen. lib. I Chron. cap. 34: Aralius, inquit, secundum Eusebium Analius.

(Ibid.) Assyriorum V Aralius. Vocem Assyriorum et numerum V praeposuimus, cum antea legeretur Aralius V.

(123, II.) Aegidius. in L., A., V., Lo., Pi., Sa., Aegidrus: in Vi., Peta., O., Egidrus: in Mar. Aegedrus: in Fa., Reg., Fux., Egydrus: utrumque habet Vincent., nisi quod cum E, non cum Ae, scribit: apud. Pausan. in Corinth. Αἴγυρος.

(Ibid.) In Creta, etc. Haec ex A., L., Vi., O., Pi., Fux., reposuimus in serie Sicyoniorum sub an. 8 Aegidii, cum antea essent in columna Aegyptiorum, ad nu. 133, et in Peta. ad ann. 10 Aegidii. Nam quid habet Creta commune cum Aegyptiis? Deinde 0776D cum quae prius de Creta dicta sunt, ad columnam Sicyoniorum reposita fuerint, cur non pariter ista?

(Ibid.) Supra scriptum. Ita lego ex fide A., L., M., L., V., S., Va., Sa., Peta., Vat., Fux., Reg., Vi., O, Pro subscriptum: quin et ratio ipsa hoc convincit: de his enim superius sub rege Api, non autem inferius egit.

(Ibid.) Vindicant. Sic etiam juxta S., P., Lo., Pi., Fa., Peta., Lo. et 7. Vaticanis indicant. In Fux., Vi., O, Vendicant.

(125, I.) Qui Balaneus. Retinuimus lectionem vulgatorum et aliquot mss. atque Cassiodori; licet Baleus dicatur in A., L., P., Vi., O., Pi., in tribus mss. Fab. et apud Jornan: Balaeus in Peta., Fux.; apud Othonem, lib. I Chronic. cap. 11, Baleos; nam idem ipse, ibidem cap. 34, testatur legi secundum Eusebium Balaneus, sicut etiam habet August. lib. XVIII de Civitat. cap. 3.

0777A (125, II.) Thurimachus. In V., Reg., Tyramachus; in Vi., O., Fux., Thurimacus; in Fa., Thirimachus; in Ven. et Lut., Tiramachus; in Lo., Turamagus; apud Augustin. lib. XVIII de Civit. cap. 3: Thuriachus, quem quidam, inquit, Thurimachum scribunt; in quem locum Vives, apud Eusebium, inquit, Tiramachus; et sic in antiquo codice Brugensi; nil dubium quin mendose, ut alia permulta: Otho Frising. lib. I cap. 11, Turichus seu Turimachus. Verum non est dubium, quin Thurimachus potius retinere debeamus; sic enim major pars exemplarium, Vincen. et Pausanias lib. II Θουριμαχός.

(125, III.) Principium jubilaei 43. In omnibus editis legebatur mendose 13 jubilaei: sed licet in Fux., A., L., Pi., O., V., Peta., nulla fiat mentio jubilaei: tamen ex 4 Vatican., Lo., Fa., restituimus hunc locum, licet sint valde suspecta, ut jam diximus cum de 41 jubilaeo ageremus.

(Ibid.) Hebraeorum Jacob filius Isaac, etc. Antea vox Hebraeorum intercludebatur hoc pacto, Jacob 0777B Hebraeorum filius Isaac, etc., quae quo consilio a nobis transposita sit, si scire velis, repetenda erunt, quae fuse in superioribus notis tractavimus: ubi docuimus, cum tituli illi Assyriorum, Sicyoniorum, Hebraeorum et id genus confuse, et pro arbitrio typographorum, aut librariorum apponerentur in contextu absque dubio aut restituendos secundum veterem auctoris methodum, quod vix praestari potest, propter difficultatem colorum; aut delendos omnino, aut praemittendos: licet enim ista non sint aliena ab Eusebio, certum tamen aliam fuisse ipsius methodum; ita ut cum canones numerorum seu annorum regum separari describerentur, solo nomine regis, a quo notae illae numerales progrediebantur in illis apposito, et essent distincti ab illo spatio, in quod omnia congerebantur, quae historiam continebant, ad commodiorem intelligentiam, et quo quidvis facilius distingueretur in illo spatio, appellatio regni anteibat nomen regis, aut personae, cujus anni numerabantur: 0777C ut hoc loco, Hebraeorum Jacob, etc., vel, ut in Vi., O., apud Hebraeos, illa vox Hebraeorum innuebat primo quoque ictu oculi, ad quem canonem seu seriem regum, illa historia referretur. Jam vero cum tam haec quam quaevis alia historia suum canonem obtineat, et ex situ et titulo cujusque canonis statim dignoscatur, ad quod regnum sive Assyriorum, sive Hebraeorum, sive aliorum, unaquaeque pertineat, inanis est illa repetitio regni, maxime dum agitur de Hebraeis, sed inanior, si interponatur, cum sensum perturbet. De similibus idem dictum puta, ne actum agere cogamur.

(Ibid.) Isaac usque ad principatum filii Joseph. In Pi., Isaac usque ad Joseph; Vi., O., Isaac cui praenotatur usque ad Joseph; in aliis ut prostat in editis.

(125, V.) Initium regni Argivorum. In Pi., Initium Argivorum; in Fux., Argivorum principium; utrumque deest in Peta., Fa., Lo., Pi., Sa., et tribus mss. Fab.

0777D (Ibid.) His temporibus primus apud Argos, etc. Addidimus vocem primus ex 4 Vatic., Vi., O., Pi., Mar., Peta., Fux., quibus congruit quod Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 3, ait Inachum primum regem Argivorum, et fuisse tempore quinti regis Assyriorum, et post initium regni Semiramidis, et anno 150 ab illo initio.

(Ibid.) Vocant et colunt. Vocant et desiderantur in L., A., P., M., Vi., O., Peta., Pi., et apud Mar. ac Bedam de temporum ratione.

(Ibid.) Bosphorus nuncupatur. Sic sine dubio restituendus erat hic locus ex A., L., M., Lo., Fux., P., Vi., O., Pi., Sa., septem Vat. et tribus mss. Fab., Mar. et Epiphanio initio Panarii, et nostro Eusebio circa annum 488, atque Plutarcho in Pomp., Apollodoro lib. II, et aliis quamplurimis, cum quibus convenit vetus ms. bibliothecae Reginae matris, ut etiam asserit Ducaeus in Collectaneis ad Clementem 0778A Alexand. pag. 797, cujus vice in impress. legebatur Bosphoronaeus nuncupatur; in Al., Bosphoreus nuncupatur; in Fux., Fa., Peta., Bosphorus nuncupatus; nisi quod in posteriori per f pro ph pingitur. Nam fabula tradit Ionem mutatam fuisse in vaccam, et tranasse illas angustias maris Thracii, quae circa Bizantium separant Asiam ab Europa; unde fretum illud Bosphorus appellatur, Βόσπορος. Aliunde vero legimus a filio Inachi, cui nomen Phoronaeus, fluvium dictum Phoronaeum: horum enim meminit Pausan. lib. II, ubi refert, Phoronaeum fluvium fuisse in Peloponneso, cui pater Inachus, eumque fuisse arbitrum cum Cephiso Asterione et Inacho fluviis inter Neptunum et Junonem de regione disceptantes, qui cum eam Junoni adjudicassent, Neptunus illis iratus omnem aquam ademit, ita ut omnes isti fluvii aquam accolis non suppeditarent, nisi imbribus adjuti: unde apparent manifesta menda in Lo. ubi legitur Inachus filius pro Inachus fluvius. Quid enim haec ad musas?

0778B (127, IV.) Sirapin. Sorapin, L.; Serapis, Pi.; Serapim, Vi., O.; Surapin, Peta.; Sorapyn, Fux.; verum nil innovandum. Nam, testibus Eusebio lib. XX de Praeparat. cap. 3, et August. lib. XVIII de Civit. cap. 5, rex qui dum viveret dicebatur Apis, post mortem primo Sorapis, aut Soroapis, deinde una littera, ut fieri assolet, commutata, Sarapis seu Serapis, nam utrumque apud Pausaniam et alios, licet illud saepius a Latinis, hoc a Graecis, dictus est, non ἀπὸ τοῦ σερεῖν quod idem est ac mundum gubernare seu ornare, ut olim volebat Phylarchus, teste Plutarcho, neque a σερεῖ voce Aegyptiaca, quam Plutarchus opusc. de Iside et Osir. vult significare gaudium et laetitiam, neque ἀπὸ τοῦ σωροῦ, id est arca, seu sepulcro, ut volunt Varo, Suidas, Rufinus lib. II cap. 23, Clemens Alexandr. lib. I Stromat., et alii Graeci, sed meo judicio ab Apis et , Sor, quae vox Hebraeis bovem significat, ut Sorapis sit idem ac bos Apis; nemo enim nescit Aegyptios aluisse in septo quodam bovem, eumque, ut loquitur Augustinus, 0778C deliciis affluentibus in honorem regis Apis venerabantur; et ut Macrobius, lib. I Saturnal. cap. 15, cultu attonitae venerationis; prout etiam indicant Rufinus lib. II cap. 22, Plinius lib. VIII cap. 46, Cicero lib I de Nat. Deor., Strabo lib. XVII, Pausanias, Suidas, Herodotus, Diodorus, Plutarchus, Mela, Solinus, Rufinus, Aelianus. Sed quis non veterum? nec dubium quin ad imitationem illius Aegyptiacae superstitionis seu idololatriae, veteres Hebraei conflarint vitulum aureum, Exod. XXXII, ut docet Clemens lib. VI Constitut. cap. 20, et Lactantius lib. IV cap. 10, et Hieroboam III Reg. XII, vitulos aut vitulas ut LXX vertunt, et Joseph. lib. VIII Antiquit. cap. 3. Qui plura velit scire de Serapide, ejus templo et simulacro, et unde dictus, videat doctissimum et piissimum Baronium tom. IV Annal. pag. 610 et seqq.

(127, V.) De Argivorum regno ita loquitur, Consequenter persequemur, reges. Sic restitui ex Ven., Lut., A., L., M., S., O., P., Lo., Vi., Pi., Sa., 0778D Peta., Fux., Mar., 7 Vat., pro de Argivorum regno quod loquitur consequenter persequemur reges, ut in editionibus Basil. et Sonni. Hanc emendationem confirmat G. Loaisa Hispanus in Chronic. Isidori ex veteri ms.: unde miror qua audacia posteriores typographi mutarunt veterem lectionem, ut mendosam hanc exponerent, quod non semel occurret.

(Ibid.) Reges argivi. Reges Argivorum duo Vat.; reges Argi, O., A., L., Lo., M., P., Vi., Pi., Peta., Fux., Mar. et tres mss. Fab.

(Ibid.) Crothopi. In A., Crotuphi; in Fux., Crotophi; in V., Fa. et P., Crotepi; in Lo., Crotophi. Lectio sine spiritu est recepta a Pausania l. I et II, et ab auctore lib. X de Praeparat. cap. 3, ubi ex Tatiano numerat reges Argivorum, apud quos Κροτωπὸς: tamen retinuimus vulgatam ex fide aliorum exemplar. Hinc corrige Marian. ubi Crocophi.

(129, I.) Armamitres. Ita legendum docuerunt primae editiones Ven., Lut. et ultima So., 0779A quibus consentiunt calamo exarati V., Lo., Reg., Peta., Fux., et tres mss. Fab., et duo Vati., pro Armametres, ut in aliis editis, aliquot mss. et apud Cassiodorum. Otho. lib. I, cap. 11, Armamithres; apud Vincent., Armamithra: sic etiam apud August. lib. XVIII de Civit. cap. 3 in editione Lutetiana. Nam Armamitres in editione Lovanien. pro quo apud Jornandem corrupte Armamitres. Lectio nostra est aliorum codicum et Cassiodori.

(129, III.) CX. Annus repromissionis. Cum deessent in vulgatis, ascita sunt ex L., V., P., Lo., A., Peta., Vi., O., Fux., et propter vim antecedentium et consequentium.

(129, IV.) Aegyptiorum XVII dynastia, quo tempore, etc. In Vi., O., Aegypti XVIII (error pro XVII) dynastia apud Aegyptios post decimam septimam dynastiam regnaverunt Pastores annis centum tribus, ipsi sunt Pharaones: in Lo., Vi., O., Peta., Fux., leges Aegyptii pro Aegyptiorum: nihilominus scias in iisdem exemplaribus modo unum, modo alterum 0779B reperiri, ideo nihil mutavimus ab editis. Hinc iterum observabis, quae fuerit Eusebiani Chronici forma primaeva, quoniam historia conferta in unum, separatam Aegyptiorum columnam obtineret. Nam illa Aegypti XVII dynastia, sita erant in canone seu columna notarum numeralium Aegyptiorum; sequentia vero apud Aegyptios post decimam, etc., inserta erant in columna historiae. Qui primus formam mutavit, ita conjunxit, ut ex illis duabus separatis sententiis unicam effecerit, verbis Eusebii, seu Hieronymi paululum immutatis. Hinc major exemplarium pars pro Aegyptiorum, habet, Aegypti. Jam vero verba illa ipsi sunt Pharaones, desunt in aliis exemplaribus; exstant nihilominus apud Vincentium, ac etiam apud Antoninum ejus aemulum, quo fit ut conjiciam Vincentium exemplari simili Victorino usum fuisse.

(Ibid.) Reges Aegyptiorum, etc. Tota haec periodus abest ab A., L., Pi., sed perperam.

(Ibid.) Qui in principio pastores; qui in principio pastorum 0779C Peta., Fa., Fux., Vi., O., Lo., sed prior lectio huic videtur praeferenda, cum auctor referat descensum Josephi et fratrum in Aegyptum circa an. 110 hujus dynastiae; non ergo descenderunt initio horum regum Aegypti, qui pastores dicti sunt. Adde quod Scriptura Genes. XLVII docet fratres Josephi, ubi primum in Aegyptum sedem transtulerunt, pastores sese professos. Interroganti enim Pharaoni, Quid habetis operis, responderunt, Pastores ovium sumus, servi tui et nos et patres nostri.

(131, III.) Principium Jubilaei 44, etc. Desunt in A., L., Pi., O., Vi., Peta., Fux., V., Va., et tribus mss. Fab., et est observandum non solum hoc loco, sed ubique desiderari in illis codicibus ea, quae dicuntur in aliis de jubilaeis 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, collocavimus autem ad an. 41 Jacob, cum prius essent ad an. 40, sed si initium 41 jubilaei accidit 51 ab Abraham, ut constituimus, eadem ratio cogit apponere hunc jubilaeum ad an. 41 Jacob.

(133, V.) Phoroneus. Sic pro Phoronaeus, secuti 0779D Peta., V., Va., Fa., Vi., O., Lo., Pi., L., et primas editiones Ven., Lut., sicut etiam pingunt Josephus, Euseb. de Praeparat., Clemens, Plutarchus, Plinius et alii: neque tamen nego utrumque et cum et sine diphthongo legi apud Augustinum, et alios bonos auctores: corrige Mar. ubi Pheroneus.

(Ibid.) Conscripsit. In Al., A., L., M., V., Va., Peta., P., Fux., Vi., O., constituit; in Sa., statuit. Verum quia sensus eodem recidit, et prius legitur apud Adon. in primis editionibus Ven., Lut., et ultima So.: ideo retinuimus.

(Ibid.) Plato in Timaeo, etc. Citat hoc idem ex Platone Clemens lib. I Stromat. et ex Clemente Eusebius lib. XVIII de Praeparat. cap. 3. Acusilaus, inquit, Phoroneum omnium hominum primum ait fuisse, unde Phoronides poeta mortalium patrem appellat. Hinc Plato in Timaeo secutus Acusilaum; et cum vellet eos aliquando inducere ut dicerent de rebus 0780A antiquis hujus civitatis, aggreditur dicere quae sunt antiquissima de Phoroneo, qui dictus est et primus, et de Niobe, etc. Verba Platonis in Timaeo sunt non longe ab initio, περὶ Φορωνέως τε τοῦ πρώτου λεχθέντος καὶ Νιόβης καὶ μετὰ τὸν κατακλυσμὸν, etc., quae videntur accipienda potius de Phoroneo Prisco: quam de Juniore rege Argivorum, de quo hic.

(Ibid.) De temporibus antiquorum. A., L., M., V., P., Fa., O., Peta., Vi., Lo., Pi., Fux., de temporibus antiquis, quae observavimus non tam ut castigatione digna censeantur, cum sensus eodem recidat, quam ut apposita varietate, cuivis quod placuerit, seligendum permittamus.

(135, II.) Thessalus Graeci filius regnat in Thessalia. Ne in hac varietate varies, monendus es in A., L., V., P., Pi., Peta., sita esse in columna Argivorum ad an. 13 Phoronei, in aliis mss. ut in vulgatis, nisi quod in O., Vi., ad an. 16 ejusdem; sed et plerumque occurrere similes transpositiones ex una columna in aliam, idque saepe proficisci ex angustiis 0780B laterculorum, qui aliis onerati plura capere non possunt. Sed cum anni potius, quam columnae sit habenda ratio, parum interest, in qua columna, immo etiam quo anno, cum sint ut plurimum poetarum commenta usque ad Trojam captam, vel etiam usque ad primam olympiadem. Quis autem fuit Thessalus, vide Patercul. lib. I.

(135, V.) Ogygius. Varie usurpatur haec vox, Ogycus, L.; Ogieus, Pi.; Ogius, Mar.; Ogigius, Lo., Fa., Fux.; Ogines, Vi., O.; Ogygus, A., Peta., tamen cum e scripto supra u. Sed alia exemplar. nostram lectionem retinent; quae est etiam Augustini lib. XVIII de Civit. cap. 8. Item Soloni, licet Vinetus in suis ad eum observationibus ex mss. legendum putet Ogygus, sicuti est apud Tatianum orat. contra Gentes; tamen altera communior est apud Strabo. lib. VIII de Geograph. et alios. In P. hoc loco, et apud omnes codices paulo post scribitur Ogyges, et ita habet interpres Eusebii lib. X de Praeparat. cap. 1 et cap. 3, 0780C ubi tamen Eusebius scripsit Ώ γυγος, ut etiam Pausanias lib. I. Difficilius expediri possit, qui fuerit iste Ogyges. Nam plures hujus nominis legimus: Priscum eumdem putant esse cum Noemo, et sub quo faciunt novimestrem inundationem. Sic enim Xenophon et Solinus: minus convenit, inquit Augustinus loco citato, inter auctores qui fuerit Ogyges Atticus, sub quo accidit altera eluvio bimestris.

(Ibid.) Ogygius in Attica Eleusinam condidit, quae antiquitus vocabatur Acta, etc. In vulgatis haec corrupta leguntur, scilicet, Ogygius qui in Attica Eleusina, quae antiquitus vocabatur Actica, et alias, etc., quae auctoribus libris membranaceis, et manuducente sententia, correximus. Nam expunximus vocem qui, juxta L., A., M., Vi., O., Lo., Peta., et 3 Vati. correximus Eleusinam, pro Eleusina, et adjecimus verbum principale condidit ex codd. L., M., Lo., A., Pi., Peta., Vi., O. et 2 Vati., sine quibus nullus exstabat sensus, et illis assentitur Oros. lib. I, cap. 7, cum ait Ogygium condidisse Eleusinam: ita etiam legit 0780D Comestor in Histor. Scholastica. Reposuimus etiam Acta pro Actica (ut in H., Fux.) vel pro Attica (ut in B. et So.) vel Atta (ut in V., Va., Vat.) secuti Lo., Vi., O., Pi., Reg., Fa., Ven. et Lut.; cujus loco legitur vocabulum illi proximum Acte in 4 Vati., Al., Peta., Fux., L., A., et tribus mss. Fab., ut etiam apud Plinium lib. IV, cap. 7, Solinum et alios. At alterutrum horum Atta vel Acta legendum necessario constat ex sequentibus. Nam consentientibus omnibus exemplar. ad annum 457 vocatur Atta (seu Acta ut in Al.), et ad annum 497 Attae (seu Actae ut in Al.), sicut Cicero orat. pro Sextio. Sic quoque Graeci utrumque dicunt Ἄττις et Ἄκτη. Attica, inquit Gellius lib. XIV, cap. 6, appellata fuit Ἀκτὴ, id est, ora, et Acta apud poetam, etc.; et Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 3, κατὰ δὲ Φόρβαντα Ἀκταῖος ἀφ᾽ οὗ Ἀκταία ἡ Ἀττική; Strabo lib. I, καὶ πὲραν τῆς Ἀκτῆς κείμενον. Sensus ergo hujus loci is est, Ogygium 0781A condidisse urbem Eleusinam in ea regione, quae vocatur Attica. Nam vocem Attica esse nomen regionis, non solum urbis, patet ex Eustathio et aliis, et urbis Eleusinae sitae in Attica regione, et quae non longe est ab Athenis meminit Strabo lib. VIII, et auctor sub an. Christi 126, eamque cognominat Atticam Ptolemaeus. Ex hac et tribus aliis, quibus constabat urbs Athenae, ipsa cognominata est Quadrurbs teste Festo: ut apud Plutarch. vocatur Τετράπολις, et apud Euripidem populus Atheniensis vocatur Τετράπολις ξύνοικος λαός. Vives in Augustin. lib. XVIII de Civitat. cap. 8 videtur habuisse exemplar. Chronici Eusebii. in quo ita scriptum erat, Ogygius, qui in Attica Eleusinae, quae antiquitus vocabatur Acta, regnabat, et aliis civitatibus plurimis, etc. Tota ista sententia habet locum circa ann. 27 Phoronei in A., Vi., O., L., Pi., Peta.; in Fux. ad an. 29; in Lo., et Fa. ad ann. 12, ut in vulgatis; sed indicasse sufficiat. Quid enim proderit mutatio, ubi non nisi commenta poetarum, nulla ratione certa stabilita?

0781B (137, I.) Belochus. In So., H., B., Ba. et Pet., ad marginem correctionis gratia Bolechus; sicut legimus apud Cassiodorum in Chron.; apud Vincen. Belotus; in Vi., O., Ven., Sa., Mar., Belocus; in Fux., Belogus. Plutarch. lib. de Amor. Frat. et lib. de Mulier. virtut. vocat Ochum; sed caeteri codices nobis favent, et Jornan. Haec ergo stent immota.

(137, II.) Niobae primae, . . . . cognominant. Ista etiam in iisdem exemplaribus columnam Argivorum occupant ex opposito anni 16 Phoronei; in Vi., O., an. I ejusdem: sed, ut diximus, parum interest, quo anno et in qua columna fabulis istis locus concedatur. Niobae autem genitivi terminationem retinuimus, licet Niobes sit in Fa., ut et saepe apud Hieronymum epist. 83 et passim apud Ovidium: utrumque enim est in usu apud Latinos.

(Ibid.) Teltaphis et Carsatis. Sic restituimus ex B., H., Ven., Lut., Pet. et nonnullis mss. Desunt in L. Pi. Thelcisus et Chariatus; sed in A., Thelcisus et 0781C Carratus; in Va., Thelchicus et Cariachus; in Vi., O., Thelasis et Carsatis; in V., Vat., P., Thelasus et Caratus; in Mar., Telcisis et Carsatis; Lo., Thelsicus et Cariachus; Sa., Telciis et Cariatiis; Peta., Thelcisiis et Cariaciis; Fux., Telcasis et Carsatis; in S., Fa. et So., et in ora codicis Fa., alias Telciesis. At Oros. lib. I cap. 7, Telchines (licet vetus liber habeat Thelchises) et Carpathius; Otho Frising., Thelscisees et Charathasii; Strabo lib. X et XIV Geograph. et Diodorus lib. V legunt Telchines; alii Tastaphis et Carsatis. Haereo in tanta copia et varietate, ut proinde satius visum fuerit editorum lectioni insistere; nec celabo haec pariter reperiri sub columna Argivorum, et ad an. 20 Phoronei in A., L., V., P., Pi., Peta.; in aliis, ut in vulgatis: nil tamen muto in re parvi aut nullius momenti, ut diximus non semel.

(Ibid.) Instituunt bellum. Instituerunt bellum, Lo.: instituit bellum, Vi., O.; instituit bellum, Peta.: ita ut Teltaphis et Carsatis dandi casus censeantur.

(137, III.) Jacob descendit, etc. Hic paragraphus 0781D varie situs est. Nam in Vi., O., ad ann. 72 Jacob; in Fux., 76; in Peta., 77; in A., L., Pi., 78; in Lo., Fa., 80.

(Ibid.) Et servivit apud Laban. ann. 7. Adjecimus vocem apud ex praescripto Lo., Fa., Peta., Pi., Fux. et duobus mss. Fab., licet in Vi., O., et in uno trium mss. Fab., desint haec tria verba.

(139, III.) CXL Isaac annus. Sic ex H., Pet., Ba., So. et tribus chirographis Fab. ac omnibus mss. pro 160 Isaac an., ut in Ven., Lut., luxatis numeris: vel 150. ann. ut in Pi., et id docent antecedentia et consequentia.

(Ibid.) CLXX an. Repromissionis. Sic ex 3 Vati., Pi., Peta., Fa., Fux., Lo., H., So., Pet., Vi., O. et veritate historiae pro LXX an. Repromissionis, ut plane mendose in B., Ba., Pet., Ven., Lut. et aliis mss.

(Ibid.) Jacob generat Ruben, etc. Hae octo lineae filiorum Jacob ortum recensentes, varie et sub diversis annis collocantur pro varietate membranarum. 0782A Nam in Vi., O., inchoantur ab anno Jacob 79 his verbis Ruben natus: in Pi., L., progrediuntur ab anno 81 ejusdem, videlicet sub an. 81, Jacob generat Ruben; ad ann. 82, Jacob generat Simeon; et ad an. 83, Jacob generat Levi; ad an. 84, Jacob generat Judam, a quo Judaei appellati; et ad an. 85, CLXX annus Repromissionis, Jacob generat Joseph: et ad an. 90, CL an. Isaac; in Fa. ad 87, Jacob generat Ruben; ad 88, Jacob generat Symeon; ad ann. 89, Jacob generat Levi; ad ann. 90, CL ann. Isaac, et principium 41 jubilaei, et Jacob generat Judam, a quo, etc.; ad ann. 91, Jacob generat Joseph. In A., sub ann. 90, Jacob generat Ruben, et quae sequuntur singula singulos consequentes annos occupant; in Fux. et Peta. ad ann. 85, Jacob generat Ruben, Simeon, Levi, et Judam, a quo Judaei appellati; in Vi., O., ad ann. 79, Ruben natus; ad an. 80, Simeon natus, CXL annus Isaac; ad an. 81, Jacob generat Levi; ad an 82, Judas natus, a quo Judaei appellati; ad an. 85, CLXX annus Repromissionis; 0782B ad an. 90, CL annus Isaac; ad ann. 92, Joseph natus. Nos secuti majorem numerum codicum tam editorum quam manu exaratorum firma esse voluimus, ut erant; nil enim ad mutationem nos adigit, cum omnes libri in hoc quidem concurrant, ut singulis annis consequentibus Jacob genuerit filium: in eo differunt, quod serius vel citius incipiant connotare.

(139, V.) Messana quae et Mamertina, conditur. Abest a Fa.; in Fux. vero additur in Sicilia: ponuntur autem haec in Vi., O., ad ann. 46 Phoronei: in Lo., L., Pi., ad. an. 47; in Peta., A., ad ann. 50: in Fux., ad. an. 52.

(141, II.) Messapus 9. Haec scriptura debetur duobus Vati., A., L., S., Al., Vi., Fa., O., Fux., Pi., Ven., Lut., Mar., Vincen., quamvis in nonnullis sit duplex p, ut apud Aug. lib. XVIII de Civit. cap. 4: Messappus, qui et Cephisos a quibusdam traditur, pro Messapius, ut in vulgatis, vel Mesapus, ut in Vi., O., Peta., Otho, vel Missappus, ut in Lo. De Messapio 0782C a quo Messapia regio, Strabo lib. IX, Plin. lib. III cap. 11.

(141, III.) Principium 45 jubilaei. Desunt in L., A., Pi., Peta., Fux., Vi., O., 3 Vati. et tribus mss. Fab., neque videntur valde certa ut praemonuimus.

(Ibid.) CLX annus Isaac. Non ita prius editi: siquidem pro 160 legendum proponunt 170, quin nec membranacei omnes conveniunt. Nam in 4 Vat. 140. Recensendum tamen hoc pacto docuerunt Lo., Vi., Fa., Fux., O., et ipsa series temporum adeo manifesta, ut longiori probatione non egeat.

(Ibid.) Joseph venundatus. Joseph venditur, L., A., Au., Vi., O., Pi., Peta., Fux.

(Ibid.) Ann. agens 17. Videbatur verius sedecim, ex praescripto Lo., Vi., O., quam ut olim septemdecim, vel octodecim, ut in L., H. Illa enim lectio conformis est Exod. cap. XII: retinendus tamen fuit antiquus numerus, cum prius in sede anni 1 Joseph habita sit ratio antiqui situs.

(Ibid.) CLXX. Isaac annus. Prius pro 170 foede erat 0782D scriptum 370, cum ex 270, qui ad oram faciunt annos Abraham et 100 ex annis Isaac, illum numerum misere miscuerint, ut docent omnes mss, et praecedens annus Isaac 160, et subsequens 180.

(141, V.) Diluvium. . . . sub Ogyge. Haec posita sunt in Peta., Fux., ad an. 50 Phoronei; in Vi., O., Pi., Lo., ad an. 51; in aliis ut nos. Nota obiter quod in Vi., O., est additum, diluvium Aegypti quod, etc., et in Fux., diluvium in Achaia: hoc illi longe praeferendum. Nam ex Euseb. lib. X de Praepar. cap. 3, et aliis plurimis constat diluvium Ogygium accidisse in Attica, in qua regnabat Ogyges, et quae Ogygia Stephano, quaeque est regio Achaiae notissima.

(143, II.) Telchines. Sic ex Va., Vat., L., A., M., Pi., Vi., O., Peta., pro Thelehines in H., B., Ba. Pet., vel Thelcines in Ven. et Lut., et Theleines in V., Va., Fux. In So., Telechines; in Reg., Telchinis; apud Otho. Frising. lib. I Chronic., Thelscisces. Nostram 0783A lectionem sequuntur Diodor. lib. V, cap. 12, quem Euseb. in prooem. lib. II de Praepar. cap. 1 profitetur se ut plurimum imitari; Pausan. lib. IX, Strabo lib. XIV, Suidas, Clemens lib. I Stromat., Ovid, lib. VII Metam. Sic Apollo Telchinius apud Lydios, Juno et Nymphae Telchiniae apud Diodor. lib. V, cap. 22. Porro crediti sunt magi, quod essent insignes artifices. Strabo ex Creta in Cyprum venisse, deinde in Rhodum commigrasse scribit lib. X. Orosius lib. I, cap. 7, scribit Thelchines, et eosdem facit cum Teltaphis: Iidemque, inquit, Telchines, et Carpatii post paululum victi, patria profugi, etc., Rhodum insulam, quae Ophiusa antea vocabatur, quasi tuta possessione ceperunt.

(143, II.) Telchines victi Rhodum. Addidi victi, quia ita in exemplaribus L., A., M., Sa., Fa., Pi., Vi., O., Mar., Peta., Reg., Fux., 3 Vati. Hunc paragraphum reliquimus sicut habent editi libri ad annum 28 Messapi, cum in Peta., O. et Vi., sit ad an. ejus 23; immo in Peta. sub columna Argivorum ad an. 0783B 6 Apis, qui respondet illi anno 23; in Fux., L., Pi., ad ann. 7 Apis; in A. ad ann. 9 ejusdem; praeterea reliquimus sub columna Sicyoniorum, quia sic alii libri, et quod didici ex Eustathio in Iliad. III: Sicyoniam dictam Telchiniam, διὰ τὸ τοῦ ἀδομένους ((sic)) Τελχῖνας.

(143, IV.) Memphis in Aegypto ab Ape condita. Haec adjecimus ad an. 9 Apis ex A., Lo., L., Fa., Sa., Peta., Fux., Vi., O., Pi.; licet varient in numeris: nam collocantur in A. sub ann. 12 Apis; in L., Pi., Fux., sub an. 10; et in Lo. sub an. 5; in Vi., O., sub an. 9; in Sa. sub an. 89 Aegyptiorum, qui respondet 9 Apis. Absunt ab aliis, et licet Memphis dicatur consensu omnium exemplarium condita ad an. Abraham 525 ab Epapho, tamen non est novum in hoc libro eamdem rem constitui diversis temporibus, prout scriptores, ex quibus Eusebius consarcinavit suum Chronicon, varii sunt de re eadem. Adde quod Auctor lib X de Praepar. cap. 3 ex Clemente 0783C Alexand. lib. I Strom., ejus conditum tribuat Api. Josephus lib. VIII Antiquit., cap. 6, refert ad regem Ameum, quem multis annis ait praecessisse Abraham. Verum dici potest ab Api primo fuisse habitatam et ab Epapho muris cinctam et ornatam.

(145, III.) Hebraeorum Joseph dux Aegypti. Rectius quam ut in posterioribus editionibus Joseph Hebraeorum dux Aegypti, secuti priores editiones et mss., nisi quod in Vi., O., Joseph ex Hebraeis; sed de hoc supra.

(Ibid.) Anno aetatis suae 30 vixit. Haec absunt ab L., A., 6 Vati., Fa., Peta., Lo., Pi., Fux., sed optime respondent praecedentibus et subsequentibus: vox vixit deest in Vi., O., caeteris retentis.

(145, IV.) Aegyptiorum. Apud Aegyptios, in Vi., O.; Aegypti, in Peta., Fux.; Aegyptii, in A., L., Pi.

(Ibid.) Dynastia Diopolitanorum. Antea legebatur Politanorum tam in impressis, quam apud Antonin. et in nonnullis exemplar. Sed maluimus sequi A., L., Vi., O., Peta., Pi., Fux., Sa., Fre., et 3 Vati. 0783D Accedit Mar. et Vincen. in quibus Diapolitanorum, et Orosius lib. I, c. 8, vocat regem Diapolitam. Sed non dubium quin ita dicti fuerint a Diospoli urbe metropoli Thebaidos in Aegypto apud Ptolemaeum, Strabonem, Plinium et alios. Variae enim sunt Thebae, unde Eusebius lib. X de Praeparat. c. 2, postquam fecit mentionem de Diospoliticis mulieribus, addit τὰς δὲ Θήβας καὶ Διόσπολιν τὴν αὐτήν ὑπάρχειν.

(Ibid.) Annis 348. Desunt in Peta., Fux., Vi., O., Pi.; quid vero in aliis, periit una cum meis schedis memoria: non ableganda tamen, cum optime respondeant ann. ab Abraham 641, quo ista dynastia desiit.

(Ibid.) Amasis. Amoses, L., Pi., Fux., Fre.; Moysis, A.; Moses, Peta.; Amosis 15, Vi., O., Sa., Anton., Mur., sicut apud Herodotum passim, Clement. Alexand. lib. I Stromat. et Eusebium lib. X de Praep. 0784A c, 3, Ἀμώσις, licet interpres vertat Amasis: quam scripturam habent Plinius lib. XIX cap. I, Orosius lib. I cap. 8, Vincent. lib. I. Idem videtur, qui a Platone in Phaedro dicitur Thamus.

(147, II.) Heratus. Videbatur purior scriptura sine aspiratione, quia sic habent Fux., Vi., O., V., Fa., Mar., Vincen.; quibus accedunt Aratus in L., Vi.; Craetus, in Peta., ubi C pro E, licet ad marginem sit Ateratus, et Erato. Apud Augustin. lib. XVIII de Civitat. cap. 8, apud Pausan. in Corinth., Peratus: tamen in re parvi momenti nil muto.

(147, III.) Initium jubilaei 46. Deest in L., A., Pi., Vi., O., Peta. et 3 Vati. Huic antea locus erat assignatus circa 19 Joseph., a nobis tamen rejectum in 20 ann. ejusdem. ut respondeat anno 51 Abraham, quo 41 jubilaeus sumpsit initium.

(147, V.) Sparta condita, etc. Agnoscis veterem sedem, hoc est, ad an. 24 Apis; eam enim illi assignarant excusi et scripti aliquot, quamvis in Vi., O., ad an. 31, et in Fux., Peta., Mar., ad an. 7 0784B Amasis: cui potius haerendum non constat aliunde.

(149, IV.) Chebron. Ebbon Al., sed mendose.

(Ibid.) Ammenophis. Amenophis, A., V., Vincen., Va.; Josephus lib. I, contra Apion.; Ammenonphis In So.; Menotes, in L., Pi.; Ammenofes, in Vi., O., Sa. Vulgata est aliorum exemplarium, et Fre.; in Mar. Menophis.

(151, I.) Mamithus. In Pi., Mamitus; in Mar., Mamitas; in Fux. et apud Jornan., Maminthus; in Peta., Mamynthus, et ad oram, Alias: Mamichus; in Fre. Monitus. Nostra lectio aliorum est codicum et Cassiodori.

(151, II.) Plemneus. Sic legendum docent P., L., Va., Fa., Peta., Fux., Mar., quibus proxime accedunt A., ubi Plemeneus; Pi., ubi Plemneos; Vi., O. et Vincen., ubi Plemmeus, semper per m loco n. Sic Augustin. lib. XVIII de Civit. cap. 7, Plemineus, cum i superfluo, errore scriptoris: Pausan. lib. II in Corinth., Πλημναῖος, cum diphthongo et unico μ; Otho 0784C lib. I cap. 16, Clemineus; sed mendose. Olim in Ven., Lut., B., So., Plenneus, licet in So. ad oram legatur, alias Plemmeus; in H., Ba. Pet., Pleneus.

(151, III.) Principium 47 jubilaei. Sic correximus ex Al., V., Va., Vat., Pet., H., So., et ex ratione praecedentium et subsequentium jubilaeorum, pro Principium 17 jubilaei, ut foede in B., Ba., Ven., Lut., sed utrumque abest ab O., A., L., Pi., Vi., Fa., Peta., Fux. Reposuimus autem in an. 351, ab Abraham, cum antea anno 350, quia hoc postulat ratio, si initium 41 jubilaei fuit ann. 51 Abraham, ut saepius dictum.

(151, IV.) Aegyptiorum reges. . . . lectum posuimus. Desunt in A., Al., L., Fa., Va., Pi., Peta., sed sunt consentanea veritati et his quae sunt circa an. 495. At in Fux. paulo aliter, Aegyptiorum reges omnes tunc Pharaones dicebantur propter dignitatem, sicut et nos dicimus imperatores, Augustos: habebat ergo unusquisque proprium, sicut ex libris Manethonis sacerdotis Aegyptiorum agnoscitur: collocanturque 0784D ista ex opposito anni 10 Amenophis.

(Ibid.) Manethonis. Sic ex 4 Vatic., Ven., Fux., et Lut, pro Mamethonis, ut in aliis; Euseb. lib. X de Praepar. c. 3, Μανέθως; interpres, Manethus. De Manethone Historico saepe Josephus, qui videtur idem cum Manethone Sebennita, de quo Plutarch. opusc. de Iside et Osiride.

(Ibid.) Mephres. Metres, in L.; Mefres, Fa. et Peta.

(153, III.) Hebraeorum servitus in Aegypto an. 144. Pro servitus in Peta. servitium. In L., Pi. pro 144 legimus 164, sed corrupte, ut satis constat ex annorum serie. Augustin. lib. XVIII de Civit., cap. 7, ponit 145. Sunt qui respuant tot annos, dum incredibile judicant tam diuturno spatio populum illum serviisse, et tam dura servitute pressum potuisse ita propagari, ut sexcenta armatorum millia absque mulieribus et pueris ex Aegypto eduxerit. Nihilominus 0785A quoniam Aug. lib. II Qq. in Exod., q. 47, ubi multa hac de re agitasset, tandem concludit, proinde illa nimirum computatio, quam secutus est Eusebius in historia sua Chronica, perspicua veritate subnixa est, non est, quod rejecta tanti viri auctoritate, ab Eusebii opinione deflectamus.

(155, IV.) Mispharmutosis. In L., Misparenthosis; in Lo., Musphaimotosis; in Pi., Misporentosis; in V., O., Nuspharmotosis; in Fa. Misfarmutos; in Peta., Mispharmutosis; in Fux., Myspharmuthosis; in Mar., Mispharmithosis; in Fre., Nuspharmitos; apud Josephum lib. I contra Apion. ex Manethone, Mephramuthosis; apud Theophilum Antioch. lib. III, Metrammutosis. Nostra lectio est aliorum exemp. et Vincen.

(155, V.) Criassus. Hanc lectionem didicimus ex V., Va., Mar., P., So., Fa., Peta., Fux., pro Crassus, ut in editis, eamque confirmant Aug. lib. XVIII de Civit. c. 8 (nisi quod scribat per unicum s), ut in Fre. et Euseb. lib. X de Praepar. c. 3, ubi item 0785B Κρίασος per unicum ς, licet interpres vertat Crassus. Huic sunt affinia Creausus in Vi., O.; Creassus in Pi., L., A. Tatian. vero Orat. contra Graec., Criasis: in Reg., Cariassus; Pausanias habet Πείρασας.

(Ibid.) In Argis prima sacerdotio functa est Callytias filia Pyrantis. Locus erat valde mendosus, cum antea legeretur tam in vulgatis, quam in nonnullis mss. et Fre., In Argis primus sacerdotio functus est Callytias filius Pyrantis. Sed expurgavimus ope codicum V., Va., Vat. et Lut., praecipue Fux., ubi post haec verba, In Argis primus sacerdotio functus est Callithya Spirantis filius, subjungitur, alter mulierum hoc vocabulo Spirantis filiam dicit: quibus consonat Reg., ut etiam testatur P. Fronto Ducaeus Soc. Jesu professor in suis (nam prae modestia subticuit nomen) Collectaneis in Clem. Alex. p. 774, eamque lectionem confirmat ex Eusebio lib. III de Praeparat. c. 3 et Plutarcho scribentibus Pirantem consecrasse antistitem in templo Junonis filiam suam Callytiam, ac 0785C patris quidem nomen in illo ms. Reginae, et in V. scribebatur Spirantis, pro Pirantis; sed cum alia omnia exemplaria scriptum habeant Pirantis, et ipse Eusebius cum Plutarcho Πείρας, et nusquam alias legam Spirantis, malui prius retinere. Sciat autem lector in L., Pi., deesse vocabulum Callytias; item in P. legi, In Argis primus sacerdotio functus est Adlithi Piranti filius; in Peta., Calithias filius Pirantis; in Vi. et O., In Argis primus sacerdotio functus est Callithias Piranti filius; apud Mar., In Argis primus sacerdotio functus est Callichia Spirancis filius. Joannes Sichardus, quem ferunt auctorem veteris marginis hujus Chronici in B., H., Ba., Pet., So., notat alias legi, Ballithias Pirantis primi filius; sed non video qua ratione nitatur. In editione Lut., post filius Pirantis, adjectum est, Alii, Callythia Spirantis filia; in B. scriptum est Callyrias. Leopardus lib. I Emendation., cap. 15, ita refert locum Eusebii forsan ex aliquo ms.: Argis prima sacerdotio functa est Callithea Pirantis filia.

0785D (157, I.) Machaleus. Sic recensuimus auctoritate membranaceorum L., A., V., Vi., O., Pi., Fre., trium Vat., Cassiod. et Jornan., quibus addendi alii Reg., Fa., et Lut. Licet enim hi non ita omnino nobiscum sentiant, quia carent spiritu, favent tamen, ubi Maccaleus, pro Mancaleus, ut in aliis editis, vel Mancalaeus, ut apud Vincen., vel Magchaleus, ut in Peta., vel Macchaleus, ut in Fux., vel Machaleus, ut in Mar.

(157, II.) Orthopolis. In Fa., Peta., O., Vi., V., licet in duo in columna historiae adhibeant aspirationem, Ortopolis; August. de Civit. legit Orthopolus. Verum Pausan. lib. II, et omnes codices tam vulgati quam membranacei, immo et Vincen., Mar., et Otho. lib. I cap. 16, sequuntur nostram lectionem.

(157, IV.) Thuthemosis. Thomosis, Vi., O.; Tuthemosis, Fa.; Tuthimosis, Pi. Apud Joseph. lib. I contra Apion. ex Manethone Τέθμωσις, nunc Θμῶσις. 0786A Idem apud Theophilum lib. III. At in Peta., Thitmosis; in Fux., Tutmosis; in Fre., Tumosis: in Mar., Themosis; forsan idem qui a Josepho et Theophilo Thmosis, seu Themosis, et a Platone Thamus.

(157, V.) Atlas frater . . . . . vocetur. Haec desunt in V., Va., Vat., Fa.; at in Pi., Peta., Athlans; in Fux. et vulgatis, Athlas pro Atlas, ut et deinceps quoties haec vox occurrit. Totus iste paragraphus est situs ad annum Criassi 9 in Fux., sed in aliis, ut nos et vulgati.

(Ibid.) Astrologus dictus est. Astrologus fuit in A., L., M., P., O., Vi., Pi., Peta., Fux., Mar.,: tamen August. lib. XVIII de Civit. cap. 8: Atlas magnus fuisse Astrologus dicitur.

(Ibid.) Qui ob eruditionem istius disciplinae. Qui ob eruditionem disciplinae L., A., M., P., Vi., Peta., Fux., O.

(Ibid.) Affirmatus est. Dictus est, L., A., Fux., M., P., Vi., Pi., Mar., O.

(Ibid.) Altissimum dicit. Altissimum affirmat, M., L., A., Vi., Pi., Fux., O., Peta., Mar.: hinc agnosces 0786B mendum duorum illorum priorum vulgatorum Ven. et Lut. ubi dicunt reperitur, pro dicit.

(Ibid.) Aethiopes . . . consederunt. Ista pro diversitate exemplarium diversum obtinent situm. Nam in L., Pi., reponuntur sub columna Aegyptiorum in an. 2 Amenophis: in Peta. sub columna Argivorum ad an. 28 Criassi, qui respondet quarto Amenophis: in A. et Al. ad an. 29 ejusdem Criassi; in Fux. sub columna Sicyoniorum ad an. 9 Orthopolis, qui respondet an. 28 Criassi. Nos secuti sumus vulgatos, cum quibus conveniunt alii mss.

(159, II.) His regnantibus Syrus . . . . accepit. Ista omnia in Al., A., L., P., Pi., sub regno Argivorum collocantur in ann. 26 Criassi, qui respondet 6 an. Orthopolis, ut habent vulgati; sed rectius collocanda viderentur sub regno, seu serie Assyriorum: nam Assyria et Syria partes sunt Asiae adeo inter se vicinae, ut saepe confundantur, sicut alibi dicemus; quin addit Strabo lib. XVI statim ab initio: Syrorum nomen 0786C tendere videtur a Babylonia usque ad Issicum sinum, et ab hoc olim usque ad Euxinum; quin et per Syros nullos alios docet intelligi ab iis, qui de Syrorum imperio scribunt, quam qui Babylonem ac Nini regiam constituerunt; sed in re levi nil muto.

(Ibid.) Ex cujus vocabulo. Rectius ut in L., A., Pi., Vi., O., Peta., Fux., Fa., Fre., Mar., quam olim cujus vocabulo.

(159, IV.) Amenophis. L., P., Ammenopes; Amenopis Peta., Fre.; Ammenophis, Vi., O., Fa., Pausanias lib. I, Phamenophes; Fux., Amenoptes, et postea Amenopthes. Nostram lectionem sequitur Joseph. lib. I cont. Apio., Ἀμένωφις.

(Ibid.) Seu Amenoptes. Deest in sex Vatic., A., L., M., Al., O., P., Vi., Pi., Fa., Reg., Ven.; et videtur a librario adjectum, ut et alibi saepe, ubi fit notatio diversi nominis, vel temporis cum istis particulis, sive, vel, alias. Tamen nihil mutandum censuimus, ne videremur novitatis nimis studiosi in re parvi aut nullius momenti.

0786D (Ibid.) Memnonem putant lapidem loquentem, quippe cujus, etc. In V., Va., Vat., Memnonem putant cujus, etc. At pro Memnonem habes in O, Vi., Memnonem; in Fa., Menopem; in Peta., Memnopem; in Ven., Menopen; in Lut., Memnon. Narrant istud ipsum tamquam rem admiratione dignam Pausan. lib. I, Diodor. lib. II cap. 6, Plin. lib. XXXVI Nat. Histor. c. 7, et Suidas: Radio, inquit, statuam attingente, quod fit oriente sole, non potest non videri mirabile; cum, radio in os incidente, statua loquatur, oculi apparent hilares ad lumen; Cornel. Tacit. lib. II German.: Aliis quoque miraculis intendit animum, quorum praecipua fuere, Memnonis saxea effigies, ubi radiis Solis icta est, vocalem sonum reddens. Hoc idem contigisse Colosso Thebis testatur Strabo lib. XVII. Illi autem faciunt hunc Memnonem regem non Aegyptiorum, sed Aethiopum, quod ex Aethiopia, vel potius e Susis civitate Persarum ad bellum Trojanum 0787A venerit: quin Diodorus ducem tantum facit praesidii missi Trojanis a Theautamo Assyriorum rege, aitque fuisse filium Tithonis praefecti Persarum. Hesiodus in Theogon. facit: Aurorae Tithonisque filium: Pausanias ex Aethiopia in Aegyptum venisse, et penetrasse usque Susa: fuit et alius Memnon nomine Artaxerxes, rex Persarum, de quo auctor circa olymp. 93.

(159, IV.) Quippe cujus statua usque ad adventum Christi sole oriente vocem dare dicebatur. Desunt in A., L., Al., M., O., P., Vi., O., Pi., Ven., Fa.; duobus Vati., ut in Fux. deest solum quippe, et praeterea ista post dicebatur, attexuntur: ex tunc enim conticuit, hanc statuam ipse sibi posuit.

(161, I.) Iphereus. Sfierus, A.; Spherus, L., Pi.; Sperus, Vi., O. et Jornan.; Sfereus, Cassiodorus; Iphraeus, Fre.; Phereus, Vincen. et Mar.; Saphrus, August. lib. XVIII de Civit. cap. 8; Sferreus, Peta.; Sperreus, Fux. Nostram lectionem inter caeteras selegimus, quia communis est aliis omnibus exemplaribus, 0787B et quia eam fuisse mentem Eusebii constat ex Othone lib. I, cap. 34: Sperus, inquit, secundum Eusebium Iphereus.

(Ibid.) Mamylus. Ita nos ex A., L., V., Pi., Fux. Idem Cassiod. Mamilius, Fa.; Mamylius, Peta.; Mamilus, Vi., O., Reg., Jornan., Fre.; Manilus, Vincen.; Mamelus, Mar., Otho. lib. I, cap. 34, vel secundum Eusebium legendum Mamytas, sicut exstat in Lut.

(161, II.) Amram genuit Mosen, etc. Plurimum interest scire quoto captivitatis Aegyptiacae anno natus sit Moses, cum octogesimus ejus annus respondere debeat, ut ait auctor noster, anno 144 captivitatis. Neque enim codices inter se conveniunt. Nam Vi., O., referunt hoc ad an. 64 captivitatis, P. ad an. 66, Peta. ad ann. 67, Aug. ad ann. 68. Libentius tamen assentior vulgatis et aliis mss. ac Mar. ut in 65 captivitatis annum incidat, quod unica hac ratione satis superque constabit. Etenim usque ad captam Trojam a nativitate Mosis Auctor numerat annos 410, 0787C et ab Abraham 835: si ex his demas 410, supersunt 425. Ergo anno 426 ab Abraham (qui incidit in 65 captivitatis) natus est Moses.

(161, III.) Principium 48 jubilaei. Desunt in A., L., Pi., Vi., Fux., O., Vatic., Peta.: et cum antea essent ad an. 39 servitutis Aegyptiacae, reposuimus ad an. 40, quia ille incidit in ann. ab Abrahamo 401; et si initium 41 jubilaei coepit, ut vidimus, anno 51 Abraham, ergo istius jubilaei initium, ejus an. 401 et non 400.

(161, IV.) Epidaurus, etc. Vetus sedes his retenta ad an. 53 Criassi. Sic enim placitum Fa. et editis, cum uno anno dissentiant Fux., Vi., O., Peta., Pi., qui consignarunt an. 4. Pausanias lib. II tribuit hujus conditum Epidauro filio Pelopis; ipse tamen addit ex opinione Argivorum et aliorum, hunc Epidaurum dici filium Argi, quem hoc eodem tempore vixisse tradit auctor.

(165, V.) Primus regnavit in Thessalia Haemon. 0787D Phorbas Rhodum obtinuit. Cum antea eadem bis haberentur, et sub columna Sicyoniorum, et sub Argivorum et circa eosdem pene annos, nemo est qui non judicet vitio librarii id contigisse. Itaque alterum delevimus ex columna Sicyoniorum, manuducentibus mss.

(Ibid.) Haemon. Hemon, in Vi., O.; Aemon, in Peta. et Pi.; Emon, in Fux., Fa., Fre.

(Ibid.) Primus quadrigam . . . Throchilus. Pro Arogilus ex A., Al., Peta., Pi. et Theone Arati scholiaste, qui ait eum fuisse filium Calliteae, seu Callitiae sacerdotis. Prochilus, Reg., V.; Tochilus, P.; Trochilus, Mar.; Fre.; Pausanias lib. I; Aedo in Chronic. Procidus; Tertul. lib. de Spectac., Arophilus. Trohilus. Vi., O.; Trochlus, Fux.; Arocilus, Lo. Auctor paulo post indicans diversam opinionem scriptorum, eamdem inventionem tribuit Erichthonio. Praeterea plures sunt qui haec ad ann. 14 Phorbantis reduxere. Nam praeter cusos veteres, illi Fa., Lo., Al., sic praestant. Reliqui 0788A vero ab his dissident, et a se invicem. Nam Pi. annum II appingit; Vi., O., an. 18; Fux., Peta., 19.

(Ibid.) Seu proclytus. Hoc defecit in V., Va., Ven., Fa., Mar.

(167, I.) Sparetus. In L., Sparthus; in P., Pi., Sparachus; apud Vincen., Speretus; in Fux., Sparretus; apud Cassiodor., Sputaethus; in Peta., Sparacthus; in Mar., Sparethus. Nostra lectio conformis Jornandi, Fre. et aliis.

(167, III.) Principium 49 jubilaei. Absunt a Pi., L., Vi., O., Fux., Peta. Nos posuimus propter rationes saepe dictas.

(Ibid.) 35 anno Mosis Cecrops regnabat, etc. Hic ego non levem agnosco labem, dum 35 annus Mosis et annus primus Cecropis opponuntur anno 101 servitutis. Quod enim e regione anni servitutis 99 disponi debeant, satis constat ex numeris praecedentibus. Si enim 30 annus Mosis, ut ante dixit auctor, incurrit in 94 servitutis, consectarium est, annum 35 ejusdem cum 99 comparandum: si etiam 0788B numerandi initium non sumpseris ab illo anno 99 servitutis, numquam prodibit illa summa annorum 375, a 35 Mosis usque ad captam Trojam, quam Auctor tantopere necessariam judicat, tam in praefatione, quam in Chronico; sed erunt tantum 373. Contra autem si annum 35 Mosis anno 99 servitutis opposueris, omnes notae numerales erunt immutandae usque in finem libri; neque Trojanum excidium respondebit anno 25 Tautanis Assyriorum regis, sed 27; nec 23 Menesthei regis Atheniensium, sed 25, seu anno 2 Demophoontis; neque anno 3 Labdon judicis Hebraeorum, sed ejus 5; et idem de caeteris regnis statuendum: tamen auctor in praefatione et alias illud connumerat cum 25 Tautanis, 23 Menesthei, 3 Labdon, etc. Porro quod diximus de an. 35 Mosis, idem accipiendum de anno I Cecropis, quia apud auctorem ille annus primus semper debet comitari 35 Mosis, ut ejusdem annus 45 annum 80 Mosis. In his haereo, an librariis, vel auctori tribuendum 0788C sit; sed haec lectoris periti judicio permittamus.

(167, VI.) His temporibus, etc. Ante haec, hunc titulum, Atheniensium regni principium, prae se ferunt 4 Vati., O., Lo., Vi., Peta., pro quo in Fa., Atheniensium regni principatum, non obscura labe. In Fux. vero, Atheniensium principium.

(Ibid.) In Atta. In Acta, Lo., Vi., O., Pi., Al., Fa., Peta., Ven., Lut., De hoc superius et postea.

(Ibid.) Numerantur reges. Sic correximus ex A., L., P., Al., Lo., Ven. et 3 Vatic. pro numerant reges.

(Ibid.) Multa miranda. Nam hinc incipiunt tempora Heroica, quibus omnes dii Graecorum nati sunt, inquit noster auctor lib. X de Praeparat. cap. 3. In Fux., Multa miracula, pro multa miranda.

(169, V.) Triopas. Sic correximus mendum codicum Ven., Lut., B., II., Pet. et So., ubi legebatur Troyphas; secuti sumus codices Vi., A., O., Peta., Fux., Mar. Nam etiam saepissime apud Pausan. Triopas. Sic Tatian. orat. contra Gentes, et Clemens 0788D lib. I Strom., Τριόπας; Euseb. quoque lib. X de Praeparat. cap. 3, Τριόπα; Aug. quoque lib. XVIII de Civit. cap. 8, et Diodor. lib. V Bibliothec. cap. 13, et cap. 16, habent Triopas, quamvis diversae inflexionis et terminationis, ita ut Diodorus dicat Triopus, non Triopas; nisi id interpres, vel typographus fecerit: et lectionem nostram confirmant quaedam mss. quae vidit eruditus Ducaeus, ut testatur in suis Collectaneis in Clement. Alexand. pag. 797, quibus proxime accedunt V., Va., Lo., Fre., ubi Troipas legimus per vocalium inversionem: Trispas in L., Pi. Paulus Leopardus lib. IV Emendat. cap. 9 admonuerat esse legendum Triopas. Hinc corrige Gregorium Turon. lib. I, cap. 17, ubi Tropas.

(169, VI.) Primum in arce. Conjiciebam legendum seu Primum in Atta, seu primum in Acte, pro in arce, cum constet ex Plinio, Herodoto, Hygino et aliis, Primum ortum olivam in Attide, seu regione Actica, et cum sequentia loquantur de Athenis, tamen cum 0789A nullius codicis praesidio juvarer, reliqui integrum. Utraque enim lectio tolerari potest, arx enim illa erat in Acte.

(Ibid.) Et ex Minervae nomine, quae Graece Athena dicitur, Athenae nuncupatae. Locus hic egebat castigatione; restituimus pro Et ex Minervae nomine Graece quoque Athenae nuncupatae, ex A., L., M., P., Fa., Lo., Lod., Pi., Peta., Fux. et 7 Vatic., nisi quod in uno illorum, Quae Graece Ἀθήνη dicitur, Athenae, etc. In Fa., Ven., et ex Minervae nomine Graece, quae Athena: caetera desunt. Certum est ex Platone in Cratino et aliis, eam, quae apud Latinos dicta est Minerva, vocatam fuisse proprio nomine apud Graecos Athenam, et Palladem: dehinc ab utroque nomine urbem sortitam nomen Athenas et Palladias: unde non dubito quin in Chronico Graeco, loco Minervae legatur Ἀθήνη, et ideo non esse incongruam hanc sententiam. Et ex Athenae nomine Graece quoque Athenae nuncupatae, sine illa additione, quae Athenae dicitur.

(Ibid.) Dicebatur autem Cecrops Diphyes. In L., A., 0789B M., Po., O., Lo., Peta., Vi., Fux., Dicebatur autem Diphies: tamen vox Cecrops videtur necessaria, ut sensus sit clarior. In Fa., Dicebatur autem Cecrops Athene.

(Ibid.) Diphyes. Pro Diphyes, in Vi., Peta., O., scriptum est Difies, et in Sa. Defies, in Fux. Dyphyes; sed Vulgata sine dubio caeteris praevalet.

(Ibid.) Id est duabus naturis. Desunt in A., L., M., V., Vat., P., Lo., O., Fa., Peta., Fux., Vi., Pi. Verisimile est haec adjecta fuisse, ut Graeci hujus epitheti, sive cognominis vis exprimeretur; praeter rationes hic allatas ab Eusebio, vide alias apud Suidam.

(Ibid.) Quod cum esset Aegyptius utramque linguam sciebat. Quod esset Aegyptius, et utramque linguam sciebat, Fa.

(Ibid.) Graecam et Aegyptiacam. Desunt in A., L., M., V., Va., P., Lo., Vi., Peta., Fux., Pi., Fa., O.; alia tamen exemplaria non sunt penitus respuenda: nam et Aegyptium genere fuisse Cecropem testatur 0789C Suidas et alii plerique.

(171, IV.) Acengeres. Achencheres, Al., A., Peta., Fux.; Ceris, L., Pi.; Aceneris, M.; Acenteres, V.; Acheneres, P.: Acenceres, Lo.; Acencris, Vi., O.; Vincen.; Acenchres, Mar. Apud Josephum lib. I contra Apionem, Ἀκεγχρὴς, Acenchres; Fre., Aceneres.

(Ibid.) Seu Acencris. Absunt ab L., A., Fa., V., Peta., Va., Vat., Vi., O. et Ven.

(Ibid.) Curetes et Coribantes. In Fa. et Lo., Corretes; in Ven., Corretes; in Pi., Corubantes, appicto y super u. Jam vero si sequamur exemplaria A., L., P., transferenda sunt ad regnum Atheniensium et ad 16 Cecropis. Item si sequamur Lo. et Gregor. Nazianz. orat. in sancta lumina, Plutarch. in opusc., Adon. in Chronic., Isidor. in Chron., et Suidam, legendum esset Corybantes. Sed sine libris nil judicavimus immutandum, praesertim cum faveant graves scriptores. Caeterum ut scias qui fuerint isti Curetes, consule Pausan. lib. III, V, VIII, X; Diodor. Siculum lib. III, cap. 5; Strabon. lib. VII et X, Clementem 0789D orat. ad Gentes; Dionys. Halicarn. lib. I, II et VII; Suidam qui paucis eos describit, Rheae filios, Jovis nutritios, custodes et magistros, aitque fuisse vates, unde proverbium Κουρήτων στόμα, id est, fatidicum. Orpheus scribit duos hymnos de Curetibus, et per eos videtur intelligere ventos. Strabo lib. X ubi plures attulit etymologias nominis Curetum (ut ἀπὸ τῆς κουρᾶς, a tonsura, κουρῆτας, detonsos appellatos; secundum alios a monte quodam Curio), et ubi multa similia attulit, subjungit: nec ipse amplius in digressionis parte de ipsis verba facere verebar, physicam rationem historiae familiarem adjiciens, Curetas Italiam habitantes nomen hoc adeptos esse ferunt, quia sicuti κόραι, hoc est, puellae, muliebres longas stolas induunt; et aliquot interpositis: Curetes itaque, id est, Curatores, vel quia nuper ei ministrarent, vel quia Jovis κουροτροφίαν, id est, alimoniam (utrumque enim dicitur) operati sunt. Quidam putant ex aeris sono, 0790A quo in sacris Jovis utebantur, reperisse musicam. Illud certius est, quam ut probatione egeat, eos solitos uti tympanis et scutis ex saltationibus ad numerum. Plura Clemens Alexand. orat. adhortat. ad Gentes, Dionysius Halicarn. lib. VII Antiquit., et expressit carmine Lucret. lib. II:

Hic armata manus Curetas nomine Graii,
Quos memorant Phrygios, inter se forte caterva
Ludunt, in numerumque exsultant, etc.

(173, VI.) Musaeus. Musicus, Lo., A., P., M., Peta., Fux., Vi., O., Mar.; Muiseus, V.; Moysicus, L., P.; Museus, Fa. Sed nostra lectio sine dubio retinenda.

(Ibid.) Erechthei. Eicthei, A., L.; Cucha, Mar.; Eicethei, M., Vi., O.; Erithei, Fa., V., Va.; Euedei, P.; Eutherae Nymphae filium, Lo.; Erhithei, Ven.; Euectei, Fux. Musaeum quidem alii faciunt Eumolpi filium, ut constat ex Epitaphio, quod illius operibus praefigitur.
0790B
Εὐμόλπου φίλον υἱὸν ἔχει, etc.
Pausan. lib. X facit eum filium Antiphemi. Suidas tres refert: primum Eleusinum Antiphemi filium Orphei discipulum, alterum Thebanum, Thamyra genitum, tertium Ephesinum.

(Ibid.) Judicium Neptuni, etc. Deorum judicium Neptuni, etc.; Vi., Peta., O.

(Ibid.) De contentione regionis. De contentione regnorum, Fa.

(Ibid.) Io Inachi filia. Absunt a Pi. Sed ita leguntur in P., Peta., Io Iasi filia. Iasus autem filius erat Triopae. In A., Fux., Ioiasi filia, unica voce Ioasi ex duabus efficta, sed mendose: licet vero Pausanias scribat Io fuisse filiam Iasi, quia tamen satis est explorata mens Eusebii ex iis quae circa ann. 163 praecesserunt, tutius est vulgatam lectionem retinere.

(Ibid.) Qua in bovem, ut dicitur, versa, Bosphorus appellatur. Hunc locum ita restituimus ex variis exemplaribus, cum antea legeretur in B., H., So., 0790C Pet., Ba., Quae in bovem dicitur versa, et Bosphorus appellatur; in Ven., Lut., quae in bovem dicitur versa, Bosphorus appellatur; in Fa., Bosphorum; in Peta., Bosforus appellatus. Nam pro quae, posuimus qua, ex Lo. et secuti judicium docti Ducaei, qui in Clement. Alexandr. optime conjecerat legendum a qua; sed cum sensus constaret sine a, noluimus adversari omnibus exemplaribus, a quibus abest. Adjecimus quoque ut, ex A., M., Lo., O., Vi. et expunximus et, juxta A., M., Lo., O., Vi., Ven., Lut. et 7 Vati., quae optime respondent superioribus ad an. 164. Verum tota sententia ab Io Inachi, etc., usque ad appellatur, deest in L., Pi.

(175, IV) Chencres. Chenchres, Lo.; Ceneris, Pi.; Acencheres apud Joseph. lib. I contra Apion. Cencres, Fa., Fux.; Cenchres, Peta.

(175, VI) Cecrops in Euboea Athenas condidit, quam et Diadas nominavit, hanc urbem Euboici Orchomenon appellaverunt. Constans est omnium exemplarium consensus. Nihilominus Dominicus Niger geographus 0790D non contemnendus, aliter refert hunc locum Commentar. XI Geograph. pag. 306: Cecrops in Boeotia Diadas condidit, quam Boetii Orchomenon vocarunt, ubi pro Euboea et Euboici repositum vides Boeotia et Boeotii; vereor ne suo marte confinxerit, cum in tanta copia codicum tam mss. quam impressorum quos vidi, nullus ita habeat: forsan deceptus est, quia cum legisset apud Pausaniam, Strabonem, Ptolemaeum et alios Οῤχόμενον esse urbem Boeotiae, quae Diades dicitur, putavit unicam esse et eamdem cum hac, de qua hic Eusebius. Nihilominus certum est aliam esse, quae Diadas appellatur in Euboea insula, cujus etiam meminit Strabo lib. X, ubi agit de Euboea. Nam etiam plures fuisse urbes ejusdem nominis Orchomenos et Athenas in variis regionibus sitas, et norunt omnes, et constat ex Ariano, Aeliano, Plinio, Stephano, et aliis: praeterea Joan. Lonicerus in suis in Pindarum scholiis duas Orchomenos fuisse observat, 0791A alteram in Arcadia quae Polymnerus, alteram in Boeotia, quae Mynidea a Mynido flumine diceretur. Hinc castigabis Fre., ubi hanc ipsam sententiam referens, Carcomenon dixit. In Mar., Cecropis in Euboea Athenas quas et Diacas condidit, quam urbem Euboei Orchomenon appellaverunt.

(175, VI.) Athenas condidit, quam et Diadas nominavit: hanc urbem. In O., Lo., Vi.: Athenas quas et Diadas condidit: quam urbem, etc. In Fux., Fre., Athenas civitatem, quam et Diadas condidit, quam urbem.

(177, II.) Ascades. Ascatades, A. L., P., Pi., Peta. et August.; Ascatadis, M., Lo., Cassiod. In O., Vi., Astacadis; in Fa., Ascadis, et supra, Alias: Ascatadis; in Fux., Aschatades; Otho. lib. I, cap. 18, Aschaltide: idem tamen ibidem, cap. 34, secundum Eusebium Ascades monet legendum: idem habent Jornan. et Vincen., nisi quod hic aspiret Aschades.

(177, VI.) Plato meminit. Memorat, A., L., V., Va., M., P., Lo., O., Vi., Peta.: commemorat, Mar.

(Ibid) Ab Hellene Decaulionis et Pyrrhae filio. Mirum 0791B quomodo hic locus sit adeo varius in re tam vulgata. Nam in O., Vi., a Deucalione et Ellene et Pyrrha; in A., M., L., Al., Lo., Pi., Fre., a Deucalione Hellene et Pyrra hi qui, etc.; in Fa. et 2 Vatic., a Deucalione Hellene et Pirrani; in Peta., a Deucalione Hellenus et Pyrra; in 4 Vati., a Deucalione Bellone et Pyrra hi qui, etc., nisi quod in Vat. loco Pyrra est Priami; in uno ex Vati. Pyrrami; idem quoque in P., nisi quod pro Pyrra, legitur Pyrrachi, et in Lo., Pirra: in Ven. a Deucalione Hellene et Pira hi qui, etc.: in Lut. ab Helene Deucalionis et Pyrrhae filio ii qui, etc.: in O., Vi., a Deucalione et Hellene et Pyrra hii qui, etc. Nam vulgatissimum est ex fabulis poetarum et veterum libris Hellenem fuisse Deucalionis et Pyrrhae filium, licet nonnulli dicant Promethei et Pyrrhae, et eos qui vocati sunt Hellenes, ab hoc Hellene antea fuisse appellatos Γραικούς. Quod clarius docet Aristoteles lib. I Meteor. cap. ultimo: Factum est, inquit, diluvium Deucalionis περὶ τὸν Ἑλληνικὸν 0791C ἐγένετο μάλιστα τόπον καὶ τούτου περὶ τὴν Ἑλλάδα ἀρχαίαν, αὔτη δ᾽ ἔστιν ἡ περὶ Δωδώνην καὶ τὸν Ἀχελῶον· ᾤκουν γὰρ οἱ Σελλοὶ ἐνταῦθα καὶ οἱ καλούμενοι τότε μὲν Γραικοὶ, νῦν δὲ Ἕλληνες, circa locum Graecum, et hic fuit circa antiquam Helladem. Ipsa autem est circa Dodonem et Acheloum. Habitant enim Selli ibi et qui vocabantur tunc quidem Graeci, nunc autem Hellenes. E contrario Apollodorus lib. I (si tamen integer est textus) putat ab hoc Hellene prius nominatos Hellenas, qui postea Graeci vocati sunt. Unde multum aberrant illi, qui quod vident Latinos frequentius usurpare nomen Graecum quam alterum Hellenes, existimant cum Hesychio in voce Ῥαικός nomen Graecus a Romanis inventum addita littera G. cum antea Raeci dicerentur: Ῥαικοὶ Ἕλληνες Ῥωμαῖοι δὲ τό Γ προσθέντες Γραικοί φασι. Sed eorum error convincitur ex Lycophrone et Aristotele, apud quos non semel reperitur vox Γραικός. Suidas quidem tradit Hellenes dictos Graecos ab aliquo Graeco, ἀπὸ τοῦ Γραικοῦ τινος. Sed Plinius, lib. IV, cap. 7, explicat a quo, dum ait illam 0791D partem Thessaliam cognominatam Graeciam a Graeco rege ibi genito, et Hellas et Hellenes ab Hellen, item reges hos eosdem: addit idem, Homerus tribus nominibus appellavit Myrmidonas et Hellenas et Achaeos. Certum est autem nomen Graecus non fuisse extensum ad omnes alias-nationes Europaeas, quas Latini Graecas appellarunt, sicut extensum fuerat nomen Hellenes, nisi a Romanis et ab iis qui inter eos Latine loquebantur, Ab isthmi (inquit Plinius) angustiis Hellas incipit; nostris Graecia appellata. Sicut enim teste Thucydide lib. I ne quidem tempore Homeri adhuc invaluerat mos iste appellandi omnes illas nationes nomine communi τῶν Ἑλλήνων, sed Ἕλληνας dictos tantum, qui ex Phthiotide erant oriundi cum Achille: οὐδαμοῦ τοὺς ξυμπάντας ὠνόμασεν, οὐδ᾽ ἄλλους ἢ τοὺς μετ᾽ Ἀχιλλέως ἐκ τῆς Φθιωτίδος, οἵπερ καὶ πρῶτοι Ἕλληνες ἦσαν, Δαναοὺς δ᾽ ἐν τοῖς ἔπεσι καὶ Ἀργείους καὶ Αχαιοὺς ἀνακαλεῖ: sic etiam diu nomen Graecus fuit 0792A peculiare populo qui incolebat eam regionem quae Hellas dicebatur, usque dum a Romanis fuit extensum ad omnes alios populos qui Graece loquebantur, quique Hellenes dicebantur ab his qui Graece scribebant. Unde videmus recentiores Graecos imperatorum Constantinopolitanorum renuisse dici Γραικοὺς, sed Ῥωμαίους vel Ἕλληνας, ipsos autem non aliter ut plurimum, vocasse Romanos quam Latinos.

(Ibid.) Hi qui prius Graeci, Hellenes nuncupati sunt. Haec ita correximus pro, a quo primum Graeci Hellenes nuncupati sunt, ut olim in B., H., So., Pet., vel hi qui Graece Helnes nuncupati sunt, ut in Ven.; in Fa. qui Graeci Helnes; in Peta. qui prius Graeci Hellenes nuncupati sunt, vel hi qui primum Graeci Helenes nuncupati sunt, ut in Lut. Qua in re secuti sumus mss. Lo., A., O., Vi., M., L., Pi., P., Al., Mar., Fux., Fre., tres Vati., nisi quod in Fre., Hellentes. Ita pridem observarat legi Ducaeus in suis in Clementem Collectaneis, ex codd. Reg., Pi., O., Vi., quae nos ita se habere comprobavimus, ubi duo hi 0792B postremi in manus nostras venerunt.

(179, III.) Principium 50 jubilaei. Desunt in L., A., Pi., Peta., O., Vi. et 3 Vatic.: nihilominus retinuimus, non quod existimemus esse genuina, sed ob auctoritatem vulgatorum librorum et aliquot mss.; reposuimus autem ad annum 501 propter rationes tam saepe repetitas.

(179, VI.) Et Atta sub eo Attica vocata. Emendatior lectio quam olim in Ven., B., H., Pet., Ba.: et Attae sub eo Attici nuncupati sunt; aut in Lut.: et sub eo Attici nuncupati sunt. Hoc nos docuerunt L., A., M., tres Vati., P., Lo., Al., Pi., So., Peta., Mar., nisi quod in Lo. et Pi Acta pro Acte; et in O., Vi.: et Acta Attica vocata, absque sub eo; in Fux.: et terra quae ante Acte, sub eo Attica vocata a filia Cranai regis Atheniensium secundi quae dicta est Attis: vide supra de Acta et Atta.

(Ibid.) Quae prius Ephyra. Sic ex A., Fux., Al., L., M., Va., O., P., Vi., et quod ita scriptum sit 0792C consensu omnium exemplarium circa n. 608, pro, quae prius Ephyrus, ut in So., B., H., Pet.; vel quae prius Epyrus, ut in Lut.; aut quae prius Epirus; ut in Fa., Ven., aut quae prius Epyra, ut in Peta. Plinius lib. III cap. 2, legit Ephirus: Patercul. lib. I, et Gellius lib. XIV, cap. 6, Ephyre; et idem habent Pi, Lo.: at in Lo., Epira; Pausan., lib. II, Corinthiacam regionem Ἐφυραίαν ab Ephyra Oceani filia ait vocatam, urbs tamen auctore Strabone lib. VIII Geograph., Stephano et aliis, dicta est Ephyra, ab Homero Ionice Ἐφυρή. Auctor repetit conditam urbem Corinthum circa annum 608, idque ex varia opinione scriptorum, quos sequitur: alii faciunt multo recentiorem, sicut Velleius, qui tribuit Aletae Corinthiorum regi, seu anno Abrahae 921, si verum est, ut ait, eam durasse an. 952. Nam ex illis duobus numeris efficies 1571, quo anno vides incidere ejus excidium.

(181, III.) Hebraeorum Moses 80 annum, etc. Cum antea ista propter absentem interpunctionem et minusculas 0792D litteras, e quibus inchoabantur, essent obscurata, illustranda fuerunt imprimis interpunctione, deinde adhibitis majusculis litteris ex praescripto membranarum mearum. Cum enim vox illa Hebraeorum redundare videretur, cum titulus columnae hoc idem praeterret, aut fuerat delenda, aut aliunde juvanda, addendo aut columna, aut historia, aut dux: sed quia novitas ingrata, et praeterea in caeteris columnis hoc idem desideratur, ut saltem quid subaudiendum esset, facile suppleretur, vox Hebraeorum et majusculis litteris et adhibita interpunctione debuit a caeteris reparari, quod semel dixisse sufficiat.

(Ibid.) Ex Aegypto Hebraeorum gentis efficitur . . . . an. 40. Ab Aegypto suae gentis regem eis in eremo tradit Pi., L.,

(Ibid.) Moses in Sina monte divino fruitur aspectu. Exsulant a Fux. In caeteris ita vagantur, ut in Peta. ad an. 141 servitutis; in A., L., Pi., P., M. ad ann. 0793A 142; in Vi. et O., ut nos; in excusis ad ann. 2 Mosis. Coercuimus ad ann. I ejusdem; nam tertio mense post egressum ab Aegypto, legem Moses accepit in Sina. Exod. cap. XIX.

(181, VI.) Hercules cognomento Desinaus. In vulgatis legebatur Desinas: sed quia in iisdem secundo loco erat Desinaus, existimavimus posterius esse retinendum; maxime cum alii libri habeant ut plurimum, ultimam syllabam us. Hinc in P. et 2 Vati. Desanatus: in 3 Vati. Desonaas: in Pi. Desanaos: in A., L., M., Vi., O., Al., Sa., Fux., Fre., Desanaus: in So., Lo., Peta., Vincen., Desinaus: in Mar. Dosenaus et Dosonaus: in primis editionibus Ven. et Lut., cum prius sit Desinas, postea legitur Desanaus: in Fa. vero priori loco Dephinas, et scriptum est supra, al. Desinaus, et posteriori loco Decanaus: nec fuit facile dijudicare, quae vox esset purior, cum inter tot cognomina, quibus fuit celebris Hercules, nullum reperiam, quod ad hoc aliquantulum accedat, praeter unicum Dorsanes apud Hesychium et Arrianum: 0793B longius vero petitum crediderim, si ab altero illo epitheto Βοδοίναν derivaris: quod tamen viro doctissimo video utcumque probari, vel si a deschen, manare dixeris, quae vox Hebraeis pinguem seu potentem significat. Nam fuisse epithetum Herculis, ut diceretur pollens et invictus, constat ex inscriptionibus Gruteri pag. 315.

(Ibid.) Memoriam Cappadocibus. Memoriam a Cappadocibus. Peta.

(Ibid.) Eliensibus. Eliniensibus A.; Eliis L., Pi.; Elenensibus M., V.; Heliensibus Peta.; Ellenensibus O., Vi.; Deliis Va. Nil tamen video, cur a lectione Vulgata dimoveamur. Cum enim non improbemus a voce Ἀθηναῖος derivari Atheniensis; cur non idem patiamur, ut ab Ἠλιαῖος Eliensis efformetur. Sic enim plerique scriptores.

(183, II.) Echitreus, Ethireus A., M.; Echyreus, Fux. Prius exstat apud Vincen., Fre., vel, inquit Vincentius, Eritreus: hujus inter veteres nulli, aut 0793C pauci meminerunt, immo nec Pausanias, licet reges Sicyoniorum enumeret.

(183, III.) Ab hoc loco usque ad an. 480. Tota haec sententia abest a Lo. et Fa.: adjecimus vocem loco, ex primis editionibus Lut., Ven., et ex ms. Pi., Vi., O., Fux., Peta., cum deessent in H., So., Pet., Ba. Porro locus assignatus his circa 1 ducatus Mosis, ne cum excusis, qui ad. an. 3 reposuere, laberemur: duces sese praebuerunt Pi., Vi., O., et ratio, quae per annorum subductionem peti debuerat ab exitu Israel, ut docebimus, ad an. 4 Salomonis, licet in Peta. et Fux. sita sint ad an. 2, et in Lo. et Fa. deficiant.

(183, VI.) Apollinis Delii templum, etc. Cave ista eradas, quamvis proxime habeantur. Ita enim omnes libri; licet non omnes ita constanter ad eumdem annum reponant. Nam in Lo. et Fa. sedem habent ad annum 1 Amphictyonis: in Vi., O., ad an. 4; in Pi. ad an. 5; in Fux. ad annum 7; in Peta. ad annum 8 Cranai. Nos eo abripimur, quo frequens librorum numerus.

0793D (Ibid.) Ab Erisichthone. Ita lego secutus Pi. et ipsum Euseb. lib. III de Praeparat., cap. 3, ubi ὑπὸ Ἐρισίχθονος, et Pausaniam lib. I. Accedunt A., L., M., P., in quibus Erisictone, et Fux. Erisicthone. Olim legebatur Erisisthone, ut in II., B., So., Pet., vel ab Erisistone sine h, ut in Ven., Lut.; ab Eristone, ut in Fa.: ab Erysictone, ut in Peta.; ab Erisictone, ut in O., Vi. In Lo. hoc loco ab Erithone, et paulo post ab Erisictone. Post haec verba ab Erisicthone fabricatum in M., L., Al., O., Vi., Pi., adjectum est filio Cecropis; sicut postea, dum idem repetitur, consentientibus omnibus exemplaribus: nec propterea codices accusandi, cum saepe alias similis repetitio contingat, ut ante diximus.

(Ibid.) Aedificatum. Fabricatum est, A., Lo., O., Vi., Lod., P., L., Pi., Fux., Peta.

(185, III.) Primus apud Hebraeos, etc. Exsulant a Fa. et Lo., sed in Vi. et O., posita sunt ad an. 4 0794A ducatus Mosis: in Peta., Fux., Pi., L., A., ad an. 5; in re dubia reliquimus ad an. 6, ut olim.

(185, IV.) Cherres. Peta. Cheridos: Vi., O., Acherres.

(185, V). Crothopus. Scrotopus Pi.; in Lo. Crothophus; in Peta., O., Vi., Fux., So., Sa., Al., Crotopus: sic Eusebius Graece lib. X de Praeparat. cap. 3; nam interpres Crotophus: idem Pausan. lib. I et II, et Clemens lib. I Stromat. Κρότωπος; interpres Tatiani orat. contra Graec. Crotopas: de eodem vide superius.

(185, VI.) Apud Athenas. Deest in L., M., P., Lo., O., Vi., Pi., Fa., Peta. Sed est veritati consentaneum; hinc in Fux., apud Athenienses.

(Ibid.) Nomen. Numen, Fa.

(Ibid.) Constituitur. Constitutum in A., L., M., V., P., Lo., Ven., Lut., Fa., Peta., Fux.; constitutus, O., Vi.

(Ibid.) Atheniensium II Cranaus. Sic restituimus pro Cranaus IV Atheniensium, ut olim in B., H., So., Pet., secuti A., L., V., P., Al., Lo., Pi., Fa., Fux., O., Vi., Vincen., Mar., et primas editiones Ven., 0794B Lut.; et re vera si Cecrops fuit primus, ut jam dixit Eusebius, hic erit secundus, et juxta hanc correctionem, et ex fide eorumdem exemplarium in sequentibus regibus Atheniensium immutavimus numerum, ut qui dicebatur V, dicatur III, et qui VI, dicatur IV, et ita de caeteris, nec dissimulandum in P. legi Cranius pro Cranaus, et in Peta., Lo., M., Ven., Lut., Fa et Vincen., Granaus. Sed nihil haec nos movent; familiare enim est veteribus libris ut G ponatur pro C, et e converso: Justinus lib. VII habet Caranus. Ab hoc Cranao poetae vocant Athenienses Cranaos, et Pindarus Ἀθήνας Κραναάς. Hinc castigabis Fre. apud quem Cradanus.

(Ibid.) Cranaus indigena vocata. Absunt, ut dixi, ab L., Fux., Pi. Sed sunt in aliis exemplaribus et consona his, quae tradit Pausanias lib. I, licet Stephanus lib. IV de Urbibus paulo diverse.

(Ibid.) Apteras, Argonautas, V.; sed mendum est manifestum.

0794C (187, III.) Moses in deserto. Assignantur ut in vulgatis, anno 15 Mosis, in omnibus codicibus, praeter Vi. et O., a quibus absunt.

(187. IV.) Telegonus. Prius cum aspiratione pingebatur hoc loco Thelegonus; ea tamen omittenda visa est ad imitationem membranarum, et ipsorum vulgatorum paulo ante, sicut etiam apud Dionys. et Justin. lib. VII, dum ait, regnasse fertur Telegonus pater Asteropaei, licet ibi pro Telegonus, videatur legendum Polegonus, vel Palegonus ex Homero Iliad. φ:

Ἀστεροπαίῳ ἐπᾶλτο, χατακτάμεναι μενεαίνων,
Υἱέἳ Πηλεγόνος.

(Ibid.) In Aegypto regnavit secunda, Telegonus Oris Pastoris filius septimus ab Io, et ab Inacho; et illud Cranaus indigena ex cujus, etc., usque vocata. Nil corruptius in toto opere. Nam primo in editis illa In Aegypto regnavit secunda omnino deerant, et statim post illa Atheniensium II Cranaus an. 9, et ad annum Cranai legebatur Telegonus Oris Pastoris filius septimus 0794D ab Io et ab Inacho: postea sequebatur nova sententia, Cranaus indigena ex cujus, etc.; nec minus corrupte, in omnibus fere mss. Nam in A. ad illum annum primum Cranai, et post illa verba Atheniensium, etc., Oris pastoris filius septimus ab Inacho, sine his, In Aegypto regnavit secunda Telegonus, quasi significet Cranaum esse filium Oris: postea sequebatur ut altera sententia Cranaus indigena, etc., usque ad vocata In Lo.: In Aegypto regnavit Telegonus, idque ad an. 48 Cecropis: Oris Pastoris filius ciabinaco ad an. 1 Cranai, post illa Atheniensium II, etc.: haec autem Cranaus indigena, etc., ad an. 3 Cranai: in O., Vi., Va., P., ad an. 1 Cranai, et post illa Atheniensium, habetur Telegonus Oris Pastoris filius septimus ab Inacho: deinde ut nova clausula Cranaus indigena, etc.: idem in Vat., nisi quod legatur Telegonus Oris Pastoris filius et Io ab Inacho. In L., Pi., sub columna Aegyptiorum ad an. 4 Cherres, 0795A qui respondet ad an. 49 Cecropis: in Aegypto regnavit secunda Telegonus Horis Pastoris filius septimus ab Inacho; illa Cranaus indigena, etc., desunt penitus: in O., Vi., ad an. 1 Cranai et an. 6 Acherres in columna historiae: In Aegypto regnavit Telegonus Oris Pastoris filius septimus ab Inacho Cranaus indigena ex cujus, etc. In M., sub columna Aegyptiorum ad an. 4 Cherres: In Aegypto regnavit secunda Telegonus Oris Pastoris filius, et sub columna Atheniensium, ad an. 1 Cranai, et post illa Atheniensium II, etc., septimus ab Inacho, sequitur: Cranaus indigena, ex cujus, etc. In Peta., sub columna Aegyptiorum ad an. 5 Cherres: in Aegypto regnavit Thelegonus; et sub columna Atheniensium ad an. 1 Cranai, et post illa Atheniensium II, Cranaus an. 9, sequitur ad an. 2 Cranai: Oris Pastoris filius septimus ab Inacho Cranaus indigena, etc., significans Cranum esse filium Oris: In Fux., in columna Aegyptiorum ad an. 5 Cherres: In Aegypto regnavit Telegonus; et ad an. 6, ut altera periodus, secunda 0795B Aegypto regnavit Telegonus Horis Pastoris filius septimus ab Inacho: illa autem Cranaus indigena, etc., desiderantur ut in Pi., L.; sed in Fa. et prima editione Venetiana, post illa Atheniensium, etc., legitur et ad an. 1 Cranai, Oris Pastoris filius, et Oi ab Inacho, sine voce Telegonus: postea ad an. 3 Cranai, Cranaus indigena, etc., et sine illis in Aegypto regnavit secunda Telegonus Marian. ad an. 2693: Argivorum Oris Pastoris filius septimus ab Inacho inventus est; postea ad an. 2694, ut nova sententia: Argivorum Cranaus, etc., indigena, usque vocata. Difficile fuit judicium facere ex antiquis auctoribus, tum quod de illo Telegono nil pene scribant, tum quod de Oro non minus fere inter se dissentiant. Nam Plinius Horum (sic enim scribit cum aspiratione lib. 30, cap. 15) Assyriorum regem facit; Diodor. lib. I, cap. 2, et lib. III, cap. 4, filium Isidis. Pausan. lib. II: Orum, inquit, in Troesenia aiunt genitum, mihi tamen Aegyptiacum, non Graecum nomen esse videtur. At illum 0795C regnare dicunt, etc. Herodor. lib. II ait inter deos, qui in Aegypto primi imperarunt, postremum regnasse Osiris filium, quem Graeci Apollinem nominant; Graeca lingua est Dionysius, id est Liber. Quam omnem varietatem, ne chamaeleon quidem, licet omnes colores induat, imitari posset: maluimus ergo sequi illos codices, qui et veritati, et sibi mutuo conformes videntur. Errorem autem inde manasse conjicio ex eo quod cum antiquitus tota historia obtineret primum locum seu columnam (ut licet adhuc cernere in Vi., O.), hae duae sententiae se invicem sequebantur non distinctae interpunctione, qua carent omnes fere libri mss. Quod autem una pertineret ad sextum annum Cherres regis Aegypti, et altera ad primum annum Cranai, qui erant sibi oppositi, indicabant diversi colores, sicut declarat Hieronymus in sua praefatione. Defectus ergo interpunctionis et colorum fecit, ut illae sententiae postea sic confusae, et permixtae fuerint ab ineptissimis librariis. Quod autem 0795D Eusebius filium Telegonum Oris Pastoris dixerit, id factum ad distinctionem aliorum ejusdem nominis, ut Telegoni filii Ulyssis, et Circes, de quo frequens mentio in fabulis poetarum. Sed si sermo sit, ut videtur, de Oro quem paulo ante regem Aegypti appellavit, qui fit ut Orus ille vocetur Pastor, cum multa ante dynastia Pastorum defecerit, nec is ad eam, imo ad illam quae Diopolitanorum dicitur, annumeretur. Sed malo ab erudito lectore haec excuti. Subjungo hoc tantum, non temere Cranaum ab Inacho septimum numerari; nam si per reges Argivorum, regnum Cecropis computes, septimus rex reperitur post Inachum. At Telegonus multo excedit hunc numerum in regibus Aegyptiorum. Ex his autem omnibus conjicio, quo jure Julius Africanus, teste Eusebio lib. X de Praepar. cap. 3 affirmarit, usque ad olympiadas nil exploratum in historia Graecorum inveniri, sed omnia confusis conscripta temporibus.

(187, VI.) Deucalionis filius, etc. Hic stes velim, 0796A cum fluctuent libri in sede assignanda huic periodo. Nam A., L., Peta., Fux., Pi., O., Vi., circa annum 1 Amphictyonis collocant; in Fa. circa annum 7; in Lo. circa annum 8 Cranai. Tu habe fidem vulgatis, et majori membranarum numero.

(Ibid.) Amphictyon. Sic emendavimus pro Amphitryon ex A., P., 3 Vati., Vincen., et ex Clemen. lib. I Stromat., Pausan. lib. III, Apollodoro lib. I, Stephano de Urbibus, August. lib. XVIII de Civit. cap. 22, Orosio lib. I, cap. 9, emendato a Fabritio; nam antea legebatur Amphitryon. Nostrae lectioni est affinis illa O., Vi., Pi., Amphictheon; L., Amphicthon; Lo., Amphicton; V., Amphicthon; Fa., Amphiteon; Amphition, Fre. Justinus vetus lib. II, habet antiquam lectionem, restitutus autem per Bongarsium Amphictyon. Caeterum posuimus numerum tertius pro quintus, et eadem ratione qua fecimus Cranaum secundum: quod similiter observabimus in sequentibus regibus Atheniensium.

(189, IV.) Epaphus filius, etc. Haec periodus locum 0796B obtinuit in Peta., Fux., sub columna Atheniensium circa Amphyctionis nonum, e regione anni 15 Cherres: in Pi. vero et Fa. sub columna Aegyptiorum ad an. 10 Cherres: in O., Vi., demum, ad eumdem quidem annum; sed ad quam columnam reduci debeat, minus certum, cum historia in unum conferta sit, et colorum varietatem non exprimat, qui distinctionis canonum seu columnarum habentur indices.

(Ibid.) Filius Io et Iovis. Filius Ionis, et Jovis A., Peta.; filius Jovis, M., O., Vi., Ven., Mar., Pi.; filius Io. L., absque et Jovis. Vulgata lectio caret omni dubitatione, cum constet ex Apollodoro lib. II et aliis Io nupsisse Jovi, postquam nupsisset Telegono regi Aegypti, et procreasse ex Jove Epaphum, Epaphum vero uxorem habuisse Memphim Nini filiam, de cujus nomine Memphim urbem nominavit. Poterat tamen videri lectio illa, filius Io, sine ex Jovis, magis germana Eusebio, quia prius dixerit 0796C Epaphum genitum ex Io et Telegono: nihilominus praevaluit major numerus exemplarium.

(Ibid.). Condidit, cum Aegypto secundae regnaret. Condidit cum in Aegypto secunda regnaret, Peta., L., Pi., A., Lo., Vi., O., Sa., sex Vati. At in Ven., II., B., Pet., Ba., corrupte legitur secunde sine diphthongo.

(Ibid.). Armaeus. Armaos L., A., V., Armaus Lo., vel Armus, licet littera u non sit bene formata: Armais Peta., Fa., Fux., Mar., Pi., Sa.; sic et Josephus ex Manethone lib. I, contra Apion. Armabis. Al. Armagis Vi., O. et Vincen. Verum in rebus peregrinis, et quasi fictitiis parum interest quid seligas.

(191, IV.) Cath filius Trismegisti floruit. Absunt ab L., A., P., Lo., Pi., Peta. et 3 Vati.; sed in Vi., O., ad an. Remessis 24, legitur his temporibus Tat filius Hermetis Trismegisti fuisse dignoscitur.

(191, V.) Argis. Stenelus an. 11 Castoris de Argivorum principibus, etc., usque primo regnante Atreo. 0796D Locus erat corruptus et perturbatus, cum prius haec verba Castoris de Argivorum principibus, sine ullo sensu transposita essent ante illa, Argis Stenelus (seu Stelenus), ut ante, et legeretur Argivorum Stenelus Castoris de Argivorum principibus Stenelus IX. Argis an. 14, mox sequebatur cum Stenelum Danaus, etc. Sed secuti sumus codd. A., L., Pi., ut illa cum Stenelum et usque regnante Atreo, sint verba Castoris antiqui scriptoris, quem saepe citat Eusebius; ita ut post vocem Castoris subintelligenda sit vox, verba, vel testimonium: quasi dicat, haec sunt verba Castoris de Argivorum principibus cum Stenelum, etc.; vox autem Argivorum erat omnino superflua, aut delenda erat altera Argis. Porro vox sequens Stenelus bis erat repetita ex eo quod olim, cum tota historia contineretur certa columna, vox illa simplex Stenelus erat in canone regum Argivorum post numerum 21, qui est ultimus regni Crothopi, et ante illum numerum 1, qui est primus regni Steneli. Caetera Argis 0797A Stenelus IX, an. 11, erant in columna historiae, ut adhuc cernere licet in O., Vi. Sed cum historia quaeque fuit in suum canonem traducta, utrumque retinuerunt sine judicio; ideo alterum delendum fuit; consule superiora. Ad evitandam amphibologiam omnem notanda duo, primum quidem duos esse, qui appellatione hac admodum sunt vicini, quorum alter rex Argivorum, alter Mycenarum, de quo antea vulgati circa an. 715, sicut videre licet in notis: secundo illam vocem Stenelus incredibili varietate in membranis et libris excusis efferri. Nam primae editiones Ven. et Lut. modo Stellantus ut hoc loco, quod idem habent chirographi S., V., Va., et is quem citat Loaisa in chronicon Isidori, nisi quod habeat aspirationem: modo Stelenus ut circa annum Abrahae 532, in O., Vi., P., A., L., M., Pi., Peta., Fa., Sa., et tribus mss. Fab., primo loco Sthenelantus, secundo vero Stenelus, vel Stelenus, servata ferme eadem utrobique orthographia. In Lo. et Al. priori loco Thelantus, posteriori Stenelus. In Fux. illic 0797B Syenelantus, hic Stenelus (ut etiam Fre.), modo per h, modo absque h; editiones Basilienses, et Sonniana habent utrobique Stelenus. Variant etiam auctores; nam Clemens lib. I Stromat., Pausanias lib. II, Sthenelas; sic Orosius restitutus lib. I, cap. 11, vetus vero Stelenus. At Euseb. X. de Praeparat. cap. 3, Σθενέλαος quod interpres reddit Sthenalus, Tatianus oratione contra Graecos Stelanus: non est negligendum servari non le, sed ne, syllabam mediam ut plurimum: quae varietas minus mira videri debet, cum jam tempore Augustini grassari coepisset: is enim lib. XVIII de Civit., cap. 8: Rex, inquit, Argivorum nonus Sthelenas, sive Stheneleus, sive Sthenelus, varie quippe in diversis auctoribus invenitur. Si quid ergo statui posse videtur, quo alter ab altero dignoscatur, vocato nobiscum illum quidem Stelenum, hunc vero Stenelum; neque tamen contendo utrumque aliquando confundi apud Pausaniam, Strabonem, Homerum, Aristotelem et alios bonos auctores, 0797C et apud illos modo cum h, modo sine aspiratione: quod si veritatem originis spectes, Sthenelaus potius scribendum quasi σθένος λάου, robur populi. Porro tota illa periodus non ita certa est in chirographis. Nam in Peta. non exstat, sed in Vi., O., ad annum 8 Steneli revocatur; in Pl. ad annum 1, in Fux. ad an. 4, in Fa. et Lo. ad annum 20 Crothopi; quos imitantur excusi. Sed quid est cur de anno tantopere simus solliciti?

(191, VI.) Erichthonius. In Lo., Irictonihus; in L., Mericthonius; in V., Pi., Erithonius; in Fre., Ericthonius; in O., Vi., Fa., Peta. et apud Vincen., Erictonius; absque controversia tamen primum magis probandum. Nam praeter caeteros mss. et primos editos Ven. et Lut., in quibus ita reperitur, sic scribunt Hieronymus lib. I adversus Jovin., Pausanias lib. I, Isocrates in laudatione Helenae, Apollodorus, Virgilius, Ovidius, Isidorus, et August. lib. XVIII de Civit. cap. 12, qui, ut plurimum, sequitur Eusebii 0797D chronicon. At Plinius lib. VII, cap. 56, Erchitonius per unicam aspirationem.

(Ibid.) Semeles. Semelae tam hic quam in aliis locis in A., L., P., Peta.; Semele, V., P., Lo., Fa., Fux., Ven., Lut., O., Vi. Sed lectio nostra est Horatii Ode 19, et aliorum: utrumque est in usu.

(Ibid.) Homero Erechtheus. Placuit haec scribendi ratio potius quam antiqua Eritheus, tum quia sic docuerunt O., Vi., a quibus non longe Eretheus Lo., Fa.; Erictous Pi., Erecteus Peta., Erictheus Fux., tum quia apud Homerum II Iliad. δῆμον Ἐρεχθῆως μεγαλήτορος ubi genitivus Ionicus a nominativo Ἐρεχθεύς; sic habet Pausanias lib. II; incuria typographi posthabuit nostram emendationem, cum retinuit Eritheus.

(191, IV.) Filium Steneli. Quare Steneli potius quam ut olim Steleni, et idem in sequentibus, vide quae de his supra notavimus pag. 40.

(Ibid.) Pelopidae. In Fa., Fux., Pelopide; in L., 0798A Pi., Pelidae; sed vitiose. Nam Atreus et Thyestes fuerunt filii Pelopis, teste Apollodoro lib. II, et aliis.

(Ibid.) Primo regnante Atreo. Desunt haec verba in L., Pi., sed exstant in aliis: posuimus vero Atreo pro Atteo, ut erat in Ven., H.; vel Attaeo, ut in aliis editionibus Ba., So.; vel Acraeo, ut in Al.; vel Atraeo, ut in A., P., quinque Vati. Secuti sumus O., Vi., Peta., Lo., Fux. et Pausan. lib. II, et quia idem auctor lib. X de Praeparat. cap. 3, et inferius consentientibus exemplarib.

(193, I.) Amyntas. Amintes, Peta., Fux., Lo.; Pi., O., Vi., Amyntes; Cassiod. et Jornan., Aminthes; Fa., Anintes; Vincen., Amnites; verum prius receptius est, ut videre est apud Cyrillum lib. I contra Julianum, et alios.

(193, IV.) Remesses. Mermesses, Fux.; Ramesses, Cyrillus lib. I contra Julia.; Remessi, Pi.

(Ibid.) Qui et Aegyptus. Sic pro qui et Aegyptius ut olim, ex L., O., A., Vi., Fux., et ex ipso auctore 0798B paulo post. Desunt tamen in Pi.

(Ibid.) Aegyptus quae prius Aeria. Pro Aeria in L. Eria, ut etiam Mar.; Erial. O., Vi.; Aerea Isidor. lib. XIV: Orig. c. 3. Sed alia exemplaria Aeria, ut etiam apud Diodor. lib. I, Gellium lib. XIV cap. 6. In Peta. abest quae prius.

(Ibid.) Dicebatur ab Aegypto. Sic nos secuti A., Lo., L., P., O., Vi., Pi., cum antea legeretur, dicebatur ab Aegyptio.

(Ibid.) Ab Aegypto tunc ibi regnante. Ab Aegypto rege Pi. At in Fux. A., Peta., Lo., P., pro ibi, legitur sibi, sed sensus eodem recidit.

(Ibid.) Cui datum est regnum, ejecto Danao. Haec non sunt in 4 Vati., A., P., Fa., Fux., Lo., Pi., O., Vi., L., M., Mar., Peta., sed tamen sunt consona veritati historiae.

(193, VI.) Arcas. Archas, Peta., Fa., Vi., O.; Arcus, Fux. Scriptura vulgata est Pausaniae lib. VIII.

(Ibid.) Callistonis. Calisto, Lo., Vi., O., Peta.; 0798C Callestonis, Pi.; Pre, et alia mss. sequuntur vulgatam: quibus consentit Pausanias, dum hanc historiam explicat lib. VIII.

(195, III). Constituitur Jesus. Unus omnium codicum consensus, ut scribendum proponant Jesus vice Josue, ut vulgus: quin et Septuaginta, evangelistae, et apostoli Act. VII, Hebr. IV. Immo et veritas Hebraica Neemiae VIII, versu 17, et antiqui Patres non sine mysterio incredibili, ut sic Josue dux populi adumbrare intelligeretur Christi gesta, quem nomine referebat; et ut is Hebraeos in terram sanctam introduxerat, sic futurum ut Christus pios coelo restitueret, et alia id genus quae ad redemptionem generis humani pertinent.

(195, V.) Regnavit Gelanor. In V., Galaton; in Mar., Genalor; in P., Gelanos; in H., B., So., Pet., Gelenor. Nos maluimus sequi A., Lo, L., O., Vi., Sa., Fux., Ven., Lut., Pi., Peta., Fa., ut etiam Pausan. lib. II, et Plutarch. in Pyrrho, et alios 0798D plures.

(Ibid.) Danao tradiderunt. In Lo., L., Peta., Dardano tradiderunt; in P. utrumque; in Pi., Dardanio tradiderunt; in Fux., Danaoque regnum suum crediderunt; sed in illis mendum apparet manifestum ex ipso contextu et Pausania lib. II, itemque ex Strabon. lib. V, et Oros. lib. I, cap. 11.

(Ibid.) Vindicavit. Vendicavit Fux., Vi., O.

(Ibid.) Expulsus Aegypto. In M., O., Vi., expulso fratre Egisto; in Pi., expulso Aegypto. Vulgata lectio est sine dubio retinenda. Nam idem est cum eo, quod prius dixerat, Danaum ejectum fuisse ab Aegypto: et tantum abest, ut Danaus expulerit fratrem, quin a fratre expulsus; cujus nomen erat Aegyptus, seu etiam Aegyptus: sed diserte haec Scholiastes Apollonii in lib. I Argonantar., ubi agens de conditore navis, Argos Ἄλλοι δὲ λέγουσι Δαναὸν διωκόμενον ὑπὸ Αἰγύπτου πρῶτον κατασκευάσαι.

(Ibid.) Erichthonius primus quadrigam junxit. Quadrigam 0799A invexit Lo., sed prior lectio est aliorum exemplarium, et Tertulliani lib. de Spectacul., Comestoris ex Eusebio, et Virgilii III Georgic.:

Primus Erichtonius currus, et quattuor ausus
Jungere equos, rapidusque rotis insistere victor.
Quibus convenit Plinius lib. VII, cap. 56. Hac de re vide supra. Jam vero haec reduximus ad an. 4 Danai, secuti Lo., Fa., Peta., Fux., Pi. Nam licet in tribus posterioribus sit sub columna Atheniensium, idque ad annum 17 Erichthonii, nihilominus cum simul concurrant annus 17 Erichthonii, et 4 Danai; praeterea cum columna Atheniensium, ad quam jure haec pertinebant, plura hic non caperet, ad viciniorem fuit recurrendum. Rursus quamvis in O., Vi., columna dignosci nequeat, omnia in unum congesta cum sint, opponuntur certe anno 13 Erichthonii, qui ultimo Steneli respondet.

(195, VI.) Orithyia. In O., Vi., Ven., Lut., Fa., Vincen., 0799B Orithia, et passim apud Herodotum, et alios per i finale, sine y: aliquando per y, ut apud Justin. lib. X; in tribus Vatican. Orinthia. Consultius tamen visum est antiquam orthographiam retinere cum utroque y et i, tum quia ita tam caeteri editi, quam chirographi, tum quia sic exstat apud Stephan. de Urbibus, Cicero. lib. III Tuscul., Pausan. lib. I, Strabon. lib. VII Ὀριθυῖα, Oros. lib. I et alios quamplurimos: Plato in Phaed. scribit Orithya, Ovid. libr. VI Metamorph., Apollodor. lib. III, Apollonius ejusdem Scholiastes in I Argonaut. Nam diphthongus Graecorum υι exprimitur a Latinis per y et i.

(Ibid.) Orithyia Erechthei, qui et Erichthonius dictus est, a Borea Thrace rapitur. Non dubito esse delenda, quod absint ab L., P., M., Lo., Pi., O., Vi., Fux., Peta., quinque Vati., et quod legantur circa annum 608. Tamen quia exstant in aliis chirographis et ad oram Vat. et Fa. ad annum 11 Erichthonii, licet in posteriori supra scriptum sit in alio codice 0799C haec (scilicet Orithyia, etc., usque in Libya aedificata est) anno (Erichthonii) 15 incipiunt, liberum fuerit lectori retinere, et ubi voluerit, collocare. Nam cum fabulosa sint, quo minus certa, minus certum habent situm.

(Ibid.) A Borea Thrace. Sic juxta sequentia ad annum 528, et ex Al. et Vincen. pro arborea trace, ut in Ven., Lut., Fa., vel Borea trace, ut in aliis editis: et nostra lectio confirmatur ex sequentibus circa annum Abraham 630. Unde nullus improbarit, quod ita diviserimus, in duo nomina, et cum aspiratione scripserimus, maxime qui legerit Ovidium locis citatis, Pausaniam loco superiori, et passim Strabonem, Solinum, Melam, Apollonium et ejusdem Scholiastem lib. I. Argonaut. ubi fuse haec, et alios plures scriptores. Nam quod Boreas dictus sit Thrax a patria Thracia, nemo nescit.

(Ibid.) Triptolemus longa navi Eleusin veniens ibi frumenta distribuit. Haec non minus sunt suspecta, cum iisdem verbis repetantur circa ann. 604, eaque 0799D rejecerint libri manu exarati supra citati; nihilominus quia editorum vetustissimi ea habent cum aliquot mss., antiquitatis commendatio deleri prohibuit.

(197, III.) Continent annos 3730. Pro 3730 legitur in Al. 3738, in Fux. 3830. Sed male, ut constat tum ex aliis exemplaribus, tum ex Contracto, Adone, et Beda, qui eadem ex Eusebio referunt. Adde quod si annos ab Abraham 545 addideris ad 3184, qui praecesserunt, fient usque ad primum annum Josue 3730.

(Ibid.) Principium quinquagesimi primi jubilaei, etc. Horum varius est situs pro varietate codicum. Nam in Pi., L., collocantur ad annum 40 Mosis et ab Abraham 545; in Vi., O., Fux. et Peta. ad annum 1 Jesus sen Josue, qui est ab Abraham 546, et ita pridem legisse se testantur in Chronicis Eusebii Beda, Ado, Marianus, et Contractus: in Lo. ad annum 5 ejusdem Josue, vulgati vero ad annum 7 reposuere, 0800A qui est ab Abraham annus 552. Nos circa sextum Josue disposuimus, quia ille annus concurrit cum quinquagesimo primo anno ab Abraham. Etenim si initium quadragesimi primi jubilaei (nam illius situs videtur fundamentum et ordo caeterorum) incidit in annum 51 Abraham, ut superius demonstratum, et 50 jubilaeum in annum 501, immo etiam annus 835 secundum Eusebium, et secundum Hebraeos concurrit cum anno captae Trojae; ergo principium jubilaei quinquagesimi in 551. Hoc certius est, quam ut probari debeat. Econtrario si constitueris ejus initium ad annum 1 Josue, oporteret initium 41 jubitaei incidisse in annum 46 Abraham: ut etiam si initium 81 jubilaei concurrit cum 31 anno Christi, necesse est 51 jubilaeum incidere in primum Josue. Nec tamen adversabor, quin aliquo modo defendi queat situs hujus jubilaei ad an. I Josue; fieri enim potest ut illi veteres Hebraei aliter quam Eusebius terminarint seu dimensi fuerint annos Abrahami, Isaaci, Jacobi, Josephi, et servitutis Mosis: ex quibus ille 0800B subducit summam 545 usque ad primum Josue. Idem dicendum de annis ducum seu judicum a Josue usque ad supradictum annum 835: sic tamen ut tandem circa illum annum Hebraei convenirent cum computo Graecorum, et Latinorum. Adde quod diversa erit ratio anni Hebraeorum, ab anno aliarum gentium; sicut notant ex Africano Hieronymus in Daniel. IX, et ante eum Eusebius lib. VIII de Demonst. cap. 2, dum aiunt 475 annos Romanos, et solares facere annos Hebraicos 490. His tamen omnibus superiores rationes potiores visae sunt.

(197, IV.) Busiris Neptuni. Rei non certae incertus situs, Nam in Pi., L., Fa. et Lo. constituuntur in serie Aegyptiorum: ita tamen ut in Pi., L., Vi., O. sint ad annum 12 Remesses; in Fa. ad annum 19, in Lo. ad annum 31. At in Peta. et Fux. sub columna Atheniensium; in Peta. quidem ad annum 29 Erichthonii, in Fux. ad annum 30, qui opponitur 26 Remesses; in editis ad an. 20, quos sequimur. Quid 0800C vero alii chirographi, pendet a meis prioribus curis, quae quia perierunt, periit memoria. Caeterum ubique Busiris proponitur per i, praeterquam in Fux., ubi Busyris, ut apud Virgilium, Senecam, Ovidium et poetas, sed vulgata scriptura est Plutarchi, Plinii, Strabonis, et aliorum.

(197, VI.) Proserpinam rapuit Orcus Molossorum rex. Licet haec absint ab iisdem chirographis et exstent iisdem verbis repetita circa annum 620, quominus tamen expungeremus, prohibuerunt nonnulli manuscripti libri, ac praeterea editi omnes, et ipsa lex, quam nobis diximus, ut nil nisi quod penitus absurdum, deleremus. In Va., Ven., Lut., Molopsorum; in Fa. Molopxorum; sed quam mendose, norunt, qui vel tantillum apud geographos et historicos sunt versati: accedit consensus aliorum exemplarium hic, ad annum 623.

(Ibid.) Perseus occidit Gorgonem. Idem de his esto judicium, ut licet videantur eradenda iisdem de causis, propter rationes tamen jam dictas retinenda 0800D fuerunt. Plura de hac re apud Diodorum lib. III c. 4, Pausan. lib. II, et Strabon. lib. VII.

(Ibid.) Dionysius Nysam, etc., in India condidit et a suo nomine eam sic appellavit. Isthaec non secus ac tres notae superiores, amovenda essent. Nam exsulant ab iisdem mss., et iterum leguntur circa 685, pag. 59; verum cum reclament editi et Vat. eorumque lectio recepta sit, nefas nos ea rejicere: non celabo in Vat. legi in Achaia, pro in India, sed perperam. Nam licet inveniantur decem Nysae (seu Nyssae ut apud Stephanum, Arrianum, Melam et alios), nulla tamen est in Achaia. Quando autem mentio sit urbis Nysae sine addito, semper est intelligenda Nysa Indiae.

(Ibid.) Cyrene in Libya aedificata est. Iterantur haec ad ann. 68, et circa olympiad. 4; quominus tamen eraderemus, prohibuit novitatis odium et rationes praecedentes.

0801A (Ibid.) Libya. Vulgares habent Lybia. Observandum saepius in hoc libro vocem hanc oberrare veste varia. Nam modo Lybia, modo Libya, nonnumquam etiam Libia, prout variant non solum mss. sed et editi. Haec varietas dedit nobis ansam, ut quod magis probaremus, eligeremus. Placuit ergo prae caeteris Libya. Nam praeterquam quod saepius reperitur tam in vulgatis, quam in mss. aliorum scriptorum auctoritas id a nobis obtinuit, qui ita exhibent ut Thucydides, Plutarchus, Plinius, Pausanias, Seneca, Diodorus, Strabo, Ptolemaeus, Stephanus, Virgilius, Solinus, Justinus, Hieronymus, Socrates, Augustinus, Orosius, Marianus, Statius, Seneca, Aelianus, Lucianus, Claudianus, Manilius, Horatius, et alii: sed praecipue quia ita Judith III, Ezech. XXX, Dan. XI, Act. II, et alibi passim; et fuit necesse auctorem sibi ubique constare. Nam erat corrigendus vel hoc loco vel in sequentibus. Non ibo tamen inficias, quin alterum bonos auctores habeat patronos, immo eos ipsos, quos citavimus, qui nonnumquam, licet raro, 0801B per y scribunt in prima syllaba. Notaveramus autem sic legendum Libya, sed excidit librario, unde numerabimus inter errata.

(199, III.) Jesus successor Mosis terram Palaestinorum Judaeae genti sorte distribuit. Quam sit necessaria ratio anni a partitione terrae Sanctae, nemo est qui ignoret; ideo haec paucis sunt examinanda. Excluduntur quidem ab O., Vi., sed in caeteris varias sedes occupant. Nam in vulgatis, ut etiam in Lo. et Fa. reponuntur ad an. IX Josue: in Pi., Peta., Fux., Mar., ad an. 10. Quid alii libri, videant ii, qui priores meas observationes retinent: licet non adeo sit facile judicare certo ad quem annum reduci debeant. Cum Scriptura nil certi definiat, tamen ut praemonuimus, colligi potest ex Levit. XXV, et jubilaeum Mosaicum, et terrae Sanctae partitionem idem habuisse anni initium. Praeterea certum est ex Josue XIV, post annos 45 a terra explorata, accidisse illam partitionem. At si exploratores missi sunt an. 2 exitus 0801C ab Aegypto, ut etiam colligi potest ex Num. XIII et XXXII, et Deuter. I, ergo merito illa partitio assignanda videretur, si faverent libri, eidem anno VI Josue, quo auctor initium sui jubilaei chronologici constituit: unde non dubito quin et tunc deinceps concurrant hujusmodi jubilaei cum Mosaicis; immo spatia illa, seu interstitia annorum 50, quae praecesserunt ab orbe, non ob aliam causam ab Hebraeis nomine jubilaei appellata videntur, quam propter hunc annum, qui efficit ut partitio temporum praecedentium fiat congrue per quinquagesimos, centenos et millenarios completos.

(199, V.) In Creta regnavit Lapis. Pro Lapis in Al. Apis; in Fux., Lut., Vi., O., Japis; in Peta., Pi., L., Lappis. Sed quia video alios codices convenire in veteri lectione, non dubito esse mendum in his: de illo rege nulla memoria veteres.

(199, VI.) Danaus per 50 filias, etc. Vaga est horum sedes. Nam in Pi. circa primum annum Danai: 0801D in O., Vi., ad annum 9 Steneli: in Fa. ad annum 18 Erichthonii: in Lo. ad annum 20: in Peta, ad annum 21.

(Ibid.) Filius Aegypti fratris. Nemo est qui non probet, quod loco Egisti, recensuerimus Aegypti, juxta Lo., Pi., Mar., et Orosium lib. I, cap. 11. Licet enim plures codices habeant prius, tamen cum idem ex utroque nomine appellaretur, ut videre licet apud Ovidium lib. III de Ponto, apud Josephum lib. I contra Apionem, apud Pausaniam lib. II, Apollodorum lib. II, Theopompum lib. III, et alios plures; ex altero autem ut communiori ortum proverbium Aegypti nuptiae, et auctor regnum illius hic referens non semel vocet Aegyptum, non Egistum; verisimile est in eadem appellatione, ne quam dubitandi causam praeberet, constanter perseverasse.

(Ibid.) Evadente solo Lynceo. Pro Lynceo in Lo. Lynteo: in Fux. Lintheo: in Pet. Lincheo: in Vi., O., Lino, et licet plerique auctores hunc Linum vocent, 0802A Eusebius tamen communiori codicum suffragio, et lib. IX de Praeparat. cap. 3, Λύγκεον nominat: idem Clemens lib. I Stromat., Pausan. lib. II, et plerique alii.

(201, II.) Chorax, O., Vi., Choras.

(201, VI.) Liber pater, etc., magis propter furorem, quam propter virtutem. Desiderantur in A., P., 4 Vati., Lo., L., Peta., Fux., M., Pi., O., Vi., sed leguntur in margine codicum V., Va., et Fa., excepta voce magis, quae item desideratur in Vatic. His consequenter adjungitur in Fa.: Bache propter furorem quam propter virtutem alii dicunt, idque litteris minusculis, ut argumento sit esse supposititia, praeter vocem Bache (errorem in orthographia advertis), unde amandanda hinc videntur, cum auctor membranarum omnium consensu, nativitatem Liberi patris circa annum 627 referat.

(Ibid.) Perseus cum uxore Andromacha rapti in coelum sunt. Desunt in iisdem mss., unde explodenda judicabis: verum cum fabulis poetarum non adversentur 0802B illaesa maneant.

(Ibid.) Andromachae. Libenter correxissem Andromeda, si adjutus fuissem ab aliquo exemplari. Nam Vulgare est poetas finxisse Cepheum ad placandam Neptuni iram, filiam ad scopulum catenis alligatam ceto devorandam exposuisse, sed demum a Perseo liberatam: quo alludit Propertius:

Non hic Andromedae resonant pro matre catenae.

Sic etiam Herodotus lib. 7: Postquam Perseus Danaes et Jovis filius ad Cepheum Beli filium commeavit et Andromedam ejus filiam duxit uxorem, etc. Sic eam vocant Stephanus in voce χαλδαῖοι, et scholiastes Apollonii, August. in lib. XVIII de Civit. cap. 13, Solinus, Ovidius, Suidas in Perseo; Mela lib. I, cap. 11; Strabo lib. XVI; Plinius lib. IX, cap. 5, et lib. XXXV, cap. 11, et alii quamplurimi. Sed, quod praecipuum est, ipse Hieronymus in Jonam cap. 1.

(203, III.) Gothoniel. Othoniel in Al., Mar., So. et 0802C Judic. III, juxta Hebraicam, et nostram vulgatam editionem: verum si LXX Interpretes (quos sine dubio sequitur Eusebius) consulas, Gothoniel dices cum vulgatis et aliis mss. Nam tum editio 70 Romana, tum Complutensis et Antuerpiensis, id est, correctiores Γοθονιὴλ legunt, immo et Eusebius Graecus lib. X de Praeparat. cap. 3, ut proinde non possim laudare interpretem, qui ibi vertit Othoniel.

(203, V.) Bithynia usque puniceus. Desiderantur haec in A., L., Pi., Vi., O., Lo., Peta., Fux., 3 Vati. Sed collocantur in P. paulo post ad an. 14 Lyncei regis: leguntur autem in margine V.

(203, VI.) Templum Delphis magnum, etc. Vox magnum deest in Lo., Ven., Vi., O., Pi. et Peta. Idem in Fux. et ejus loco ponitur Apollinis. Caeterum omnia haec conservavimus ad an. 37 Erichthonii, ne dissentire videremur tum a vulgatis, tum a scriptis Lo., Pi., L.; neque enim caeteri omnes conveniunt. Nam in Fux. ad annum 34, in Fa. ad an. 0802D 36; in O., Vi., et Peta., ad an. 38. Ex aliis scriptoribus nil certi potest colligi.

(Ibid.) Phlegiae incensum. Habeo gratiam optimis illis membranis Pi., V., L., A., et primo omnium excuso Venetiis, quod in restituendo hoc loco juverint. Antea enim a Phlegra incensum legebas: et licet non ita omnes, confirmor tamen maxime, cum non omnino dissentiat. Nam a Phlaegia A., a Flegio Lut., a Plegio Fa.; a Phlegio Vatican., Fre.; a Plecyo Lo., a Plegeto Peta., Floegeto M., Pletyo Fux., a Flegia 3 Vatic. Adde quod Pausan., lib. II et 10, et alii templum illud Apollinis a Phlegya incensum scribant, unde Virgil. lib. VI Aeneidos,

Phlegiasque miserrimus omnes.
Fuerat animus reponere y, pro i, cum ita passim occurrat apud Virgilium, Pausaniam et alios, sed obstiterunt chirographi et editi.

(Ibid.) In Creta regnavit Asterius. In Graecia regnavit 0803A Asterius, Peta. Sed quam inepte, cum consequenter vocetur Cretensium rex; sicut facit Diodorus lib. V. Tamen Augustin. lib. XVIII, cap. 12 de Civit. nominat eum Xanthum, cujus tamen, inquit, apud alios aliud nomen invenimus: hunc porro ad annum 40 Erichthonii reduximus, cum antea ad 39 editi revocassent; sic enim Lo., Pi., O., Vi., a quibus non longe absunt A. et Peta., qui ad 34, Fux. ad 37, Fa. ad 38. Sed in re minus certa, quid certi de anno statui possit?

(206, VI.) Rhadamanthum. Radamantum Beta., Pi., Vi., O., Lo.: Rhadamantum Fa. Unumquodque est in usu apud bonos auctores, sed vulgatum est receptius.

(205, I.) Belochus. Sic emendavimus ex L., A., P., Lo., Cassiodor. et Mar., et supra pag. 30, pro Belothus, ut in editis, vel Belochus ut in Peta., Pi., Fa., vel Bolocus, ut in O., Vi., vel Bolotus, ut in Vincent., vel Belogus ut in Fux., vel Bellothus, ut in Ven. et Lut.: alioqui divisim legunt Bel Ochus, de 0803B quibus supra. Verum quoniam mss. et auctores citati legunt conjunctim, non potuimus ab illis dissentire: Jornandes retinet veterem lectionem.

(Ibid.) Hujus filia Actosa. In O., M., et Vi., pro Actosa legis Iosa: in So. Actola: in Lo., Fa., 3 Vati., Peta. Attosa: in Pi. a Tossa: in Fre. Tosa: in 3 Vati. Atossa: in A., L., V., P., Mar., non exstant ista hujus filia Actosa, quae et Semiramis, regnat cum patre an. 7. Sed in O., Vi., pro an. 7 legitur an. 12.

(205, III.) Gothonielis temporibus secundum, etc. Prius legebatur Gothonielis temporibus Aoth secundum, etc.: expunximus autem Aoth, secuti A., L., V., Peta., Fux., sex Vaticanos, Lo., Vi., O., Pi., nisi quod in Vi. et O. temporibus Gothoniel, qui Hebraeorum primus judex ex tribu Judae fuit. Primus judex Gothoniel annis 40; in Pi. temporibus in Gothoniel secundum Judaeorum traditionem: in Fux. qui conjunguntur temporibus Gothoniel secundum Judaeorum 0803C traditiones. Suspicor hic additam vocem Aoth, non aliunde nisi quod cum eadem verba sequenti pagina haberentur, temporibus Aoth secundum Judaeorum traditiones, sententiarum similitudine deceptus librarius, inde huc transtulit, ut saepius descriptoribus contingit: movit hanc suspicionem, eo quod ista omnia Aoth secundum Judaeorum traditiones, desiderentur in A., L., Lo., O., Vi., Pi., Fa., et 3 Vati.

(Ibid.) Apud Judaeos pontificatum suscepit Phines. Haec adjecimus ad an. 7. Gothonielis, secuti A., Pi., Al., L., Fux., O., Vi., Peta., licet Peta. ponat ad an. 9.

(205, VI.) Hypermnestra. In L., A., M., Vi., O., Pi., Lo., Peta., Fre., 5 Vati. Hypermestra sublato n: Hypermestria in Ven., Hispermestra in Lut. Desunt in Fa. Verum non est rejicienda nostra lectio. Nam praeterquam quod exstat supra et in caeteris mss. et aliis impressis, ita habet Pausanias passim in Corinth., Apollodor. lib. II, et Ovidius, inter cujus 0803D opera exstat epistola 14 ad Linum, seu potius Lynceum ejus maritum,

Mittit Hypermnestra de tot modo fratribus, uni.

(Ibid.) Hypermnestra Danai filia. Ad latus horum verborum in columna Argivorum sub ann. 35 Danai, qui respondet anno 43 Amphictyonis, haec erant adjuncta in omnibus impressis, Ephyra, quae nunc Corinthus, a Sisypho condita est: Item, Ea quae de Hypermnestra, quam Isidem Aegyptiorum deam vocant et quae de Danae, ex qua Perseus natus, dicuntur his sunt gesta temporibus; tamen non dubitavimus delenda, cum desint hoc loco in V., Va., Lo., Vi., L., Pi., Fa., Peta., Fux., nisi quod in V., Va., legatur solum ea quae de Hypermnestra quam Isidem Aegyptiorum deam vocant: praesertim quod eadem reperiantur post annos circiter viginti, ut videre licet: praeter quam quod pro Hypermnestra, legitur 0804A Demetra, et merito. Nam nusquam, credo, reperies Hypermnestram vocatam Isidem, sicut de Demetra legitur.

(Ibid.) Pandion filius, etc. Haec reposuimus in an. 1 Pandionis ex A., P., L., M., Fux., V., Vi., Pi., O., cum antea in impressis legerentur ad an. 44 Erichthonii, et. in Lo. ad 46 an.; in Fa. ad an. 43. Pandion autem a nobis retentum, licet in Pi. Pandon: in Vi., O., post 40 Atheniensium.

(Ibid.) Raptus Europa. In O., Vi., et Pi.: Hoc tempore rapta Europa; vulgati et Fa. quos sequimur in re minus certa, constituunt ad an. 3 Pandionis: Lo. ad an. 4; Peta. ad an. 5; Pi. ad an. 6; O., Vi. ad an. 8; et A. et L. ad an 9.

(Ibid.) Cadmus regnavit Thebis, etc. Hic paragraphum istum contine, nec te dimoveat librorum varietas. Nam Lo. ad annum 5 Pandionis revocat: Fux., Peta., Pi., ad annum 8; O., Vi., ad annum 9, cum nec numero editos, nec antiquitate caeteras membranas superent.

0804B (Ibid.) Dionysius, id est, Liber. Dionysius idem Liber M., Lo. Facilis fuit lapsus propter similem scribendi rationem, ubi abbreviatione utimur, confirmatur autem vulgata non solum manuscriptis ac Fre., Mar., sed ex hoc maxime, quia quod hic per vocem id est exprimit, paulo infra per qui explicat.

(Ibid.) Thebaeus musicus. Desideratur in O., Vi., sed non minus probandum, ut ex consequentibus apparet, et ex Fre., Vincen., ubi in musica arte clarescunt: in Fux. insertum est Thebaeorum qui in Achaia sunt.

(207, V.) Lynceus. In Vi., Fa., O., Linceus: in Lo. Lincheus: in Fux., Peta., Lyncheus: non te tamen haec dimoveant. Imitamur enim caeteros membranaceos, Pausaniam, scholiastem Apollonii, plures alios et ipsum auctorem lib. 10. de Praeparat. cap. 3.

(207, VI.) Mellus. Melus Vi., Peta., O., Fux., Pi., Fre., scriptura per simplex l habetur apud Strabonem et alios geographos, dum de insula loquuntur.

0804C (Ibid.) Thasus. Thiasus M., O., Vi.; Thussus Va., Vat.; Tasus Lo., Fa.

(Ibid.) Callista. Calesta Vi.: Calista Peta., Fa., Fre.: Calysta Fux., quae prius Mariandyna. In A., L., V., quae primum Ariandina: in P. quae primum Ariandina: in Fux., quae primum Aryandina: in M., Pi., O., Vi., quae Arundina: in Lo., Fa., quae prius Mariandina: in Ven., Lut., Mariandinae: in Peta., Muriandina. Nostra lectio est retinenda; nam Mariandyni sunt populi Bithyniae apud Strabon. lib. 7, et Melam, Ptolomaeum et alios.

(Ibid.) Linus e Thebis. Linus Thebaeus A., L., M., P., Mar., O., Vi., Lo., Pi., Peta., Fux., Fre., Vincent., ut etiam supra Linus Thebanus V., Va., Vat., Fa.: tamen quodcumque horum dixeris, non improbarim.

(Ibid.) Idaei. Idei Fa., O., Vi.; prius tamen qui respuat, dissentiat necesse est a Pausania, Clemente, Strabone, Diodoro, Plinio, denique ab omnibus veteribus.

0804D (Ibid.) Idaei Dactyli. Idei et Dactyli M., O., Vi. Idaei digiti, quos dicunt Graeci, Fux. Melius si alia exemplaria, Solinum, Plinium et alios quam plures imitatus fueris. Dactyles autem Idaeos (incoles Cretae ab Ida monte juxta Hesiodum, Pausaniam lib. V et alios) ferrum invenisse cum Eusebio scribunt Plinius lib. VII, cap. 56, Clemens lib. I Stromat., Strabo lib. X, qui Dactylos, id est digitos a numero nomen accepisse tradit, eo quod ex novem Curetis unusquisque decem filios genuerit: unde minus probo rationem scribendi Fa., ubi Dactilis; vox enim genere Graeca: unde nativa orthographia servanda ut habent Pausanias, Strabo et alii.

(209, 1.) Bellepares. In Vi., O., Bellesparis: Vincen. Helesparis. Jornandes Belepares: Cassiodorus idem habet nobiscum: Bellespares Fre.

(209, IV.) Menophis. Menopes Vi., O.: Amenophis apud Joseph. ex Manethone lib. I contra Apion.

0805A (209, VI.) In Dardania. Vulgati habent in Dardana. Nos sequimur Lo., Al., Pi., Fux. Peta., Ven., Lut., So., Vi., O., Fa., Fre., Mar., et praefationem et contextum sub an. 650, pro in Dardana.

(Ibid.) Erichthonius. Erictonius Lo., Vi., O., Fa.; Ericthonius Fux., Peta.; Ericthonus Pi. Nos imitamur vulgares et Homerum lib. XX Iliad. De hoc supra.

(Ibid.) Demetra. Emendatior lectio juxta Lo., A., P., L., O., V., Vi., Peta., Fux., Fa., potius quam olim Dimetra: vel ut in Vincen. Demetria: vel etiam Diana, ut in Fre. Nam Graece Δημητὴρ, quo nomine nuncupata est etiam Ceres.

(Ibid.) Quam aiunt. Olim quam aliqui aiunt; sed maluimus sequi A., Peta., Fux., Fa., Lo., Mar., L., P., 4 Vat. et Vincen.

(Ibid.) Deam Aegyptiorum. Haec duo vocabula desunt in A., Lo., O., Vi., Fa., Peta., Fux., P., L., M., Va., Pi.; sed cum non repugnent fabulis poetarum, nihil immuto.

0805B (Ibid.) Armonia. Mendosissime olim Armenia in Ven., Lut., B., H., So., Pet.; sive Harmonia in O., Vi., sive Hermonia in Lo. et Pausan. lib. IX, sive Armoeniae in Fa. Verum nostram lectionem confirmant Fux., Peta., A., L., V., Vat., Pi., et noster auctor circa annum 756, et lib. II de Praeparat. cap. 2. Hujus etiam emendationis nos admonuerat in Collectaneis in Clementem Alexand. eruditus Ducaeus, et Vignerius in Biblioth. Tatianus etiam orat. contra Graecos, nisi quod aspiret Harmonia, ut et Eusebius, ubi supra et apud Hesiodum in Theogo., et Apollodor. lib. III, Ἁρμονίη cum spiritu denso; et sic scholiastes Apollonii, Lactant. lib. I de falsa Religione cap. 17, pag. 797. Fuit autem Armonia seu Harmonia filia Veneris et Martis, ut fabulantur Hesiodus in Theogo., Ovidius lib. 4 Metamor., Euripides initio Phoeniss., Pindarus in Pythiis, od. 3, et alii: tamen error vulgatus jam invaluerat ante tempora Freculphi.

(Ibid.) Rapta a Cadmo. Mendosa lectio vetus capta 0805C Cadmo; sed correximus ex Peta., Fux., Pi., A., P., Vi., O.

(211, III.) Hebraeorum Aod. Maluimus imitari L., A., Lo., Au., Pi., Peta., Fre., quam retinere vulgatam Aoth: confirmatur ex Clemente Alexand. lib. I Stromat. et editione Graeca LXX Interpret. Judic. 3, tam Romana quam Antuerpiensi et ipso Eusebio lib. X de Praeparat. cap. 5, Ἄωδ, ubi interpres Aud: quibus accedit Hieronym. lib. I adversus Jovinian., ubi Ahod per d in fine et Idacius.

(Ibid.) Ex tribu Effrem. In Lo. Effraim: in Pi. Effrim.

(211, V.) Pelops apud Argos regnavit 8. Pelops in Graecia regnavit M., V., O., Pi.

(Ibid.) Pelops apud Argos regnavit an. 59, etc. Antea legebatur an. 53, cum Lo., Peta., Fa., Vi., O., Va., Vat. Sed cum idem annus 59 reperiatur communi chirographorum et editorum calculo, circa annum 708, quis dubitationi locus? praesertim cum sic M., Vi., O., licet in Pi., Peta., an. 55, in Fux. an. 54. Paragraphus autem hic varie est collocatus 0805D in Fux. ad an. 26 Lyncei: in Peta. ad an. 27, in Pi. ad an. 28; in Vi., O., ad an. 29. Nos retinuimus veterem situm in re dubia: si per exemplaria licuisset, aut penitus expunxissem, aut quo minus distaret ab iis, quae infra dicuntur de Pelope, dimisissem ad an. 695. Etenim ab hoc anno 20 absoluto Lyncei usque ad illum annum 695, qui est annus 22 Acrisii, reperies annos 81 integros. Deinde quae ratio constituere Pelopem ante Tantalum ejus patrem? sed videat lector quid seligendum putet in rebus fictis.

(Ibid.) A quo Peloponnesus vocata. Post haec verba, haec habentur: hic fuit Pandionis filius sub quo coeperunt mysteria in L., A., M., P., Pi., Peta., Lo., Fre.; sed quia idem fere reperitur in iisdem exemplarib. et in vulgatis ad an. 9 Erecthei, de quo haec dicuntur, nil mutavimus.

(211, VI.) Cadmea. Sic pro Catina ex L., O., Vi., Pi., quibus aliquo modo astipulantur lectiones aliae, 0806A ut Cadmia sive Cathinia V., Fa., Ven., Lut., Va., Vat., Peta.; Cadmia in Lo.; Cathinia in Fux.; Cama in P., A.: Adinea in M., nisi legas Admea: Cadinia seu Cantinia in 2 Vatic. Verum facile fuit librariis ut Catinia, pro Cadmea, seu Cadmia (nam utrumque apud Aemylium Probum et alios est in usu, quia εἰ Graecorum modo per i, modo per e, vertitur) sufficerent, decepti affinitate elementorum t et d (unde O., Vi., Lo., pro Cadmus scribunt Cathmus, et in pro m; haec enim facile confunduntur). Adde quod cum (licet corrupte) consequenter legerent Siden in Sicilia conditam, putarunt vocem Sicilia ad utramque urbem referendam, hoc posito, de qua probabilius hoc debuit accipi, quam de Catinia, quae celeberrima in illa regione: contra sublato in Sicilia, et reposito in Cicilia, nihil prohibuit quin legendum fuerit Cadmea: praeterea cum mentio fiat Catinae conditae in Sicilia sub Romulo, circa olympiad. 10, non dubitavimus retinendum esse Cadmea. Nam idem est ac si dicat, quod scribit auctor lib. I de Praeparat. 0806B cap. 3: Cadmus Thebas condidit; et Strabo lib. VII: Cadmeiam Phaenices Cadmi comites possederunt. Nemo enim ignorat Thebarum urbem caput Boeotiae, ubi imperavit Cadmus, teste Josepho, Xenophonte, et aliis (nam plures fuerunt ejusdem nominis), a Cadmo conditam, in memoriam Thebarum Aegypti: teste etiam Pausania lib I et IX: Cadmus oppidum, cui nunc idem est nomen, Cadmeam condidit, sed aucta postea urbe, inferioribus moenibus, pro arce Cadmea fuit, etc.: unde Plautus in Amphit. loquens de Cadmo nostrae auctorem gentis vocat; et Propertius:

Quin tibi Cadmea dicuntur, Pontice, Theba.
Et Thucydid. lib. I: Quae nunc Boeotia, prius Cadmeia vocabatur: Isocrat. in Panegyrico appellat τὴν Θηβαῖων Καδμείαν.

(Ibid.) Side in Cilicia. Correximus pro Sisyde, secuti Vatican., A., L., M., O., Lo., Fux., Pi., Vi., et 0806C judicium Ortelii ex suo manuscripto: Fisia V.; Sicde Peta.; in Mar. corrupte legitur Catinia condita a Siside in Sicilia: in Vati. Cad. seu Catin. condit. a Syside; in Vatic. Cadi. seu Cati. condit. est a Sisyphe. Sidae urbis Pamphyliae meminerunt I Machab. XV, Ptolemaeus in Tabulis, Stephanus, Strabo lib. XIV, Polybius lib. V, Pausan. lib. VIII, et Plin. lib. V, cap. 27.

(Ibid.) In Cilicia. Sic duximus corrigendum pro in Sicilia, tam propter auctoritatem codicum A., L., Vi., M., O., Pi., P., Peta., Fux., quam ratione moti. Nam licet Side dicatur sita in Pamphylia, tamen quia in finibus Ciliciae, non est novum confinia regionum confundi.

(Ibid.) Eleusinae Coeleus regnavit coaevus Triptolemo, quem, etc. Hic locus ut erat foedissima labe infectus, cum antea legeretur Eleusinae regnavit Coeleus Triptolemo, quem, etc., ita multum negotii nobis exhibuit, propter Variorum exemplarium diversitatem. Nam in P.: Eleusis Egeleus regnavit Celius Triptolemi, quem 0806D etc.; idem in Fa., nisi quod supra Triptolemi scriptum est, Alias, Triptolemo. Nos ne aberremus in loco tam lubrico, duces sequimur Peta. Pi., L., M., A., a quibus non multum dissident Fux.: Eleusinae Celeus regnavit coaevus Triptolemi. Idem in O., Vi. nisi quod pro Triptolemi habes Triptolemo; quin Lo. et Marianus lectionem nostram valent stabilire, licet non careant mendo; nam in Lo.: Pleusin Geleus regnavit coellus Triptolemo, quem, etc., ubi Geleus pro Celeus mutatione facta C in G, ut saepius occurrit, et in illo exempl. passim, et Coellus pro coaevus ex v duplici ll formato. In Mar. Eleus Meteleus regnavit coaevus Triptolemi: ubi item observabis ex disjunctione Pleusinae, et Celeus, et m pro in, natas voces illas difformes Pleus Metelleus. Licet autem ab Ovidio lib. IV Fastorum, Apollodoro lib. I, Pausania, Suida, Servio in lib. I Georgic., scholiaste Graeco, Hesiodi, et aliis Triptolemus dicatur filius Coelei, et edoctus agriculturam 0807A a Cerere hospitio recepta a patre Coeleo, atque ineptum sit dicere patrem filio coaevum; tamen non est absurdum Eusebium existimasse Triptolemum ab alio genitum. Quis enim in figmentis illis poeticis dissentientium opiniones posset conciliare; cum tot sententiae, quot capita; et cum ipsi Pausanias, Apollodorus, et alii doceant antiquiores varie sensisse de origine, et parentibus Triptolemi? Tamen si liceret extra librorum septa digredi, poterat forsan hic locus leviori mutatione sanari, si non admitteretur vox coaevus, et pro Coeleus Triptolemo, legeretur Coelei Triptolemus, scilicet filius, cum hujusmodi eclipsis non sit omnino Latinis infrequens et insolita, sed Graecis familiarissima, et potuit error ex Graeco codice nasci, in quo littera s fini prioris dictionis adhaeserat, quae fini posterioris adhaerere debuerat: et ita ex Χελεοῦ Τριπτόλεμος, factum inepte Χελέους Τριπτόλεμος. Nihilominus malui tandem quos dixi codices sequi, quam meam conjectionem sine libris prodere, Quod spectat ad situm, retinuimus 0807B vulgatum, in quo conveniunt Fa., Fux., licet O., Vi., Pi., Lo., constituant ad annum praecedentem Pandionis 33, vel, ut Peta., ad an. 36 ejusdem. Sed de situ tam horum quam caeterorum usque ad 1 olympiadem fuisset molestum et nimis longum inquirere, cum ubique varii et dissimiles sint libri, nihilque ex aliis scriptoribus fere colligi possit; ideo si aliquando situs mentionem faciamus, hoc fit ut inde, quanta sit in aliis varietas, perspicias.

(211, VI.) Ad urbes. Rectius quam ad urbem, cum adsit consensus L., A., M., P., Pi., O., Vi., Peta., Fux., Fre., Mar., et conveniat historiae, seu fabulae.

(Ibid.) Serpens pinnatus. Serpens pennatus Vi., Fux., Fre., O. Sed quis hos caeteris omnibus praeferat? accedit quod cum Triptolemus vehi fingeretur a serpentibus (sic enim Ammianus lib. XXII: Triptolemum, inquit, ob rapidos congressus aeris, serpentibus pennigeris fabulosa vetustas imponit), sicut pennae 0807C proprie sunt volucrum, ita pinnae serpentum et piscium: unde germanius pinnati serpentes, quam pennati sunt dicendi.

(213, VI.) Erichtheus. Melius quam antea Eurichtheus. Nam paucis lineis interjectis sic, etiam olim scribebatur apud omnes codd. et Fre., licet Herodotus lib. VII, Apollodor. lib. III, Cicero lib. II Tuscul., cui proxime accedunt Ovidius lib. VI Metamorph., Plutarch. in Theseo, habeant Eurichtheus, sicut Lucianus Erectheus. At maluimus imitari Al., Peta., Lo. et Isocratem in laudat. Helenae, Homerum ipsum, Pausan. lib. I, Justinum lib. II. In Vi., O. et Vincen. Ericteus, seu etiam Erictous: in V., Pi., Erictheus et Erithreus; hunc nonnulli volunt esse eumdem cum Erichthonio, de quo superius; mihi certe minus sapit. Licet enim Justinus Erichthi tantum meminerit; Eusebium tamen aliter sensisse satis probat Chronici ratio et contextus, in quo duo proponuntur; alter qui quartus rex, alter qui sextus Atheniensium fuerit.

0807D (Ibid.) Quam rapuit Aedoneus. Hoc nobis potius probatum est, quam quod olim Aidoneus, vel Aiduneus Mar., vel Idoneus O., Vi. Cum enim sit vox Graeca Ἀἳδωνεὺς, sicque legatur apud Plutarchum, Aelianum, et alios, diphthongus αι, Latine per ae, redditur; nullusque est qui nesciat nomen esse Plutonis apud Graecos.

(Ibid.) Pirithoum. Pyrithoum Fux.; Perithoum Fa., Vi., O.; Perithoim Fre.

(215, II.) Laomedon. Laumedon, Fa.

(215, VI.) Orythiam. De hac voce vide quae supra.

(Ibid.) Astraei filius. Astroli filius Lo., Fre.; Astraelis filius Mar.; Astraelius Peta., Astrae Fux. Sed sine dubio vulgata lectio est retinenda. Nam poetae fingunt Astraeum cum Aurora concubuisse, et ex ea ventos generasse, qui etiam ab eo Astrei dicti sunt: de qua re plura apud Ovidium lib. XIV Metamorph. 0808A (Ibid.) Quem fabulae ventum confingunt. In L., Lo., A., V., M., P., O., Vi., Pi., Fre., Vincen., in specul. histor. et natur. et Ven., quem fabula ventum confingit: in singulari utrumvis posueris, parum refert: in Fux., quem fabula ventum Aquilonem fuisse contingit.

(Ibid.) Sub hoc et mysteria coeperunt. Restituimus distinctionem quae erat in vulgatis corrupta: in Vi., O., Pi. post confingit (nam ita legunt), sequitur et sub hoc mysteria coeperunt: in Fux., sub hoc Erictheo mysteria coeperunt Athenienses quod Aquilo Boreas dicitur: ubi mendum est manifestum. Antea non erat separata sententia, sed vitiose ac foede cohaerebat cum sequenti Ea quae de Perseo, etc. Qui error irrepsit ex ignoratione quid mysteria significarent. Sed qui vel minimum versatus est in antiquiorum auctorum lectione, scit majora mysteria fuisse in honorem Cereris instituta, minora vero in honorem Proserpinae filiae ejus. Cum autem simpliciter 0808B loquuntur de mysteriis, intelligunt majora.

(215, VI.) Ea quae de Perseo dicuntur, tunc gesta sunt. Ea his adhibita lima ex Vi., O., Pi., M., in quibus accedit Fux., in quo: Ea quae Perseo dicuntur hoc tempore facta fuerunt. In Peta.: Ea quae de Perseo dicuntur habentur sine caeteris, ita tamen ut sint separata a praecedenti, et subsequenti paragrapho: hunc et praecedentes duximus imitandos cum antea in vulgatis, et nonnullis mss. foede cum illis praecedentibus verbis mysteria coeperunt, coalescerent sub hoc et mysteria caeperunt quae de Perseo dicuntur, quasi deberent referri ad Boream, de quo erat sententia; cum debeant tribui Erichtheo regi. Contra in V. conficitur una sententia cum sequentibus hoc modo, Ea quae de Perseo dicuntur secundum quorumdam opinionem, hac aetate gesta sunt. Sed quia auctor loquitur et de Perseo, et de Phrixo variis temporibus secundum varias opiniones auctorum, non fuit facile judicare, an haec lectio esset magis sequenda.

(217, IV.) Aegyptiorum dynastia XIX, an. 194, suo 0808C imperatore, etc. In L., M., Pi.: Aegyptii post XIX, dinastiam suo imperatore uti coeperunt; quorum primus Sethus coepit. In A.: Aegypti dinastia quorum primus Sethus an. 55. In Lo., Peta.: Aegypti XIX, dinastia, quorum primus regnavit Zetus: idem in Fux., nisi quod pro Zetus legitur Thethus. In Vi., O.: Aegyptii post octavam decimam dinastiam suo, etc. Alia exemplaria tam mss. quam impressa nostram lectionem retinent.

(Ibid.) An. 194. Auctus numerus, cum olim 144, auctore Fa., maxime cum ratio calculi ita praescribat, hinc numeratione suscepta usque ad initium dynastiae 20; deesse tamen observabis in Peta., O., Lo., Fux., Vi.

(217, VI.) Phrixus. Cum hoc nomen his inveniatur in hoc libro, ejus scribendi ratio est varia: vulgati hoc priori loco per i, et secundo per y; ex mss. quoque alii per y, alii per i, tam priori quam posteriori loco. Nec minor est contentio inter auctores. Nam Horatius, Columella, et alii per y; at Pindarus, 0808D Pausanias, Ovidius per i; quia tamen video majorem numerum exemplarium hos imitari, minusque probabile sit auctorem adeo esse sibi varium, et diversum, placuit retinere hoc loco vulgatam scripturam, et emendare sequentem.

(Ibid.) Per mare. Per aerem L., A., V., P., Pi., Peta., Fux., Ado in Chronic. Apollodor. lib. I, et sic videtur sentire D. Aug. lib. XVIII, de Civit., cap. 14. Verum prius communius: in Lo. ab aere. Nostra lectio est ipsius Palephati lib. de fabulis διὰ τῆς θαλάσσης ἀφικόντες εἰς τὸν Εὔξεινον πόντον. Sic Diodorus, lib. IV cap. 4, vult, dum scribit transfretantibus Phrixo et Helle ex Europa in Asiam super aureo ariete, virginem in mare delapsam nomen Hellesponto dedisse, et Phrixum in Pontum proficiscentem delatum in Colchida: et Apulei lib. VI de Asin. Phrixum arieti supernatasse: hinc Manil. lib. IV, Astron.:

0809A Testis tibi laniger ipse
Cum vitreum findens aurato vellere Pontum.
Et Ovid. in Epist. Lean.:

Invideo Phryxo, quem per freta tristia tutum
Aurea lanigero vellere vexit ovis.
Sed nil tam frequens apud poetas, et veteres alios auctores, quam haec historia, seu potius fabula.

(219, VI) Sub Eumolpo. Sub Molpho Lo.; sub Eomolpho Vi., O.; sub Eumolpho Fa., Ven., Lut. Sic olim apud Ovidium Aldi et Gryphii, lib. I Metamorph. et lib. IV de Ponto, nunc Eumolpus; sicut Clemens Alexand., Apollodor., Pausan., Strabo, Plutarch., Isocrates et alii, caeterique chirographi nobis favent, immo et ipse auctor lib. X de Praepar. c. 3.

(Ibid.) Apud Pythium vates prima Phemonoe, etc. Ita correximus Pythium pro Pythiam, ut olim, secuti Pi., Peta., O., Vi., Ven., Lo., Fux. Nam Apollo dictus est non Pythias, sed Pythius, vel ἀπὸ 0809B τοῦ πύθωνος, a dracone (interempto), sive bruto, sive homine hujus cognominis: vel ἀπὸ τοῦ πύθεσθαι, ab interrogando, ait Strabo. Ab Apolline locus sui oraculi Pythium dictus est. Pythium enim, ait Suidas, est aedes Apollinis Athenis a Pisistrato condita, in qua tripodes dedicabant: unde quod auctor vocat hic et paulo post Pythium, Plutarchus lib. de Musica vocat τὸ ἐν Δελφοὶς ἱερόν; et mulier Apollinis sacrificula, per quam ille dabat oraculum, vocabatur Pythia, ut constat ex Plutarcho, Strabone, Luciano, et aliis. Deinde reperies scriptum Pythium in omnibus libris ad an. 738. Porro in Al.: Apud Pythiam Chium vates prima: in Fa. apud Pithium vates prima: in Fux. apud Pythium vates Apollinis prima: apud Mar. apud Bythium; sed in postrema editione apud Pythium, et optime, ut constat ex Strabone lib. IX, ubi eadem refert de Phemonoe. Situs praeterea horum varius: in Vi., O. et Fux., ponitur ad an. 31 Erechthei: in Pi., Peta., L., A., an. 36; alii nobis favent.

0809C (Ibid.) Maeones vocabantur. Antea legebatur Maeones vocabatur: verum primum magis probari debet. Sic enim in M., Fa., Fux., Peta., O., Vi., Pi., 3 Vatic., ut referatur non ad Tantalum, sed ad Phrygas, quos certum est dictos Maeones. Tamen Meones scribitur sine diphthongo in O., Pi., Vi., Fa., Fux. Verum orthographia probatur etiam Straboni lib. 12: καὶ Μαίονες, καὶ Μήονες, Maeones et Meones, et infra, Μαίονες, οὓς Ὃμηρος καλεῖ Μήονας.

(221, V.) Praetus. Pritus Lo. Prius exstat in aliis mss. et apud Eusebium lib. X de Praeparat., cap. III, Pausaniam saepe et alios auctores, nisi quod in H. Proethus. Stephan, in voce οἶνη Προῖτος.

(221, VI.) Ob raptum Ganymedis Troi patri Ganimedis et Tantalo bellum exortum. Pristina lux huic loco restituta, cum casuum diversitas ambiguitatem non exiguam peperisset. Sic enim prius: ob raptum Ganimedis et Trois patris Ganimedis et Tantali bellum exortum: ubi hi genitivi et puritatem locutionis et integritatem sententiae pervertunt: in Fux., Pi., 0809D Peta., pro Troi, vel Trois, scriptum Traeo: quod nostram lectionem juvat, quo dativum expressius indicaret. Quod si annum certum habere desideres, scito haec varie disponi. Nam in O., Vi., ad annum 31 Erichthei; in Peta. et Pi. ad 41, in Fux, ad an. 42. A caeteris non dissentimus.

(Ibid.) Phanocles. Fanocles O., Fux., Peta., Lo., Vi.; Eanocles Pi.; Phander Fa; labem utrobique agnoscis. Porro Phanoclis meminerunt Clemens in Protretico ad Gentes, et sexto Stromat., et Stobaeus, cujus citat aliquot versus.

(Ibid.) Fingitur. Confingitur Vi., Pi., Fux., O., Peta.

(Ibid.) Tityus convixit Tantalo. Tityonis tempore fuit Latona. In A., Lo., L., M., P., Ven., Lut., Tilyus convixit Tantalo, et Tityoni Latonae; nisi quod in Ven. et Lut., pro convixit legitur conjunxit. Tityonis autem tempore fuit Latona. In Fa. Tityos conjuncti 0810A Tantalo et Titioni Latona. In Pi., Peta., Fux., pro Tityus habetur Tityos; et in O., Vi., Titius: Graeci Τίτυον. Sic Homer. Odyss. λ; Virgilius vero Tityus lib. VI Aeneid.:

Necnon et Tityum Terrae omniparentis alumnum.
Demum in Fux.: Tityos conflixit Tantalo et Tityoni Latona mater Apollinis, qui cum Hercule servivit Admeto, alter (vel aliter) Tantalus et Tityos simul degebant: Tityonis autem temporibus Latona fuit, ex qua Apollo alitur, qui cum Hercule servivit Admeto.

(221, VI.) Melicerta. Melicerte Lo., Fa., Fux.; et sic Augustinus lib. XVIII de Civit. cap. 14, Lactant. lib. I de falsa Relig. cap. 21, utrumque apud Varron. lib. VII et VIII de Ling. lat., et alios bonos auctores reperitur.

(Ibid.) Celebrata sunt Isthmia. Pro Isthmia, in O., Vi., Ithmia: in Lo. Tythonia; in Fa. Rithonua: in Peta. Istmia. Verum nostra lectio est sine dubio retinenda, et confirmatur ex Clemente lib. I Stromat., 0810B et ex iis quae scribit Eusebius ad olymp. 49, de Isthmiis post Melicertem celebratis. Caeterum ludos Isthmios institutos in laudem Neptuni docent Tertullianus lib. de Spectaculis, et Plinius lib. IV, cap. 5: unde Neptunus Isthmius dicitur auctore Stephano, quia illi sacrum templum in isthmo. Celebrabantur vero hujusmodi ludicra singulis lustris, seu quinto quoque anno, ut vult Plinius loco citato; vel si Pindaro ut homini Graeco adhibenda fides in od. 6 Nemaeor., tertio quoque anno. Originem vero illorum poetae referunt in Nereidas, quae aliquando chorum ducentes Sisypho Corinthiorum regi apparentes, praeceperint ut in gratiam Melicertae institueret ludos hos Isthmios, qui cum aliquamdiu intermissi essent, propter praedonum incursiones, a Theseo sunt instaurati, sublato de medio Procruste. Post illud, celebrata sunt Isthmia, sequitur in L., M., Pi., O., Vi., hoc tempore habita sunt; et in Fux. hoc tempore fuerunt facta. Dicta autem sunt Isthmia ab isthmo Peloponnesi, 0810C in cujus faucibus celebrabantur.

(223, I.) Sosares. Sosades Lo.; alia exemplar. Mar. et Jornand, habent vulgatam scripturam.

(223, II.) Sicton. In L., Pi., Sicyonius: in M., Vi., O., Sithion: in Vincen., Ven., Sicion: in Lut. Sytion. Nos lectionem sequimur communiorem; et ita apud Pausaniam lib. II, et passim Eustathium, Plutarchum, et Plinium lib. XXXVI, cap. 4.

(223, VI.) Hippodamiam. Fulcivimus duplici p, exemplo Pi., Lo., Fa., Fux., et duarum priorum editionum Ven. et Lut., quibus opem tulere Apollodorus, Pindarus, Cedrenus, Pausanias, Lucianus, Eustathius, et alii plerique: retinuimus item aspirationem, non quam Vi., Pi., Peta., O., suppeditarint, ab illis enim abest, sed quam alii et supradicti scriptores praeter Lucianum. Codices O., Vi., Lo., Fux., Pi., nec non editi scribunt cum y; quia tamen Pausanias, Cicero, Lucianus, Ovidius, et alii supradicti rejiciunt, horum nos partes sequimur cum habeamus consentientes alios libros, et faveat etymologia παρὰ 0810D τὸ ἵππους δαμάζειν; quia tamen typographus non observavit castigationem, numerabis inter errata Hyppodamiam, pro Hippodamiam.

Pelops Hippodamiam duxit uxorem.

(Ibid.) Atheniensium VII, Cecrops secundus an. 40. Reposuimus secundus ex fide Lo., Al., O., Vi., in quibus Atheniens. VII regnavit Cecrops secundus: et in Pi. et Fre., pro secundus legitur junior: sic Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 3, et Clemens lib. I Stromat. vocant hunc Cecropem secundum, ut distinguatur a primo, de quo supra ad an. 460. Antea legebatur Cecrops VII Atheniens. an. 40.

Atheniensium VII, Cecrops secundus an. 40.

Erichthei frater.

(Ibid.) Perseus adversus, etc. Variae haec in variis sese habent. Libri editi ex his conficiunt tres sententias, sicut etiam Lo., Fa., Fux., adeo ut Atheniensium, etc., usque an. 40, sit prima sententia; Pelops 0811A bippoda. du uxo. sit secunda, et obtineat sedem ad an. 1 Cecropis: Erichthei frater Perseus, etc., sit tertia et unica sententia, sita ad an. 2 Cecropis; quasi Perseus sit frater Erichthei regis, cum potius hoc dicatur de Cecrope: codices A., Peta., O., Vi., vulgatos imitantur, nisi quod illa Pelops Hip. du. uxo. anno 50 Erichthei apponantur, ut vides restitutum: sicuti etiam habent L. et Pi., et jampridem decus Aquitaniae, eruditissimus Ducaeus, in suis ad Clementem Alexandrin. Collectaneis ita recensuerat. Verum nos imitamur non solum eos quinque codices hac in re, sed etiam L. et Pi., ut in quatuor membra partiamur, quo nos ratio ipsa perduxit. Absurdum enim visum est Perseum hunc, quem ferunt filium Jovis et Danaes filiae unicae Acrisii, dicere fratrem Erichthei filii Pandionis. Si etiam Perseus est nepos Acrisii, qui poterit dici frater Erichthei, cum hic regnare coeperit 54 annis ante Acrisium? Agnosco quidem apud Pausaniam, lib. VII, Cecropem hunc filium dici Erichthei, non fratrem. Sed quid si vitio librarii 0811B scriptum hic fuerit frater pro filius? quia forsan cerneret ejus loco in autographis solam notam f, quae licet indicet filius, sumpsit tamen pro frater; vel quid si etiam non eadem fuerit mens auctoris cum Pausania? nam quid incertius his quae de saeculo illo mythologico habentur, ut merito scripserit Strabo lib. VIII, loquens de temporibus Pelopis, Δεῖ δὲ τῶν παλαίων ἱστοριῶν ἀκούειν, οὕτως ὡς μὴ ὁμολογουμένων σφοδρά· οἱ γὰρ νεώτεροι πολλάκις νομίζουσιν, καὶ τὰ ἐναντία λέγειν; quae sic interpres: Veteres historiae ita sunt cognoscendae, ut non admodum indubitatae fidei, quando et recentiorum opiniones multis de rebus discrepant.

(Ibid.) Gorgonis. Gorgonae L., A., M., Pi., Lo.; Gorgoniae Pi.; Gorgone. O., Vi., Nostra tamen lectio magis recepta est, et est editorum, ut Ven., Lut., B., Peta., H., So.; Graeci enim et Latini Gorgones, sic Virgil.:

Gorgones, Harpiaeque, etc.
0811C Et Ovid. lib. IV Metamorph.: Perseus superator:

Gorgonis anguicomae.
Et lib. V:

Gorgonis extulit ora.

(225, V.) Acrisius. De hujus vocis orthographia vide paulo post.

(225, VI.) Spectatores suae mentis impotes. Spectatores suos mentis impotes Pi., Lo., O., Vi., Mar., Fre.; Spectatores sui mente impotes Fa., Fux.

(Ibid.) Didymus scribit. Sic ex L., A., M., Lo., S., P., Al., Mar., Fa., Peta., Fux., 4 Vatic., pro Aidimus scribit, ut in impressis: vel pro Didinius, ut in Fux.

(Ibid.) Palephatus scribit. Palephatus affirmat L., A., M., P., Lo., Mar., Pi.; Palefatus Vi., O., Lo., Fa.

(Ibid.) Bellerophontis navis fuit. Bellerophontis fuit in Lo., Fa., sine vocabulo navis, sed mendose. Nam 0811D Palephatus refert ad navem, non ad equum: in Pi. deest fuit. In Fux. addita immediate quae sequuntur: Bellerophon equo suo Pagaso rivulum, qui plenus erat serpentium et ferarum fugiens ocyus transivit, unde occidisse Chimaeram dicitur, quia Chimaros Graece dicitur locus; et quia plenus fuerat bestiarum, diversa capita eum continere aiunt fabulae Graecorum.

(Ibid.) Cyrene civitas condita est in Libya. Agnosces ista superius ad an 545. Sed memineris qua censura castigata fuerint: idem occurret circa olymp. 4. Nec dubium, quin de eadem urbe utrobique sit accipiendum, neque enim ulla alia Cyrene in Libya, quam, quae a Thereis condita, cujus meminerunt Strabo l. I et XVII, Herodot. l. IV, Pindarus et alii plerique. Quomodo vero liberandus sit Eusebius auctor noster ab inani repetitione, videat prudens lector. Ego enim nihil tutius usurpari posse putem, quam cum prius condita fuisset et destructa, denuo condita 0812A dici possit, cum fuit instaurata, sicuti de aliis urbibus saepe contigit. Quae enim destructa sunt, si quando instaurantur, quodammodo conduntur. Adde quod similes repetitiones indicant non tam Eusebii mentem, quam varias auctorum opiniones, ex quibus suum Chronicon collegit.

(227, III.) Debbora ex tribu Ephrem. § Barach ex tribu Neptalim an. 40. In A., L., P., Lo., Peta.: Hebraeorum Debbora cum Barac an. 40.

(Ibid.) Aod. pro Aoth, ex L., A., Av., Pi., Lo. Vide superiorem notam hac de re.

(227, VI.) Nysam. In Peta. Misan, mendose: in Vi., O., Nisan; sed scriptura vulgata est Melae, Stephani et aliorum, de quo supra.

(229, V.) Pelops, Peloponnesi, etc. Parum interesse dices scire quoto haec anno evenerint; idem tecum sentio. Si quid tamen certi ex libris haberi possit, sequendus potius Fux., qui circa an. 28 Acrisii refert; vel Peta., qui circa an. 27; quam Pi. et Lo., qui circa an. 23; vel Fa., Vi., O. et excusi, 0812B qui circa an. 22, quos nos, ne a receptis aberremus, sequimur. Caeterum pro Peloponnesi in Lo. Peloponensi; in Vi., O., Peloponnesiis. Quid vulgati habeant, vulgare est apud Thucydidem, Pausaniam et alios.

(229, VI.) Contractus, et ex omni. Addidimus copulam et, juxta Vi., O., Peta., Lo., O., Fux., Pi., L.

(Ibid.) Confluentes. Confluitus L., A., P., Pi.: confluitos O., Fux., Vi., M., Fa., Lo., Peta.: confluxos V.; conflictus Mar. Hoc facilius intelliges, si adhibeas ea quae habet Stephanus in voce Λακεδαίμων. Reddit enim duplicem causam, cur Sparta dicta sit ἀπὸ τοῦ Σπαρτοῦ τοῦ Ἀμύκλαντος τοῦ Λέλεγος τοῦ Σπαρτοῦ, ἢ διὰ τὸ τοὺς πρώτους συοικήσαντας τὴν πόλιν Λέλεγας διεσπαρμένους εἰς ταυτὸν συνελθεῖν καὶ μίαν οἴκησιν ποιήσασθαι: dicta est Sparta a Sparto filio Amyclantis filii Lelegis, filii Sparti, vel quod qui primi eam incoluerunt Leleges, et huc et illuc sparsi in unum convenerint et una habitarint.

0812C (Ibid.) Vocatos. In M. post vocem vocatos subjunctum est tunc gesta sunt, et in Pi. his temporibus.

(231, V.) Imperaverunt an. 544. In Fux. an. 554, sed perperam.

(Ibid.) Usque ad Pelopem qui regnavit an 59. In Vi., O., 58. Post illa succedebant haec olim et in Mycenas imperio translato post Acrysium regnavit Euristeus filius Steleni an. 45. Idem in Mar., nisi quod pro Mycenas perperam est scriptum Niceas. At in Fux., valde mendose, et in Mycenas imperii translato post Acrysium regnavit Perseus Constheleus, qui et adriscenas regnabant, postque eos Argivorum regnavit Euristheus filius Steleni. Sed visa sunt non solum corrupta, sed peregrina, et caeteris penitus contraria, dum Perseus dicitur successor proximus Acrisii, et Euristheus Persei: unde et expunximus ex praescripto O. et Vi., quamvis alii codices, ut plurimum, idem haberent cum vulgatis, sed ad quod etiam ipse sensus nos coegit. Foedatum enim agnoscimus locum, maxime in his quae regnum Mycenarum 0812D attingunt, usque ad Atreum. Retinuimus praeterea veterem lectionem, Argivorum reges defecerunt, etc., licet Vi., O., legerent Argivorum regnum defecit, quod stetit an. 544. Demum solis illis codicibus Vi. et O. referendum illud, Mycenis Perseus regnavit an. septem, e regione anni 16 Assyriorum, 38 Sicyoniorum, 13 Hebraeorum, 36 Atheniensium et 9 Aegyptiorum, et notae numerales regni illius in serie notarum restitutae. Desiderantur enim ista in caeteris libris. Hoc modo completur illa lacuna quae erat in numeris, scilicet inter 31 regis Acrisii, et primum Euristhei. Illis etiam duobus debetur illud alterum Mycenis Euristheus ann. 38, cum prius deesset, nisi quod paulo ante erat scriptum, regnavit Euristheus filii Steleni ann. 45, ut tandem sic omnes numeri singularum columnarum, seu regnorum optime conveniant, et sibi respondeant in omnibus codicibus usque ad annum primum Atrei.

0813A (231, V.) Post Acrisium. Rejecta quam libri typis mandati consectantur, orthographia, Acrysius, hanc amplexamur; neque enim id illi constanter servant, dum antea, et paulo post sine y scribunt: qua in re imitamur omnes membranas, auctorem ipsum lib. X de Praepar. cap. 3, Apollodor., Pausaniam, Strabonem et alios quamplurimos, dum loquuntur tam de hoc Acrisio, quam de altero Jovis filio et Ulyssis avo; de quo Ovid. lib. Metamorph. XIII.

(Ibid.) Perseus Acrisio non sponte interfecto migravit ab Argis: atque regnavit post Acrisium, in Mycenas Argivorum regno translato, et hi dein reges fuerunt Perseus, Euristheus, etc. Non idem omnes libri: nam in excusis sub columna Atheniensium immediate post illa verba Atheniensium 8, Pandion an. 25, habentur ista: Perseus, etc.; ad an. vero 1 Pandionis, et ad latus eorumdem, in serie tamen Argivorum, collocantur ista post Acrisium, etc.; quod idem observabis in Fa. et Lo., nisi quod pro Argos legatur Argis, ut in Ven. et Lut., sicut etiam in Pi., ubi 0813B periodus illa post Acrisium, etc., ad. 4 annum Euristhei collocatur, cum in supradictis sit ad annum primum ejusdem. Rursus in Peta. cuncta desiderantur praeter haec locata ad an. primum Pandionis: Perseus, Acrisio non sponte interfecto, migravit ab Argis, atque regnavit; in Fux. vero sub columna Argivorum, et ad primum annum Euristhei haec exstant: Perseus Acrisium invite occidit, atque e terra Argivorum migravit. Post Acrisium, in Mycenas Argivorum imperio translato, hi reges fuerunt Perseus, Stenelus, Euristheus, Atreus, etc. In Vi. et O. in columna historiae ad 32 Acrisii (tot enim anni illi tribuuntur), 36 Cecropis, 9 Ramses, 38 Polybii, 16 Paniae, 13 Debborae, prostant haec: Argivorum regnum deficit, quod stetit annis quingentis quadraginta quatuor usque ad Pelopem, qui regnavit ann. 58. Perseus, Acrisio non sponte interfecto, migravit ab Argis atque regnavit post Acrisium, in Mycenas imperio translato, et hi dein fuerunt reges Perseus, Euristheus, Atreus et Thiestes, 0813C Agamemnon, Egistus, Orestes, et Tysaminos: et Pentilus, et Comites usque ad Heracledarum descensum. In Fre.: Argivorum imperio in Mycenas translato, hi reges per successiones fuerunt Perseus, Steneleus, Euristheus, Atreus, etc. Ex quibus liquido constabit, quo jure pro Argos, ab Argis reposuerimus. Ita enim libri scripti superiores, quibus adjungendi L. P. et alii Chirographi, quos citat Ducaeus in Clement. p. 797, Comestor item in historia Ecclesiastica, et Vincent. uterque ex Euseb.: reliquit, inquit, Argos, et transtulit regnum apud Mycenas. Nam licet Perseus, dum se palaestra exercet, Acrisio avo materno (erat enim filius Danaes filiae Acrisii) interempto disco in ejus pedem collapso, rediisse dicatur Argos: nihilominus, cum ibi parricidii infamiam ferre non posset, cum Megapenthe filio Proeti fratris Acrisii regnum commutavit, ac Mycenas condidit: de qua re Strabo lib. VIII, et Pausan. lib. II, et scholiastes Apollonii. Cur item verba illa post Acrisium cum superioribus 0813D atque regnavit copulaverimus, cum antea dissiderent et interpunctione, et laterculis, et columna, ratio sensus, praeter exemplaria Vi., O. et Lo., et illa duo quorum meminit Ducaeus in Clementem, ita praescripsit: alioquin ista, atque regnavit, extra ordinem et absurde posita essent. Cur tertio adjecimus et dein. Quarto cur expunximus vocem Stelenus: abest enim a Vi., O. Auctor etiam lib. X de Praepar. c. 3: Acrisius regnat Perseus, postea Euristeus, demum Atreus atque Agamemnon: ita reddit interpres Trapezuntius, cum incidisset in alium librum Graecum, quam qui ab Henrico Stephano excusus. In hoc enim omissis Aristeo et Atreo, mentio fit tantum Persei et Agamemnonis. Deinde hoc idem arguit antiqua lectio: post Acrisium regnavit Euristeus; quin etiam ipsa verba auctoris circa ann. 535: Minores Steneleni perseverarunt usque ad Euristeum: praeterea (quod praecipuum est) quia contexantur tantum anni Persei, et Euristhei in ordine regum Mycenarum, nulli tamen 0814A Stenelo tribuantur; alioqui poterat retineri illa vox Stelenus seu Steenus, quia constat ex Apollodoro lib. II et auctore supra, Perseum fuisse patrem Steneli, Stenelum patrem Euristhei: et Perseo (ait Strabo lib. VIII) Sthenelum (sic enim scribit), huic Euristheum successisse. At non quaerimus quid alii, sed quid Eusebius voluerit.

(Ibid.) Euristheus. Euristeus Fa., Vi., O., Peta., Lo., sed satius fuit imitari alios libros, quibus consentiunt Homerus, Pausanias, Strabo, Stephanus, et ipse auctor lib. X de Praeparat. c. 3, qui etiam videbantur sequendi, ut pro i appingeretur y, quia illis vel Εὐρύσθεις vel Εὐρυσθεὺς; sed abstinuimus, cum nullus faveret liber.

(Ibid.) Tisamenus. Licet multiplex sit hujus vocabuli scriptio, tamen placuit potius juxta Lo., Fa., Pi., quam ut olim in vulgatis Tysameros, vel Tisaminos, ut in O., Vi., vel Tysamenus, ut in Fux., Peta.; quia non solum illi tres codices ita scribunt hoc loco, sed etiam paulo infra O., Vi., Peta., ubi 0814B etiam Thysamenus scribunt Fux. et Pi., sicut editi Tyssamenus; Pausanias, lib. II, Τισάμενος: quod firmat nostram lectionem, et ipsa etiam ratio orthographiae; sic enim dictum volunt, quasi filium ultoris a τίομαι, eo quod Orestes ejus pater Agamemnonis patris sui mortem ultus fuerat.

(Ibid.) Penthilus. Pentilus Lo.; Patercul., lib. I: posterior est Latinorum, prior Graecorum. At Pentulus Vi. et O.

(231, VI.) Midas, Mida Lo., Peta., Fa., O., Vi., Pi., Fux., Mar., Vincen.

(Ibid.) Laius. Sic correximus ex A., T., Pi., P., Fux., Lo., 4 Vati., Peta., Plutarcho Parallel. 3, Aeliano, Diodoro lib. IV, c. 6, Apollodoro l. 3, pro Lagius ut in editis, vel Jasius ut in S., V., Vatic., vel Gaius ut in Vi., O., vel Lasius ut in Fa., Vatica. Laii Thebanorum regis circa haec tempora meminit Pausanias lib. IX et X. Fuit filius Labdaci, regis Thebarum, et pater Oedipi.

0814C (Ibid.) Chrysippum rapuit. Crispum rapuit V., Vatic.; Crisippum Vatica. Sed prius praeferendum. De hoc raptu plura Diodorus, Plutarchus et Apollodorus.

(233, VI.) Dimicantes. Militantes Lo., Pi., Fux., Peta.

(Ibid.) Viros ac feminas alligabat. Viris feminas adligabat Al., Pi., Vi., Peta., O., Fux.

(Ibid.) Loquitur in secundo Attidis libro. Quia legebatur nude, loquitur in secundo, videbatur deesse aliquid: idcirco supplevimus Attidis libro, ex O., L., M., et Vi. Idem vult ex M. Ducaeus in Clement. Alexand. p. 797, et paulo post Eusebius eumdem auctorem citat eodem modo; in Lo. loquitur in II libro suo.

(235, VI.) Ea quae de Daedalo, etc. Laboro ut huic paragrapho sedem aliquam inveniam; sed cui assentiar? Fux., Peta. dederunt 1 Aegei: L., A., 2 an. ejusd.; Vi., O., an. 3; Pi. an. 4; Lo. an. 19 Pandionis; vulgati an. 17 ejusdem; sed liceat de fabellis 0814D fabulari.

(237, V.) Europa Agenoris filia, ut in quibusdam legimus rapta est: his congruunt, quae de Minoe dicuntur, de Cadmo et Spartis. Ista aut omnino desiderantur, in libris scriptis, ut in Pi. et L., aut variam habent lectionem et sedem, ut in Fa.; sub columna Mycenarum et ad annum 20 Euristhei: Europa Agenoris filia, ut in quibusdam legimus, rapitur: his congruunt quae de Mirice dicuntur; et post aliquod interstitium ponitur ad annum ejusdem 24: de Cadmo et Sparthis: in Fux. sub columna Atheniensium et ad 23 Pandionis: Europa Agenoris filia, ut in quibusdam legimus, rapitur, quod his congruit quae de Minoe dicuntur: idem in Mar., nisi quod ponit ad an. 12 Pandionis, seu 34 Debborae; in Lo., in eadem columna, ad annum 21 Euristhei: Europa Agenoris filia, ut in quibusdam legimus, rapitur: his congruit quae de Minoe dicuntur; et ad annum ejusdem 23: de Cadmo et de Sparthis. in Peta., in columna Atheniensium, 0815A ad an. 23 Pandionis, qui respondet anno 23 Euristhei: Europa Agenoris filia, ut in quibusdam legimus, rapitur, quod his congruit, quae de Minoe dicuntur; et post intervallum, sub an. 25, est adjectum: de Cadmo et de Sparthis, in O., Vi., in serie historiae, et nihilominus ad an. 20 Euristhei et 23 Pandionis: Europa Agenoris filia, ut in quibusdam legimus, rapitur: quod his congruit quae de Minoe dicuntur: illa, de Cadmo et Spartis, exsulant. Verum ne horum mutatio mutabilis ingenii argumentum sit, stent firmiter, postquam sunt per se valde incerta, et varie tradita tam ab Herodoto lib. I, quam ab August. lib. XVIII de Civit., c. 12.

(237, VI.) Existimatus sit. Aestimatus sit. Lo., Pi., Peta., Mar.; estimatus sit, Fux.

(239, V.) Philamon. Olim in impres. Phidamon, sed sine dubio ita legendum docuerunt V., O., Fa., L., 4 Vati., Mar., Fre., quibus proxime accedunt. Pi. Filiamon, et Lo. Filamon; Peta. Filammon; Fux. Phylaminon. Nostra lectio est Pausaniae passim, maxime 0815B lib. X, et Plutarchi opuscul. de Musica: accedit Eusebius lib. X de Praeparat., c. 3, Φιλάμμων, Demosthenes pro Ctesiphonte: Diodorus, lib. XII, citat Philomonem Comicum: idem Athenaeus saepissime.

(239, VI) Pandion fugit a Metionidibus. Pro a Metionidibus, in Ven. a tid Metionidibus: in Lo. a Metionis diebus: in Vi., O., Pi., ab Ionibus: in Fa. a Menonidibus: in Peta. a Methionidibus. Juxta editos libros hic paragraphus obtinuerat situm ad an. 33 Euristhei, seu Aegei 9, et ad an. 34 Euristhei in Lo. Nos tamen judicavimus reponendum ad an. 1 Aegei, adducti non solum auctoritate L., A., Vi., O., Fux., Peta., Pi., sed etiam ratione; cum Aegeus Pandionis filius, expulsis Metionidibus, regnum Atheniensium recuperaverit, ut docet Pausanias lib. I. Nescio tamen quo casu typographus collocavit perperam ad an. 26 Euristhei.

(239, VI.) Aegeus. Cogor invitus discessione facta a caeteris codicibus, in quibus vel Aggeus, ut in Fux., 0815C Peta., vel Egeus, ut in Pi., Fa., Vi., O., vel Egaeus, ut in vulgatis et caeteris, unicum Lo. ducem sequi. Nam eam scripturam confirmant auctores gravissimi, ut Apollodorus, Cedrenus, Justinus, Diodorus, Pausanias et alii multi.

(Ibid.) Cyzicus. Multa videbantur suadere legendum Ciricus, ut auctoritas codicum M., Ven., Vi., O., sed praesertim, cum ipse circa olymp. 24 dicat tunc Cyzicum conditam, nec sit verisimile Eusebium sibi esse adeo dissimilem. Verum cum major pars exemplarium retineat vulgatam lectionem: cumque de Cirico nil usquam legerim, nil volui immutare. Hoc solum monebimus nos scripsisse Cyzicus per y, ex fide II., So., et Lo., sicut etiam infra consensu omnium exemplarium: immo etiam Pausaniae, Eutropii, Zosimi, Frontini, Aurelii Victoris, Strabon. lib. XII, Eutrop. lib. VIII, Ptolem. lib. V, cap. 2, Plinii lib. VI, c. 12, Melae lib. I, c. 19, Flori lib. III, c. 5, Plutarch. in Lucullo, Sallustii in epist. Mithrid., Appian. in Syrio, Dio. lib. LIV. Est autem urbs Mysiae 0815D minoris supra Phrygiam ad Propontidem.

(Ibid.) Argonautarum historia. Hoc loco in Lemovicensi codice, et in Pi. additum est, diversa tamen manu a caeteris: Lemovicas in Gallia primum conditas a Lemovico rege Gallorum gigantaeo genere. Verum non dubito, quin ab aliquo Lemovicensi in commendationem patrii soli fuerint inserta; quam perite et apposite, judicet lector.

(Ibid.) Miletus condita. Filetus Vi., O. Sed perperam haec sunt posita in Pi. ad an. 16 Euristhei, qui respondet an 17 Pandionis: in Vi., O., Fux. et Peta., ad an. 21 Pandionis: in vulgatis et aliis, ut nos.

(241, III.) Tyriorum civitas condita. Tyrus condita A., L., O., Lo., Pi., Fa., Fux., Vi., Peta., 3 Vati., Mar., Ado, Ammianus, et Beda de ratio. temporum: Cyrus condita in Au., P., corrupte C, pro T. Ad extremum commendata fuerunt haec anno 12 Gedeonis. Hic enim annus incidit in 744 Abraham, cui si adjungas 0816A 240, prodibit num. 984, quo anno labente auctor constituit initium aedificationis templi. Nullum habui codicem qui lucem hanc praeferret, nisi V., O., qui proxime accedunt, dum disponunt circa 13 ann. ejusdem: aliae etiam diversae codicum agitationes me illuc propulerint. Nam Pi. rejicit ad an. 3; Lo., Fux., Mar., ad an. 4; Peta. ad an. 6; vulgati et alii chirographi ad an. 5. Sed omnibus potior fuit superior ratio.

(Ibid.) Josephus in 3. Josephus in lib. III; Lo. Josephus in tertia, Fi., Vi., O.

(241, V.) Argonautarum navigatio. In L., A., Pi., ad an. 17 Aegei; in. Vi., O., ad an. 12; in Lo., Fux. ad an. 16; in vulgatis et aliis, ut nos, ad an. 13, licet magis placeret prima sedes propter sequentia, Ea quae de Sphinge, etc. Idem Orpheus Thrax, etc., usque Eumolphi.

(245, V.) Hypsiphyle. Ipsepyle Pi., Isiphilo Fa., Ipsiphyle Fux.; Ysiphile Vi., O.; Ipsipile Lo., Ipsipilae 0816B Peta. Sic Persius satyr. 1, Hysipilas: Apollodorus, et Homer. l. VII, Iliad. Ὑψιπυλή. Porro his incerta est sedes. Nam Vi., O., ad an. 20 Aegei: in Fux., Peta., Pi., ad an. 11; in Fa., Lo., ad an. 3 Atrei, qui e regione an. 24 Aegei pingitur.

(243, VI.) Ea quae de sphinge. Olim ea quae de sphinga emendavimus, codicibus Vi. et O. ducibus, et ratione comite. Licet enim sphinga, sphingae, nonnumquam usurpetur, ut apud August. et alios; nihilominus cum vox sit origine Graeca Σφίγξ, γος, quintae declinationis simplicium, fuit ad tertiam declinationem Latinorum reducenda, quae terminationem per e in ablativo, suis nominibus praescribit: sicut legimus apud Plinium lib. XXXVII c. 1. Augustus, inquit, inter initia sphinge signavit. Adde consequenter usurpari in accusativo sphinga: unde quoniam alterutrum mutari debuerat, visum est prius movendum potius quam posterius, propter rationes quas mox afferemus. Quaesita his sedes, non quam indicavit Pi. ad an. 21, nec quam Peta., Vi., O., Fux., Mar., ad 0816C an. 22, nec quam L. et A. ad an. 23, sed quam alii chirographi et editi.

(Ibid.) Ea quae de sphinge, et Oedipode, et Argonautis dicuntur. Divulsa sic conjunximus, interposita conjunctione et ante Argonautis, adducti auctoritate codicum V., Fa., Peta., Fux., P., Pi., et Lo. Sic enim auctoris sententia fit planior. In L., Va., Vat., divisa erat vox Oed ipo de, ut de potius praepositionis locum teneret, quam finem vocabuli Oedipo: castigabis etiam in Peta. de sfinga, et de Dippode.

(Ibid.) Asclepius. In. Fux. Asdepius, mendose d pro cl, verum Hieronymus retinuit vocem Graecam. Nam quod Graecis Ἀσχλήπιος, Latinis est Aesculapius, sicut supra reddidit in praefatione, et idem interpres Clementis, Pausaniae et aliorum. Intelligenda autem esse haec de Aesculapio, liquido constat ex lib. X de Praepar. cap. 3, et ex Clemen. lib. I Stromat., ubi dum Argonautas enumerat, Ἀσκλήπιός τε καὶ Διόσκουροι συνέπλεον αὐτοῖς.

0816D (Ibid.) Sphinga vero. Placuit nobis potius veterem lectionem retinere, quam vestigiis quarumdam membranarum insistere, L., A., V., M., Pi., Fa., Peta., Vi., O., ubi sphingam adverto. Si enim extra publicam viam non sit incedendum, cum reliqui codices prius habeant, et praeterea ea sit nativa terminatio hujusmodi vecum Graecarum, quam Latini saepius retinent (sic namque et Polypoda, et Thesea, et Oedipoda, et id genus), nemo sensatus nobis assensum praebere detrectabit.

(Ibid.) Propter zelium Harmoniae. Vice Harmoniae alia alibi leges, ut Armoeniae in Lo., Peta: Armoniae in Pi.; Ermonae in Vi., O.; Ermione in Fre.; Armione in Fa.; Armonicae in Mar. Sed ubique corrupte, ut satis ex superioribus colliges: intelliges etiam, quo jure dixerim superius, aspirari debere; cum hic et alibi cum H, aspirationis nota habeatur. De nuptiis Cadmi et Harmoniae plura Diodor. lib. VI, Euripid. in Phoenic., Pausan. in Boeot.

0817A (Ibid.) Contra Cadmum. Contra Cadmios Lo., Pi.; contra Cadmos Peta., Fux.

(Ibid.) Bellum. Certamen A., P., Lo., Peta., Fux., Mar. Sed cum sint synonyma, quis locus mutationi?

(Ibid.) Contra Cadmum iniisse bellum: Adversum Cadmum constitisse in Pi., Vi., O., L., M., quae locutio supra reperitur.

(215, I.) Sosarmus. Susarathus L., Pi. Prius ut amplectamur, duces habemus, praeter alios mss., omnes editos (excepto Lut. in quo Sosatenus invenies) et Cassiodor. et Vincen. tom. 4. Sosarmius Jornan., Sosarmos Fa.

(245, V.) Mycenis regnavit Euristheus an. 40, vel 10, ut aiunt nonnulli, Aegystus. Haec delenda omnino notaveramus, sed incuria librarii ea retinuit ex editis. Nam illa an. 40 sunt omnino absurda, sive respicias ad antiquam depravationem, quae dabat Euristheo an. 45, sive ad nostram emendationem, quae illi tribuit an. 38. Illa autem, vel 10, ut aiunt nonnulli, Aegystus, absunt penitus ab omnibus mss. et 0817B Mar., nec possunt conciliari cum praecedentibus, ubi refertur Aegistum regnasse post Agamemnonem, neque cum subsequentibus, ubi auctor notat regnum Aegisti multo serius, videlicet ad ann. Abrahae 837. Praeterea ad quid illa ἀτοπία ad an. 8 Atrei? unde si fuerant retinenda, collocanda potius fuissent ad annum ultimum Euristhei, sicut suadent Peta., Pi., Vi., O, Fux., Mar., et omnino ita fuisset legendum: Mycenis regnavit Euristheus an. 38.

(245, VI.) Hercules consumat. Fixit hic metas suis erroribus, nos anno metam. Neque enim facile est membranas omnes conciliare; cum Lo. contigisse referat an. 33 Aegei: Vi., O., an. 34; L., A., Pi., Peta., Fux., an. 37. Sed nos cum excusis an. 31.

(247, V.) Minos mare. Fluctuat mare hoc. Nam in Lo. et Fa. hic locus concessus ad an. 12 Atrei, qui 33 Aegei respondet: in Fux. et Peta. ad. 33 an.; in Vi., O. ad annum ejus 31; in Pi. ad 32; in L. et A. ad annum 30.

0817C (Ibid.) Parrhadius. Paradius Pi., Fa., Lo., Vi., O., Peta.

(Ibid.) Thamyris. Thammiris Peta.; Tamiris Fa.; Thamirus V., O.; Thamiris Pi. et L., sicut etiam scribit auctor lib. X de Praepar., cap. 3, illum inter insignes poetas numerans: idem Clemens lib. I Stromat., Plutarch. lib. de Musica, et Pausanias lib. X, qui facit eum filium non Hammonis, sed Philammonis, de quo supra.

(Ibid.) Thamiris, etc. Varius est horum situs. Nam in Vi., O., circa an. 31 Aegei: in Pi., Fux., circa an. 35, in Peta. circa an. 36, in Lo. et Fa. circa an. 20 Atrei, qui 41 Aegei opponitur.

(247, VI.) Ilium vastat. Ilionem vastat Fa.

(Ibid.) Solorum palestricae artis certaminum, quae in terra. Sic restituimus pro Solorum (cum majusculo S) palestricae artis, certaminumque quae in terra ex Lo., Pi., Vi., O., Ven., et si credimus Ducaeo in Collectan. ad Clement., Reg.

(Ibid.) Hydram autem callidissimam fuisse sophistriam. 0817D Sic recensuimus pro Hydram autem callidissimam fuisse sophistam, ut in excusis: vel Hydram autem callidissimam fuisse sophisteriam, ut in Peta.; vel, Idram autem fuisse callidissimam sophistam, ut in Fa., ex L., A., M., V., Va., S., P., Lo., Mar., Al., Pi., Vi., O., Fux., Lut., Ven., et ipso Platone, quem hic citat Eusebius, qui in Euthydemo πολὺ γάρ τοι εἰμὶ φαυλότερος τοῦ Ἡρακλέους ὃς οὐκ οἷός τε σὺν τῇ Ὑδρᾷ διαμάχεσθαι σοφιστρίᾳ οὔσῃ. Ita etiam corrigendum notaverat Ducaeus in Collectaneis ad Clement. Alexand., idque ex tribus mss. Reg., Vi., O., Pi.; cui propter insignem eruditionem adhibenda fuerat fides. Verum rem ita se habere, lectione duorum posteriorum a me comprobatum.

(Ibid.) Lapitharum. In Fux., Vi., O., Lo., Fa., Peta., Pi., V., Va., Fre., Laphitarum; nihilominus selegimus prius, quia sic vulgati, et Orosius, Homerus, Diodorus, Apollodorus, Pausanias, Palephatus, 0818A Apuleius, Virgilius, Ovidius et alii: et licet vulgati habeant y, loco i, cum mss. tamen et iisdem auctoribus hac in parte maluimus sentire.

(249, III.) A Thola. Sic pro Tola ex Lo., Mar., Fux., Peta., Pi., Vi., O., Fa., 4 Vati., Vincen., tom. I, Beda, Mar.; accedunt LXX Interpretes, tam editionis Romanae quam Antuerpiensis cap X Judicum; vulgata lectio tam Vaticana quam Plantiniana; Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 3, Θωλά, et Theophil. Antiochen. lib. III.

(Ibid.) Alias 23, secundum Hebraeos. Absunt ab L., A., P., Lo., Pi., Peta., Vi., O., Fux. et 3 Vati., licet non sint rejicienda. Nam Thobula dicitur judicasse an. 23, tam apud eumdem Eusebium lib. X de Praeparat. cap. 3, quam apud LXX Interpretes in utraque editione Roman. et Antuerp. cap. X Judic., et Theophil. Antioch. lib. III.

(249. V.) Ea quae de Minotauro. Assignantur haec in Pi., Fux., Peta., an. 3 Thesei; in Vi., O., an. 42 Egei; in Fa., Lo., caeterisque membranaceis et editis, 0818B an. 27 Atrei.

(249. VI.) Post Laomedonta. Post Laomedontem Lo., Mar., Vi., O., Pi., Fa., Fux., Peta., Beda.

(251, V.) Magistrum Minois. Vulgati habent Magistratum Minois; sed maluimus sequi L., Pi., P., Fre., Vi., O., quia Servius in lib. III Georg. notat Taurum fuisse magistrum militum Minois: Plutarchus in Theseo vocat τὸν τοῦ Μινὼ στρατηγὸν, ducem exercitus Minois: Cedrenus Minois νοτάριον. Unde Gar. Loaisa in Chronicon Isidori non dubitat hic corrupte legi Magistratum, pro Magistrum militum.

(Ibid.) Androgei agonem, etc., usque testatur. Ista erant separata et foedissime transposita in Ven., Lut., B., Ba., H., Pet., ad seriem Sicyoniorum; verum sententiae ordo, mss. et B., So., docuerunt ita conjungenda. Quod cum non animadverteret auctor notarum, quae exstant in margine codicis II., et temere repetita in B., So., quia alioqui sententia erat mutila et manca, existimavit sic legendum, Androgei 0818C agonem statuebat Minos nomine, praemium pueros Atticos largiens; at Taurus in agone, etc. Sed nescio quo judicio illud Minos nomine praemium: praeterea si consequenter illa legantur ut digessimus, nil poterit desiderari: lege plura de iis apud Diodor. lib. IV, cap. 5. et Plutarch. in Theseo.

(Ibid.) Statuerat. Pro, ut olim statuebat ex L., Lo., A., M., P., V., Va., O., Pi., Peta.

(Ibid.) Praemii nomine. Pro, ut in B., premi nomine, ex L., A., M., P., 5 Vati., Ven., Lut., So., Fre., H,: adde quod sensus quoque id postulat.

(Ibid.) Pueros Atticos. Pro pueros Acticos, ex Lo., L., A., M., P., Al., Pi., Vi., O., Fa., 4 Vati., quibus annumerari potest Ven., ubi Athicos.

(Ibid.) Sicut ipsos. Adjecimus vocem sicut secuti codd. L., A., M., Al. P., Pi., Lo., Vi., Peta., 3 Vati., et ut sensus esset planior.

(Ibid.) Gnosicos. Grosios P.; Gossios Fa., Lo., V., Va., Vat., S., Cognosios Pi. Gnosius A., O., Vi., Fre.; Gnosios M., L., Fux., Mar.: quatuor lectiones primae 0818D corruptae, quinta recipi potest. Nam utrumque dici et Gnosios et Gnosicos, ut etiam Gnossos, nemo est qui nesciat ex Ovid. lib. VIII Metamorph., Statio, et aliis, pro eo qui oriundus est ex urbe Gnosso vel Cnosso, Graecis praecipua insulae Cretae, ut vidimus ex nostro auctore, et sede regia Minois: Pausanias, l. I, ait Minotaurum in labyrintho Gnossi inclusum a Minoe.

(251, VI.) Theseus cum Athenienses. Quae ex Chronicis certiora esse debuerant, varietate librorum incertiora reddita. Haec enim in Vi., O., circa 8 Thesei disponuntur; in A., Pi., Peta., circa 15; in Fux. circa an. 18.; in vulgatis et aliis chirographis circa an. 1 ejusdem.

(Ibid.) Eandem legem. Sic ex A., Al., L., Vi., O., Pi., V., Lo., Ven., Peta., Fux., Lut., pro tandem legem.

(253, I.) Mitreus. Sic vulgati Vincent. et alia mss., nisi quod Metrolus in L.; Mitres in V., Va., Vat., Fa.; 0819A Metrhalus Pi.; Mitreus Peta.; Mithreus Lo., Ven., Cassiodor. et Jornand. Eruditissimus Scaliger lib. VI de Emendatione temporum observat vocem Mithri esse Persicam a Mither, id est major, et inde sumptum nomen Mithridates, et similia.

(253, III.) Jair ex tribu. Pro Jair, in Lo. Jayrus: Larus in Fa.

(253, VI.) Minos leges ac jura. Pro leges et fora ex A., M., L., V., P., Lo., Vi., O., Fa., Fux., Fre., Pi., Peta., Vincen., in Specul. tam naturali, quam histor. Jam vero horum ea est conditio, ut in Lo. an. 11 Thesei tribuantur; in Vi., O., an. 19; Pi., Peta., A., an. 20; Fux. an. 22; Fa. et emissi an. 12: a quibus quis velit recedere, in re de qua aliunde nil certi constare possit?

(Ibid.) Theseus Helenam rapuit. Hi sunt errores Thesei, et ut errores esse noscas, alii libri ut editi collocarunt sub columna Mycenarum circa 43 Atrei: alii reduxerunt ad columnam Atheniensium, ut Lo., sed ad 45 ejusdem, et Vi., O., ad annum 5 Thesei: 0819B L., A., Pi., Peta., ad an. 13; Fux. ad an. 15: dissentire non possum ab optimis illis veterum Peta et Pi.

(Ibid.) Philistus. Verius multo quam olim Philistous, ut in editis et Vatica., vel Philostous, ut in S., vel Philisteus, ut in V., idque pro ea fide quam adhibendam duximus optimis illis veterum P., Lo., Pi., quibus proxime accedunt Fux., Peta., ubi Filistus, et Vi., O., in quibus Phylistus, et L. in quo Phelistus: adde Plutarchum in Dio., Joseph. lib. I contra Apio., Pausan. lib. I, et passim Suidam, Dionysium Halicarnass. lib. I, Quintil. lib. X, Diodor. lib. XV, et alibi saepius: et saepe Ciceron. lib. II de Orato, et lib. I de Divinat., et in Bruto, Aemilium Probum in Dione, qui omnes Philisti Syracusani scriptoris meminerunt: illum Cicero lib. II epist. 12 ad Q. fratrem vocat crebrum, acutum, brevem, pene pusillum Thucydidem.

(255, II.) Adrastus. Adrastrus Fa.; Addrastus Lo.; sed a nobis sunt, praeter alia exemplaria, Apollodorus, 0819C Homerus, Strabo, Pausanias.

(255, V.) Atreus Argis regnat solus. Superflua videri poterant, ni unius voculae solus additione essent illustrata. Ut qui enim inculcetur Atreum regnare, cum hoc antea praemissum; nisi quia cum prius conjunctum cum Thyeste haberet imperium, solus deinceps regnarit? Incuria typographi illam vocem omissam doleo. Sed ne quid a me profectum putes, ita praescribunt libri: Fux. quidem variat a caeteris in anno. Nam revocandum docet ad an. 64 Atrei: Fa. et impressi assignant anno 49 Thesei: Peta. an. 61 Atrei: Lo. Vi. et O. an. 63.

(255, VI.) A Zaro. a Azaro Ven., Lut., Fux.; a Dioro Pi.; a Azioro Lo.; a Zioro Vi., O.; a Zoro Fa., Peta.

(Ibid.) Conditam, eosdem autem fuisse Tyrios. Haec, eos. au. Fu. Ty., antea consequebantur vocem conditam. Sed delevimus quia omittuntur in V., P., Lo., Peta., Fa., Fux., et quod vox praecedens Tyriis nil aliud significet ab illis diversum: hac tamen destituuntur V., O., Vi., P., L., licet habeant reliqua.

0819D (Ibid.) Et Carchedone Tyriis hoc tempore Carthaginem conditam. Antea legebatur et Carthagine Tyriis hoc tempore Carthaginem conditam, eosdem autem fuisse Tyrios. Sed emendavimus partim ex Fux., in quo et Carcedonius Tyrus hoc tempore Carthaginem conditam, id est per Zarum et Carcedonium; partim ex auctore circa an. Abrahae 971, ubi ait Carthaginem conditam a Carchedone Tyrio. Nam cum scripserit Graece, verisimile est utrobique usum esse voce Graeca, cui consentit Appianus in Libyc.: Conditores, inquit, agens de Carthagine, fuerunt Xorus et Carchedon. Stephanus: Καρχήδων μητρόπολις Λιβύης ἀπὸ Καρχηδόνος φοίνικος. Accedit quod Pausaniae, eidem Stephano et Graecis dicitur Καρκήδων, quae Latinis Carthago. Antiqua lectio videbatur utcumque posse defendi tum ex aliis libris, tum ex Cicerone lib. II de Natur. Deorum, dum scribit dictam a Carthagine Herculis filia, et teste nostro auctore Hercules saeculo 0820A isto vivebat. Nihilominus semper obstaret illa vox Tyriis. Nemo enim scripsit eum Herculem fuisse Tyrium. Delevimus autem illa verba Eosdem autem fuisse Tyrios ex fide V., P., Lo., Fux., Peta., Fa., et quia alii libri, qui retinent illa verba, non habent vocem Tyriis.

(257, I.) Tautanes. Tauthanis Lo.; Tautanis Fa., Pi., Al., Peta.; Tantanes Jornand., Thaithanes Fre. Idem quod nos Vincent.

(257, II.) Polyphides. Polypedes L., V., Va., Lo., Pi.; Polipedes Fa., Fre.; Polyphydes Fux.; Polifides Vi., O.; Polypides A., Mar. Primum reperitur in caeteris tam mss. quam impressis, et apud Vincent., apud Augustin, quoque XVIII de Civit. cap. 19.

(257, V.) Theseus profugus. Ut profugi varia et incerta latibula, ita horum incertus status, cum Fux, an. 25 Thesei assignet: Peta. et Pi. an. 26; Vi., O., an. 3 Menestei: Lo., Fa. et vulgati an. 56 Atrei, qui est e regione an. 29 Thesei, ubi et collocavimus. Nullus enim dubitet quin ad columnam Atheniensium 0820B pertineant. Adhaec verba ista satis prae se ferunt hoc contigisse ultimo anno Thesei; unde in Fux. subjungitur derelinquit circa finem regni atque regnavit Mnestheus filius Peteonis.

(Ibid.) Bellum Amazonum contra Thebas. His additur in Fux. Achaicas; habent praeterea non ita certam sedem. Nam in Peta. et Pi. ad an. 27 Thesei: in Fux. ad an. 28; in Lo., Fa. et editis, ad ann. 58 Atrei.

(257, VI.) Hippolytum. Lo., Fa., Peta., volunt legi Hyppolitum; idem Pi. et Fux, nisi quod isti carent h, sicut etiam Vi. et O.: excipe rursus quod destituantur aspiratione, et altero p. Nos retinuimus vulgatam, quia firmatur auctoritate Mar. et poetarum, pro quibus facit τὸ ἔθυμον et quasi factum nominis ab ἵππος et λύω, quod fuerit discerptus et dilaniatus ab equis.

(Ibid.) Libya. Prius prostabat in editis Lybia; sed emendavimus propter rationes jam ante dictas circa annum Abrahae 558.

(Ibid.) Hercules Agonem, etc. Deerat certus campus 0820C Agoni huic, quem nos ad an. 28 Thesei reduximus. Cum enim 810 annus Abraham in illum incidat, huic si addas 430, de quibus hic auctor, efficies 1240, quo absoluto vides coepisse olympicum lustrum seu primam olympiadem: qua in re licet non habuerimus faventem aliquem codicem, illuxit tamen nescio quid in Vi., O., cum illi ad an. 27 Thesei haec constituant, qui proximus est huic an. 28 Thesei; caeteri ut Fux., L., A., habent ad an. 24; Peta., Mar., ad an. 23 ejusdem, cui adhaesere Fa., Lo., et excusi, qui contulere ad an. 50 Atrei e regione 23 Thesei. Quid alii, dicerem si qua mihi superesset e naufragio bellico, quo abrepta priora scholia fuerunt, tabula.

(Ibid.) Menelaus. Menalus V.; Medelaus Pi. Sequimur chirographos Fa., Fux., Peta., Lo., Vi., O., Homerum, Virgilium et alios.

(Ibid.) Menesteus. Multa nos ita reponere coegerunt hoc loco pro Meesteus, ut primae editiones Ven. 0820D et Lut., in quibus sic lego; sed et chirographi L., Fa., A., Peta., Fre., et Mar., quae eodem modo pingunt: immo et omnes editi paulo post, et licet nonnulli libri variam sectentur orthographiam, confirmant tamen vocum vicinitate; ut in Lo. Menesteos, in P. Mnestheus, sicut etiam habent Clemens lib. I Stromat., Aelianus lib. IV, et August. XVIII de Civit. cap. 19; Homerus lib. II Iliad., et passim. Pausan. lib. I, Μενσθευς, quod tamen interpres perperam vertit Mnestheus.

(Ibid.) Qui et Peteo an. 23. Pro an. 23. habebatur an. 24. Unde pejor error fluxerat ut texerentur anni 24 in serie hujus Menestei, cum 23 tantum dinumerandi essent, non solum quia ita habent Pi., Peta., Lo., Fux., O., Vi. et sex Vatic., sed etiam quia ipsi codices ut Fa. et alii mss. qui illi perperam 24 annos assignant, non nisi tamen 23 deducunt; ut sic tandem Trojae expugnatio cum an. 23 Menestei semper concurrat. Excipe V., in quo perperam Troja capta 0821A ponitur ad an. 26 Assyriorum, 30 Sicyoniorum, 3 Hebraeorum, 7 Aegyptiorum, 16 Mycenarum, 24 Atheniensium; sed praecipue quia mox auctor consensu omnium librorum manifesto tradit Trojam captam an. 23 Menestei. Error editorum irrepserat ex eo quod incuria librarii inseruerat annum 8 Menestei, nulla ei opposita nota alterius regni. Dolemus correctorem hujus editionis illud ipsum retinuisse; sed si opponas illum annum 8 ex adverso 65 Mycenarum et 18 Aegyptiorum, et ita de aliis, ut est necesse, ultimus Menestei erit tantum 23, et non 24.

(259, V.) Apri Calydonii. Non constant inter se libri in orthographia. Nam Lo., Fa., Fux., Calidonii; Vi., O., Caledonii, licet scribat modo per i, modo per y: sed Calydonia regio Graecis, non Calidonia. Nos insistimus vulgatis, praesertim cum ita Pausanias, Strabo, et alii: deinde cum vaga essent, ad hunc restricta locum. Nam in Fux. ad an. 18 Ammenemes; in Pi. et Peta., ad 29 Thesei, qui respondet 9 Ammenemes: in Vi., O., in 2 annum Menestei: in Fa. 0821B et editis in 60 Atrei, qui est 3 Menestei: in Lo. ad 61 ejusdem.

(Ibid.) Minos in Sicilia. Minos in Silicia in L., Pi., sed mendose, ut constat ex aliis mss. et Plutarcho in Theseo. Incerta sedes; in Fux. enim Pi., Peta., locantur ad an. 1 Menestei; in Vi., O., ad an. 4; in Fa. et vulgatis ad an. 5, seu Atrei 62; in Lo. ad an. 63.

(Ibid.) A filiabus Cocali. Ita restituendum duximus pro a filiabus Cosali, juxta codices V., S., P., Lo., Pi., Fa., Peta., Fux., Vi., O., L., Fre., et Aristotel. in Polit., Pausan. lib. VII, Diodor. lib. IV, cap. 15, Athen. lib. 1 cap. 4, Gemistum lib. I, rerum Graecar., Justin. lib. IV, Strabon. lib. VI, et Herodotum lib. VII, nisi quod in V., S., P., scribitur Coccali cum duplici c. Idem observat Ovidius VIII Metamorph.:

Sumptis pro supplice Coccalus armis
Mitis habebatur.

(Ibid.) Sic morte functus est. In Lo., Pi., O., Mar., 0821C sic morte finitus est; et hanc lectionem observat, ex eodem codice Pithoei, Ducaeus in Collectan. ad Clement. Alexand. pag. 800.

(Ibid.) Quidam autem an. 30 periisse scribunt. In Lo., Pi., Fux., Peta., Quidam ante annos 30 eum periisse scribunt.

(Ibid.) Alii vero ante 30 an. lethum suscepisse ferunt. Haec non habentur in L., A., M., P., V., Fux., Va., Lo., Vi., O., Pi., Peta., Fa.

(259, VI.) Interfectorum posteri qui vocabantur Epigoni, etc. Ne existimes haec esse mutila, vel aliunde pendere, cum nullam antea fecerit memoriam horum, nec a quibus fuerint interfecti: Nam disces ex Pausania lib. IX, et Strabone lib. VII et IX. Cum Argivi magnum comparassent exercitum ad obsidionem Thebanorum, totum illum exercitum, uno Adrasto rege Sicyoniorum excepto, ad internecionem caesum: sed ea victoria magna stetit clade Thebanis, unde proverbium Cadmea victoria; nam non multis post annis Thebas adorti sunt illi, quos Epigonos Graeci 0821D vocant, id est, Posteri Atheniensium et Argivorum, qui in ea clade ceciderant, ducibus Polynice et Adrasto; Ἐπιγόνοι enim nihil aliud sonat quam posteri, et Thebani tunc expugnati sunt et expulsi. Certa autem non est horum sedes: nam in Peta. ad an. 8 Menestei, consequenterque post illud, Mycenis, etc., Troja capitur. In Lo. ad an. 7 Menesthei, post eamdem sententiam, sed tamen interpositis quatuor annis; in Vi., O. eidem periodo succedit, ut in Peta., licet ad 11 Menestei: Idem est in Fa., sed ad an. 6 Menestei, et post illa: Troja capitur, interjectis tribus annis. In Fux., Pi., succedit post illa: Menelaus regnat in Lacedaemone ad an. 7 Menestei: Mar. ad an. 13, seu an. 5 Jepte.

(261, III.) Post Jair. Nova his sedes parta post annum primum Jephte, juxta Au. Prius enim sita erant ad an. 16 Jair, ut in impressis, Pa., Lo., vel ad an. 20, ut in Pi., vel ad ann. 22, seu ultimum, ut in Peta., Fux., O., Vi. Praecuntem etiam rationem sequimur. 0822A Si enim illud hactenus observavit auctor in similibus, cur hic non idem?

(261, III.) Ammanitae. Rectius quam ut olim Ammonitae, vel ut in Peta., Alienigenae juxta Pi., Lo., Fa., Vi., O., Fux. Et quia video Septuag. pro quarta vocali substituere primam, dum de Ammonitis fit mentio, v. gr. II Paralipom. c. XX, ἐκ τῶν Ἀμμανιτῶν, ubi vulgata lectio ex Ammonitis.

(Ibid.) Jepte in libro Judicum ab aetate Mosis usque ad semetipsum ait supputari an. 300. Haec absunt ab V., Lo., Fa., O., Vi., sed sunt in aliis exemplar. Mar. et Beda, et consona sunt sacrae Scripturae Judicum XI. In Au. et H. pro ann. 300 occurrit an. 400, sed mendose.

(261, V.) Agamemnon annis 15. In vulgatis, et Fa., ac septem Vaticanis, et Lo., ann. 18 pro an. 15, licet hi in serie annor. deducant tantum annos 15; in Fux., Peta. et A. habes annis 35. Quod nullomodo stare potest, si Aegistus regnat apud Mycenas statim post captam Trojam, ut vult auctor. Pejus faciunt 0822B illi chirographi, dum pro 15 annis deducunt annos 18 in serie Agamemnonis, ita ut e regione annorum illius 16, 17, 18, nullus sit oppositus numerus in serie Hebraeorum, Assyriorum, et caeterorum regnorum: quod non solum est valde absurdum, sed ipsum mendum per se prodit; et praeterea hinc fit ut numquam possit concurrere ille fictitius 18 annus Agamemnonis cum capta Troja, neque cum anno 23 Menestei, 3 Labdon, et 25 Tautanis, et ita de aliis; quod velut necessarium constituit auctor hic, et in praefatione. Nos secuti sumus L., Vi., Pi., O., in quibus tam hoc loco, quam in serie apponuntur tantum anni 15. Quod esse ex mente auctoris ostendunt praeter alia exemplaria, Beda de Ratio. tempor., et Vincen. tom. I et IV: Anno 15 Agamemnonis, inquit, secundum Eusebium, capta Troja. Nec te moveat quod auctor, lib. X de Praepar. cap. 3, videatur priorem sententiam sectari de illo 18 anno Agamemnonis, quo ait captum Ilium. Nam non hic loquitur ex sua 0822C mente, sed ex sententia Clementis, qui hoc scribit lib. I Stromat., a quo non semel discedit, et forsan apud utrumque est mendum 18 pro 15.

(Ibid.) Mycenis imperat Agamemnon an. 15, cujus regni 15 an. Troja capitur. Desunt in 2 Vatic.; antea vero legebatur in vulgatis et aliis Myc. imp. Aga. an. 35, cujus regni 18 an. etc. Idem in Mar., nisi quod pro an. 35 legitur an. 25, ut etiam in 5 Vatican. Sed emendavimus non solum ex fide codicum O., Vi., hoc loco, sed etiam propter praecedentem notam; et quia pene omnes libri praeter Fux., Peta., P., et duos mss. Fab., deducunt tantum annos 15 in serie Agamemnonis, videbatur tota sententia delenda, sicut in L. et Pi. Nam quid ineptius vel Agamemnonem imperasse an. 35? cum teste Velleio et Dicte apud Diodorum, immo ex ipso nostro auctore, Aegistus regnat Mycenis statim post Trojam captam et interfectum Agamemnonem; vel illa inani repetitione cujus regni 15 anno, etc. Unde non mirum si varient libri. Nam Fa. et Mar. pro an. 35 legunt an. 0822D 25, et pro 15 habent 18 caeteri, ut praenotavimus. Transtulimus autem in annum 1 Agamemnonis, tum quia ita voluere Fux., Vi., O., tum quia ita decernit sensus ipse verborum, quamvis vulgati et quidam mss. ad an. 2 Menestei, qui est annus 57 Atrei, revocent, ut Lo. ad an. 1, et Peta. ad an. 7 ejusdem Menestei.

(261, VI). Alexander Helenam. Ne te hic raptus rapiat, obfirma animum, in Fa. enim locus his concessus circa an. 8 Menestei: in Vi., O., circa 13; in Fux. et Pi. circa 14; in Peta. circa 15. Lo. et caeteri membranacei cum excusis conveniunt, quos proinde mihi imitandos proposui.

(Ibid.) Alexander. Priamus Au.

(261, VI). Causa mali. Causae mali Lo.; causa belli V., O.

(263, III.) Hesebon. Esbon. Fux., Peta., Lo., Vi., O., Pi. Quae scriptura convenit cum voce Hebraica 0823A nisi quod caret aspiratione: vulgata versio habet Hesebon: Septuaginta Ἐσεβὼν.

(263, IV.) Thuorix. Thuores in L., Pi.; Thuoris in V.; Thulis Al.; Thecores Vi., O.; Tuoris Lo., Fux.; in Fa., Turoix, et in margine al. Tuoris. In re dubia nil muto. Nam neminem scio veterum, qui hujus faciat mentionem.

(263, VI.) Mopsus. Mobsus L., Pi.; Mossus Fa. Sed ubique mendose. Tota sententia deest in Fux. Hic porro in varia animus distrahebatur, dum in Fa. ad an. 17 Menestei, ut in vulgatis reduci adverterem: in Lo. ad an. 18; in Pi. et Peta. ad an. 21; in Vi., O., ad an. 23.

(Ibid.) Mopsocrene. Mopsocren in L.: Mobsicrenae Vi.: Mobsocrem Pi.: Mopsocrenae So.; Mopsicrenae Mar., Lo.; Mopsistene Fa.; melior vulgata.

(Ibid.) Mopsistiae. Deest in Fux.; Mobsesties L., Pi.; sed Al. Mopsistie; V. Mopsitre: Fa. Mobsistiae: Vi., O. Mopsos et Mopsopia. Nam ita dictam a Mopsopo, seu Mopso (siquidem utrumque usurpatur) tradunt 0823B Strabo lib. IX, et Plin. lib. V, c. 27: unde Graeci vocant Athenienses Μοψοπίους: at Mopsihestiae Zonaras tom. III. Ptolemaeo Μοψουεστία, Mopsis vatis domicilium quondam, ut scribit Ammianus lib. XIV. In an iqua inscriptione apud Aldum Mopsuestia: in concilii Constantinopol. primi subscriptionibus episcoporum, mentio fit Olympii episcopi Mopsuestiensis; sic apud Cedrenum Theodori episcopi Μοψουεστίας.

(265, III.) Post Hesebon. Assignavimus haec an. 1 Labdon juxta Lo., Fux., pro quo in Peta., O., et Vi., ad an. 7 Hesebon: in excusis et aliis scriptis ad an. 4; praecipue vero quod huc usque similes observationes ad an. 1 cujusque judicis reposuerimus.

(Ibid.) Judex Aelon. Sic restituimus pro Judex Adon ubi d, pro el, secuti vestigia L., Vi., O., quod etiam observarat Ducaeus in Clement. ex mss. ad quos proxime accedunt alia exemplaria. Nam Aealon in A., M., Fux., sicut Euseb. libro X de Praeparat. cap. 3, Αἰαλῶν. Interpres Ealo: Elaon in V., 0823C Lo., et in cod. Reginae matris, teste eodem Ducaeo: Aelaon Pi. Josephus libro V, cap. 12, vocat Elon: Clemens Stromat. I, Eglon: Vincen. in Specu. nat. Abialon, idque, inquit, ex Eusebio, et forsan scriptum est b, pro ch. Nam Beda legit Achialion: idem Marianus, et Herman., Contractus. Mirum autem est quod hic ait Eusebius, et quod approbant Beda, Marianus, et alii nonnulli sectatores Eusebii, LXX Interpretes non meminisse Aelon, cum Judic. XII ejus fiat mentio apud LXX tam in editione Romana, quam Antuerpiana, ubi inter Hesebon et Abdon, qui et Labdon, interjiciunt Εἴλιον, ubi versio vulgata tam Vaticana, quam Plantiniana habet Ahialon: alii codices Elon: Theophil. Antiochen. lib. III (qui vivebat circa ann. Christi 160) legit Ailon. Nec dubito quin LXX ita legerint vel Ahialon, vel Aialon, vocem Hebraicam , priusquam novi isti Massoretae rabbinici, ann. Christi 475, augerent scripturam suis punctis, et redderent hic Jod mutum, et quasi inane. In Fre. legitur 0823D Calahon, mendose. Sciendum autem auctorem tribuisse Josue (tacet enim Scriptura ejus annos) annos 27, quia coactus est augere illum numerum pro an. 17, his decem annis detractis duci Aelon.

(265, V.) Memnon, etc. Omnes membranae, excepta Lo., quae cum excusis reduxit ad annum 9 Agamemnonis, aggregarunt ista ad columnam Atheniensium, ita tamen ut huc et illuc distraxerint, ut P. ad an. 18 Menestei; Pi. ad an. 19 ejusdem: Peta., Fux., ad an. 20; A., Vi., O., ad an. 21.

(265, VI.) Circa annum 24 Menestei regis in Au. sequuntur ista, Exinde origo Francorum fuit; sed quis non videat ab exscriptore adjecta?

(265.) Usque ad primam. Pro usque in primam, ex L., A., M., Au., Fux., P., Lo., Peta., V., Ven. et Lut., V., O., Pi., Mar., et ex praefatione.

(Ibid.) Fiunt anni 406. Antiqua lectio in editis: fiunt anni 400, alias 406. Sed restituimus praelucentibus Fux., Peta., L., A., M., P., Lo., 3 Vatic., Pi. 0824A et tribus mss., Fab. et Fa., qui habet hoc singulare, ut legat fiunt anni 406, alias 405. Caeterum in O., Vi., habes fiunt anni 405, et idem notatur circa olymp. 1, ubi numerus ille 406 desideratur in membranis, et ejus loco legitur 405.

(Ibid.) Regni Nini, anni 835. Olim regni Nini 835, alias 834. Sed expunximus illud alias 834, ex fide A., L., M., Lo., Pi., Vi., O., V., Va., Fux., P., Peta., et trium mss. Fab. et Fa., licet in hoc supra scriptum sit vel 834. Videtur enim interjectum a studioso lectore, qui legerat illum num. 834 in praefatione Eusebii. Hoc idem fere semper habendum est de similibus, ubi reperiuntur in editis istae voces sive, vel, alias.

(267.) Nativitatis Abraham, anni 835. In Fa. cum habeatur ann. 835, et scriptum supra littera minuscula vel 834, antea legebatur, nativitatis Abraham ann. 825, alias 824. Ubi menda erat manifestissima. Itaque secuti sumus codices L., A., M., V., Lo., Fux., Peta., Pi., Fab., Mar., tres mss. Fab., et rationem 0824B ejusdem numeri praecedentis ac subsequentis, ac vocem illam similiter. Nec dubito Eusebium hac locutione secundum Hebraeos, non tam intelligere secundum Hebraicam veritatem, vel secundum Hebraeorum computationem, quam secundum calculum deductum per columnam Hebraeorum, et juxta seriem annorum cujusque patriarchae, vel ducis, ex quibus sit illa summa ann. 835. Porro haec omnia secundum Hebraeos a primo nativitatis Abraham an. 825, alias 824, desunt in Vi. et O.

(Ibid.) Secundum Sicyonios. Sic restituimus pro secundum Assyrios Sicyonis, ut antea, juxta A., L., M., V., P., Lo., Fa., Fux., tres mss. Fab., Mar., Pi., Vi., O., et ipsam praefationem Eusebii. Corruptio se satis prodit ex eo, quod Assyrii valde distent a Sicyoniis, quorum illi in Asia, hi in Europa; et quod calculi juxta Assyrios proxime meminerit.

(Ibid.) Anni similiter. Sic pro anno similiter, ex V., L., P., Lo., Peta., Fux., A., So.; in Pi. vero, 0824C Vi., O., deest. vox similiter.

(Ibid.) Mosis anni 410. Vulgata lectio Mosis anni 310, alias 308. Nos tuto emendavimus ex Lo., Peta., Vi., O., tribus mss. Fabr., et Fa., in quo supra scriptum est alias 409, et ex ipsa supputatione. Nam si ab ann. 35 Mosis, fiunt anni 375, ut dicitur hoc loco; ergo ab ejus nativitate fiunt 410: in Pi. et L. legitur ann. 316. Restituimus ergo illud 310, et delevimus penitus illud alias 318, non solum quia desideratur in L., A., P., V., Va., Lo., Peta., Vi., O., Pi., sed praecipue, quia additio illa manifeste repugnat contextui nostri auctoris.

(267.) A primo anno Cecropis, etc., usque anni 375. Desunt in tribus mss. Fabri.

(Ibid.) Computantur anni 375. Prius computantur anni 375, alias 437. Sed delevimus alias 437, quia abest ab iisdem codicibus, nisi quod in Fa. supra hoc anni 375, scriptum est al. 437, et in Peta. legitur computantur an. 365.

0824D (Ibid.) Fiunt anni 375. Antea legebatur fiunt anni 375, alias 374, sed expunximus alias 374, quia non legitur in A., L., M., V., P., Lo., Fa., Peta., Fux., Pi., O. et Vi., nec in tribus mss. Fab., et videtur, ut diximus de similibus, a librariis adjectum. Nam in Fa. est an. 375, licet supra scriptum sit, al. 374.

(269.) Polybus vocatur. Polibus Lo., Pi., Fa.; Polipus O., Vi.; Polybius Mar.; Polipus Alber. Sed non est quod primum illud postponamus; habetur enim apud Homerum, Pausaniam et alios.

(Ibid.) Alchandrae. Alcandrae Fux., Vi., O., Pi.; Ancandrae Lo., Fa.; alii codices tuentur nostram lectionem: Homerus tamen scribit sine χ, Ὀδύσσ. δ′, Ἀλκάνδρη Πολύβοιο δάμαρ. Hinc corrige Marianum, in quo Cassandrae.

(Ibid.) Divertisse. In L., Pi., Vi., O., haec sequuntur, repetentes Graeciam post bellum Trojae.

(269, III.) Labdon. Non ita divinae Litterae. Nam Judic. XII, tam in vulgata editione, quam apud LXX et 0825A secundum Hebraicam ac Chaldaicam veritatem, pro Labdon, leges Abdon: quin et Josephus, lib. V de Antiquit. cap. 12, Theophil. Antiochen. lib. I, quibus annumerandus Eusebius lib. X de Praeparat. cap. 3, et membrana Lo., ita habent: vulgata tamen lectio suos habet patronos, ipsum auctorem in sua praefatione et paulo post, Augustin. lib. XVIII de Civit. cap. 19. Bedam, Alber. Fre. (in quo corrupte Calabon), Marian., Anton., Contractum, et alios Eusebii studiosos praeter Vincent., qui tom. I legit ex Eusebio Abdon: unde satius fuit recepta cum illorum auctoritate retinere, quam, ea rejecta, obsoleta inducere.

(Ibid.) Annis 40. An. 30 Fux; an. 11 Pi. Sed vulgata lectio confirmatur ex fide aliorum mss. Fre. et auctoritate Judic. XIII.

(269, IV.) Diopolitanorum. Licet omnes libri habeant hoc loco Diapolitanorum; nihilominus existimavimus scribendum Diopolitanorum propter rationes, 0825B quas antea deduximus circa annum Abrahae 295, et ne in eadem re varius esset auctor.

(Ibid.) Diopolitanorum an. 178. Huc usque excusi pro 178 habuerunt 177, unde labebamur, ni erexissent nos Fux., Peta., Lo., Fa. et tres mss. Fab., monuissentque ita legendum, maxime cum in ipsis etiam vulgatis tot anni deducantur per seriem seu columnam usque ad 21 dynastiam: quod cum minus exacte esset observatum in V., O. et Pi., magnam annorum perturbationem peperit in serie Aegyptiorum; ita ut 6 Bocchori, qui in omnibus aliis libris concurrit cum. an. 2 olymp. 1, in his primo anno olymp. respondeat, quo in errore persistunt usque ad Persarum dynastiam: quo fit ut 42 Anamasis in duobus illis incurrat in ann. 6 Cambysis, cum in annum 5 ex praescripto auctoris incidat.

(269, VI.) Demophoon. Demophon in Ven., Peta., Fux., Lut., Fa., Vi., P., Lo. Sic Pausanias, Plutarchus, Clemens et Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 3, Δημοφῶν: accedit Vincent. qui Demofon. Tamen quia 0825C alii codices habent duplex o, et ita passim apud Justinum Bongarsii, Homerum, Virgilium, Ovidium et alios bonos auctores, nil mutavimus. Caeterum post illam vocem sequitur filius Thesei in L., Pi., Peta., Lo., et 3 mss. Fab., quae minus dubia esse debent; cum nemo nesciat Demophoontem ex Phaedra et Theseo progenitum: ideo minus visa sunt necessaria, cum desint in aliis libris.

(271, III.) Qui copulantur. Olim computantur; sed tollendum hoc monuerunt Au., Peta., Pi., Fux., praesertim cum praecedentia id confirment, in quibus qui copulantur, vel qui conjuncti sunt, vel qui conjunguntur.

(Ibid.) Judicum posteriorum. Vox posteriorum deest in Lo. et Fa.

(271, V.) Latinus in Italia. Ne requiras haec in Pi., Vi., O., Peta., in Italia, cum absint: tamen nil est cur non possint tolerari

(Ibid.) Ascanius an. 38. In A., L., Pi., Fux., Lo., 0825D hic inseruntur sequentia, Ascanius Aeneae filius Albam urbem condidit; sed reservavimus suo loco secuti multitudinem exemplarium.

(Ibid.) Quae de Ulysse. Ulyxe Lo., Pi., Fux., Peta., Vi., O., Mar., orthographia familiaris Victori de origine gentis Romanae; sed altera est Livii et aliorum Latinorum.

(271, VI.) Aegistus. Sequimur Pi., Peta., Mar., Cedrenum, Velleium, Senecam, Pausaniam, Ciceronem, Homerum, Euripidem (in his quatuor tamen Egisthus cum aspiratione, et apud Velleium aliquando) et alios veteres, et etiam omnes codices ad ann. 715, quibus accedunt proxime Lo., Vi., Fux., O., ubi Aegistus. At in Fa., Egystus: ut et olim per y, hoc loco, licet superius per i.

(Ibid.) Mycenis regnat Aegistus. Horum varius est situs pro varietate librorum: Pi. et Fux. columnae Sicyoniorum assignant: Pi. quidem ad an 1 Pelasgi: Fux. ad an. 4 Demophoontis: Mar. ad an. 7; Lo., 0826A Fa., et impressi columnae Atheniens. ad an. 2 Demophoontis: Peta. columnae Latinorum ad an. 1 Ascanii, cui adversus est 2 Demophoontis: Vi., O., ut nihil certi de columna habent, ad 3 Demophoontis et 1 Pelasgi. Si affuissent libri, reponendum videbatur ad an. 1 Demophoontis, quia constat ex Euripide in Oreste, Homero, Odys. III, Seneca, in Agamemnone, et aliis plerisque, Agamemnonem caesum ab Aegisto non multo post Trojam captam. Paterculus tamen favet nostro situi, dum vult non antea eum interfectum fuisse, nisi post tres urbes conditas Mycenas, Tegaeam, et Pergamum.

(Ibid.) Mycenis post, etc. De situ quoque horum non nisi varium ex libris haberi potest judicium. Nam alii congerunt ad columnam Latinorum ad 2 Ascanii, ut Peta. Alii ad columnam Sicyoniorum ut Fux., Pi.: ille quidem ad an. 5 Pelasgi: hic ad an. 8; Mar. ad an. 7: Lo. Fa., ad columnam Atheniens.: ille ad an. 3 Demophoontis; hic ad an. 5, cui se aggregant Vi., O. et vulgati: quorum dissensio tantum abest, 0826B ut a recepto jam in editis situ dimoverit, quin potius confirmarit. Si tamen locus esset mutationi, videretur caeteris Peta. praeferendus, si verum est quod habet Paterculus lib. I: Aegystum regni potitum per annos septem, qui illo anno 8 Demophoontis complentur, quod videtur sumpsisse ex Homero III Odys.:

δέδμητο δὲ λαὸς ὑπ᾽ αὐτῷ,
Ἑπταετὲς δ᾽ ἤναξε πολυχρύσοιο Μυκήνης.

Subactus est autem populus sub illo ( Aegisto),
Septennio vero imperavit divitibus Mycenis.

(Ibid.) Orestes regnavit annis 16. Lipsius litteratorum Coryphaeus, lib. I, in Patercul., qui ait Orestem regnasse ann. 70, existimat loco 70 et 15 legendum 65, cui assentirer, nisi adversarentur omnes codices: immo ipse auctor, cum omnibus consentientibus libris constituit regnum Tisameni filii Orestis multo ante illos annos 75 elapsos.

(273, I.) Tanteus. In Pi. Fleutheus: in Vi., O. Taulenus: 0826C in Lo., Tenteus: quod ipsum habet Jornandes: Tauteus Fa. et Vincen.; Teuteus Fux.: Tentaeus tres mss. Fab.: Tautaneus Mar.

(273, III.) Omnium fuit. Sic repositum ex A., L., Au., M., V., P., Lo., Fux., Peta., Vi., O., pro omnium finitur, ut in impressis; nisi quod in H. omnium fertur.

(273, V.) Quomodo triremi Tyrrhenorum. Loco triremi, in Lo., Vi., O., Trieri; in Fux. Tieri; in Fa., Ven. Trientirenorum; in Pi. Trieteritynorum; in So. Tiremi; in Mar. deest, et ubi etiam tota sententia est corrupta. Sed vulgata retinenda.

(273, V.) Syrenas. Rectius ob consensum exemplar. A., L., M., P., Lo., Pi., Vi., O., Ven., Lut., Fa., Fux., Peta., Mar., quam, ut olim, Syrenes, licet hoc possit tolerari.

(Ibid.) Quae deciperent. Aptius ex fide L., A., M., Fa., Fux., Pi., P., Lo., Mar., quam ut in editis quae deceperint, vel ut in Vi., O., quae deceperunt.

0826D (Ibid.) Hectoris filii, etc. Haec chirographi in variis sedibus deposuerunt. Nam in Lo., Peta., Fa., Vi., O., ponuntur sub columna Latinorum: in Fa. et quatuor Vatic. cum vulgatis, ad an 14 Ascanii: in Lo. ad an. 17: in V. ad an. 20: in Vi., O. et duobus Vatic., ad an. 21: in Peta. ad an 22: Fux., A., L., Pi., sub columna Atheniensium; Pi. ad an. 26 Demophoontis, Fux. ad ann. 27; A. et L. ad annum 29.

(273, VI.) Lydi mare, etc. Non ita certa possessio maris, cum codices fluctuent in anno constituendo. Nam Vi., O., ascribunt anno 5 Demophoontis; Lo., an. 6; Fa., Peta., an. 7; Fux., Pi., an. 8: qui cum ita inter se dissentiant, potior visus est consensus excusorum, neque enim ejus rei prisci scriptores meminerunt.

(275, II.) Quidnam ad hujus memoriam. etc. Haec omnia cum essent misere transposita ad annum 2 Samsonis, et consequenter post haec verba, Herculis 0827A comparentur, quasi dicerentur de Samsone, in hanc sedem transtulimus statim post Zeusippus, juxta codices Fux., Peta., Sa., Mar., Pi., Vi., O., ut pertineant ad Zeusippum regem Sicyoniorum; in caeteris vero varie sese habent. Nam licet disponantur sub columna Hebraeorum, tamen in Fa. et 4 Vatic. ad an. 13 Samsonis: in Lo. ad an. 14, in tribus mss. Fab. et tribus Vati. ad an. 15; sed nec mira videri debent cum non raro in vulgatis et mss., praeter Vi., O., quae ad unam columnam pertinent, misere commigrent in alteram, sive incuria librarii, sive quia ejus proprius locus erat aliis occupatus. De iisdem balneis auctor mentionem facit ad olymp. 79.

(Ibid.) Memoriam servandam Memoriam conservandam A., P., Al., L., Pi., Fux., Mar., Peta. Desunt autem in Vi., O. et uno ex mss. Fab., ab hac voce quidam, usque ad putant: in aliis vero duobus mss. Fab. rejecta sunt ad annum 15 Samsonis.

(275, V.) Secundum quosdam. Adverte librorum varietatem: Peta., Lo., Vi., O., Fa., ad columnam 0827B Latinorum evocarunt; Fa. quidem, et quinque Vatic., circa annum 20 Ascanii, quod et imitantur excusi: V. circa an. 21; Lo., Vi., O., circa an. 25; Peta. circa an. 27; Va. circa an 28; Pi. et Fux. ad columnam Atheniensium: Pi. quidem circa an. 29 Demophoontis, qui est 24 Ascanii; Fux. circa an. 1 Oxynthis, qui est 29 Ascanii.

(275, VI.) Pyrrhus, etc. Non est melior hujus conditio, quam superiorum. Nam Peta., Vi., O., collocant sub columna Latinorum; Vi., O., ad an. 11 Ascanii; Peta. ad 16; Lo., Fa., Fux., Pi., sub columna Atheniensium; Pi., Mar., ad an. 19 Demophoontis; Fa. ad ann. 20, ut et Vulgati; Lo. ad an. 21; Fux. ad an. 22. De nece hujus Pyrrhi vide Paterculum, et Dicten.

(277, V.) Heraclidarum. Germanius quam quod in excusis Heraclydarum cum y. Nam sic docent Lo., Pi., Vi., O., Fa., Peta., Mar., auctor ipse ad annum 918. His assentiuntur Pausanias lib. II et 0827C passim Herodot. lib. I, Plutarch. passim, Clemens lib. I Stromat., Strabo, in quibus Ἡρακλειδῶν; in Fux. Heradidarum, sed agnosce labem d pro cl, ut saepe.

(Ibid.) Descensus. Discessus Lo. Sed quam foede, constabit ex ipso auctore loco citato, et ex Clem. lib. I Stromat., Strabone, Diodoro, Varrone apud Censorinum, Pausania et aliis quam plurimis, apud quos celebris est iste descensus, velut nota et character temporum.

(Ibid.) Ascanius derelicto. In uno conveniunt libri, in altero minus sibi constant. Omnes enim assignarunt sedem in columna Latinorum. Sed Vi. quidem et O. ad an. 6 Ascanii: Pi., Peta., Fux., ad an. 10; L., A., ad an. 12; V., ad an. 24; Lo. ad an. 27; duo Vatic. ad an. 28; Fa. et quatuor Vatic. ad an. 21, cui similes editi, a quibus nefas discedere in re tenebris aevi obsita.

(Ibid.) Lavinii. Laviniae L., Pi., Vi., O., Mar.: utrumque potest dici, sed diverso sensu. Nam Lavinia 0827D erat noverca Ascanii; cui ipse reliquit regnum, et imperium, quod habebat in urbem Lavinium, ut constat ex nostro Eusebio, Livio, et Dionys. Halicar. et Victore. Verum nostra lectio est purior, si virgula, quae sequitur vocem regno transferatur post Lavinii, ut patet ex Livio et aliis, qua significatur, Ascanium, postquam reliquisset Lavinium novercae suae Laviniae, coepisse condere Albam Longam.

(Ibid.) Albam Longam. In L., V., Fa., Vincent. tom. I et II, O., Pi., Vi., Lo., Fre., deest dictio Longam, sic August. lib. III de Civit. cap. 13 et 14: Alba, inquit, illa quam filius Aeneae creavit Ascanius, sine additione Longa, ut etiam lib. XVIII cap. 20. Nam multas esse Albas in Gallia, Hispania, et Italia, observarunt multi. Haec dicta est Longa ex forma quod in longum esset porrecta, Alba vero ex colore suis albae, teste Aurelio Victore de Origine gent. Roman. Verum constat ex eodem Livio lib I, Solino, Justino 0828A lib. XLIII, et aliis, Ascanium condidisse Albam Longam, seu ut ipsi scribunt, Longam Albam. Cassiod. in Chronic. legit Albanum: verum montis potius nomen est ab ea urbe in eo sita. Mar. retinet nostram lectionem.

(277, VI.) Mycenis regnavit, etc. Regni hujus initium alii designant ad an. 21 Demophoontis ut Vi., O.; alii ad an. 25, ut Lo., Pi., Fux., Peta.: alii ad 26, ut Fa. et editi.

(279. V.) Ascanius Julium procreavit. Quod editis, qui sic habent Ascanius Julium Sylvium procreavit, abrogaverimus vocem Sylvium, non sine ratione factum, tum quia sic suaserunt libri A., Vi., O., M., P., Mar., tum quia illa erat manifeste contra auctoris mentem, qui distinguit Julium a Sylvio, ut ille sit filius Ascanii, hic ejus frater, cui assentiuntur Virg. lib VI Aeneid., Dionys. lib. I de Orig. gentis Romanae, Cassiodor. et Marianus; unde crediderim vocem Sylvium adjectam fuisse a sciolo, qui legerat apud Livium lib. I, Sylvium dici filium Ascanii: sed 0828B ipse hac in re jure reprehenditur a viris doctissimis. Observabis etiam in Fa., Pi., et apud Virgilium, Cassiodorum et librum de origine gentis Romanae pro Julium legi Julum, a prima lanugine, quae Ἴουλος dicitur. At apud Mar. Ilium perperam, ut Iliorum pro Juliorum. Porro quod ab hoc Julo seu Julio gens Julia cognominationem deducat, testantur praeter auctorem Pompeius, Ovidius lib. IV Fast., Virgil. lib. VI Aeneidos. Quoto insuper anno regni Ascanius Julium procrearit, non ita certo libri. Nam Pi. opponit an. 25 Ascanii: Vi., O., an. 26; Fa. an. 29; impressi an. 30; Lo. Fux. an 34; quod idem praestitit Peta., nisi quod aggregavit ad columnam Hebraeorum.

(Ibid.) Orta et propter. Imitamur libros scriptos Peta., Pi., Vi., O., Mar., Fux., dum in caeteris orta est propter legeremus.

(Ibid.) Quia necdum. Restituo pro qui necdum, secutus L., A., Pi., M., V., Vi., O., Fa., Mar., et ita refert Glareanus in Livium, et in Chronol. super 0828C Dionys. Halicar.

(Ibid.) Sylvium. Silvium in Fa., Lo., Fux., sicut apud Cassiodorum, Victorem, Dionys. Vulgata tamen scriptura est Mar., Livii, Virgilii et aliorum, quae firmatur ex ipsa etymologia, cum ille dictus sit Sylvius ἀπὸ τῆς ὕλης, a sylva, testibus Livio, Dionysio, et auctore de origine gentis Rom. ipsoque nostro auctore, eo quod ruri in sylvis natus et educatus fuerit. Altera tamen scriptura potest defendi auctoritate Manutii in sua orthographia, dum testatur veteres lapides, et omnem antiquitatem scribere silva cum i, non cum y.

(Ibid.) Agon Lyciorum, etc. Agonis hujus celebrationem variis designarunt annis codices. Nam Peta., Mar., an. 34 Ascanii; Vi., Fux., O., an. 35; Fa., Lo., an. 38. Nec ullus est veterum qui hujus rei meminerit.

(279, VI.) Oxyntes. Oxintes Mar., Peta., Fa.; Oxites Vi., O.; Oxynthes Pi. Nostra lectio est Pausaniae et aliorum.

0828D (Ibid.) Amazones. Ut vagae illae, sic et quae de illis. Nam in Peta., Vi., O., V., locum occupant ad an. 30 Ascanii: in Mar. ad an. 29: in Lo., Fa., quinque Vatic. et Vulgatis, ad 36; in Va. ad an. 37; Pi. et Fux. ad an. 3 Oxyntis: qui et digni visi sunt quos sequeremur, quasi mediam viam secuti, et quia historia pertinet potius ad Graecos, quam ad Latinos.

(281, II.) Castoris chronographi de Sicyoniorum regno. Exponemus Sicyoniorum reges, etc. Vitiosa erat hujus loci non solum lectio, sed etiam interpunctio. Ratione autem et iisdem mss. A., M., L., V., Va., Vi., O., P., Peta., P., Mar., Otho. lib. I cap. 27, manuducentibus ita correximus pro Castoris chronographiam de Sicyoniorum regno exponemus Sicyoniorum reges, etc. Nam Periodus incipit a verbo exponemus, et eamdem locutionem vidimus supra, et videbimus paulo post.

0829A (Ibid.) Ab Aegialeo. Antea habebatur Aegyaleo; verum cum praecesserit ista vox sine y, veterem orthographiam probatam ab antiquis scriptoribus retinuimus, et quia veteres schedae idem ferme habent, nisi quod hoc loco inchoent ab E pro Ae, Egialeus pro Aegialeus, ut in Peta. Egialeo, in Fux. Egeleo.

(Ibid.) Zeusippum qui omnes. Antea vitiose legebatur Zeusippum omnes sine interpunctione, et illa voce qui. Sed secuti sumus L., A., M., V., Fux., Lo., Vat., Vatican., Ven., Lut., Mar., Pi., Vi., O., Peta., et Othonem. Observabis tamen pingi in nonnullis diverso modo, ut in tribus Vatic. Zeuxippum.

(Ibid.) Regnaverunt annis 962. Genuinam lectionem agnosce, magis quam veterum editionum in quibus annis 862, tum quia sic exstat in M., Lo., Vi., Vati., O., Pi., Peta., Fux., Beda, Fre., tum praecipue quia accurate temporis spatia emetiaris, quae a primo anno Aegialei hucusque fluxerunt, eam summam efficies. Nam ad annum ab Abraham 889, qui 0829B concurrit cum anno 32, seu ultimo, Zeusippi, si addas ann. 21 Europis et 52 Aegialei, efficies illum numerum 962. Nec te moveat varietas lectionis, ut quod corrupte habetur in Va. 762, in A. 462, in Fa. 811, in tribus Vatic. 862, in Mar. 942, apud Othon 945, in Vat. 972. Etenim ex horum mendo veritas clare elicitur. Nam ex tribus libris posterioribus primus numerus 9 confirmatur: ex prioribus duae aliae notae numerales 62 habentur; ut demum resultet 962: hinc restitues locum Augustini lib. XVIII de Civit. cap. 19, ubi enumerat annos 959. Cum enim sit verisimile in his auctorem habere Eusebium, cujus Chronicon saepe citat, ab hoc abstersa macula ab illo eodem elui debet: idem praestabis apud Suidam, apud quem 900 an. leges pro 962. In Fa. deest tota haec periodus.

(Ibid.) Sacerdotes carni qui. In Lo., Fa., V., Va., Vat., Sacerdotes carnis qui: in A., M., Peta., Par., Anton., Sacerdotes carni sex qui: supra pag. 11, Sacerdotes 0829C carnii, et ita Freculphus lib. X cap. 19, Otho. lib. I cap. 27; in quatuor Vaticanis charnii. Nostra lectio est receptior apud alios codices et Contractum. Antoninus vult ita dictos, quod carni offerendae praefuerunt. Sed hoc probare non possum, immo potius crediderim, quod praeessent sacris vel Carni Filii Jovis et Europae, vel Καρνείου, seu Carnei, id est Apollinis: augetur conjectura quod cum sacerdotes hi inter reges Sicyoniorum numerentur, Apollo dictus sit Aegialeus, quasi dicas Sicyonius, quod coleretur apud Sicyonios: utriusque Carni et Carnei meminerunt Pausan. lib. III; et Hesychius in Lexico: Καρνεῖος, inquit, ἐπίθετον Ἀπόλλωνος ἴσως ἀπὸ Κάρνου, τοῦ Διὸς καὶ Εὐρώπης. De Carniis etiam festis apud Spartiatas vide Herodot. lib. VII et VIII. Fuit demum Dea Carnea, quae vitalibus humanis praeesse credebatur, ut testatur Macrob. Sed viderit lector, num ea in Peloponneso coleretur, sicut apud Romanos. Huic enim Brutus templum dicavit, quia cordis beneficio publicum statum emendasset. Quia tamen de his 0829D sacerdotibus carnis nulla est memoria apud veteres scriptores, nil certi potest dici.

(Ibid.) Caridemus. Taridemus A.: Cariademus Lo., Fa.; Caididemus Otho; Chariademus in Vatica. tribus; Caridimus Vi., O.; Charidemus Ven., Peta., Mar. Quae orthographiae ratio familiaris est Demostheni, Martiali et aliis veteribus, quamvis minus certa; cum diversi fuerint eodem nomine compellati.

(Ibid.) Post quos sacerdos constitutus est Caridemus, qui impensas non sustinens fugit. Desunt in L., Pi.

(281, V.) Latinorum 3. Pro Latinorum 32, ex A., V., Al., Ven., et Lut., So., H., Pi., Lo., et ipsa supputatione.

(283, VI.) Aphidas. Aphydis Lo.; Phidas Pi.; Apidas Mar.; vulgata scriptura est Pausaniae lib. VII.

(Ibid.) Timoetes. In L. Timetes; in V. Tymoetes; Fux. Timotes; in Pi. Thymetes; Thimoetes Lo., 0830A Vincen.; Thimetes Fa.; Thimotes Fre; Thimoeces, Chimoeces, et Thimoetes Mar.; Sigonius de repub. Atheniens. Thymoetes, sicut in Peta. et Pausan. lib. II, ubi Θυμοίτης Θησειδῶν ἔσχατος.

(Ibid.) Castoris de regno, etc. Sic ex A., L., Vi., O., M., V., Va., So., Lo., Fa., Mar., Ven., Lut., pro Castor de regno, etc., ut in vulgatis, vel Castores de regno, etc., in Pi., Peta.

(Ibid.) Erechteidas. Ericthidas Lo., Fux.; Ericthidas Fre.; Erycthidas Pi.; Erectidas Vi., O.; Erectheidas Ven. et Lut., quae lectio confirmatur ex Pausania lib. VII.

(Ibid.) Invenitur 429. Emaculavimus hunc locum ex praescripto Al., Vi., O., Lo., Peta., Fux., et primigenia editione Ven.: indicant etiam A., L., Pi., ubi 329, quae lectio, licet mendo non careat in prima nota numerali 3, duo tamen posteriores comprobant duas ultimas superioris summae, scilicet 29. Antea in B. exstabat foede 49; in So., H., Pet., Ba., 449; in M., V., 428; in Mar. 424. Et licet haec 0830B quam legendam exhibemus, 429, addita alteri 462, quae numerat annos ab Abraham usque ad initium regni Cecropis, excedat novem annis summam annorum 882 ab Abraham, quo usque Timoetes regnare coepit: tamen inter tot ac tam varios numeros nullus est, qui propius accedat ad eum annum 882, nisi forsan ille 428, si non numeres utrumque terminum. Ad haec tamen quid incommodi si dixerimus Eusebium citare quidem Castorem, rationem tamen ejus supputandi annos non consectari ad unguem.

(Ibid.) Melanthus. Melampus Vi., O.; Melantus Lo., Fa., Mar.; Melaneus Vincen. Caeteri chirographi, et Pausanias, Velleius, Homerus, Strabo, Plutarchus et alii veteres firmant vulgatam scriptionem.

(285, II.) Regnaverunt an. 962. Quare hanc tamquam germanam lectionem amplexamur pro 862, ut olim, vide quae paulo ante diximus.

(285, III.) Samuel et Saul an. 40. Correctionis 0830C istius, quae hic a nobis facta, auctores fuerunt chirographi A., L., V., P., Lo., Pi., M., Fux., Fa., cum prius sequentia tantum legerentur, Saul primus rex Hebraeorum ex tribu Benjamin, et Samuel an. 40, quae omnino eradenda videbantur, iisdem illis codicibus suadentibus, sed maneant quia vera. Vetus enim mos Eusebii fuit, nomen regum vel aliorum, quibus ad texendam seriem temporum utitur, praeponere, deinde subjicere quae ad historiam pertinent, ut saepius praediximus. Adde quod Severus Sulpitius, lib. II, dum profitetur se Eusebii Chronica sequi, ita refert.

(Ibid.) Prophetabat Samuel. Haec addenda erant ad numerum anni 7 Saulis ex fide Peta., Fux., etsi in Pi., O., Vi., sit ad an. 10, et in L., A., M., Au., ad an. 13; sed Typographus praetermisit.

(285, VI.) Erechtheidarum. Erictidarum Fa.; Erectidarum Peta., Vi., O., Fux.; Eretidarum Mar.; Erecthidarum Lo.; quae lectio videretur retinenda, si accederet consensus exemplarium. Sic legimus ut plurimum 0830D apud veteres auctores. Verum lectio utraque potest tolerari, quia sic dicti sunt ab Erechtheo rege, qui ab auctore dicitur etiam Erichtheus: unde Homerus, Iliad. II vocat Athenienses δῆμον Ἐρεχθῆος, ubi Eustathius notat Athenienses vocari Ἐρεχθεῖδας, Codridas, Cecropidas, Theseidas et hunc Erechtheum esse eumdem, quem alii vocant Erichthonium, licet nonnulli viri docti alium esse, scilicet filium Pandionis, scribant.

(Ibid.) Erechtheidarum imperio, etc. Duo his deerant: alterum columna debita, alterum debitus annus: utrumque restitutum. Nam reddita sunt columnae Atheniensium et 1 anno Melanthi ex fide Pi., L., P., A., Al.; licet enim in Fa. et aliquot scriptis libris, nec non et impressis, ad columnam Latinorum revocentur, et ad an. 11 Sylvii, concurrit tamen idem ille annus cum 1 Melanthi: in Fux. concessus illis locus sub columna Atheniensium; sed ad 8 Timoetes, qui 10 Sylvii respondet: quod ipsum in Vi., 0831A O. et Peta. observabis: Peta quidem reducit ad an. 10 Sylvii, Lo. ad an. 17, Mar. ad ann. 12 ejusdem seu an. 31 Heli, quod ab eorumdem librariis crediderim factum, non tam ut lectorem fallerent, quam quod eos in columna Atheniensium spatium deficeret.

(Ibid.) Atticorum principum regnum. Locus erat valde depravatus, cum legeretur Atticorum principium regni. Verum adjuti sumus ope M., A., V., Va., Lo., P., L., Vi., O., Pi., Peta., Mar., Fa., Fux., Fre., ut labem elueremus, quam aperte produnt ipsa verba auctoris, dum circa annum 460 ait apud Athenienses principes successisse regibus.

(Ibid.) Ad pugnam. Deest in Lo., Fa., Vi., O., Pi., Mar.; at in Peta. non solum desiderantur illa duo verba, sed et alia, cum Timoetem provocasset ad pugnam Xanthus Boetius.

(Ibid.) Apaturion. Apatourion Fux.; Aparturion Lo.; et Parturionidem Mar.; pro Apaturion, id est Apaturium Pi.; Apasturtion Peta. Sed vulgata potior est sine dubio. Nam ἀπατάω idem est ac decipio. 0831B De hac celebritate dicta Apaturia, vide Suidam, Herodotum lib. I, Xenophontem lib. I Hellenic., et Simplicium in Physic. Aristot. In B., H., Pet., Ba., So., erat scriptum ἀπατούριον; sed malui primas editiones sequi scribentes Latinis litteris, tum quia sic mss., tum quia vox est jamdiu aeque apud Latinos atque apud Graecos usitata.

(Ibid.) Quia victoria. Rectius ita ex L., A., Vi., Pi., O., M., P., Mar., Fre., Fux., quam qui ad victoriam, ut olim.

(Ibid.) Processerat. Processerit M., Pi., Fa., Au., Mar.; processerint Lo.; processit Fux.

(287, V.) Homerus secundum quorumdam, etc. Exstant haec in Vi., O., Fa., Peta., ad an. 20 Melanthi; in Lo. ad an. 24; in Fux. ad an. 25; in Peta. sub columna Hebraeorum ad an. 14 Saulis, qui 26 Melanthi respondet; in Mar. ad an. 12.

(289, I.) Dercilus. Dergilus Peta.; Dereulus Vi., O., Mar.; Dercylus Lo.

0831C (289, IV.) Quartum Latinum. Commodius pro quarto Latinum, inde secuti Lo., Fa., Vi., O., Peta., et rationem sensus, sic etiam refert Glareanus in Chron. in Dionys. Halicarn., et hoc exposcit vox subsequens quintum. Nam optimi veterum, qui habent quarto, habent etiam posteriori loco, quinto.

(289, V.) His fuisse temporibus judicatur. Vindicatur, Fa., Lo.; indicatur, Peta., Vi., O., P.; vendicatur, Fux.; dicitur, Mar.

(Ibid.) Ex quibus Crates. Ex quibus Socrates, Lo., Fa.; ex quibus Erates, Peta., Vi., O. Sed mendum non indiget refutatione longiori. Nam idem referunt de Cratere scriptore Clemens lib. I et Tatianus contra Gentes, et ipse Eusebius lib. X de Praeparat. cap. 3: τούτων δὲ οἱ μὲν περὶ Κράτητα πρὸ τῆς Ἡρακλειδῶν καθόδου φασὶν αὐτὸν ἠκμακέναι μετὰ τὰ Τρωἳκὰ ἐνδοτέρω τῶν ὀγδοήκοντα ἐτῶν. Crates ante reductionem Heraclidarum octoginta post Trojana tempora annos Homerum floruisse contendit.

0831D (Ibid.) Heraclidarum. Antea Heraclydarum, sed substituimus i pro y, quia sic ferunt 4 Vatic., Peta., Fa., Lo., Mar., quibus proxime accedunt Vi., O.; Eracledarum, Pi.; Eraclidarum, Fux. Vide supra.

(Ibid.) Archippo. Arcippo., Peta., Fa., Vi., O. Vulgata scriptura firmatur aliis libris et exemplo Pausaniae.

(Ibid.) Atheniensis post 240 annum eversionis Ilii. Atheniensis 260 an. eversionis Ilii, Peta.; Atheniensis 240 anno eversionis, Vi., O., Fux.; Atheniensis post ducentesimos quadragesimos annos eversionis Ilii, Lo.; Atheniensis 200 post 40 annos eversionis, Pi.

(Ibid.) Modico tempore. Abest tempore a Peta., Pi., Vi., O., Lo., Mar., Fux.

(Ibid.) Licet Archilochus. Arciloquus, Peta., Fux.; Arcilogus, Fa., Lo., quatuor Vatica; Archilogus, Vi., O. Nos orthographiam hanc sequimur ad imitationem Pausaniae, Strabonis, Athenaei, Clementis, auctoris alibi, et aliorum.

0832A (Ibid.) 23 Olympiadem et quingente simum Trojanae, etc. Sic restituimus ex A., P., M., L., S., Vi., O., Pi., Mar., Fre., Peta., Fux., 3 Vatic., Tatiano, et ratione temporum, pro 23 olympiades et quintum, ut in B., H., Ba., Pet., So. In 4 Vatic., Ven., Lut., S., legitur 23 olympiade et quinto Trojanae eversionis anno; in L. et Pi. pro 23 legitur 13, sed corrupte; in Lo., 23 olympiadem et quingentesimo Trojanae eversionis anno. Ducaeus in Collectaneis ad Clem. Alexand. testatur se legisse 3 codd. manuscriptos, in quorum uno erat vigesimam tertiam olympiadem, et in aliis duobus quingentesimum Trojanae, etc. In Fa. et 2 Vatica. mendosissime legitur 23 olymp. et V. Trojanae eversionis anni, quin in uno pro eversionis habetur captivitatis. Non desunt qui cum hunc locum turpissima macula foedatum clament, sic recensendum putent, ut vice illorum, licet Archilocus 23, legatur licet quidam cum Archilocho fuisse ad 23, etc. Nam negant proditum ab Archilocho Homerum fuisse sub olympiade 23; immo illud tribuunt Theopompo, qui 0832B teste Clemente lib. I Strom. scribit ipsum vixisse 500 annis post Trojam captam, quod incidit in olympiad. 23, et quia, inquiunt, proculdubio Herodotus, Tatianus, Clemens, Plutarchus, et alii veterum non praeteriissent hoc Archilochi testimonium de Homero: qua de re vide eruditum, et pium Spondanum in prolegom. ad Homer. Posset confirmari eorum sententia auctoritate Eusebii, qui lib. X de Praeparat. cap. 3 referens praecedentia de aetate Homeri subjungit, Alii Archilochi aequalem fuisse contendunt, qui fuit olympiad. 23. Verum praeterquam quod infirmiora sunt, quam ut dici debeat, hujusmodi argumenta ab auctoritate negantia, consensus omnium librorum impedivit quo minus uterer mutatione.

(291, II.) In Lacedaemone regnavit primus Euristhenes an. 42. Nova tibi haec et jure; suppeditata enim sunt ab M., L., A., V., Lo., Fux., Fa., Peta., Pi., Mar.: adderem Vi., O., nisi quia aliquantulum immutata; sic enim primus Lacedaemoniae regnavit Eurysteus: 0832C antea erat scriptum Eurysteus primus Lacedaemoniorum annis 42.

(Ibid.) Euristhenes. Non dubitavimus substituere hanc vocem pro Eurystheus ut olim. Nobis enim lucem praetulit Al., et accessit auctoritas Ciceronis lib. II de Divinat., Herodoti lib. VI, Pausaniae lib. III, Platonis lib. III de Leg., scholiastis Pindari, Aemilii in Agesilao, Apollodori II Biblioth., Strabonis lib. VIII, licet hi, et alii Graeci, pingant Eurystenes per y, et legatur in Peta., Fux., Pi., Mar., Euristheus: in Fa., Vi., O., Lo., Vincen., Euristeus: in primis editionibus Ven., et Lut., apud Stephanum de-Urbibus, Εὐρυσθεύς.

(Ibid.) Euristhenes, et Procles, etc. Assignandi hujus situs auctores fuerunt Lo. et Peta., hoc est circa columnam Lacedaemoniorum et ad an. 8 Euristhenis; neque enim ita omnes. Nam vulgati et Fa. reponunt ad an. 8 Aletis, qui est oppositus an. 8 Euristhenis: alii ad columnam Hebraeorum, ut Pi., 0832D Mar., 22 Saulis, qui cum 7 Aletis concurrit: Fux. ad ann. 9 Euristhenis: sed ipsa ratio satis docet non nisi ad columnam Lacedaemoniorum posse habere locum et ad an. 1 Euristhenis. De his fratribus filiis Aristodemi vide Pausaniam lib. III, Ciceronem lib. II de Divinat., Herodotum lib. VI, et alios.

(Ibid.) Procles. Proclis Pi.; Proeles Vi., O., ubi e pro c; Prodes Fux., ubi d pro cl; apud Ciceronem lib. II de Divinat. Proclus; apud Plutarchum in Lycurgo, Platonem lib. III de Legibus, et Suidam, Patrocles, sed corrupte.

(291, VI.) Iones profugi, etc. Antea, ut in editis, Fa. et Lo., erat sub columna Lacedaemoniorum ad an. 14 Euristhenis, qui respondet an. 3 Codri. Nos reposuimus in columna Atheniensium ad eumdem an. 3, adducti vi et significatione verborum, ac auctoritate Pi. et Fre., qui similiter collocant ad eamdem columnam, licet ad an. 6 Codri: cum quibus convenit Peta., cum constituit ad an. 17 Euristhenis, 0833A qui concurrit cum illo an. 6; Mar. ad an. 10, Vi. et O. habent ad an. 4 Codri. Situs Pi., Fre., Peta., videtur confirmari auctoritate Clementis libro I Stromat., dum ex Apollodoro ait coloniam Ionicam deductam centum annis ante regem Lacedaemoniorum, quem vocat Dorysaeum, et qui auctori nostro est Doristus. Nam a primo illo anno Codri usque ad an. I Doristhi, reperies centum integros: propius etiam accedit ad id quod auctor dixit ex Aristarcho constituens Ionicam emigrationem centum annis post Trojam captam. Nam centesimus coincidit cum anno 8 Codri. Sed forsan Auctor non hic loquitur de Ionica illa emigratione, de qua postea, et cujus est frequens et varia mentio apud veteres. Hujus profectionis ad Athenienses, meminerunt Ammian. lib. XXII, Velleius lib. I, Strabo lib. VIII, Plutar. de Exsilio, Pausanias lib. VII, qui refert ad regnum Melanthi fugam Ionum in Atticam per Tisamenum.

(291, VII.) Aletes. Sic restituimus pro Athletes ut olim. secuti Vi., Pi., O., Vincent., et moti auctoritate 0833B Paterculi lib. I, licet scribat Haletes, et Pausaniae lib. II, quibus accedunt A., L., Mar., in quibus Alethes: et sic pridem judicarat legendum Auctor marginis editionum Basil. et Sonnia. Accedunt etiam Peta., Fux., in quibus Alethis; Fa., in quo Alethius. Nam in illis omnibus prima syllaba est semper eadem.

(Ibid.) Heraclidarum descensus, etc. Aggregantur ista in Fux., Lo., Peta., ad columnam Lacedaemoniorum; in Fux. quidem circa 1 Euristhenis, in Lo. circa 2, in Peta. circa 4. At in Pi. ad columnam Hebraeorum circa 19 Saulis, qui est e regione 4 Aletis. Pingitur in Mar. circa an. 20 Saulis et Samuelis. In Vi., O., congesta sunt ut caetera, ad universalem illam columnam historiae; ita ut aegre dignosci possit in illis ad quam columnam debeant revocari: respondent tamen anno 5 Aletis et anno 5 Euristhenis. In Fa. et vulgatis, quos sequi est animus, ad an. 2 Aletis annumerantur. Nam illi propius accedunt ad illum annum 80 post Trojam captam, quo Paterculus 0833C in initio operis, Plutarchus in vita Homeri, Clemens lib. I Stromat. ex Eratosthene, Diodor. in praefatione, tradunt Heraclidas reversos in Peloponnesum, a quo anno Diodorus usque ad primam olymp. computat 328, sed crediderim latere mendum et reponendum 338, nam iste numerus firmatur ex computo et enumeratione Auctoris. Nec erit absurdum audire hoc loco Paterculum, qui ita ait: Tum fere anno octogesimo post Trojam captam, centesimo et vigesimo quam Hercules ad deos excesserat, Pelopis progenies, quae omni hoc tempore pulsis Heraclidis, Peloponnesi imperium obtinuerit, ab Herculis progenie expellitur. Duces recuperandi imperii fuere, Teminus, Cresphontes, Aristodemus, quorum atavus fuerat.

(293, II.) Incursus in Asiam. etc. Cum minus certum sit, quis locus his concedendus, nulla mutatio facta est; praesertim quia praeter impressos, habemus consentientes scriptos Lo., Fa., Vi., O., qui ad an. 22 Euristhenis numerant: Peta. et Fux. ad 0833D an. 25 ejusdem: quibus accedit Pi., ad an. 14 Codri; nam ille concurrit cum illo 25 Euristhenis: Mar. ad an. 31 Saulis, qui est an. 16 Eurystei. Hujus quidem expeditionis Amazonum fit mentio apud Strabonem et Plutarchum, sed annus subticetur: non tamen videntur dissentire tempore; maxime cum Strabo referat lib. XI plerisque creditum, Ephesum. Smyrnam, Cumam, Myrinam, Paphum ab illis conditas et denominatas, quarum urbium conditum refert auctor proxime.

(Ibid.) Amazonum pariter. Desunt in L. et Pi., sed relinquenda ex fide vulgatorum et aliorum mss., Mar., et Oros. lib. I, cap. 21.

(Ibid.) Cimmeriorum. Cum habeamus auctores Fa., Vi., O., Pi., Strabonem passim, Virgilium, Plinium, Ptolomaeum, Herodotum, Ciceronem et Solinum, placuit haec scriptio magis quam vulgata Cymmeriorum; vel ut in Peta., Lo., Cimeriorum, vel Cumenorum in Mar.

0834A (293, III.) Abiathar. Abiatal Fa.; sed perperam.

(293, VI.) Peloponnenses. Minus certa est vocis hujus scribendae ratio, cum mss. aliquando post tertiam syllabam adhibeant duplex n, aliquando unicum tantum: si tamen attenderis, quid hac de re auctores, minor dubitandi occasio. Pausanias enim, Strabo, Diodorus, Plutarchus et reliqui scriptorum heroes utrumque n retinent.

(Ibid.) Peloponnenses contra Athenas, etc. Vagam haec habent sedem; in editis enim sub columna Lacedaemoniorum ad an. 18 Euristhenis; ad quos Fa. accedit: Lo. autem circa an. 19, in Peta. ad an. 22 ejusdem; in Mar., in Fux., O., Vi., Pi., sub canone Atheniensium; in Fux. quidem ad an. 11 Codri; in Pi. ad an. 9 ejusdem, qui est e regione ad 20 Euristhenis, cui se adjungunt V., O., quos sequimur, cum ipsa historia hanc columnam postulet, et certitudo anni non possit aliunde constare, cum hujus rei nulla sit memoria, quod sciam, apud veteres scriptores.

0834B Ibid. In quo Erechtheidarum regnum. Erui veterem maculam, in quo Heraclidarum regnum, ope Peta., O., Lo., Pi., Vi., V., Va., Vat., Fux., Mar., Fre., licet inter hos nonnihil discriminis. Nam O., Vi., Erectedarum imperium; Mar., Erechthaidarum; in Lo., Fux., Erechthidarum regnum; in Pi., Fre., Ericthidarum destructum est imperium. Erichteidarum, V., Va., Vat. Accedit quod non parum facit ad lectionem nostram tuendam, quod ex ipso testimonio Castoris supra allegato auctore nostro, constat regnum Atheniensium vocatum regnum Erechtheidarum, nusquam autem Heraclidarum. At si Heraclidae sunt posteri Herculis, quem vidimus regnasse circa an. 800 ab Abraham, id est 140 ante haec tempora: lectio vulgata est penitus inepta. Adde quod Justinus libro II hanc eamdem historiam narrans, quod hic dicitur de Erechtheidis, ipse tribuit Atheniensibus.

Quod 482 perseveraverat. Loco 482 in varia abeunt libri, cum in Lo., Au., legamus 477; quin etiam in 0834C Fa., licet in textu exstet 382 superscriptum, tamen est 477; in L. et Pi., 480; in Fux., 387; in A., M., Vi., Peta., Mar., O., 487; in P., 987. At editi et nonnulli mss. habent 382. In V., Va., 482. Itaque cum ex libris nil fere certi videretur posse erui, accersenda ratio, quae caeteris numerum hunc docuit praeferendum. Nam si ex Eusebii sententia destructio regni Erechtheidarum contigit anno ab Abraham 945, praeterea certum sit initium illius regni sumendum a primo anno Codri, is autem coeperit regnare an. 462: si annis 461, qui praecesserunt, addas 482, efficies 943. In quo agnosco deficere duos annos, ut fiant anni 945. Sed cum libri nullum haberent numerum, qui propius ad eum accederet, malui libris V., Va., haerere, quam meo Marte comminisci 484. Caeterum de illo responso, de quo hic fit mentio, vide Ciceronem lib. I Tusculanar., Servium in Virgil. Eclog. 6, Trogum, et Augustin. libro XVIII de Civit. cap. 19. Observandum praeterea in varias sedes 0834D hunc paragraphum distrahi; licet enim in omnibus chirographis sub columna Lacedaemoniorum collocetur, excepto Vi., O., qui cum unica columna universam historiam complectatur, ad quam columnam revocet, certo dignosci non potest. Etenim Lo. et Fux. rejiciunt ad annum 7 Davidis, qui est 32 Euristhenis regis Lacedaemoniorum; Pi. ad an. 9 Davidis et Euristhenis 34; Peta. ad 10 Davidis et 35 Euristhenis. Alii codices conveniunt cum vulgatis.

(295, II.) Peloponnenses contra Athenienses, etc. Restrinximus huc consilio Fa., Lo., quibus conformes sunt excusi. Nam Peta., Fux., an. 33 Euristhenis; Pi. sub columna Atheniensium ad an. 19 Codri; Vi., O., ad an. 18. De columna enim in illis, quia nullum certum haberi potest judicium, ut monuimus, noli esse sollicitus, non secus ac de anno, cujus nescio an veterum quispiam memmerit.

(Ibid.) XI Lacedaemoniorum XI Aegis. Locus illustratus ope membran. Peta. et Lo., a quibus non longe 0835A differunt Fa., Vi., O., Vincent. ubi Egis, et Pi. ubi Agis, sicut Diodorus lib. XIII, Plutarch. in Vita Lycur., Strabo lib. VIII., Pausan. lib. IV, et licet editi et alii mss. habeant Argis, crediderim tamen irrepsisse r pro e, ideo lego potius Aegis quam Argis ut olim, licet Agis videbatur non improbandum.

(295, III.) Echestratus. Melius quam Archestratus, ut in editis, Vincent. et nonnullis mss. Sic enim docuerunt Peta., O., Pi., Vi., quibus convenit Pausanias lib. IV, et accedunt proxime Echestratus in Fux., Ecestratus in Lo., Ethestratus P.; Egestratus V., Va.; Agrestratus Mar.

(Ibid.) Pelasgi mare obtinuerunt, etc. Haec addidimus ex A., L., Vi., Pi., Fux., P., O., Peta., Mar., Vincent., et nihil fere variant in situ libri. Etenim Pi. quidem constituit ad an. 1 Echestrati; Fux., Peta. ad an. 2. Pelasgi sunt proprie Thessali et Argivi. Sed non idem omnes. Vide Strabon. libro V et XIII, Thucydid. lib. I, Dionys. Halicarnass. lib. I, Pausaniam lib. I, Velleium libro I.

0835B (295, VI.) Principes sive magistratus. Desunt in L., A., M., S., V., Va., Vi., O., Fux., P., Fa., Peta., haec verba, sive magistratus; nec dubito quin in Graeco pro utroque esset vox ἄρχοντες, quam Plin. lib. XXXIII vertit principes. Cicero, Velleius, Spartianus, et alii retinuerunt vocem Graecam Archontes. Verum tota haec periodus deest in Pi. et L., sed ejus loco apposita sunt ista, Primus Medon regnum in fine vitae obtinuit Athenis, et post ipsum caeteri reges.

(Ibid.) Quos mors finiebat. Elegantius ex Lo., Peta., Fux., quam ut olim, quos mors finierat.

(295, VII.) Ixion. Ihon Fa., Oxion. Greg. Turonen. lib. I, cap. 17.

(297, II.) Magnesia in Asia condita. In P. est additum vel Comea. Conveniunt autem omnes libri, ut haec ascribant columnae Lacedaemoniorum: in assignando tamen anno variant inter se. Nam in Fa. assignatur 2 Echestrati: in Vi., O., an. 5; in Fux., Peta., Mar., an. 6; in Pi., an. 7; in excusis an. 3, 0835C a quibus discedere, quid nos cogit?

(Ibid.) Mycena condita in Italia, quae nunc Cumae. In Lo. Micena sine y, et illa quae nunc Cumae, desunt in Fa., Lo., Pi. et sex Vaticanis. At in Mar., Vincent., Vi., O., legitur Micene (in Mar., Vincent., Mycena) in Italia condita vel Cumae; in Peta., Mycena in Italia condita absque reliquis; in Fux., Mycena condita in Italia vel Cume; in A., Nycena. Hunc locum duo illa Belgii lumina, Lipsius in Patercul. et Ortellius in Thesauro, judicant non carere labe, et dubitant an pro Mycena reponendum Misenum, cum Misenum et Cuma sint distinctae urbes et separatae, licet in eadem regione Campaniae sitae et vicinae, ut docent Strabo, Stephanus, et Ptolomaeus et alii. Confirmari potest eorum sententia auctoritate Aurelii Victoris lib. de Orig. gentis Romanae, ubi ait tempore Aeneae Misenum, seu, ut loquitur, Misenon appellatam a Miseno Gubernatore navis, seu tubicine Aeneae; cujus rei allegat testem Caesarem lib. I Pontificalium, quamvis hic de primo Aenea sit intelligendus, 0835D auctor vero referat ad tempus vicinum Aeneae Sylvio: praeterquam quod alteruter potuit decipi nominis Aeneae similitudine; quid facilius quam Eusebium virum Graecum antiquissima narrantem, in rebus Latinorum oscitatum fuisse, ut Mycaenam, seu Misenam, cum voce Misenum confuderit, eamdemque urbem esse existimarit cum Cumis? Mycene autem seu Mycena, ut Strabo et alii, est urbs in Peloponneso, unde ortum Mycenarum regnum. At Misenum in Campania Italiae. Verum nil muto, quod omnia exemplaria reclament, nec tam quaeramus quid Auctor debuerit dicere, quam quid dixerit, cujus rei sola exemplaria satis fidem faciunt. Porro communis est librorum consensus, ut his in columna Lacedaemoniorum locus detur: dissensio nata est ad quem annum revocari debeant; nam Lo. ad an. 5 Echestrati; Peta., Fux., ad an. 9: Pi. ad an. 13; Fa., Vi., O. et excusi ad an. 7; quid alii, 0836A abripuerunt e memoria, qui e museo meas primas curas.

(Ibid.) Myrena condita. Haec addidimus ex L., P., A., O., Vi., Pi., Peta., Mar. In Fux., Myrrena condita civitas Asiae. Numerandam autem esse inter Asiae civitates docent geographi; immo auctor noster circa olympiad. 227, quam vocat Myrrhinam; licet altera sit in Aetolia.

(Ibid.) Ephesus condita ab Androco, sive ab Andronico. Illud sive ab Andronico deest in Lo., Fa. In Fux. autem, Vi., O., Peta., Fre., Mar., Vincent., Alber. et Pi., Ephesus condita ab Andronico, absque ab Androco sive. Brodaeus in lib. IV Epigram. Graecor. asserit legendum ab Androclo pro ab Androco ex Suida in voce Ἰωνία. Verum nil tale apud eum reperi, immo lego apud eum, illam conditam a Neleo Codri filio; tamen apud Strabonem lib. XIV scies conditam ab Androclo, et apud Pausaniam lib. VII ab Epheso Caistri filio, sed occupatam ab Androclo. Plinius autem lib. V, cap. 29, Opus Amazonum vocat, 0836B sicut diximus ex Strabone. Horum autem limites minus certi: nam licet excipiantur communi assensu in columna Lacedaemoniorum, non tamen sine dissensione anni, quia in Lo., Fa. et vulgatis locantur ad an. 10 Echestrati, quos sequendos nobis proposuimus; in O., Vi., ad an. 12; in Fux. ad an. 13; in Pi. et Peta. ad an. 14; in Mar. ad an. 11.

(297, VI.) Acastus. Ratio haec scribendi videtur potius eligenda ex praescripto Al., Pi., Vi., O., Peta, Fux., quam antiqua Agastus, quae est in editis Mar. et aliis. Firmatur codice Lo., ubi Achastus, et Fa., in quo Acatus; sed praecipue auctoritate Pausaniae, Plutarchi, Clement. lib. I Stromat.

(299, II.) Carthago condita, etc. Dissidium nullum inter libros scriptos et excusos de columna; omnes enim communibus votis (praeter Fux., qui aggregat ad Latinorum seriem, et ad an. 35 Latini Sylvii, qui est ex opposito an. 16 Echestrati) constituunt ad columnam Lacedaemo., sed de anno certamen omne 0836C natum est. Nam Fa., Vi., O., Lo., an. 13 Echestrati ascribunt; Mar. an. 15, Pi. et Peta. an. 16 ejusdem: qui videtur magis convenire cum anno post Trojam 143, de quo hic. Nam adde illum numerum ad annos 835 Abraham, qui antecesserunt Trojae excidium, efficies 978, qui coincidit in ann. 20 Echestrati. Auctor meminit conditae Carthaginis per quatuor diversa tempora secundum varias auctorum opiniones, nec mirum: nam nihil tam incertum apud scriptores. Appianus enim lib. I de Bello Punico ait conditam 50 annis ante captam Trojam. Justinus lib. XVIII, quem Orosius sequitur, ante urbem Romam an. 72, ut Velleius lib. I annis 65, ad quem proxime accedit Dionys. Halicar. lib. I, ex Timaeo Siculo, qui ait an. 38 ante primam olympiadem. Josephus contra Apion. citat Ephesium, qui ex Tyriorum Archivis tradidit conditam post templum Salomonis 143 annis, mensibus 8, qui omnes diversi sunt ab auctore.

(Ibid.) Carchedone. A Carcedone libri excusi, sed 0836D quam praeferendi scripti V., Vat., Va., Peta. et Fux., a quibus illud accepimus! Qua de re plura reperies superius, ubi de Carthaginis origine; huc accedit utcumque Pi. in quo Calchedone l, pro r: hinc disces eluendam maculam illam a Vi., O., ubi a Cardone, et a Fre. ubi a Calcedono, et a Mar. ubi a Cartedine.

(Ibid.) Bellum an. 143. Bellum an. 144, L., Au., V., Vat.; sed alia exemplaria Mar. et Beda. priorem sequuntur.

(Ibid.) Ionica Emigratio. Prodit castigatior hic locus quam antea, cum legeretur Ionicae migratio translato E initiali posterioris vocabuli, ad prioris finalem. Sed restitutum est ope Vi., O., Peta. At in Mar., Laconica migratio. Quod pertinet ad situm, nos eum retinuimus, quem sequuntur Fa., Lo. et editi circa an. 20 Echestrati, potius quam eum, quem vel Fux. circa an. 22, vel Peta. et Mar. circa an. 23, vel 0837A circa an. 18, ut Pi., vel circa an. 16, ut Vi., O. Si sequendus esset Clemens lib. I Stromat. ex Eratosthene, cum haec migratio seu colonia contigerit post captam Trojam an. 140, ea concurreret cum an. 17 Echestrati, et cum 20, ut editi prae se ferunt. Si credendum Plutarcho in Homero, cum velit eam evenisse an. 60 post descensum Heraclidarum, cum iste juxta auctorem in annum 970 ab Abraham incidat; ergo erit anno 12 Echestrati opponenda. Si etiam Philochoro, qui eam constituit post captam Trojam an. 180, ut retulit Auctor supra, quadraginta annis serius obtigisse dicenda essent.

(299, III.) Solomon. Salomon. Pi., Fux., Vi., Lo., O., Va., Vat., Al., V., A. Unius litterulae differentia varietatem hanc peperit. Posterius legitur in sacris litteris vulgatae versionis, apud August., Hieronym., pro quo apud Hebraeos Selomoh: prius tamen me ad se trahit, ut quartam vocalem in initio habeat, tum quia ita auctor passim, tum quia ita Clemens, Alexand. Theophilus Antiochenus, et alii 0837B Graeci auctores, quin et Josephus Hebraeus genere, et ad eorum imitationem Beda, Contractus, Freculphus, et alii Eusebii sectatores; observabis enim Graecis prius in usu, ut posterius Latinis.

(Ibid.) Solomon . . . . opus anno 7. Sic restituimus pro an. 8, ex Au., S., Mar. et Fa. (in quo licet habeatur an. 8, tamen supra est scriptum alias 7), et quia ea lectio conformis est III Reg. VII, aedificavit eam annis septem. Idem Beda, Marianus, et Gregorius Turonensis lib. I, cap. 13, qui dum numerando a Mose ad templi aedificationem 480, adjungit templum coeptum aedificari anno 7 Solomonis; videtur deceptus ex eo, quod videret in Chronico Eusebii, cujus se sequacem profitetur, ista Colligitur autem omne tempus a Mose, etc., posita ad annum 7 Solomonis, cum pendeant ab anno 4, consentientibus omnibus mss.

(301, III.) Usque ad praesentem annum, anni 480. Pro 480 in Fa. an. 380, in Al. 3080, in V. an. 4080, 0837C sed ubique labes, ut ex praefatione Eusebii constat, et ex aliis membranis, tam hic, quam ad an. 507, et etiam ex Beda. Vide Notas in praefatione.

(Ibid.) Liber tertius. Sic correximus secuti subsequentia et praefationem atque etiam codices A., L., M., Vi., Pi., Au., Lo., P., O., Peta., Mar., pro liber primus.

(Ibid.) Computantur anni 480. In Peta. 481, in Fa. 380, in Al. 3080, in V. 4080, in S. 3800; sed quis non vulgatam praeferat, sicut ante diximus.

(Ibid.) Usque ad Mosen anni 1447. Sic pro usque ad Mosen anni 1442, ex A., Peta., Lo., L., Vi., Fa., Pi., Fux., O., M., et ipso Freculpho citante nostrum Chronicon, et quia alioquin summa sequens 4169 non poterat compleri. In Au. 1497, in P. 1416, in Al. 1942, at ubique mendum.

(Ibid.) 4169. In A., Lo., et L., 4144, in Au. 4148, in Peta. 4170, in Pi. 4164. Sed nostra lectio est retinenda ex fide aliorum exemplarium, et ex ratione supputationis trium praecedentium numerorum.

0837D (Ibid.) Sadoch. Videbatur scribendum Sadoc, quia sic habent Pi., Peta., Clemens lib. I Strom., et, quod majus est, Hebraei et Chaldaei, et ipsi Septuaginta Σαδοὺκ, ut II Reg. VIII, et Σαδὼκ ut III Reg. I. Tamen quia altera scribendi ratio est magis recepta, et habetur in aliis libris, et apud Josephum, nil censui mutandum.

(Ibid.) Sadoch Hebraeorum, etc. Concurrunt omnes codices scripti (excipio Fa. qui discessione a caeteris facta ascribit 34 an. Lacedaemoniorum seu Echestrati) ut ad columnam Hebraeorum congerant: varie tamen spargunt. Nam Lo. ad an. 14 Solomonis; Pi. ad an. 15; Vi., O., ad an. 17; Fux et Peta. ad an. 18; Mar. ad 16. Sed parum refert, quem illi annum assignaris, cum constet III Reg. I, Solomonem ab eo pontificem inauguratum, et inunctum.

0838A (301, V.) Sylvius. Silvius semper in Lo., Vi., Pi., Fa., Peta., sicut Dionys. Halic. lib. I, licet ejus ratio eum convincat, quia asserit ita dictum a sylvis, ἀπὸ τῆς ὕλης; sed altera lectio est aliorum mss. Mar., Fre., Livii, Zonarae, Virgilii et plurimorum: de eodem vide supra.

(301, VII.) Agylaus. Agylas, Fa.; Agelaus, Peta., Lo., Pi., Vi., O., Vincent.; Archelaus, Fux.; Agelius, Mar.

(303, II.) Carthago secundum, etc. Concurrunt pergameni codices cum editis, ut haec an. 10 Labotis assignentur, praeter Vi., O., ubi an. 8, Mar. ad an. 13.

(Ibid.) Tertio mare, etc. Stant a partibus vulgatorum Vi., O., Fux., ut haec anno 19 Labotis appingant. Fa., Peta., Lo., an. 18, Pi. an. 20, Mar. an. 15.

(303, III.) Achias Silanites. Hanc scribendi rationem servandam duximus primum sublata virgula, quae erat post Achias. In B., H., Pet., vel amoto 0838B puncto et numerali nota 3, sicut in So. Achias 3, ac demum substituto Silonites pro Salomites, sicut erat in omnibus impressis: ita enim voluit Vi., O., ac nota marginalis codicis So., sed praecipue quia ita habent divinae litterae verissimi historiae fontes III Reg. XI, XII, XV, et II Paralipom. IX, X, tum apud nostrum Interpretem, tum apud ipsos Septuaginta, apud quos Συλωνίτης, accedit Clemens lib I Strom. Σηλωνίτης. Hanc lectionem promovent codices M., Lo., Fa., in quibus Salonites, a, pro i; in Fux., Sylonites; in Peta. et Jornande Selonites. His omnibus praestat ratio; cum enim sic dictus sit, quod oriundus esset e Silo, ut colligitur III Reg. XIV, Vade in Silo ubi est Achias propheta, haud dubio est dicendus Silonites: praeter haec observandum in Lo., Vi., O., M., pro Achias haberi Achia, quod ipsum exstat circa an. 1045 omnium membranarum calculo. Potior tamen visa est antiqua lectio, tum quia ita plerique membranacei, tum quia sic divinus codex locis superioribus, 0838C et Clemens, aliique. Ad extremum in Pi. et L. desideratur integra illa periodus Prophetabant Sadoch, etc., quo jure, judicet lector, cum de Achias et Samea agatur paulo post, et de Sadoch: praecesserint nonnulla.

(303, VI.) Archippus. Arcippus, Lo., Fa.; sed vulgata est Clementis, Mar. et aliorum.

(305, II.) Quidam Homerum, et Hesiodum his fuisse temporibus aiunt. Lipsius in Patercul. pag. 6 pronuntiat, Chronicon Eusebianum esse foedatum, hic et ubicumque fit mentio de aetate Homeri. Vult enim eum vixisse post bellum Trojanum plus 260 annis, auctoritate Paterculi et aliorum adductus: sed condonet tantus vir. Si enim agnoscendum mendum, utri tribuendum, an librariis? at conveniunt omnia exemplaria: an Eusebio? at nihil nisi ex aliorum testimonio seu varia opinione refert, ut constat ex voce Quidam, qua potest significare, quod spectat ad Homerum, Euthimenem in Chronicis, et Achemachum in III Euboicorum, qui teste Clemente lib. I 0838D Stromat. fuerunt illius sententiae. Nam nihil tam varium, et diversum apud veteres quam saeculum Homeri: inter Homerum, et Hesiodum Solinus cap. 43 constituit annos 138, Paterculus 120. Caeterum quo certior de horum situ fias, conspirant quidem libri sive typis, sive calamo exarati, ut haec columnae Lacedaemoniorum tradantur; diverse tamen. Nam Fa., Pi., Lo. et 4 Vatic. ad an. 4 Labotis deponunt; Peta, ad an. 7; Vi., O., licet ibi columnae ratio haberi non possit, ad an. 2: Fux. tamen columnae Lacedaemoniorum commendat ad an. 33, qui respondet 7 Labotis. In Va. ad an. 30 Atheniensium: videbatur reponendum circa 24 Labotis, seu 14 Archippi; mutuo enim sese contuentur, cum in superioribus scripserit Philochorum constituere tempus Homeri sub Archippo ann. 180, qui desinit in 24 illum et 14.

(305, III.) Seditione orta in gente Judaeorum, et 0839A regno bifariam diviso in Samaria decem, etc. Non improbabis quod ita recensuerimus; quod in vulgatis exstabat seditio orta est in gente Judaeorum, et regni bifariam divisio in Samaria decem, etc. Ita enim suaserunt Lo, Fa., Peta., Fux., Vi., O., Pi.; adfuit et Clemens lib. I Stromat., qui eadem habet μερισθείσης τῆς βασιλείας ἐν Σαμαρείᾳ.

(305, IV.) Principium Hebraeorum, qui in Samaria erant. Principium Hebraeorum in Samaria. Lo., Peta., nisi quod in Peta. pro Hebraeorum legitur Judaeorum; sed haec omnia absunt a Pi., Vi., O.

(305, V.) Aegyptiorum. In Aegypto, P., V., L., Vi., O., A., Lo.; Aegyptus, Ven., Lut. desideratur in Pi.

(305, VII.) Thersippus. Tersippus, Lo., Peta., Fa.; Tresippus, Pi., licet supra appictum Ter.

(305, VIII.) Pryminas. Primnis, Pi., Fux., A., L., Lo.: Frymnis in Peta., P.; vel Priminias in S., vel Primpinus in Mar., vel Prunnis in Fre., vel Primmas in Vincen. Pausanias vero lib. II, Prumnis. 0839B Deest in Fa.; in margine autem e regione apponitur, Hic deficit nomen regis IV, qui regnavit annis 35.

(307, II.) Doristhus. Dorystus, Peta.; Doristus, Fux., Fre., Mar.; Dorinthus, Lo., Fa.; at Pausanias lib. III, Doryssus: et sic legendum censet eruditus Ducaeus tam hoc loco, quam apud Clement. pag. 798, ubi Doryssaeus.

(Ibid.) Samos condita, etc. Samus Vi., O., Pi., Lo., Peta., Albert.: tamen altera scriptura est Mar. et aliorum exempl. Cum autem conveniant inter se libri scripti, sicut Peta., Fa., Pi., Lo., Mar., ut ad primum Doristhi rejiciant, et nos cum illis. Exclude Vi. O. qui ad an. 10, ejusdem; et Fux. qui ad an. 4 Athys, qui respondet Doristhi an. 8.

(307, III.) Quae vocabantur Juda. Castigationis hujus pro qui vocabantur Judaei, ut in Vulgatis Fre. et aliis, auctores sunt Al., Peta., Fux., quibus proxime accedunt Fa. (ubi pro qui legis quae), et Vi., 0839C Pi., O., in quibus quae vocabantur Juda. Certum enim est ex divinis litteris duas tribus Benjamin, et Juda appellatas Judae nomine, non secus ac reliquas decem retinuisse nomen antiquum Israel. His accedit quod Josephus lib. X, cap. 5, tradit Judaeos sic dictos ex die qua a Babylone profecti sunt ex tribu Juda, quae prior ad illa loca pervenerat. Nihilominus legimus IV Reg. XVI eos qui erant ex tribu Juda, et sub rege Achas vocari Judaeos Jehudim.

(307, VI.) Sive Aegyptus. Sive Egippus, O., Vi.; sive Epitus, Al., sicut etiam apud Ovid. lib. Metamorp. XIV. Hunc Capetum vocant Dionys. et Marianus, Livius Atin.

(309, I.) Piritiades. Sic legendum censent Peta., Lut., Ven., Fre., quibus proxime accedunt Phiritiades Vi., O., Piritiadis Pi., Pritiades Jornand., Pyrithiades Mar., pro quibus olim legebatur Piriciades.

(309, II.) Thraces Bebriciam. Non dissident libri, 0839D cui columnae ascribenda sint, cum omnes communi voto in columna Lacedaemoniorum collocent, sed de anno. Nam in Lo. circa an. 7 Doristhi; V., Fux., Peta. an. 14; Pi., Va., Mar. an. 15; Vi., O. an. 16; excusi cum quinque Vatic., Fa. et nonnullis aliis an. 6, contigisse referunt.

(Ibid.) Bebriciam. Beryciam, A.; Hebricia, Fa., Vi., S.; Bebrithiam, Vi., O.; Ebriciam, Mar.; Bebryciam, Peta. et Solinus: quam lectionem per y, libenter amplexi fuissemus, quia videmus exstare apud Strabonem et alios bonos scriptores; sed cum nullum codicem haberemus auctorem, nil voluimus immutare in re tam parvi momenti. Observandum porro varium his assignari situm. Nam in Peta. ad annum 14 Doristhi; in A., L., P., ad 15 ejusdem; in Vi., O., ad 16; in aliis, ut in excusis, collocantur.

(309, III.) Susachim. Sussacim, Fa., Mar.; Susacin, 0840A Peta., Lo., Mar.; Sesach, Vincen. tom. I. Deest in Fux. Porro paragraphum hunc alii libri omisere ut Fux. et Peta. alii varie collocarunt, ut Vi., O., ad an. 6 Roboam; Pi. ad an. 7; in Fa. et Lo. ad an. 10. In hac dissensione, excusorum partes sequimur.

(311, III.) Asa annis 41. In L., A., Lo., Fux., Peta., Pi., V., Mar., Asa an. 41. Justus. In Fa. Ven. et Lut. pro Asa legitur Asaph, et sine voce Justus. Nihilominus II paralipom. XV Asa rex dicitur habuisse cor perfectum coram Domino cunctis diebus.

(Ibid.) Hebraeorum pontifex. Isthaec evocavimus ad ann. 2 Asa, secuti L., P., A., Fux., Peta., Pi.; nec longe absunt O., Vi., in quibus ad 1 Asa. Longius Fa. cum impressis, qui circa annum 19 Hieroboam disponit; Lo. vero ad an. 20 ejusdem.

(311. V.) Pseusennes. Rectius juxta Vi., O., Pi., Mar., quam Pseusemnes in Fa., Pseusennes in Peta., Speusemies in Fux., Pseusenses in editis.

(313, II.) Thraces mare obtinuerunt. In Pi. et Peta. 0840B sita sunt ad ann. 20 Doristhi; in L., A., Mar., ad ann. 21; et illud idem secundo repetitum. In Peta. obtinuit sedem ad ann. 24, in L. et A. ad 25; in Pi., O. et Vi. nulla fit repetitio, sed illud semel tantum habetur: in aliis vero ut in quinque Vaticanis (nam in aliis duobus desunt) connotantur, ut vulgo fertur, unde nil muto.

(313, III.) Sameas, et is qui fuerat apud altare Samariae. In L., A., P., Ma., Sameas et hi qui erant apud altare Samariae; in. Lo., Sameas et is qui erat apud altare Samariae; in Va., Sameas hi qui fuerant apud, etc., absque et, hi pro is: cui lectioni favet Clemens lib. I Stromat. cum ait Σαμαίαν fuisse eum, qui prophetavit ad altare Samariae: placuit quatuor Vaticanorum et vulgata lectio, ut significetur idem ille qui III Reg. XIII dicitur venisse de Juda ad Hieroboam stantem juxta altare, et exclamasse contra altare, altare, altare! Ita ut quemadmodum ibi Scriptura communi prophetarum cognomine eum 0840C appellat vir Dei, sic hic per periphrasim Eusebius eum nominarit is qui fuit apud altare, nomen illius proprium reticens. Verum Josephus lib. VIII Antiquit. cap. 8, vocat Jadon, alii Iddo.

(Ibid.) Hieu. Jeu, V., Lo., Ven., Lut., Pi., Fux.; LXX Interpret., Ἰοὺ; III Reg. XVI et versio ex Graeco, Ihu. Sed nostra vulgata Jehu, ut apud Maria. In O., Vi., Jhesu; in Peta., Jesu.

(Ibid.) Joede. Joed, P., M., S., V., Lo., Fux., Mar., Pi.; Jeode in V., Va.; Joel in Vi., O.

(Ibid.) Azarias qui et Addo, Anani. Locus hic misere corruptus, cum antea legeretur Azarias qui et Anania, ut in excusis; vel qui et Addo Anani Peta.; vel, qui et Addo Anania, ut in Fa.; vel, qui Addonani, ut in tribus Vatican. Verum ita restituendum monuerunt codices illi chirographi A., L., P., Vi., O., Lo., Fa., M.; quinetiam, ut ex fimo ubertas, hoc ipsum licet colligere ex labe illa, qua Marianus a librariis infectus, apud quem Azarias qui et Addonam. Sed clarius ex quatuor Vaticanis, in quibus qui et 0840D Addo Anania. Posterior enim vox corrupta est ex compositione Addo et Anani: hoc ipsum constare videtur ex Scriptura, ubi leges Azarias Addo Anania. Adde quod ex divinis litteris ut II Paralip. XV et XVI satis constet duos ac diversos fuisse Azariam et Aniani, seu ut habet editio Vaticana, Hanani. Rursum fit mentio Aado prophetae II Paralip. XII et XIII, quem nonnulli confundendum putant, cum eo, quem Josephus vocat Jaddon. Verum longe absunt a mente Eusebii. Caeterum nolim te ignorare in V., P., Fa., S. et in editis, loco Anani, haberi Anania; et in Vi., O., Fux., loco supradictorum verborum Azarias qui et Addo, Ananias; item vice Addo, reponi Abdon apud Vincen. tom. IV, et apud Comestorem in historia Scholastica. Auctor notarum quae in ora B., H., Pet., observarat integram hanc sententiam foede corruptam, censebatque sic reponendum ex Bedae Chronico, Prophetabant Helias Abdias Micheasque et 0841A Hieu qui occiditur ab Aza rege Israel. Sed quomodo haec convenire possint cum verbis Eusebii non video, cum et res et tempora inter se distinguantur, et quod majus est, cum nil tale reperiamus apud Bedam.

(Ibid.) Principium sexagesimi primi Jubilaei secundum Hebraeos. Sumpta fuere ista ex A., Peta., Fux. et Lo., repositaque ad an. 1051 ab Abraham; desiderantur enim in vulgatis et in caeteris, quamvis non omnino adhaeserimus codicibus illis, cum Peta. ista reponat ad annum 5 regis Asa, et ab Abraham 1045: A. vero ad annum 9 ejusdem, et Abraham 1049, Fux. ad annum 4 ejusdem Asa, Lo. ad annum regis Asa 10, et ab Abraham 1050; a quibus ut dissentiamus, cogit ratio calculi a quinquagesimo primo ab Abraham, quo constituitur initium quadragesimi primi Jubilaei, ut praemonuimus non semel.

(313, IV.) Baasa. Baas Fa., Lo.

(313, VI.) Capis superioris. Inanem repetitionem 0841B dices vocis Capis: agnosco; sed inde natam memineris, ut toties admonuimus, quod cum historia omnis in unum conferta, separatam columnam efficeret a canonibus seu regnorum numeris, utrobique tam in canonibus quam in historia, regis nomen erat appositum. Sed ubi deinde sublata prima illa methodo, suo quaeque canoni historia est a librariis assignata, ab iisdem eadem repetitio retenta: alii vitandae repetitionis gratia verba illa ad suum sensum accommodarunt, quo factum, ut aliqui codices habeant, ut nos Capis superioris, etc., et efficiant sententiam separatam a praecedenti. Alii ut L., A., P., O., Vi., Peta. et Beda unicam sententiam componant: Capis Silvius VIII Latinorum, an. 28, Aegypti, id est, Athys superioris, etc.: utrumque quia ferri potest, quod receptum est, retinui. Porro in Fux. pro Capis prostat Capius.

(315, IV.) Ambri. Sic Peta., Fux., Lo., Pi. et Beda, pro Ambrias ut in editis; vel Amri ut in Vi., O., 0841C Mar., Alber., et in Hebraica veritate, et vulgata versione III Reg. XVII; vel Ambria ut in Au. Nostra lectio genuina est, tum quia testes fidelissimi sunt tot libri scripti, tum quia hausta a fontibus LXX, quorum vestigiis insistit Auctor.

(315, VIII.) Bacis. Bacius Fux., Bachis Fre., Bacchis Vinc. et Pausan. lib. II. Caeteri ut vulgo.

(Ibid.) Bacidae. Bacchidae Peta., Fux., Baccidae Lo., O., Vi., Pi. Deest in Fa. tota sententia. Apud Pausaniam lib. II et Strabon. lib. VIII, Bacchiadae.

(317, III.) Josaphat annis 25. In Lo., Pi., Fux., Peta., Vi., O., est adjectum Justus. Nam. II Paralip. XVII dicitur ambulasse in viis David Patris sui primis et perrexisse in praeceptis illius.

(Ibid.) Hieu Ozias. Jeu pro Hieu in A., L., M., S., Fux., P., Lo., Fa., Ven. et Lut. In Pi. et Vincen. Jehu, de quo etiam supra, sed deest in L. At in Peta., Fux, pro Hieu, legitur Ozias, corrupte Hiecozias et in Au. Hienozias.

(317, V.) Ammenophis. Ammenopthis, A., L., P., 0841D Ammenoptis Al., Ammenofthis Lo., This Aegyptiorum Pi., Ammenophes Vincen., Ammenopha Fa.

(317, VI.) Carpentus. Maluimus imitari Al., P., Lo., O., Peta., Pi., Vi., Fux., Fre., Cassiodor. et Bedam, quam vulgares, in quibus Capetus, licet idem apud Ovidium lib. III Fastor. Nostra lectio notatur in margine editionum B., H., Pet. et So., Capentus in Fa., Caspetus Vincen., Calpetus Dionys. lib. I. Sic Ven., Lut. et Mar. Idem etiam habet ora codicum B., H., Pet., So. Nostra haud dubio lectio huic praeferenda. Nam sic habent alia exemplaria, et Livius lib. I, atque Cassiodor. in Chronic.

(319, II.) Quarto mare obtinuerunt Rhodii an. 23. Tota haec sententia abest a Fa., Pi.; sed ex Lo., Fux., pro an. 23, videbatur substituendum an. 24. Nam hoc idem docet annorum series usque ad Quinto, etc., Phryges an. 25 deducta; maxime vero si ex adverso an. 42 Agesilai constitueris, ut prae se 0842A ferunt omnes pergameni codices; sed in re incerta noluimus dissentire ab aliis exempl.

(319, III.) Eliezer. Rectius quam ut olim Eliazar, suadentibus Peta., Fux., Vi., V., O., Lo., sicut Hebraica veritas, et ipsi Septuaginta II Paralip. XX. In P., A., Eleazar.

(319, V.) Osochor. Osocor Lo.; Assocor Fa.

(Ibid.) Spinaces. Psinaces P., A., Al., Lo., Peta., Fux.; Psinancheus L., Pi.; Pinaces V., Fa.; Spinnaceus O., Vi.; a nobis est Vincen. alia exemplar. et Mar. Nemo veterum scriptorum illius meminit.

(319, VI.) Tiberinus. Tiberius Peta., Fux. Sed male, ut constat ex aliis mss. et Livio, ac Dionysio, in quibus Tyberinus, ut etiam in Fa., Vi., O.

(Ibid.) Ad verbum haec scripta. Addidimus vocem haec ex Pi., O., Vi., Al., Lo., Peta., Fa., Fux., Mar., pro ad verbum scripta.

(Ibid.) Homerus in Graecia. Homerus poeta in Graecia in Lo., Peta., Pi., Fux.

(Ibid.) Ut testantur. Sic correximus ex L., A., Peta., 0842B Fux., M., P., Lo., Pi., Mar., pro ut testatur.

(Ibid.) Euphorbus. Videtur ita rectius ex fide Peta., Fa., Pi., Mar., licet in illis (praeter Mar. f, pro ph, quam ut olim Ephorbius, vel Euforbius, ut in Fux., V., O., Lo. Nam ita legimus apud Laert. lib. I et VIII.

(Ibid.) An. 124. An. 123 Lo.; an. 134 Mar.; sed vulgatae lectioni standum.

(319, VII.) Megacles. Placuit potius haec scriptura, quia ita habent A., Pi., Peta., Fux., L., Pet., Al., Pausan., Plutarchus, lib. VI, et Lucianus: hanc firmant etiam alii codices, ut P. in quo Megales, Lo. in quo Megaclis, Fre. in quo Megiales: in Vi. et O. Megaches: apud Vincen. Megathe: in quibus semper vides tertiam litteram g: auctor Marginis posteriorum editionum Basil. et Sonni. judicavit legendum Mesades, et ita olim in serie regum pag. 14 reposuerat, sicut lego in S., V., Fa., Vat. et Va.; in Mar. Mezades; apud Sigonium Mecades.

(321, IV.) Ochosias. Osias Lo., Fa.

0842C (Ibid.) Prophetabant Elias, et Elisaeus. Haec adjecimus ad an. 2 Joram, ex A., P., L., Lo., Fa., Peta., Fux., O., Vi., Pi., Vincent.

(Ibid.) Elias rapitur. Ista pariter addidimus ad an. 6 Joram, juxta P., Peta., O., Vi., A., Lo., Mar.; at in Fux. Elias rapitur in coelum aerium.

(321, V.) Psusennes. Sic restituimus pro Persusennes, ex A., L., M., V., P., Fux., Peta., Pi.; Psusenne Lo., Fa.; Pusenne S.; Spusennes O., Vi.; nostram lectionem juvat Vincent., et addit qui et Cheopes.

(321, VI.) In Latina historia, etc. Disponuntur ista non uno modo in codicibus. Nam in Vi. et O. collocantur e regione an. 1 Agrippae: in Fux. an 2; in Lo., Fa. et editis, an. 3; in Peta. an. 1 Archelai, sive quod idem est, an. 3 Agrippae.

(323, II.) Quinto mare obtinuerunt Phryges. Quinti pro Quinto in Fux., Lo.; et Phrygenas pro Phryges in Fa., O., Vi. Omnes libri habent ad an. 22 Archelai, praeter Mar., qui ad an. 24. Hujus rei nullum testimonium apud veteres.

0842D (323, III.) Post quem VII Ochosias. Auctor notarum marginalium in B., H., Pet., So., putabat legendum, Post quem Azarias, sicut habet Mar. Verum nostram lectionem amplectuntur alia exemplaria, et sic habent LXX, tam Romae, quem Antuerpiae editi, Ὀχοζίας, et Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 3, et Theophil. Antioch. lib. III.

(Ibid.) Post quem Gotholia. Sic in A., L., Au., M., V., S., Lo., Va., Pet., Fa., Fux., P., Pi.; Gatholia O., Vi.; in Ven. et Lut. Socolia; in Mar. Godolia, cum prius legeretur, post quem Athalia: quam lectionem noluimus retinere, licet sit consona IV Reg. II, quia repugnabat consensus exemplar. Nec est novum Eusebium in plurimis a nostris Bibliis discedere tam Hebraicis quam vulgatis, immo etiam aliquando a Graecis: quod et diserte docet lib. X de Praeparat. cap. 3, ubi enumerans omnes reges post Ochosiam recenset Gotholiam, Γοθολιὰ ἔτη ζ′, Gotholia an. 7. 0843A Theophil., lib. III, post Ochosiam, nominat Gothoniel, nulla facta mentione Athaliae.

(323, III.) Joiade apud Hebraeos. Vetus lectio Joade; et in A., Pi., L., Juda: sed maluimus sequi Au., Peta., S., P., Lo., et primas editiones Ven., Lut., quibus proxime accedunt Vi., O., Fux., Mar., Fre., in quibus Joiada, et, quod majus est, ipsa S. Scriptura II Paralipom. XXII, XXIII, XXIV, et alias passim: item Josephus lib. IX Antiquit, cap. 8, Hieronym. in Matth., quos imitaremur, nisi auctor sequeretur Septuaginta, quos video habere semper Ἰωιαδὲ. Caeterum integram hanc periodum transferendam judicavimus ex L., P., Fux., Peta., in secundum annum Joas.

(Ibid.) Insignissimus. Insignis. Pi., Vi., O.

(Ibid.) Post quam X, Joas. Ad ambiguitatem tollendam sic restituimus, neque enim Joas successit Joadi pontifici, sed Gotholiae reginae, pro post quem Joas X, auctore Fa., licet in Pi., O., et Vi., neutrum appareat.

(Ibid.) Joas. Josias A.; sic Theophil. Antiochen. 0843B lib. III, sed lectio Hebraica, vulgata versio et LXX Interpretes communem tuentur.

(323, VII.) Diogenetus. Diogretus P.; Diogenitus L., Pi., O., Vi., A.; Diogeneneus Peta.; Diognetus Fre., Mar. Nos vero ita legimus ad imitationem aliorum exemplarium, et Vincen. nisi quod cum y, Dyogenetus scribit.

(323, VIII.) Eudemus. Eundemeus Peta. Eudemeus O., Vi.; Eudaemus Fre.; sed vulgata est Laertii, Clementis, Mar. et aliorum veterum.

(325, I.) Acraxapes. Non dubitavimus ita scribendum pro antiqua scriptura Ocrazapes, cum major pars exemplar, illud praescribat, L., A., Pi., P., Fre., et primae editiones Ven., Lut., quibus favent Peta. Acrazares, r pro p; Ascrazapes Mar., Vincent.; Acratapes Fux.; Agrazapes Vi., O.; Acraiapes Jornan., i pro z. Otho., lib. I cap. 34, misere scribit Vacrazanes, sumpto V ex praecedenti numero XXXV; neque verius loquitur, dum etiam refert Eusebium scribere 0843C Atracapes.

(Ibid.) Acrazapes an. 42. Hunc locum expurgavimus pro an. 41; sic enim monuerunt membranacei Peta., Pi., Fux., A., L., V., Lo., Vi., O., Fa., et primi editi Ven., Lut., et Jornan. Hinc supplevimus numerum 42 in serie annorum, cum antea abesset incuria typographi, qui ita notas illas numerales distinxerat 38 et 39, ut spatium interjiceretur, cum tamen unusquisque laterculorum adversorum suis notis compleretur.

(325, III.) Hebraeorum propheta Azarias occiditur. Haec desunt in Peta., sed sunt in aliis libris, licet diverse. Nam substituimus Azarias pro Zacharias, ut in vulgatis, auctoritate chirographorum L., A., P., M., O., Vi., Pi., Mar., et quia mox de nece Zachariae, consensu eorumdem exempl. Adde quod de Azaria propheta meminerit paulo ante, sicut II Paralipom. cap. XV.

(325, VI.) Sive Remulus. Sive Romulus Lo., Fa.; et sic vocatur a Livio; absunt a Vi., O., Peta., Fux.

0843D (327, V.) XXII Dynastia. Substituimus 22 pro 20, ut olim, secuti L., A., Al., Lo., Fux., Vi., O., et ipsam rationem temporum. Nam dynastia quae consequenter refertur, numeratur 23, uterque numerus deest in Pet., L., Pi., et in his duobus istud legitur Sesonchus an. 21, caeteris demptis.

(Ibid.) Senscoris. Sensecoris V., S., Va., Fa.; Sonchosis P.; Sesenchosis A., Lo.; Sesonchosis Fux., Peta., sicuti Justinus orat. contra Gentes: Sesonchus L., Pi.; Sysonchus Vi., O.; Sesesonthosis Al.; Sesonchoris Vincen.; Senschoris Mar. Nostra lectio magis recepta est, et frequens in reliquis exempl. Strabo, lib. XVII, et Herodotus, lib. II, meminerunt Sesostris regis Aegypti: sed qui, ait Strabo, fuit ante bellum Trojanum, videtur idem esse qui ab Herodoto, Clemente, Diodoro, lib. I, et Theopompo, lib. III, vocatur Sessostris, seu Sessoster: cujus rei magnum est judicium, quod Justinus oratione ad Gentes, dum 0844A citat Diodorum, vocat Sesonchosim, quem Diodorus Sessiostren.

(Ibid.) Hujus Senscoris, etc. usque appellatum. Desiderantur in A., L., P., Lo., Vi., O., Pi., Fa., Peta. Caeterum in Fux. haec ita habentur: Alter Sesonchoris, cujus pater fuit Syropis; hunc post mortem deum Syraphin Aegyptii nominantes colunt, quem et inferum deum fuisse dicunt, hoc in membranis Aegyptiacis Ptolemaei, quae dicitur sacra Scriptura, invenies.

(Ibid.) Siparis. Siropis V.; Sirapis Ven., Lut.; Syropis Fux.

(327, VI.) Fulminatus. Fulmine Peta.

(329, II.) Cyprii an. 32. An. 23 Fux., Peta., A., Mar.; an. 33 Pi.; an 34 Vi., O. His antea delectus locus ex adverso 48 Archelai. Nos fiximus e regione 47, tum quia ita voluerunt Lo. et Fa., tum quia annus 25 Phrygum eo anno concluditur: Pi., Peta., assignant sedem ad an. 49; Vi., O., ad 51; Fux. ad 28 Diogeneti Atheniensium regis. Ad extremum observabis pro sexto in Vi., O., Fux., reperiri sexti: in 0844B Fa. vero deesse.

(329, III.) Helisaeus, etc. Ista pro varietate exemplarium varium obtinent situm, ut in L., Pi., circa 31 annum Joas; in P. circa an. 32; in A., Vi., O., circa an. 33; in Fux. deest penitus. Nos communem retinuimus, quin et ipsam orthographiam Helisaeus per ae, ut exstat etiam apud Freculphum, Hieronymum, Augustinum et alios; licet in Fux., Vi., O., Lo., Peta., Fa., Pi., Mar., Heliseus per e. Nil tamen certi constare potuit ex Biblicis fontibus Graecis. Nam editio Graeca LXX, Antuerpiensis habet Ἐλισεαὶ III. Reg. XIX, Vaticana vero Ἐλισαῖος, Clemens lib. I Strom. Ἐλισσαιος: Cedrenus et inter Latinos Hieronymus, Augustinus, Isidorus, et alii habent sine diphthongo.

(Ibid.) Zacharias propheta a rege Joas interficitur. Ne nova putes ista; petita enim sunt ex L., Fux., A., M., P., Pi., Vi., O., Peta., Mar., et ad 36 annum Joas reposita: in Peta. consequenter inserta reperies quae sequuntur: Zacharias Joiadae pontificis filius 0844C fuit, qui pro veritate regi contradicens occiditur, quem Evangelista Barachiae filium vocat, quem propter annorum prolixitatem patris, et vitae sanctitatem Barachiam vocabant. In Fux.: Apud Hebraeos Zacharias propheta a rege Joas interficitur: hic Zacharias Joiadae filius fuit, qui pro veritate regi resistens occiditur inter templum et altare, sicut Evangelia testantur: Barachiae autem filius appellatur, quia ob sanctitatem vitae patris Barachiae nominati, quod interpretatur benedictus, et hic benedicti nomen obtinuit.

(329, IV.) Joachab. Sic ex A., P., M., L., V., Fa, Va., Lo., Pi., Vi., O., Al., et IV Reg. XIII, pro Jacob: LXX, in utraque editione, ut etiam Peta., Mar. et Fux., Joachas habent, seu Ἰωαχάς.

(329, VI.) Latinorum XIII, Aventinus Sylvius an. 37. Sic ex A., L., Fux., Peta., V., Fa., Vi., O., Lo., Pi., Ven., Lut., So., H., et ipsa ratione temporum, pro Latinorum an. 3, ut in B. et aliis.

(Ibid.) Remuli superioris regis. Addidimus regis secuti V., L., P., Lo., Peta., Fa., Fux., Bedam, et 0844D phrasim Eusebii in similibus: in Pi., Aremuli major filius, in Vi., O., pro Remuli legitur Aremuli.

(329, VII.) Phereclus. Rectius, ex A., L., M., P., S., Fux., Fre., accedit Pereclus in V., Fa.; Fereclus in P., Lo., Peta.; Feredus in Vi., C.; Pheredus vulgati, Vincen., Mar.

(329, VIII.) Aristomedes. Secuti sumus in hac lectione potissimum codices A., L., M., V., P., Pi., Peta., Vincen., Vi., O.: in impressis Aristhemedes; in Lo. Arestomedes; in Fa. Restomedes; in Fux. Aristomenes in titulo, sed in textu Aristomedes; in Mar. Aristemides; in Fre. Aristemedes; apud Pausaniam lib. IV fit mentio Aristomenis; sed qui erat dux Messeniorum circa olymp. 28. Nullum veterum scriptorum esse credo qui istius regis meminerit.

(331, II.) Thelecus. Teleclus Lo., Peta., Fux. Sic Pausanias lib. III et IV; Telechus O., Vi.; Telecus Pi.; Thelecus Ven., Fa.; Thalecus Mar.

0845A (331, III.) Amasias. Amesias, A., Lo., Au., L., Fa., Pi., Amessias Peta. Verum vulgata pingendi ratio firmatur auctoritate Hebraicae et Chaldaicae veritatis, quin etiam et Septuaginta in lib. Reg. et Paralipom.

(331, VII.) Sub Ariphrone. Sic ex Au., P., M., Peta. et pagina sequenti, pro sub Atriphrone: in sex Vatic. Fa. sub Aristone: in Lo., sub Arrifrone: in Vatica. sub Arifrone: in Fux, sub Ariphronte.

(Ibid.) Sub Ariphrone Assyriorum regnum destructum, ut nonnulli scriptitant. Affulsit lux, cum antea in excusis ita confusa essent ista, ut vix intelligi possent. Sic enim legebatur in vulgatis Fa., Lo., Vat.: sub Atriphrone Assyriorum regnum destructum, et Sardanapalus, ut nonnulli scriptitant, eodem tempore Tharsum, etc., usque concremavit, idque circa annum 4 Tonosconcoleros, quasi esset unica periodus, et illa, ut nonnulli scriptitant, referrentur ad Sardanapalum. Nos ut lucem afferremus, distinximus in duas sententias et sedes, sicque disposuimus utpote haec sub Ariphrone, usque scriptitant, sint ad annum primum 0845B Ariphronis: illa vero Sardanapalus eodem, etc., usque concremavit, ad 18 Tonosconcoleros Assyriorum, auctoribus chirographis Peta., M., Vi., Va., B., cum quibus, licet non omnino idem sentiant caeteri libri, non penitus tamen dissentiunt. Nam in Vi., O., ad an. 1 Ariphonis habentur ista: Atheniensium IX, Arifron annis 20, sub quo Assyriorum regnum destructum est, qui Sardanapalus, ut nonnulli scriptitant: ubi qui et videtur adjectum, et Sardanapalus transpositum ex sequentibus; illa vero Sardanapalus eodem, etc., collocantur ad an. 5 Tonosconcoleros. In Fux. idem, nisi quod illa Sardanapalus eodem, etc., usque concremavit, sunt collocata ad an. 18 Tonosconcoleros. In Vati. idem, nisi quod Sardanapalus, etc., reducantur ad seriem Atheniensium e regione anni 1 Thespiei. In Mar. ad an. 12 Amasias Judae, qui concurrit cum an. 1 Ariphronis: ab Ariphrone Assyriorum regnum destructum est, et Sardanapalus, ut nonnulli scriptitant etiam obiit. Et ad an. 22 Amasias: 0845C Sardanapalus eodem tempore, etc.; at desiderantur ista, sub Ariphrone Assyriorum regnum destructum; sequentia vero Sardanapalus, ut nonnulli scriptitant, eodem tempore, etc., collocantur ad annum 15 Agemonis, qui respondet anno 18 Ariphronis. Ab L. et Pi. utrumque exsulat. In Va. Sub Ariphrone, etc., vocatur ad seriem Lacedaemoniorum ad an. 8 Theleci; item et quae succedunt, Sardanapalus, etc., ad an. 24 ejusdem Theleci. In reliquis Vaticanis codicibus apposita sunt in serie Assyriorum ad an. 2 Sardanapali, praeter fidem exemplarium: firmatur haec nostra castigatio eo quod paulo post auctor subjungit, sub Thespieo Assyriorum regnum deletum fuisse. Ex quibus licet colligere verba illa, ut nonnulli scriptitant, referenda ad destructionem regni Assyriorum, non autem ad impositionem nominis Sardanapali factam ipsi Ariphroni. Nam contentio erat inter scriptores, an Sardanapalus obiisset tempore Ariphronis aut Tespiei: Eusebius posteriores sequitur.

(333, I.) Assyriorum XXXVI Tonosconcoleros, qui 0845D vocabatur Graece Sardanapalus, an. 20. Nonnihil aliter membranacei. Nam Pi.: Thonus, qui vocabatur Graece Sardanapalus, an. 20. In Vi., O.: Assyriorum Sardanapalus, an. 20. In Mar. et aliis, ut nos, nisi quod apud Vincen. et Fre. pro Tonos concoleros exstat Tonos concoloros: et apud Jornandem duobus in locis Thonos concoloros: in Peta. Thonos concolores.

(335, II.) Septimo Phoenices mare obtinuerunt annis 45. Situs horum fuerat antea perturbatus, ubi ad an. 28 Theleci reponebantur: sed castigavimus, restituta eis sede ad an. ejus 20. In illo enim terminantur ann. 32 quibus dictum est Cyprios mare obtinuisse, et quia ita docent Fa. et Lo., a quibus non multum discrepant Al., Peta., L., Fux., qui circa an. 17 disponunt, et Pi. circa 18. Verba vero illa, annis 45. desiderantur in L., A., P., Pi., Peta., et forsan merito. Nam usque ad an. 29 Alcamenis regis Lacedaemoniorum 0846A (in quo communi suffragio constituunt codices Aegyptios obtinuisse mare: si qui enim sunt, qui dissentiant, non longe absunt; constituunt enim ad an. 27 aut 28) interjecti sunt plures anni quam 45, si numerandi initium sumas ab anno 20 Theleci; si vero ab anno 28 ejusdem, pauciores. Nota in Peta., Fux., pro septimo legi septimi. Horum autem altum est silentium apud veteres.

(335, III.) Hebraeorum Judae XII, Azarias, qui et Ozias. Sic ex A., Lo., Vi., O., L., Au., M., Pi., Peta. et Fux. (nisi quod hic legat Azaria pro Azarias), Beda, Mar., Fre. et Jornand., pro Azarias XII, Hebraeorum, etc. Sic Theophilus Antiochenus lib. III, absque Azarias; et nostram lectionem confirmat Hieronymus in Osee I: Azarias, inquit, qui vocatur et Ozias: idem lib. I in Matth. in initio; sed et Eusebius ipse lib. X de Praepar. cap. 3, enumerans reges Judaeorum, post Amasiam, affert Oziam. Hinc qui dicitur in libris Regum Azarias, in libris Paralipom. dicitur Ozias.

(335. IV) Hieroboam. Jeroboam Vi., O., Lo., Fa., 0846B Peta., Fuz.

(335, V.) Tachelotis. Tacholetis S.; Tacheletus M., V., Va, A., Tacelotis Fa. Lo., Peta., Fux.; Tagelotes L. Pi., P.; Talcedotes Vi., O.; Celochis Mar. Nos imitati sumus codices caeteros tam mss. quam impressos, et nostram lectionem sequuntur Vincen. et recentiores chronographi. Nulla enim memoria apud antiquos scriptores.

(Ibid.) Petubastis. Petubates L., Pi. Nobiscum sentit Vincen.; Petubastes Vi. O.; Petubas Peta., Fux. At alii libri et Mar. retinent vulgatam. Istius quoque nulla memoria apud veteres, quod contigit in aliis regibus Aegyptiorum post Trojam captam.

(335, VII.) Tespieus. Thespieus Lo., Vi., O., Mar.; Thespicus Fux., Pi., Peta.; Thespreus Vincen. de Thespieo, Pausa. lib. IX, et Diodor. lib. IV, sed qui fuit filius Erechthei seu Erichthei.

(Ibid.) Tespieo Ariphronis, etc. Traducta sunt in hanc areolam ex opposito an. 2 Tespiei regis Atheniensium, 0846C cum antea anno 32 Aventini opponerentur: in Peta. ad an. 1 Azariae, qui respondet 1 Tespiei. Secuti sumus Pi., Lo., Fux., nec dissident Vi., O., ubi ex adverso 20 Ariphronis disponuntur. Verborum vero vis satis indicat ad columnam Atheniensium referenda.

(335, VIII.) Agemon. Recepimus lectionem hanc propter auctoritatem L., A., Vi., Pi., O., Peta., Fux., Mar., quibus proxime accedunt Agemnon in Al., Aegemon in Lo. Nam prima littera est semper A. Vulgati habent Egemnon; Va. Vincen., Egemon; quae postrema videbatur prior; quia Graecis ἡγεμών ducem sonat, et plerumque nomina hujusmodi regum Graecorum ab usitatis nominibus appellativis deducta sunt.

(337, I.) Sardanapalus. In Vi., O., Lo., Peta., Fux., Sardanapallus cum duplici l; at caeteri auctores sunt, ut priorem illam orthographiam imitemur, quibus adjungendi Justinus, Diodorus, Plutarchus, Athenaeus, Stephanus.

0846D (Ibid.) Tarsum. Cum antea scriberetur Tharsum, quare sustulerim aspirationem, vide quae infra.

(Ibid.) Arbace. Arbaco in Lo., Vi., O., Fux.; Arbaces A., P., Au.; Arbato in sex. Vatic., Fa., Fre. Sic apud Orosium lib. I, cap. 19, seu, ut olim ante emendationem Fabricii, Arbacto, sicut etiam legimus in Vatic. uno, apud Justinum lib. I, et Oros. lib. II cap. 2, licet apud hunc sit adjectum, quem alii Arbacem vocant, et ad marginem Justini sit repositum Arbaces, ut Fabricius et Bongarsius putant legendum. Marianus Arsaces: Paterculus lib. I. Histor. Romanae Pharnaces, sed mendose, pro Arbaces. In Peta. a Barba comedo. Confirmatur nostra lectio, etiam ex Plutarcho in Artaxerxe. Verum nitimur omnibus mss. et Fre., paucis illis exceptis quae citavimus; et sic Agathas lib. II, et Jornandes lib. de Reg. success., Suidas, Diodorus lib. II cap. 7, Ἀρβακής, Ado in Chronico, ubi fuse historiam hanc 0847A tractat. Quidam dicunt corrupte Arbacem legi pro Arphaxat; sed valde ab illis dissentio. Strabo, lib. XVI, Οσβακός; Athenaeus, lib. XII cap. 12, Ἁρβακὴς; Natalis tamen Comes ejus interpres reddidit Abraces, et forsan est vitium librarii per luxationem litterarum pro Arbaces: tamen apud Idacium utrumque reperies, Abracem et Arbacem.

(Ibid.) Fiunt anni 1197. Pro 1197, Fa. 1157; in A. 1088; in Pet. 1907. Sed ut olim verius, sicut ex aggregatione annorum uniuscujusque regis constabit.

(Ibid.) Supputantur 1240. Ad oram Fa. scriptum est vel 1239. In Fux. hoc loco haec subjiciuntur: Aliter temporibus istis Assyrii sine auctore fuerunt, quia Arbaces Medus, deposito regno eorum, ad suum reversus est. Postea autem: Dejoces Medoces regnum ipsis conjunxit, Magus (vel magis) autem Assyrios ad suum recepit, sed interim actus proprie feruntur Assyriorum, et quam, seu quod, reges iterum levaverunt.

(337, II.) Lycurgus Lacedaemoniis jura componit. 0847B Haec sunt inserta ex Fux., V., Va., L., Lo., Pi., O., Vi.; in Fa. jura constituit.

(339, I.) Dioclem. Si sequendos tibi membranaceos proponas, in varia distrahendus animus: A., L., P., V., Va., Fa., Peta., Pi., Ven., Lut., legendum monent Dejocum sive Dejochum, ut in Vi., O.; sive Dejocem, ut in Fux., Mar.; sive Dejotem ut in Vincen., quibus accedit in Au. Diocum. Δηοκὴς Herodot. lib. II. Interpres reddit Deioces: quod imitantur, circa olympiadem 18, eaedem membranae A., M., P., Al., Mar.; Deioches L.; Dioches Pi. Sed haerendum in vulgata, ubi Diocles. Sic enim excusi, et aliae schedae, et Orosius lib. II cap. 18, et Polyaenus (qui vixit anno Christi 170), libro VII Stratagemat., Δηοκλὴς ὁ Μῆδος.

(Ibid.) Prope. Plures codices, ut Au., A., L., M., P., Lo., Mar., V., Fux., Fa., Pi., Va., O., volebant legendum proprie. Sed altera lectio visa est reddere sensum planiorem, quasi dicas propemodum seu pene: varietas nata est ex abbreviatione.

0847C (Ibid.) Successiones regum. Vox regum abest a Fa.

(Ibid.) Propriis regibus. Propriis legibus Peta., sed perperam.

(339, II.) Templum Junonis incensum. Haec quoque addidimus ad an. 37 Theleci, ex fide A., L., M., Pi., Lo., Fux., Peta., Fa., Mar., Fre.; licet in Fa., Lo., sit ad an. 35, in Peta. et Fux. ad an. 40, in Mar. ad an. 16 Azarias, et desint penitus in Vi. et O., sicut etiam in omnibus editis. Alterius conflagrationis templi Junonis apud Argos meminit Thucydides, lib. IV, in fine, ad an. 9 belli Peloponnesiaci, seu 1 olympiad. 89.

(339, VI.) Hic fuit Aventini superioris regis filius. Deest in Vi., O., Pi., Peta., Lo., sed perperam, ut constat ex aliis libris, et convincit veritas historiae, ac similis ratio observata ab auctore in exprimendo patre antecedentium et subsequentium regum.

(339, VIII.) Phidon, etc., usque invenit. Transferuntur ad 18 annum Alexandri in L., Vi., O.; at in 0847D A., Au., M., ad an. 20; in Pi. ad 15 Alcamenis regis Lacedaemo., qui respondet 18 anno Alexandri; in Fux. ad an. 1 Agamestoris: in Peta. ad an. 16 Carani, qui respondet primo Agamestoris: alii codices nostrum et vulgatum situm retinent; sed cum ante primam olympiadem, ut observat auctor, omnia sint adeo incerta, ut quisque, prout visum est, diversas sententias protulerit, nil muto.

(Ibid.) Phidon Argivus. In Pi. Fidem Argivis; in Vi., O., Peta, Fidon apud Argivos; in Fux. Fidon Argivis; in Lo. Fidon Argibis. Nam saepe in illo exemplari, b ponitur pro u, et contra, ut etiam observare licet in antiquis monumentis. Sed nefas a prima illa lectione recedere, cum auctorem habeam Plinium lib. VII cap. 56, ex quo loco videtur haec periodus ad verbum desumpta.

(341, II.) Alcamenes. Amoto Alcanes, ut olim, hoc subrogatum est auctoritate Pausaniae, qui lib. III et 0848A IV sic habet: idem Plutarchus, Diodorus, Strabo, Plinius, Herodotus. Lectionis investigandae velut index fuit ora B., H., Peta., et So., ubi Alcamenus: confirmarunt M., P., Fre., L., Ven., Lut., Vinc. Sed ubi dum reperio Talcamenes in Pi., Fux.; Talchamenes Fre.; Chalcamenes Mar.; Tarcamenes Peta. Unde si sustuleris T, quod aliunde irrepsit, et l pro r reposueris, hoc idem habebis: item Lo., ubi Camelus; V., Fa. et Va. Cameleus; A. Chalcamenis. Si enim lineamenta nativa explores, agnosces fere ubique me non ne, quibus Alcamenes et Alcanes distinguuntur.

(Ibid.) Hesiodus insignis habetur, ut vult Porphyrius. Haec sunt adjecta, idque ad an. 5 Alcamenis, ex A., L., M., P., Lo., Pi., Vi., O., Peta., Fux., Mar., Fre., Nam in omnibus idem situs praeter Lo., qui ad. an. 13 Agemonis. Sed perperam, quia discimus ex Suida Porphyrium ita constituisse aetatem Hesiodi, ut triginta duobus tantum annis primam olympiadem antecesserit, quod incidit in illum annum 5 Alcamenis.

0848B (341, III.) Caranus. Intelliges quo consilio auctor marginis codicum B., H., Pet., Ba. et So., rejecta communi lectione editorum, Gramaus, legendum consulebat Caranus. Sic enim reperies in P., L., A., Fux., Au., Mar., Fre., et apud Pausan. lib. IX, Plutarchum in Alexandro, Paterculum lib. I, Solinum, Theophilum lib. II, Livium lib. XLV, Justinum lib. VII, Diodorum et Suidam: praesidii vice adjungi poterunt variae lectiones, quae ad eam proxime accedunt, ut in Pi. Caranus; in M. Cranus; apud Vincent. Graneus; apud Ado. Cananus; in quibus semper reperies C pro G; licet in Lo. et V. legas Granaus, vitio librarii, cum alterum ejusdem nominis cerneret ad an. 513.

(341, IV.) Prophetabant, etc., usque prophetae. Haec non leguntur in V. et Va., et vox Osee non exstat in Fa. Verum haud dubio retinenda, cum auctoris institutum sic dicere hos prophetas diutissime floruisse, et sub quatuor regibus ab Azaria usque ad 0848C Ezechiam, quod plerique confirmant.

(Ibid.) Jonas. Aliqui restituendum censent Johel. Sic enim ad marginem Pet., B., Ba., So. et H., annotatum est, tamen omnes mss. Mar., Fre., habent vulgarem, quae firmatur auctoritate Eusebii lib. X de Praepar. cap. 3, dum scribit hos sub Ozia prophetasse, quorum haec nomina scilicet Amos, Jonas, Esaias; idem Clemens lib. I Stromat.

(Ibid.) Prophetae. Haec vox non exstat in A., L., Peta., Fux., Au., M., Lo., Vi. O. Pi., sed est in omnibus aliis codicibus.

(341, VIII.) Trieri: prima navigatio in Corintho. Ita restituendum pro Trieres prima navigatio in Corintho; ut in excusis; vel Trieris primus navigavit, ut in Sa.; vel Trieriis navis Trieris prima navigavit Corintho, mendose, ut in Fux. Nam si nomen navigatio retineatur, necessario legendum fuit Trieris, propter constructionem duorum substantivorum. Verum horum loco leges Trieris prima navigavit in Corintho, 0848D in L., A., M., Pi., Vi., O., Pi.; in Lo. autem et Peta. Trieres prima navigavit. Nec dissimulandum in Lo., Vi., O., legi in Corinthum; in Pi. in Corinthium, sed mendose, cum constet ex Diodoro lib. XIV, et Thucydide lib. I, et aliis, τριήρεις ἐν Κορίνθῳ πρῶτον τῆς Ἑλλάδος ναυπηθῆναι. Corinthi, inquit Thucydides, primum ex omni Graecia triremes aedificatas. Observandum demum integram hanc periodum in A., L. Pi., Fux., translatam in primum annum Telestis ad seriem Corinthiorum; in Fa. deesse.

(343, VI.) Osorthon. Osorton Lo.; Sorothon Peta.; Osorchon Mar.

(Ibid.) Suum Osorthon. Antea suum Osortho; sed correximus Osorthon, secundum omnes libros.

(343, VII.) Amulius. Amullius Pi. Sylburgius in tom. I. Halicarnass. citat codicem Chronici nostri ms., ubi hoc nomen cum duplici ll pingitur; sed Dionysius, Livius, Zonaras, Justinus et plures alii cum unico l.

0849A (343, VII.) Superioris regis filius. Sic ex Lo., L., Fux., Peta., Vi., Pi., O., pro superioris filius supplevimus, ut sensus esset minus dubius.

(Ibid.) Filia ejus, adimendae. In Vi., O., Filia ejus Ilia adimendi.

(Ibid.) Adimendae spei partus. Ut sic castigarem, auctores fuerunt codices Ven., Lut., et caeteri editi. Nam in A., L., M., Al., Lo., Pi., Peta., Fux., Vi., O., Mar., Vincent., legitur adimendi partus: et ita refert ex nescio quo codice ms. Glareanus in Chronol. in Dionys. Halicarn. In V., Fa., adimendi spe, mendose.

(Ibid.) Vestalis lecta, quae cum 27 patrui sui anno geminos edidisset, etc. Agnoveram pridem non levem hic latere maculam, et pro septimo, quod erat jam usu receptum in editis, legendum potius vigesimo quinto, quod ad an. 25 Amulii ortus Remi et Romuli in ipsis editis notabatur. Verum cum situs ille non ab omnibus libris probaretur, visum est resarciendum damnum, implorata utrimque ope. Cum enim 0849B hoc loco legerem, quae cum septimo, alio vero in loco 25, duo mihi petenda fuerunt. Hinc quidem septimo, illinc vigesimo, ut conficerem vigesimo septimo: ad quod licet codices nil potuerint conferre, adfuit Marianus, qui dum totam hanc sententiam transcribit ex Eusebio, eodem modo refert. Accessit judicium Glareani, qui in suis chronologiis in Livium et Dionysium ita restituit hunc locum, idque ait ex Dionysio Halicarn., sumpto (ut credo) inde argumento, quod Dionysius scribat Romulum vixisse annos 55, et condidisse urbem anno 18 vitae, cui Eutropius etiam assentitur. Nam retrogradiendo invenies illius annum 18 incidere in annum 27 Amulii. Si credimus Plutarcho in Romulo, natus est anno 26 ejusdem; illud enim consequitur si per eum Romulus vixit tantum annos 54, et regnavit an. 38. Caeterum non agnosces hic lectionem editorum omnium, patri suo; recensendam enim duximus patrui sui, ex Lo. et Fa.: alias enim mutilus fuisset sensus, licet vox sui, 0849C vel suo, absit a reliquis membranaceis.

(343, VIII.) Agamestor. Convenientius auctori juxta A., L., V., Lo., Fux., Peta., Vi., O., Pi., Mar., Fre., ut etiam Hieronym., epist. 142, quam, ut olim, Agamnestor: utrumque tamen est in usu. Porro Agamnestor in So., H.

(345, II.) Lycurgi leges in Lacedaemone juxta sententiam Apollodori hac aetate susceptae. Haec etiam adjecimus, idque ad annum 18 Alcamenis, ex A., L., M., Pi., Vi., O., Peta., Pi., Fux., Mar. Sed in Fux. adjicitur ad finem, alii autem antea. Firmatur haec additio auctoritate Plutarchi in vita Lycurgi in initio, dum testatur Eratosthenem et Apollodorum affirmasse Lycurgum antecessisse primam olympiadem non paucis annis.

(345, III.) Coenus. Cinus L., Pi.; Caeneus A.; Cynus Vi., O.; Coeneus Fa. Nobis favent Vincent., Theophil. Antioch. lib. II, et alii codices.

(345, V.) Post quem Sellum XIV, diebus 2, post 0849D quem Manaem XV, an. 10. Desunt in Pi., sed eorum loco legitur: hic annus in hoc regno consumitur per diversos Mananaen an. 10, ubi nulla fit mentio Sellum. In Vi. O., autem: Post quem Sellum mense uno hic annus consumitur per diversos Manaen an. 10. In Fa.: post quem XIII, Sellum.

(Ibid.) Diebus 2. Diebus 3 A., M., Lo., P., Fux., Fa.; deest in So. utrumque.

(345, VI.) Psammus. Psannes Fa.; Psamus Peta.; Psamnus Mar.; Psammos Lo.

(345, VII.) Sosarmus. Sosaramus Al., Ven., Lut.; Sosarinus Vi., O. et Jornand.

(345, VII.) Latronum manu. In H. Latinorum manu; sed adversantur omnes libri.

(345, IX.) Telestes. Sic legendum tradunt A., L., Al., Pi., Peta., Fux. et Pausanias lib. II, quibus accedunt Vi., Vincen.; O. Thelestes; Mar. Thelestus: error erat in vulgatis, in quibus Phelesteus, ut in Fa.; Phelestes, seu Felestes, in Lo. Nam et illi libro 0850A frequens et obvium, ut quae habent ph, in illo scribantur per f.

(347, VI.) Bocchorus an. 44. Quod ita legendum sit potius quam ut olim 43, docent Fa., Lo., Fux., Peta., et ipse annor. contextus, qui in vulgatis habetur, quamvis hoc loco exstaret 43, ut in Pi. 45, et ut in L., A., Pi., Vi., O., 46, tam hic quam in annorum textura. Sed in his evidens error, dum adjectione duorum horum annorum proposuerunt resarcire defectum illum, qui in illis observatur, in dynastia Diopolitanorum, quam dicebant durasse ann. 177, pro 178, quo fit ut 4 et ultimus annus Anamasis incidat in annum 6 Cambysis, cum, praecipiente Eusebio, in annum 5 debeat incidere.

(Ibid.) Bocchorus. Bochorus Fa.; Bochoris Peta.; Bocchoris Fux.; Bogorus Fre. Cornelius, Tacitus lib. V, Oechoris; Justinus contra gentes Boechoris; Herodotus lib. 1 retinet vulgarem.

(347, IX.) Automenes. Atomenes Va.; Atomoneus V.; Anthomenes Vi., O.; Antomeses Al.; olim Antomenes; 0350B sed maluimus sequi Lo., Pi., Ven., Peta., Fux., quia ad voces Graecas jam usitatas propius accedit, ut et alia pleraque nomina regum Graeciae. Istius autem regis, sicut nec fere caeterorum regum Corinthiorum, nulla exstat memoria apud veteres.

(Ibid.) Post hos. Rectius quam ut olim post quem, juxta Lo., Peta., Fux.

(Ibid.) Prytani. Sic ex A., M., V., S., Va., Lo., P., pro principes, ut in impressis et Mar.; vel Pritanni, ut in 2 Vati.; vel Pritannis, ut in Lo., Fux.; vel Piranni, ut in Fa.; vel Prytanis, ut in Peta., ubi i pro e, sicut facile commutantur, ut saepe dixi: neque enim dubium est quin Latine dicendum potius Prytanes, ut et habent tres Vaticani. Porro Πρύτανες Graecis idem est ac dispensator, gubernator, seu magistratus, de quo vide Budaeum in commentariis, et Sigonium lib. IV de Repub. Athen.

(Ibid.) Ardisus. Ardysus in A., L., P., Vi., O., 0850C Pi., Peta.; Ardisus Lo., Fa.; Ardius in Fux., quamvis in titulo illius columnae habeat constanter Ardysus. Sciendum autem quod post vocem illam legitur filius Alyattis in Fa., Vi., O., Lo., Peta., Fux., P. Nec est praetereundum quod cum antea mendose exstarent notae numerales 1, 2, regni Ardisi ante vocem Ardisus, quae erat apposita ad an. 3, ista quae sequuntur erant interposita diversis characteribus: Hi duo anni hic signati sunt regis Lydorum infra scripti, conveniunt tamen annis aliorum regum, quae licet sint in Fa. et omnibus editis, tamen merito sunt explodenda ut inepta.

(349.) Lacedaemoniorum reges defecerunt. In L. Lacedaemoniorum et Corinthiorum reges defecerunt; in Pi., Lacedaemonii reges et Corinthii reges defecerunt; in Vi., O. Corinthiorum reges defecerunt, post quos in Corintho constituti sunt annui principes; et, quibusdam interpositis, Lacedaemoniorum principes defecerunt. Caeteri codices conformes vulgatis.

0850D (Ibid.) Olympias 1. His inseritur in L., Pi., hoc anno constituitur; in Vi., O., hic constituitur. Caeterum de instauratione Olympicorum ludorum plura Paterculus et alii. Dignum autem est observatione in omnibus libris annum 1 olymp. 1 concurrere cum 16 Medorum, 10 Macedonum, 50 Hebraeorum Juda, 10 Hebraeorum Israel, 5 Aegyptiorum, 21 Latinorum, 3 Atheniensium, 3 Corinthiorum; praeterquam quod in Vi., O., Pi., ubi pro an. 5 Aegyptiorum seu Bocchori ponitur an. 6; sed hunc errorem observavimus superius, eumque ortum ex eo quod illi libri tribuunt dynastiae Diopolitanorum tantum annos 77 pro an. 78. Inde enim factum, ut deinceps in illis non opponantur recte anni Aegyptiorum annis aliorum regum. Nam dum volunt replere locum septuagesimi octavi anni, cum anno sequentis regis, et dum pro an. 78 substituunt an. primum Smendis, et ita de subsequentibus, fit ut semper dissideant ab aliis uno anno, usque ad an. quintum Cambysis.

0851A (349.) Fiunt anni 405. Non ita prius. Nam in editionibus sic reperies, fiunt anni 406, alias 405. Verum longe amandavimus illud alias 406, consilio Peta., L., A., Fux., M., P., V., Lo., Pi., et trium mss. Fab., Fre., Bedae, et Anton. ex Euseb., sed potissimum quia si supputationem adhibueris, invenies ab Abraham usque ad Trojam captam numerari annos 835, quibus si adjungas 405, efficies 1240 exactos. At non illo anno, sed sequenti sumpsit initium olympias, hoc est ab anno 1241. Itaque revera erunt tantum anni 405 exacti, et annus 406 erit decurrens, ut praeclare adverterat eruditissimus Scaliger lib. V de Emendat. temp. pag. 206, in prima editione; quin et indubitatum esse affirmabat; sed ecce in posteriori mutavit sententiam, ubi vult numerandum potius an. 407, quae sententia licet defendi possit, cum habeat patronos Tatianum et alios graves auctores, quibus accedit Diodorus, dum constituit annos 408, tamen credo id non esse ex mente Eusebii, qui sequitur Ephorum. Libri omnes hoc 0851B loco habent an. 405, sicut in praefatione constanter exhibent an. 406: unde mihi non levis nata est suspicio, hic assuta haec fuisse, 406 alias, ab aliquo sciolo, ut doceret varia tradi hac de re etiam ab ipso auctore. Nihilominus Marianus hoc loco habet tantum illum numerum 406.

(Ibid.) Aeschyli, etc., usque victor. Desunt in Pi.

(Ibid.) Quo erat Agon gymnicus. Absunt in A., L., Peta., Fux., Vi., O., M., P., Lo., Fa., et tribus mss. Fab., sed in Ven., Lut., leges, quod erat agon gymnicus. Scio nonnullos legere, qui erat, sed qua ratione id constet, non video.

(Ibid.) In quo Choraebus Heliensis. Pro in quo legis in qua, in Ven., Lut., Fux., L., A., M., Peta., Mar., Fre., et tribus mss. Fab. Pro Choraebus Heliensis habes Coroebus Iliensis; In Lo., Corebus Eliensis extitit Elius victor; in Vi. et Peta. (et in ora hujus Elius) exstitit victor Chorebus Eliensis; in tribus mss. Fabri Choraebus Eliensis; in P. Choraeb Eliensis, 0851C in Mar. Chorobus Aeliensis; in A. Coroebusselius; in L. M. Coroebelius seu Coreb Elius, id est, ex Elide, seu Elea regione. Sic enim Solinus et alii Iphitum Eleum vocant. Verum Eusebius (neque enim verior adhiberi potest testis), lib. X de Praeparat. cap. 3: ἕνικα στάδιον Κοροιβὸς Ἠλεῖος, primus vicit Coroebus Elius; ubi perperam interpres vertit Argivus Corylus: Eusebium sequitur Strabo lib. VIII. Sic etiam Pausan. legit lib. V: Ἠλεῖος Κοροιβὸς, ubi interpres Coroebus Elius. Porro dignum est notatu post eruditissimum Joseph. Scaligerum, ex Pindaro, primam olympiadem celebratam die 23 Julii.

(Ibid.) Praxonidis. Prasonidis V.; Fraxonidis A., L., P., Pi., Vi., O.; Saxonidis Peta.; sed vulgata lectio caret omni dubio, cum exstet passim apud antiquos auctores.

(Ibid.) Haemonis. Aemonis in L., A., M., V., S., Lo., Peta., P., Pi.; Haemodis Al.; Emmonis Vi., O.; Emonis Fa., Fre., Fux.; verum scriptio vulgata est Pausaniae et aliorum. Caeterum cum Olympiaci ludi 0851D primo ab Hercule instituti an. 340 ante, ut dixit Eusebius, deinde multis annis intermissi fuissent, ab Iphito instaurati sunt. Vide Pausan. lib. V, Strabon. lib. VIII Geograph., Diodor. lib. IV cap. 4, et Patercul. lib. I. Cum autem intermissum est ludicrum Olympicum, lustrum Julianum coepit dici olympias. Hinc intelliges, quid Hieronymus significet dum computat per olympiadas usque ad. 14 an. Valentis, ut docuit eruditissimus Scaliger lib. V de Emendat. p. 300.

(Ibid.) Ab hoc tempore Graeca de temporibus historia vera creditur. Ad majorem horum confirmationem, non est ita absurdum hic inserere testimonium Varronis ex Censorino cap. 21: Varro tria discrimina temporum esse tradit. Primum, ab hominum principio usque ad cataclysmum priorem: quod propter ignorantiam vocatur adelon; secundum a cataclysmo priore ad olympiadem primam, quod quia in eo multa fabulosa referuntur, mythicon nominatur: tertium, 0852A a prima olympiade ad nos, quod dicitur historicum, quia res in eo gestae veris historiis continentur.

(351.) Agamestoris. Coegit me consensus tot exemplar. A., L., M., V., Pi. V., O., Peta., Fux., F., Sa., Lo., Mar., Fre., ut hanc lectionem ita restituerem pro Agamnestoris.

(Ibid.) Olympiade Joathan posuimus. Post haec verba est adjectum in Pi., Vi., O.: Hinc decedentibus et succedentibus regnis novus orbis consurgit.

(353, III.) Arctinus. Artinus Pi. Aretinus Fa.; Archinus Mar.; sed ubique corrupte, praeterquam in editis.

(Ibid.) Florentissimus habetur. In Pl., prope omni metro et opere clarus habetur.

(Ibid.) Tyrimas. Tyrimnas P.; Tyrimmas Fux., Peta.; Trimmas Lo.; Thurimas Pi.; Tyriammas Vincen.; Thurimmas Vi., O.; Triminas Fa.; Thyrimmas Fre. Nostra lectio est Mar. et Theophili Antioch. lib. II.

(353, V.) Phacee an. 20. Substituimus an. 20, ex L., A., P., Lo., So., Pet., H., Pi., Vi., O., Fux., Mar., et ex serie annorum.

0852B (Ibid.) Sub quo Thegladphalassar rex Assyriorum magnam partem populi Judaeorum in Assyrios transtulit. Ista sunt ascita ex A., L., Au., M., V., Peta., Fux., P., Pi., Mar., nisi quod in Mar. Teglatphalasar; in Pi., legitur hoc tempore Theclat Falnasar, etc.: et post transtulit subjungitur rege Facea, quibus respondent verba Hieronymi in Osee V, quae hinc videntur desumpta: Legamus Regum et Paralipomenon libros, et inveniemus sub rege Phacee venisse Thegladphalassar regem Assyriorum, et magnam partem populi Samariae in Assyrios transtulisse, quo tempore, apud Graecos, 2 annus primae Olymp. fuit, etc. Idem fere repetit in Amos I. Vide IV. Reg. XV.

(355, III.) Athenis primum, etc. Vereor ne minus celebrem navigationem hanc reddat incertus annus; neque enim conformes sunt codices. Nam Lo., Fa., connumerant an. 1 Tyrimmae; impressi an. 2; Peta., Fux., an. 4; Pi. an 12; Vi. et O. demum an. 15; quid alii scriptores, nullum exstat vestigium.

0852C (Ibid.) Trieres. Trieris M., P., Vi., O., deest in Pi., ubi tantum legimus Athenis primus navigavit, Aminocleo cursum dirigente; sed mendum est evidens. At in Fux. Triremis Trieris navigavit.

(Ibid.) Aminocleo. Sic lego juxta M., L., Vi., O., A., S., Fa., Pi., pro Aminedeo, ut in Ven., Lut., B., H., Pet.; et in V. Aminodeo; in Al., Peta., Fux., Aminecleo; in So. Aminedeo; in Mar. a Menedeo. Vide Plin., lib. VII, cap. 56, citantem Thucydidem, qui lib. I et VI eum vocat Aminoclem. Stephanus de Urbib. et Dionys. Halicarn. de Propriet. Isocrat.: ὁ Κορίνθιος Ἀμεινοκλῆς ὁ κατασκευάσας Σαμείοις πρῶτος τέθαραι ( F. leg. ἐπάρσαι) τριήρεις: et facilis ac frequens est luxatio et conversio elementorum cl in d, ut praenotavimus. Hinc apud Gellium mendose legitur Androdus pro Androclus; apud Livi. Daseus pro Claseus; apud Suetonium Callides pro Callicles; sic infra deobulina pro Cleobulina; Megades pro Megacles.

(Ibid.) Hesiodus secundum quosdam clarus habetur. Ne forsan isthaec tamquam spuria rejicias, certo scias 0852D esse addita ex fide A., L., M., V., Va., P., Lo., Pi., Vi., O., Fa., Peta., Fux., Mar., nisi quod ponitur in Lo. ad annum 4 Tyrimae; in Fux. et Peta. ad an. 7; in Pi., Vi., O. et Fa., ad an. 13; in L., A., M., V., Va., P., ad an. 6.

(Ibid.) Cynethon. Tinethon Vi., O.; Cinethon Lo., Pi.; Cinaethon Fux., sicut apud Pausaniam passini.

(Ibid.) Thelegoniam scripsit. Telegoniam Peta.; Thegoleniam scripsit Fa., Lo., sed mendose: non desunt viri docti, qui existiment legendum Theogoniam, sed repugnant libri, et Mar. imprimis.

(355, VII.) Remus et Romulus, etc. Haec desunt in Vi., O., sed ponuntur in Peta. ad an. 24 Amulii: in vulgatis et nonnullis mss. ad ann. 25; in Fux. ad ann. 26, in Mar. ad an. 27 ejusdem Amulii, seu 4 Joathan, seu 1 olympiadis 2. Ratio ipsa, de qua superius, nos coegit ab aliis discedere, et imitari solum Marianum. Itaque notabis errasse typographum 0853A nostrum, cum imprudenter retinuerit situm antiquum ad 1 olymp. 2, qui tamen poterat utcumque defendi auctoritate Plutarchi in Romulo, dum scribit: Tarrutium et Varronem positis ob oculos Romuli casibus, factisque ac vitae spatio, et mortis genere: atque ita istis comparatis omnibus confidenter et intrepide conceptum pronuntiasse Romulum ann. 1 olymp. 2, 23 mensis qui apud Aegyptios vocatur Choeac, id est, Decembris.

(Ibid.) Ex Marte et Ilia. Desiderantur in L., Pi., A.; in Fa., Fux., deest praepositio ex; in Au. vitiose legebatur a matre Italia. Sed superior lectio recipi debet: nam est Plutarchi in Vita Romuli. Distinguit enim tria illius nomina, οἱ μὲν Ἰλίαν, οἱ δέ Ῥέαν, οἱ δὲ Σιλουίαν ὀνομάζουσι: item Solini in Polyhistor., Theophil. Antioch. lib. III, et omnium denique caeterorum codicum tam mss. quam impressorum, et Vincen. tom. I et IV. Nam Romani ut confixerunt Aeneam natum ex dea Venere, sic Romulum ex deo Marte et Ilia. His annumerabis Augustinum 0853B lib. XVIII de Civit. cap. 21, Virgil. lib. VI Aeneid. Hinc Romani in suis sacris vocabant Martem, quod haberetur pater Romuli, patrem: et Romulus primum mensem vocavit Martium a Marte patre, ut Aprilem a Venere matre Aeneae, auctore Macrobio lib. I c. 10 Saturnal.

(357, III.) Eumelus. Sic pro Cumelus, ut olim, secuti A., M., P., Peta., Fux., So., Lo., Mar., et sequentia ad olympiad. 9, ubi consentientibus omnibus exemplar. legis Eumelus: et sic habet Clemens Alexand. lib. I Stromat.; Eumulpus in L., Pi.; Emulius in Vi., O. Eumolpi poetae meminit Suidas, sed quem dicat antiquiorem Homero. At Eumeli poetae Corinthiaci saepe Pausanias lib. II et IV, et scholiastes Apollonii passim, apud quos lego Εὔμηλος. Ego in situ assignando, prout varia suadent libri, in varia distrahor. Nam in Pi. ad an. 9 Phaceae, in Lo. ad an. 10 Joathan, ut etiam in vulgatis; in Peta. ad an. 14 ejusdem; in Fux. ad an. 16; in Vi., O., 0853C ad. an. 17; in Fa., deest. Nos restituimus sub columna Macedonum.

(Ibid.) Qui pagoniam scripsit. Olim legebatur in vulgatis, qui Bugomam, sed in L., A., M., V., P., S., Fux., Peta., Va., Lo., Vat., Bugoniam; et in Vi., O., Pi., Bogoniam; in Fa. Bugoviam. Sed cum nemo occurrat, qui referat quid sit Bugonia aut Bugoma, invitus cogor a tot libris discessionem facere, ut sequar Marianum, apud quem lego Pagoniam. Hanc enim scripturam non dubitavi castigatiorem, tum quia ipse non aliunde videtur potuisse mutuari quam ex hoc nostro Chronico, ut ferme singula quaeque, tum quod videam apud Pausan. lib. II Eumelum poetam Corinthiacam historiam scripsisse, et Corinthum inter caetera cognomina a Stephano de urbibus Πάγον dictam. Si cui tamen magis placet altera lectio, non contendo. Nam vox Europiam movet suspicionem de Bugonia, aut alia voce simili, ἀπὸ τῆς βοὸς Εὐρώπης.

(Ibid.) Arctinus. Elegimus hanc lectionem potius 0853D quam priscam Archimus, suadentibus P., M., V., L., Pi., O., Vi., Fa., Fux., Peta., Lo., quibus accedunt A., S. et 3 mss. Fab., in quibus Aretinus, ubi e pro c, et quia Archimi nulla exstet mentio apud veteres; nisi forsan idem ipse sit qui Archimus Plutarcho lib. de decem Rhetoribus. Adde quod potest colligi ex Dionysio Halicarn. lib. 1 Aratinum poetam, quem vocat omnium quos scimus antiquissimum, de rebus Iliacis scripsisse. Et forsan apud eum pro Aratino legendum Arctino, nec obstat quod hic paulo ante actum sit de Arctino, cum frequentes sint ejusmodi repetitiones ex aliis scilicet auctoribus adjectae.

(Ibid.) Qui Aethiopicam. Qui Aethiopidam A., L., Pi., Peta., Vi., O., M.; qui et Jopidam P.; qui et Jopidas S., Va., Lo., qui Ethiopidam Fux. et tres mss. Fab.

(Ibid.) Et Arctinus, qui Aethiopicam et Iliacam vastationem composuit. Varie haec habentur. Nam in 0854A A., L., M.: et Archimus qui Aethiopidam composuit et Ili Persis agnoscitur. In S., V., V., Lo., Fa.: et Archimus qui et Jopida composuit, et ibi Persis agnoscitur. In P., Peta. et tribus mss. Fab.: et Archimus qui et Jopidam (in Peta. et trib. mss. Fab., qui Aethiopidam) et Ilii Persis agnoscitur. Sed in Fux.: Aethiopidam et Ilia Persis agnoscitur. Alii codices habent eamdem nobiscum lectionem.

(Ibid.) Therei. Theraci P., sed prius est aliorum mss., Strabo lib. XVII, et Pausan. lib. III et X, ubi et meminit hujus Batti conditoris Cyrenes, sicut etiam facit Herodot. lib. IV, ubi tres Battos constituit. Sed omnes longe posteriores hoc saeculo. Ad haec paululum variant libri in situ horum. In Fa. ad an. 9 Tyrimae; in Fux. et Lo., ad an. 12; in Peta. ad an. 13; in Vi., O., ad an. 16; in Pi. ad 18; in editis ad an. 10. At nihil vetuit eos insequi.

(357, IV.) Prophetabant Osee, Amos, Esaias, Oded. Haec adjecimus ex L., P., A., M., Lo., Pi., Fux., Peta. et tribus mss. Fab., nisi quod in P., Lo., Pi., 0854B Peta., Fux., ponitur Johel loco Amos; in Lo. Obed; in Pi. Odet pro Oded. Libri variant aliquantulum in sede. Nam Lo. collocat ad ann. 5 Tyrimae; Vi., O., ad. an. 7; Fux. ad an. 9; Peta., Pi., ad an. 10. Nos sequimur A., M., V., Va., P., L., cum de annis non sit tantopere laborandum.

(359, II.) Medidus. Madydas Pi.; Madidus Jorn., Fre.; Metydus unus ex tribus mss. Fab.

(359, III.) Aristheus. Aristoteles Lo., A., L., M., P., Pi., Peta., Fux., et sic Callimachus in Apollinem; Aristotiles O., Vi. Batti quidem meminit Pausanias lib III, nullo modo nominis proprii. At Battum Cyreneum nominat Clemens lib. 1 Stromat., quin alium et diversum facit ab Aristaeo Cyreneo; nihil tamen immutavimus, quia lectio vulgata confirmatur auctoritate Justini lib. XIII: Cyrene inquit, condita fuit ab Aristaeo, cui nomen Battos propter linguae obligationem. Herod. lib. IV refert eum cognominatum Battum, postquam in Libyam abiit ob oraculum ei 0854C redditum apud Delphos. Battus enim, inquit, idem est Poenis ac rex. Aelianus, l. XI, ait hunc prius habuisse nomen Aristoteles, postea Battus ab oraculo cum nuncupatus esset, nomen illud retinuisse.

(Ibid.) Aradus insula conditur. Pro conditur legitur condita in Lo., Pi., O., Vi., Fa., Ven., Lut. Verum quomodo insula dicatur condita, intelliges ex Strabone lib. XVI, et Hieronymo in Ezechiel. cap. XXVII, Aradum esse petram a mari circumfusam, habitationibus plenam, ut loquitur Hieronymus, quae tota est civitas, ut proinde quae de civitate, merito de illa insula efferri possint. Pro Aradus legitur in Fux. Aradius. Attende porro quod in Peta. haec posita sunt ad an. 15 Tyrimae; in Fux. ad an. 16; in Vi., O., ad an. 20; in Pi. ad an. 21; in Lo. et Fa. ut in vulgatis ad an. 13.

(Ibid.) In Lacedaemone, etc. Sita sunt haec in Fa. et Lo. ad an. 14 Tyrimae ut in vulgatis; in Peta., Fux., Mar., ad an. 16; in Pi. ad an. 21, in Vi., O., ad an. 22.

0854D (361, III.) Fuit autem sub regibus Lacedaemon. Si sequeremur fidem librorum V., Peta., Lo., Fa., Vi., O., Pi., Fux., legeremus Lacedaemoniorum; sed sensus videtur esse purior et germanior vulgari lectione retenta.

(Ibid.) Cyzicus condita. Pro Cyzius varia in variis, ut in L. Pi. Gysecus; in Fre. Gisaecus; in S. Cyricus; in V., O., Giete; ubi etiam reductum est ad an. 2 olympiad. 8; in Lo., A., P., V., Va., M., Cizicus; in Al., Peta., Fux., Cyzicus; quae magis placeret, nisi vitarem inanem repetitionem conditae Cyzici, de qua ad an. 738 et 1344. Relinquo erudito lectori judicium, an forsan legendum sit Cyrius, quae est urbs Macedoniae apud Ptolemaeum. Nam r et z facile commutantur, vel Cyrus urbs in Euboea; vel forsan Cyrus urbs Syriae, de qua Xiphilinus in Antonino philosopho. Nam video Jornandem vocare eam Cyssum, quamvis hoc postremum minus certum 0855A judicem; si verum sit eam conditam in honorem Cyri, ut vult Procopius. Porro haec sita sunt in Fux. ad an. 16 Tyrimae; in Pi. ad 21; in Fa., Peta. et Lo., ut in vulgatis, ad an. 18.

(361, IV.) Achas an. 16. Pro an. 15, ut olim; in Ven., Lut., B., substituimus an. 16, ex fide L., A., V., Peta., Fux., Al., Lo., Pi., Mar., Vi., O., So., II., Pet., B., quae confirmatur IV Regum XVI: Achas sexdecim annis regnavit in Jerusalem ἓξ καὶ δέκα ἔτη ἐβασίλευσεν.

(361, VIII.) Alcmeon. Sic ex A., V., Lo., Vi., Fux., O., pro Alcamenon, ut in impres.; Almeon in L., Pi.; Alemeon Fre.; Alcineon in Vincen., forsan in pro m; Alemenon Fa., Peta. Vulgatam lectionem confirmat Paterculus lib. I, nisi quod Alcmaeon pingat.

(363, VII.) Nonnulli Romani scriptores Romam conditam ferunt. Librariorum et typographorum incuria in hoc paragrapho disponendo fecit, ut videretur non solum superfluus, sed etiam quasi absurdus. Cum enim destinetur certo alicui anno unius aut alterius 0855B regis seu olympiadis, et idem sit ac si diceret: Nonnulli referunt Romam conditam ad annum horum regum et olympiadis illius, dum hoc minus sollicite observant, alii eum opponunt an. 39 Amulii, qui est 3 olymp. 5, et sic habent Fa. et vulgati: alii vero an. 1 olymp. 6, ut Lo. et Mar.; alii an. 2 olymp. 6, ut Fux., Peta.; alii an. 4 olymp. 6, ut Pi., Vi., O. Verum cum inter tot veterum opiniones de anno urbis conditae (de quibus vide collectionem accuratam Onuphrii in Fastos) nulla sit quae ad aliquem horum situm accommodari possit, quam ad eum qui anno 4 olymp. 6 respondet; ideo hic sistendum nobis fuit. Non enim dubito quin respiciat ad sectatores opinionis Varronianae tamquam magis receptae, sicut constat ex Cicerone l. I Academ. quaest. et aliis; et quae incipiebat a 3 olymp. 6 (ut notat Plutarchus et alii), scilicet desinente, id est a Palilibus, quae proxime antecesserunt initium anni 4 olymp. 6. Nam inter eos qui propius indagarunt 0855C conditum urbis, duae praecipuae fuerunt sectae, una M. Porcii Catonis (de quo auctor olymp. 177), qui in eo videtur comparandus cum exiguo abbate Romano inter Christianos, ut quemadmodum hic non nisi post 532 annos Christi coepit statuere computum annorum, quo utimur a Christo (quem tamen multi contendunt uno vel altero anno esse mutilum), ita ille inter Romanos non nisi post 637 annos conditum Urbis investigarit. Is ergo post Eratosthenem assignat natalem urbis in an. 4 desinentem olymp. 6, seu ann. 1 ineuntem olymp. 7: hoc est, eo anno Romanorum et eo mense Aprili, qui praecessit solstitium, in quo initium habuit olympias septima; unde omnes qui eum sequuntur, conferunt natalem Urbis in annum 1 olymp. 7. Nam dum aliter sentiunt, aliter dicunt, ut eruditissime loquitur Scaliger. Altera est M. Terentii Varronis (de quo auctor circa olymp. 166), qui post Pisonem retulit, ut dixi, Urbis conditum in annum 3 olymp. 6, hoc est, eo anno 0855D Romano et eo mense Aprili, qui praecessit solstitium aestivum, in quo coepit annus 4 olymp. 6. At quia auctor priorem opinionem sequitur, alterius hoc loco meminit: unde miror quomodo accuratissimus Onuphrius et plures docti post eum scripserint auctorem secutum Varronem; immo etiam ipsum conferre initium urbis ad an. 3 olymp. 6, praecipue cum praeter vulgatos, ex quibus hoc piscantur (neque enim ullum librum manuscriptum proferunt) omnes mss. etiam septem Vatic. contrarium exprimant, dum ad annum 1 olymp. 7 reponunt annum 1 Romuli, quem cum anno 1 conditae Urbis doctissimi fere omnes eumdem constituunt, unde acutissime Oros. lib. II, cap. 4: Romulus, inquit, interfecto avo Numitore, dein Remo fratre, imperium urbemque constituit, regnum avi, muros fratris, templum soceri sanguine dedicavit. Plutarchus etiam in Romulo conjungit necem Remi cum anno conditae urbis; neque aliunde potest conjici, quae fuerit mens Auctoris de primo 0856A anno Urbis conditae, nisi primum annum Romuli cum anno primo Urbis comparet. Nulla enim est alia enumeratio annorum Urbis conditae apud Eusebium. Diversitas codicum, quorum alii haec collocant ad annum 4 ante Romulum, alii ad an. 3, videtur nata ex eo, quod alii tribuunt regibus Roma. annos 244, ut factio Catoniana, alii 243, ut Varroniana, cum tamen Auctor tribuat illis tantum an. 240, sed illi tres aut quatuor anni erant potius rejiciendi post ultimum annum Tarquinii, vel potius (quod ab iis auctoribus factitatum est, qui duas illas sententias tuentur) augendus erat numerus annorum regum, sicuti Livius, verbi gratia, dat Numae 43, Anco 24, Servio 44, etc.: et ita accessione hac annorum producitur tandem illa summa 243 vel 244. Quid autem moverit amanuensem codicis Fa. et typographos, ut haec reponerent sex annis ante Romulum, penitus ignoro.

(Ibid.) Nonnulli Romani, etc. In Pi. et L. ista sic leguntur: Nonnulli Romanorum scriptores Romam 0856B conditam ferunt Parilibus, qui nunc dies festus est; in Vi., Nonnulli Romanorum scriptores Romam conditam ferunt Romae Palilibus qui nunc dies festus est; in Lo., Nonnulli Romanorum scriptores Romam conditam ferunt. Roma Parilibus qui nunc dies festus est condita. Idem in Fux., praeter quam quod pro est condita legitur dedicatur, et haec, Nonnulli Romanorum, etc., usque ferunt, reponuntur in serie Hebraeorum ad an. 3 Achas, qui respondet an. 42 Amulii. At Roma Palilibus in serie Latinorum ad an. 42 Amulii: idem in Peta. nisi quod Nonnulli Romanorum, etc., sunt in columna Macedonum ad an. 19 Tyrimae, qui concurrit cum an. 42 Amulii, et illud Roma Palilibus ad an. 3 Achas.

(Ibid.) Roma Palilibus. Roma Parilibus, P., A., Lo., Fa., Peta., L., Pi., Ven., Lut.; quam lectionem sequuntur Dio. lib. XLV hist. Solin. in Polyhist., Dionys. Halicar. lib. I, et quidem qui eam tuentur, nituntur auctoritate veteris kalendarii Romani, ubi 0856C undecimo kalendas Maii, qui est vigesimus primus Aprilis, habentur hujusmodi notae Par. Mn. vel simplex Par., quibus omnes qui in kalendarium ediderunt commentarios, asserunt hos dies indicari: et ita legimus apud Censorinum, Plutarchum Athenaeum lib. VIII, et apud Cicer. lib. II de Divi., lib. I ad Attic. epist. 8, lib IV epist. 9, Paterculum lib. I. Parilia dici vult Marius Victorinus lib. de Orthographia a pariendo, quod eo tempore omnia sata, arboresque et herbae parturiant, pariantque; et Diony. Halicarn. lib. I, quia ineunte, inquit, vere, agricolae pastoresque pro partu pecorum diis acturi gratias sacra faciunt. Palilia dicta ait Festus, quia pro partu pecoris sacra fiebant deae pastorum, quae dicebatur Pales, et quam Virgil. lib. III Georg. vocat magnam Palem, et in Culice sanctam Palem: ideoque existimat dicendum Palilia, non Parilia. Sic Plutarchus in vita Romuli, et Varro. lib. V de lingua Latina: hinc Propertius agens de origine urbis Romae:

0856D Urbi Festus erat, dixere Palilia patres,
Sic primus coepit moenibus esse dies.
Et Ovid. lib. IV Fastorum:

Palilia poscor,
Non poscor frustra, si favet alma Pales.
Alii, quod eo die pueri per ignem ex paleis accensum saltabant. Utraque dictio et Parilia et Palilia est apud bonos auctores; sed nostra videtur communior.

(Ibid.) Romanorum I rex Romulus an. 38. Quia non idem omnes codices (horum enim vice in Fux. et Peta., Latinorum XVII regnat Romulus an. 38; in Lo. et uno ex trib. mss. Fab., Romanorum XVII regnat Romulus an. 38; in Vi., O., Pi. simpliciter, Romulus an. 38; in Fa., Romanorum primus Romulus an. 38) operae pretium facturos nos credidimus, si postremi hujus lectionem amplexaremur. Hoc enim modo minus recedimus ab editis, quamvis illi non 0857A eumdem verborum ordinem sequantur. Nam primae editiones Ven. et Lut. conveniunt cum Fa. Posteriores habent Romulus primus rex Romanorum an. 38. Sic enim legendum dicetur ut mox, et non 37. Retinuimus vocem rex, quia non est dubium de re, et licet in aliis desit, tamen vox regnat idem infert.

(363, VII.) Romulus an. 38. Hic numerus firmatur auctoritate A., L., Au., Vi., O., Lo., Fux., Peta., Pi., Cassiodori, Plutarchi in Romulo (nam in Numa tribuit tantum an. 37), Zonarae, Bedae, unius ex trib. mss. Fab., et ex ipso annorum Romuli contextu, qui observabatur non tantum in illis mss., sed etiam in Fa. et nonnullis editis, ut Ven., Lut., B., in quibus licet legas hoc loco mendose annis 37, in serie tamen corrigitur error, dum disponuntur anni 38, non tamen adhuc sine mendo, cum ille numerus duplicem laterculum occupet. Quod autem in aliis editis tam hoc loco, quam in serie habentur anni 39, licet idem contineat vetus Eutropii editio (nam restituta habet tantum annos 37: cum Livio, Dionysio, Cedreno, et 0857B omnibus fere scriptoribus, immo ipso Plutarcho in Numa): tamen res est quae non minus manifeste adversatur menti Eusebii. Sive enim constituas an. 38, sive 39; semper hoc pacto summa annorum regni horum septem regum erit aut minor, aut major uno anno, quam illa 240 quam supputat Auctor: unde miror quomodo doctissimi viri scripserint Eusebium tribuere Romulo tantum an. 37.

(Ibid.) Consualibus ludis Sabinae raptae. Vetus lectio in editis captae, nos eam recensendam credidimus adhibito chirographorum calculo, ut legeretur raptae, ut in Pi., M., Vi., O., Lo., Peta., Fux. et trib. mss. Fab., Oros. lib. II cap. 4, Ado. in Chron. Sic enim postulat vox sequens rapientium. Cum enim viri rapuisse dicantur, et hae raptae dici debent, quo singula sibi respondeant. Caeterum pro Consualibus ludis mendose in Fa. Consulibus ludis, et in Vi., O., Pi. et L. adjectum est Circensibus adornatis Consualibus ludis. Differunt item membranae in situ assignando. 0857C Nam Pi., Peta., Mar. collocat ad an. 3 Romuli, ut verba Eusebii indicant; Vi., O., ad an. 4, ut vult Dionysius; Fa. ad an. 41 Amulii, Fux. ad an. 42, Lo. ad an. ultimum.

(363, VIII.) Athenis principes, etc. Sita sunt in Peta. ad ann. 21 Tyrimae; in Lo. ad 22; in Vi., Pi, O., Fa., Fux., ad an. 20, ut habent vulgati. Nihilominus reposuimus sub columna Atheniensium, quia res ipsa hoc postulat, et ita suadent A., L. servata sede ejusdem anni.

(Ibid.) Qui quoad vixissent. In A., L., M., V., Pi., P., Peta., Fux., Lo., Vi., O., qui usque ad mortem.

(Ibid.) In X annum. In decem annos, Fux., Peta.; in decem annis, Vi., O.; in aliis in X an.

(Ibid.) Lacedaemonii, etc. Idem horum situs cum vulgatis in omnibus, praeter Pi., qui ad an. 33 Ardisi aggregat.

(365, III.) Milesii an. 18, construxerunt urbem in Aegypto Naucratim. Haec construxerunt urbem, etc., in hunc locum traduximus post Milesii an. 18, cum 0857D ante foede sequerentur illa filius Aeschylai, etc., ac proinde referrentur ad Athenienses: verum secuti sumus L., A., Lo., Pi., Vi., O., Peta., Fux. Nam etiam certum est ex Strabone l. XVII Milesios condidisse urbem Naucratim. In Mar. foede consequuntur haec verba Lacedaemon an. 25, ut dicuntur de Lacedaemoniis. Nec dissimulandum pro an. 18 referri in L., Pi., annos 19, et in M. annos 17. Sed in P., O. et Vi., deesse: ubi observandum haec sita esse in Vi., O., Pi. et Fux., ad an. 21 Tyrimae: in Peta. et Lo. ad an. 25, in Fa. ut in vulgatis ad. an. 24.

(Ibid.) Naucratim. Ita restituo pro Macicratim, ut olim, vel Raucratin, ut in Mar. secutus Lo. et Strabon. lib. XVII, cui accedunt Naucratim in M., Naucratem in L., P., Fux.; Naucraten in Pi. At Macitrata vel in Acitrata S., Va.; Acitratra Fa., Naueratem in Vi., O.; Nauratium in Peta.; sed desideratur in A. et 0858A tribus Vatic., P. De hac urbe Aegypti Naucratim Plato in Phoedro et Philebo.

(Ibid.) Thales Milesius, physicus philosophus agnoscitur. Addidimus vocem agnoscitur secuti Al., L., A., M., V., P., Vi., O., Pi., Ven., Lut., Fa. et Lo.; libentius tamen sustulissemus totam sententiam, nisi exemplarium consensus nos retinuisset: certum enim est tam ex veteribus scriptoribus, quam ex ipso Eusebio circa olympiadem 35 Thaletem vixisse tempore Cyri: verum similis varietas non debet videri nova apud Eusebium, ut pridem significavimus. Caeterum ista variam occupant sedem; Nam in Pi. ad an. 21 Tyrimae; in Vi., O., ad an. 22; in Fux. ad an. 27; in Lo., Peta., Fa., ut in Vulgatis, ad an. 26.

(365, V.) Sennacherib qui et Salmanasar. Voces illae qui et Salmanasar absunt a Lo., P., M., A., Peta., Fux., Au., Vat., Mar., Idac., saltem in textu, Vati., Vatic. Nam in A. et Lo. ad oram exstant. Si vero retineas utrumque et Sennacherib et Salmanasar, 0858B videntur confundi duae diversae personae, et hic quidem illius pater, ut constat ex Tobiae 1: quinimmo hic tribuitur Sennacheriho, quod libri sacri ascribunt Salmanasaro. Nam IV regum XVII, decem tribus leguntur translatae, et in exsilium relegatae a Salmanasar, tribu Juda incolumi. At Sennacherib dicitur ascendisse super omnes civitates Juda munitas, et eas cepisse, et obsidione Hierosolymam cinxisse, Isaiae XXXVI, Ezechiel. XIV, et IV Regum XVIII, inter quae ingens haud dubio intervallum. Quo factum ut eruditi viri Melchior Canus lib. XI cap. 6, et Franciscus Haraeus, inde captata occasione, perperam invehantur in Eusebium nostrum tamquam non orthodoxum et nimia libertate in sacrae Scripturae numeris usum, quod eumdem fecisse scribat Sennacherib, qui sexto anno Ezechiae obsederat Jerusalem, et Salmanasar qui Samariam ceperat. Verum Eusebius nullam obsidionis Jerosolymitanae facit mentionem, sed tantum ait Salmanasar dictum etiam Sennacherib, 0858C eumque abegisse in exsilium Israel. Hieronymus in XXXVI Isai. testatur aliquos existimasse eumdem esse Sennacherib, qui Samariam ceperit, et Jerusalem obsidione vallarit, qui pluribus hoc falsum esse demonstrat auctoritate divinae Scripturae. Ab ea vero, quis sanae mentis dicat Eusebium tam eruditum et pium, vel latum unguem velle recedere? Satius ergo fuerit dicere cum D. Thoma, in Isai. XX, Salmanasar habuisse sex nomina, et eumdem dictum fuisse Sennacherib. Nam etiam ante eum pridem observarat Hieron. in cap. XXXVI, nonnullos existimasse Salmanasar multis nominibus appellatum, quod neque alienum a lingua sancta, ubi frequenter eadem nomina patri et filio sunt communia. Verisimile est Eusebium usum potius nomine Sennacherib, quam Salmanasar, ut se accommodaret ethnicis, eorumque historiographis, maxime vero Herodoto, quem utpote summae auctoritatis, ut plurimum sequitur, et qui cum nullam faciat mentionem Salmanasar, meminit tamen lib. II Σανακάριβος. Si minus ista sufficiunt; 0858D quid si in nonnullis exemplaribus vox illa Sennacherib, quae origo totius dubitationis, absit? Nam in 4 Vatica., Fa., leguntur tantum sequentia: Erant in parte Samariae victae a Salmanasar rege Chaldaeorum, etc., in quam partem paratus eram propendere, ni retinuissent me et codices reliqui numero superiore, et ipse Marianus, qui hanc periodum, suppressis illis, qui et Salmanasar, ad verbum ex Eusebio refert, et Idacius: contra Freculphus l. IV c. 13 recenset ad verbum quae habent editi. Quod si probabilius aliquid prudens lector observarit, lubenter amplectemur.

(Ibid.) Translatae sunt. Nitidius quam olim translati sunt: idque ex fide V., P., Vi., O., Pi., Fa., Peta., Fux., Lo., Mar., et quia constructionis Latinae puritas id requirit; praecessit enim substantivum tribus foeminini generis.

(365, VII.) Una virginum pulcherrima . . . habere mereatur. 0859A Ista desunt in P. Sed sunt consona veritati historiae, teste Livio et aliis; in Fa., una virgo.

(365, VII.) Thalasso. Talasso sine aspiratione in Peta., Lo., Fa., Va., M., quibus favent Martialis lib. I, Sextus Pompeius, Plutarchus, Festus et Suidas, licet nonnihil differant. Nam istis Talassius pro Talassus: apud Plinium lib. de Viris illustribus, Thalassius.

(Ibid.) Quod scilicet. Quo scilicet A., M., Lo.; cui scilicet, Au.

(Ibid.) Remus rastro, etc. Ereptam vitam Remo aliqui libri testantur an. 2 Romuli, ut Pi., L.; alii an. 41 Amulii, ut Fa. et editi; alii an. 43, ut Lo., Peta., Fux.; alii an. 44, ut Vi., O., qui videntur magis sequendi. Nam Orosius, Plutarchus et alii veteres scriptores significant Remum interfectum initio regni. Verum in re incerta nil mutavimus. Si tamen illa nunc cernis ad an. 3 Romuli, hoc fecit ex sua mente Corrector. Video tamen Adonem constituere caedem Remi tertio anno ab Urbe.

0859B (Ibid.) Remus rastro, etc. Retro, Au.; rupto, V.; rutru, Pi.; rucro, Ven., Lut.; aratro, Vi., O.; putro., A.; rutro., P., L., M., Fa., Fux. et 3 mss. Fab., S., Lo. Sylburgius in Dionys. Halicar. ait se legisse codicem ms. nostri Chronici idem habentem, et ita ibi vertit illud τῷ σκαφίῳ. Livius et Plutarchus nihil horum exprimunt. Verum Beda, Vinc. I et IV tom., Marianus et Anton. ex Eusebio retinent nostram lectionem in lib. de Origine gentis Romanae: utraque lectio proponitur, Remus a Celere Centurione rutro vel rastro fertur occisus. Itaque utraque potest retineri, cum sit ejusdem significationis, testibus Festo, et Nonio Marcel. Caeterae sunt mendosae. De rutro vide Turnebum lib. VIII Advers. cap. 6. Ovidius videtur sentire fuisse teli genus. Sic enim is in Ibin;

Utque Remo muros auso transire recentes,
Noxia sint capiti rustica tela tuo.

(Ibid.) Romani, Tatio. Disponuntur haec varie in variis. Nam Fa. circa an. 4 Romuli; Lo. circa 5; Vi., 0859C O., circa 6; Pi. circa 15; Fux. circa an. 24. Peta. item, nisi quod reposuit in columna Hebraeorum, circa an. 13 Ezechiae, qui cum an. 24 Romuli concurrit.

(367, IV.) Senacherib rex, etc. In Ven., Lut., Fa., intra has lineas et verba antecedentia, Quirites appellati, haec interjiciuntur: hoc in primis annis Romuli gestum est, sed quod ipse locus occupatus est, merito hic positum est: idem exstat in Lo., inter illas duas periodos utriusque paginae: Captivitas Israel, etc.; et: Senacherib rex, etc. At in B., H., Pet., So., ad oram e regione horum: Senacherib rex, etc., ista conspiciuntur: Haec primis annis Romuli gesta sunt.

(Ibid.) Quod Latina lingua exprimuntur, custodes. Purius dici agnosces, quam ut olim quod in Latinam linguam exprimitur custodes, praesertim cum ita doceant restituendum membranae Vi., Pi., O., Lo., M.

(367, VI.) Ceninenses. Cecinenses, Fux., M., Mar., Cenienses, V., L.; Cerinienses. Fre.; Cheninenses, Fa. 0859D Prima lectio est caeterorum exemplar. et conformis Livio et Solino. Fasti Sigoni Coeninenses, sicut etiam Eutropius lib. I, Victor. de Viris illustribus. Omnes libri conveniunt in situ horum ad 7 Romuli.

(Ibid.) Antemnates. Rectius quam ut olim Antenates ex praescripto Lo., V., Fa., Fux., quibus accedunt Pi. Antemnantes, Peta. Antempnates. In Vi., O., Mar, Antennates, ut etiam apud Eutropium; in Va. Antemimates. Sed nostra orthographia est Livii passim, Solini, Victoris lib. de Viris illustribus, Strabonis lib. V, Ἀντέμναι, licet ejus interpretes reddant Antennates.

(369, VII.) Aesimides. Aesemides, Lo., Fa.; Esemides Peta., Vincent.; Esimiles, Vi., O.; Aesimides, Fux. Pausan. lib. IV, Αἰσιμήδης, quod interpres reddere debuit Aesimedes, ut hic Hieronymus, non Aesimides.

(369, VIII.) Eumelus. Eumeleus, V., S., Lo.; Eumelus, 0860A Fux. Eumeli Corinthii meminerunt Pausanias lib. II et Hyginus. Nec te sollicitum habeat horum sedes; omnes enim scripti libri praeter V., O., qui ad 3 Alyattis reponunt, conveniunt nobiscum.

(Ibid.) Alyattes. Sic censui scribendum pro Aliactes ut olim, quia ita Fux., cui accedunt L., Pi., in quibus Halyates; A., P., Lo., Vi., O., Aliates; Fa., Mar., Aliatres; Peta., Aliatthes. Apud Pausaniam, Ἀλυάττης; sed lib. X in Phocicis cum spiritu aspero (ut apud Herodot. lib. I), Strab. lib. XIII et lib. VI in Eliacis, cum spiritu leni habetur, ut apud Plutarchum de Pithiae oraculo.

(Ibid.) Mydas. Myda, A., M., P., Ven., Lut.; Mida, in Fux., Vi., O., Pi., Lo., Peta.; Midas Plin. lib. XXXIII, cap. 3. Apud Herodotum lib. I, Plutarch. in Publicola, Pausan. lib. I, Suidam, Μίδης, vel Μίδας. Caeterum communis fere concursus librorum scriptorum, ut Peta, Fa., Fux., Lo., Pi. est cum impressis in situ ad an. 1 Alyattis. Vi., O. ponunt ad an. 6.

0860B (Ibid.) Naxus, etc. Fux., Peta. coeunt in situ cum impressis ad an. 2 Alyattis; Fa. et Lo. ponunt ad ann. 1 ejusdem; Vi., O. ad an. 7; Pi. ad an. 5. Cui potius assentiaris, non potest ex aliis scriptoribus colligi.

(371, VIII.) Syracusae conditae in Sicilia. Adjectum est in Sicilia ex L., A., M., Lo., Vi., O., Pi., Peta., Mar. Editiones habent in So., H., Pet., Ven. et Lut., Syracusae condita. Praeterea Fa. constituit ad an. 2 Alyattis, sicut vulgati; Lo. ad an. 1, Mar. ad an. 3, Fux. ad an. 5, Peta. ad an. 6, Pi. ad an. 7, Vi., O. ad an. 10. Maximum argumentum quod potior sit codex Peta. sumitur ex Thucydide lib. VI, dum ait urbem Gelam conditam fuisse an. 45 post Syracusas. Nam totidem anni reperiuntur ab an. 6 Alyattis, seu an. 4 olymp. 9, usque ad an. 8 Gygis, quo Gela conditur, teste Auctore, ut suo loco dicemus.

(Ibid.) Catina. Sic correximus ex fide L., M., P., Pi., So., H., Pet., Vi., O. pro Catinia, ut in aliis editis, 0860C quibuscum etiam sentit Rufus, vel Cathina, ut in Fre. De Catina Siciliae urbe Solinus, Mela lib. II, cap. 7, Cicero in Verrem act. 5. Plinius autem lib. IV, cap. 6, constituit Catinam in Arcadia, et lib. III, cap. 8, Catanam in Sicilia: sed hoc non cohaeret cum Eusebio, nisi velis utramque dictam et Catanam, et Catinam. Sunt qui dicunt in Sicilia aliam esse Catinam, aliam Catanam; ab illa Catinenses, ut apud Ciceronem Act. 7 in Verrem, seu Catinienses ut apud Justin. lib. IV, et ab altera Catanenses seu Catanei, ut apud Ptolemaeum. Hermolaus existimat esse unam, et eamdem quae Latinis ut plurimum Catina, Graecis Catana dicitur. Nam lego apud Strabonem, et Stephanum Κατανὴ, et favet etymologia, quam tradit Stephanus, κέκληται δὲ οὕτως ἐπειδὴ κατέβη πρός τὸν Ἀμελιανὸν ποταμὸν ἡ Θεοκλὲους τοῦ χαλκίδεως ναῦς ἣν Δωριεῖς χωρὶς τοῦ νᾷν φασιν ἢ ὅτι τῆς Αἴτνης κατατεθείσης τὰ ἄνω καὶ κάτω γέγονεν.

(Ibid.) Conditur. Condita, L., A., M., Lo., Pi., Vi., 0860D O. Ad extremum ista Fa. ponit cum vulgatis, et Mar. ad an. 3 Alyattis, Lo. ad an. 2, Fux. ad an. 6, Peta. ad an. 7, Vi., O., Pi. ad an. 10.

(Ibid.) Messena a Lacedaemoniis capitur. Sic legendum esse minime dubitavi pro Messana a Lacedaemoniis capitur, cum proxime dixerit Lacedaemonios contra Messenios bellum gessisse, et adjiciat circa olymp. 35, omnium exemplar. auctoritate, Messena a Lacedaemoniorum societate defecit; et nostram lectionem juvent A., M., P., Vi., O., Lo., Peta.; sed in L., Fre. et Pi. legitur Messala. Alia est enim Messena in Messenia, una, teste Mela, ex sex regionibus Peloponnesi, de qua hic Eusebius et Strabo multis, lib. VIII; alia Messana in Sicilia, de qua idem Strabo libro VI, et omnes geographi. Illius facit mentionem Plutarchus in Philopoemene, dum de ejus expugnatione agit a Lacedaemoniis facta, et in Agesilao loquens de ejus restitutione per Epaminondam: istius vero in Catone majore. Pausanias item edidit librum 0861A IV inscriptum Messenica, ubi persequitur bella inter Lacedaemonios et Messenios; ut etiam Isocrates in Archidamo, aitque Messenam nomen traxisse a Messene filia Triopae: de eadem Plin. lib. IV, cap. 6. Nihilominus reperio apud Strabonem, Ptolemaeum, et alios Graecos utramque vocari Μεσσήνην: saepius etiam apud Latinos Messanam, seu Maussanam. Si quid autem certi de situ horum requiras, scito in Lo. haberi ad an. 3 Alyattis, in Fa. ad an. 5, in Peta. ad an. 7, in Vi., O. ad an. 10, in Fux. sub columna Atheniensium et ad an. 8 Caropis; in Pi. ad 4 Elidici, qui respondet 13 Alyattis.

(373, III.) Perdica. Perdicca, Lo., Peta. Sic etiam Theophilus Antiochenus, Aelianus et alii.

(373, V.) Sabachon Aethiops Bochorum vincit, Aegyptoque regnavit. Desiderantur in A., Lo., V., Pi., O., P., S., V., Fa., Peta., Fux., Mar.; sed ejus loco reposita sunt ista, Sabachon Bochorum captum duxit, et vivum exussit: quae censuimus retinenda propter 0861B auctoritatem editorum, et reponenda circa an. 10 Sabachon juxta A., cum antea legerentur in impres., sub columna Lydorum, circa 6 Meles, qui anno 2 Sebichi regis Aegyptiorum respondet. At in Lo. ad an. 7 ejusdem Meles, qui tertio Sebichi opponitur, et in Mar. ad an. 13 Alyattis, et in Pi. ad an. 1 Sebichi, Sibichon, inquit Bocchorum captum vivum exussit. In Vi., O., desiderantur; et in Peta. voces illae, duxit, etc. Caeterum singularia sunt haec Eusebio. Nam licet Herodotus, Diodorus et alii Sabachi meminerint: hujus tamen victoriae mentionem praetermiserunt.

(373, VI.) Tarpeia, etc. Quae hic habentur juxta editos et Lo., Peta., Fa., circa an. 21 Romuli disponuntur; in A., L., Pi., Fux., circa annum 10; in Vi., O., circa an. 6; in Mar. circa an. 26. Plura de Tarpeia obruta apud Livium lib. I, et Plutarch. in Vita Romuli. De anno tamen apud illos nil constat, sed nescio qua incuria librarius in hac postrema editione circa an. 20, reposuit, pro an. 21, quod numerabis 0861C inter errata.

(Ibid.) Romulus primus, etc. Varie locata sunt ista; etenim Pi. ad annum 18 Romuli; in Mar. ad an. 19; in V., O., ad annum 20; Peta. ad an. 26; in Fux., Lo. et Fa., ut in vulgatis, ad an. 25; sed haec dum minus prudenter advertit typographus, anno 24 opposuit.

(375, II.) Cardiceas. Cardyceas, Peta., Fux., et videtur esse idem cum eo, qui ab Herodoto dicitur Arbianes.

(375, V.) Sebichus. Sibichus, L., Fux.; Seluchus, V.; Sebicus, V., O.; Sibichon, et Sibichos, Pi.; Secucus, Fa.; Sevicus, Lo.; Sepithus, Mar.; ubi observabis saepissime in codice Lo. v poni pro b, et contra, more nostrorum Vasconum, ut conjiciam scriptorem fuisse natione Vasconem, vel forte Hispanum. Is enim non minus scribendo, quam loquendo v cum b commutat: quod etiam in veteribus lapidibus, et Romanis inscriptionibus saepe reperies.

0861D (375, VIII.) Mare obtinuerunt Cares. De mari ubi agitur, fluctuant libri, variantque inter se. Nam Fux. ad an. 1 Cardiceae regis Medorum aggregat, Vi., O. ad an. 32 Medidi antecessoris, Pi., ad 34 seu 1 Meles. At Peta., Lo., Fa. an. 8 Meles regis Lydorum, qui respondet an. 1 Cardiceae: quorum partes sequimur cum excusis.

(377, VI.) Romulus apud paludem, etc. Diversus est etiam horum situs. Nam in Vi., O. ad an. unicum Senatorum; in V., Fa., Pi., Mar. et editis ad an. 37 Romuli; in Fux. et Peta. ad an. 38. Nescio quo fato nostra haec editio traduxerit ad an. 36, quod notabis inter errata. Nam nullum est dubium, quin illis debeatur laterculus anni 38, seu ultimi Romuli.

(Ibid.) Julio Proculo. Lucio Proculo, A., P., M., Vi., O., Pi., Peta., Fux., Lo., L., Vincent. tom. I Specul., sed prior est Auctoris et aliorum codd. Jornand., Fre., Mar. et est receptior. Sic Florus lib. I, Aurel. Victor. de Viris illustr. (a quo ut semel 0862A moneatur lector, videntur desumpta quasi ad verbum ab Hieronymo, quae sic habet de regibus Romanorum), Plutarchus in Romulo Proclum non Proculum nominat Ἰούλιον Πρόκλον εἰς ἀγοράν, sed Livius invertit Proculus Julius.

(Ibid.) Apud suos. Desunt haec duo vocabula in A., L., M., P., Lo., Pi., Vi., O., Fa., Fux., Peta., et 4 mss. Fab.

(Ibid.) Consecratus est. Receptior lectio juxta Lo., Pi., Vi., O., Ven., Lut., quam consectatus est, ut in H., So., Peta., Ba.

(Ibid.) Mortuo Romulo . . . appellatum est. Sedes his haud ita certa. Nam Fux., Lo., Vi., Pi., O., Au., L. collocant anno 38 Romuli. Sed neque eorumdem idem est institutum. Nam hi sex posteriores hoc ita faciunt, ut contexant unum annum in serie Romanorum, cum hac inscriptione Senatores an. I: unde fit ut in illis annus 1 Numae sit 4 olymp. 16: cum in caeteris nullus annus interseratur: immo habent an. 1 Numae ad an. 3 olymp. 16. Quin etiam in Peta., 0862B Fa., V., Va., et nonnullis aliis mss. haec sententia Mortuo Romulo, etc., reperitur ad eumdem an. 1 Numae et rectius, quia annus ille interregni computatur inter annos Numae 41, alioquin illi essent tantum tribuendi anni 40, sicut faciunt illi sex posteriores, qui tandem hoc pacto cum aliis conveniunt in sede anni 1 Hostilii, et 4 olymp. 26. Quo fit ut nihili, aut parum intersit, sive annum illum interregni separatim distinguas in serie, vel cum annis Numae involvas. Sic enim tandem manet salva, et incolumis consensu omnium librorum, summa illa annorum regum Romanorum 240, quam in calce auctor colligit.

(Ibid.) Romulo per quinos dies. Sic ex M., P., V., Peta., Fux., O., Vi., Au., Mar., et Eutropio, pro Romulo quinos dies ut in impressis, et Fa. et Lo. vel Romulo quinis diebus ut in L. et Pi.

(Ibid.) Senatores an. 1. Adjecta haec sunt in Lo., L., Au., Pi., Vi., O. et Mar. et videntur firmari verbis 0862C ipsius auctoris Mortuo Romulo, etc. Annum enim (inquit Livius, lib. I) intervallum regni fuit, quod Dionys., lib. I, et veteres historici confirmant. Non tamen existimavimus haec necessario addenda, propter rationem positam in praecedenti nota.

(377, VII.) In Sicilia Chersonesus condita. Hoc addidimus ex A., L., M., V., Vi., O., Peta., Lo., Pi., Mar., licet scriptum sit Cersonensus in Lo., et Chersonnessos in Pi. Annus autem est quodammodo incertus, quia in A. et L., sunt ad an. 10 Meles; in Peta., Pi. ad an. 11; in Vi., O., M., V., Lo., ad an. 12, in Mar. ad an. 2. Mediam viam sequentes constituimus ad an. 6 Hippomenis, seu 4 Meles.

(377, VIII.) Bellum quod in Thyrea. Germanius quam olim quod in Tyria, secuti M., Fux., Peta., O., Vi., cui favent Lo., Fa., Pi., Tynea. Nam Teirea seu Tiria Leucosyrorum oppidum est; ubi improbandum omnino gestum esse bellum hoc, ut docent Herodot. lib. I, Pausan. lib. III, cap. 10, Strabo lib. II, quibus Thyrea est Phocidis urbs. Caeterum dum 0862D libri de bello aliorum agunt, inter se committunt bellum. Nam alii collocant circa an. 5 Melis, ut Mar.; alii ad 9, ut Fux, et editi; alii circa an. 8, ut O., Vi.; alii circa an. 12, ut Peta., Lo., Fa.

(Ibid.) Candaules. Candales in Lo., Fa., Tandaules, Vi., O.; sed vulgata est aliorum exemplar. Plinii, Herodoti, Justini.

(379, IV.) Manasses impius usque habentem. Verba haec desiderantur in A., L., V., O., P., Lo., Pi., Vi., Peta., Fa., Fux.; sed leguntur in caeteris tam mss. quam impressis; et sic Aug. lib. XVIII de Civit. cap. 24, quo fit ut retinenda censeamus.

(379, V.) Tarachus Aethiops. Invertuntur in Pi., Aethiops qui et Tarachus. Sed alii codd. et Vincent. nobiscum sentiunt; in Fa., Taracus; in Fux., Tarachus; ubi et ista subsequuntur, Hic ab Aethiopia duxit exercitum atque Sebionem occidit, ipseque regnavit Aegyptiorum. Apud Mar., Tarrachus Aethiops.

0863A (379, VI.) Romanorum 2 Numa. Pro 2 antea in impressis legebatur 29, sed restituimus ex A., V., L., Peta., Fux., Vi., Fa., O., cum in aliis neutrum legatur.

(Ibid.) Cum ante hoc tantum. Ex Lo., Vi., O., Ven., Lut., Peta., Fa., L., pro cum ante hunc tantum, ut in editis. At in Pi. tantummodo legitur cum ante tantum: apud Mar., cum antea decem, etc., In Fux. vox ista hoc ita est contracta, ut nescias utrum legas hunc vel hoc.

(379, VIII.) Sybilla Samia. Abest Samia in P., A., L., V., Fa., Peta., Fre., Fux., M., Au., Vi., O., Pi., Mar., Lo., forsan rectius, ut ex sequentibus constat, ubi eadem sententia repetitur in omnibus fere exemplaribus absque illa voce Samia. Adde quod Sibylla Cumana seu Cumaea illa est, quae vocabatur Herophila, seu Hierophile, seu etiam Erophile testibus Suida, Martiano Capella, et Lactantio lib. I, aut, si credimus Solino et Clementi lib. I Stromat., Erythra: tamen nihil immutatum fuit, cum Eusebius 0863B dicat Herophilam fuisse incolam Sami, et vocatam Samiam, et ejus auctoritas non minor sit quam aliorum. Adde quod iisdem verbis hoc descriptum legimus apud Idacium. Aelianus lib. XII meminit hujus Samidae Sibyllae. Caeterum hic paragraphus constituitur in Pi. et L. sub columna Atheniensium ad 2 Leocratis, qui respondet 5 Candaulis; in aliis sub columna Lydorum; in editis quidem ad an. 3 Candaulis; in Lo. et Fa. ad an. 4; in Fux., Vi., O., Peta. ad an. 5.

(Ibid.) Quae Herophila. Quae et Erophila, A., L., Pi., Fux., Peta., Vi., O., Vincen.; quae Erophila, Fa.; quae et Erofira, Lo., sed corrupte, cum inferius in eodem codice dicatur Erofila. In Pi., quae et Erofilia. Nostra lectio verior; recepta enim apud veteres, ut constat inter caetera ex epigrammate, quod sub finem anthologiae illi dicatur, et exstat in reliquis libris scriptis, et apud Mar.

(Ibid.) Nicomedia, etc. His aliquem delige ordinem. 0863C Nam in Pi. sub columna Atheniensium an. 1 Leocratis, qui respondet 5 Candaulis; in Fux. sub columna Macedonum ad an. 25 Perdicae, qui respondet 6 Candaulis; in Lo. et Fa. 12; in impressis ad an. 5 Candaulis; in Peta. ad an. 6; in Vi., O., ad an. 7.

(Ibid.) Astacus. Olim Astacos, sed sequimur Lo., Fa., Peta., Fux., quibus proxime accedit Arthacus in Mar. Adde quod reperies consensu omnium librorum infra circa olympiadem 129 eamdem vocem Astacus. Vide notas in eum locum, ut intelligas quomodo Nicomedia dicatur nunc condita.

(Ibid.) Croton. Troton Peta., sed mendose. Nam historici et geographi prioris saepe meminerunt, posterioris nullo modo. Jam vero, ut probe ista disponantur, non ita facile est. Nam in Pi. habentur sub columna Atheniens. ad an. 7 Leocratis, qui respondet 10 Candaulis; in aliis ad an. 8 ejusdem Candaulis, sicut etiam habent vulgati: praeter Vi., O., in quibus ad an. 15 ejusdem, et Mar. qui ad 0863D an. 7.

(Ibid.) Parium. Panthon, V.; Parion, Peta., Fux., Fa., Ven., Lut., Vi., O., Va., S., Lo., Mar., Pi.; Πάριον, Ptolemaeo, Stephano, Cedreno et aliis; Parium vero Latinis in usu est.

(Ibid.) Sybaris. Sibaris, Peta., O., Vi., Lo., Mar., sed vulgata scriptio est Stephani, Strabonis, Plinii, Pausaniae, Diodori et aliorum.

(Ibid.) Hi qui Partheni . . . Corcyram. Exsulant ab L., Pi., Vi., O. At in Al. legitur Hi qui Parthenitae, et in Peta. et Fux., Hi qui Partheniae, etc. Locatur hic paragraphus in Fux. quidem et Peta. ad an. 10 Candaulis; in Mar. ad an. 11; in Lo., Fa. et aliis ad an. 9, ut etiam habent vulgati.

(Ibid.) Tunc et. In Lo., Fux., Peta., Fa. non exstat tunc.

(Ibid.) Mydas. Mida, A., L., M., P., Lo., Pi., Fux., Peta.; Midas Mar.; Lyda, in Vi., O. De hoc 0864A supra. Porro haec sita sunt in Lo. ad an. 1 Gygis: in editis ad an. 2; in Pi. ad an. 3. Nam licet sedem habeant sub columna Athenien. et ad an. 7 Absandri; tamen ille 7 annus respondet 3 Gygis; in Fux. et Peta., ad an. 4, in Vi., O. ad an 5; Mar. ad an. 6 ejusdem Gygis.

(381, II.) Diocles. Antea legebatur hoc loco Dejocles: qua in re non ita constanter omnes libri; quia tamen ita excusi supra, et alias saepius Eusebius, idem, quod superius monuimus de scriptura vocis Diocles, hoc loco reponendum censuimus.

(Ibid.) Ecbatanam. Ecbathanam, Peta., Fux.; Ebatanam, Vi., O.; Ecbactanam, Fa.; Batariam, Mar.; Batanam, Pi. Corruptio inde nata, quod ibi sit scriptum Diocheec Batanam, pro Dioche Ecbatanam. Vulgata scriptura firmatur auctoritate Tobiae V, Xenophontis, Athenaei, Stephani, Aeliani, Ptolemaei, Strabonis, Plinii, Curtii, Diodori, et aliorum; sed cum b, est I Esdrae VI, III Esdr. VI. Insuper quia haec libri omnes an. I Dioclis ascribunt, non est quod de hoc 0864B situ pluribus disseramus.

(381, VI.) Adeo ut ultimus December diceretur. Desunt in A., L., Au., M., Va., P., Lo., Peta., Vi., Pi., O., Fa., Fux., Fre., sed maneant immota tam propter auctoritatem vulgatorum et aliorum mss., quam quia certum est non solum ultimum tunc mensem (nam postea Februarius fuit ultimus, teste Ovid. lib. I Fastorum, et aliis multis) vocatum Decembrem; sed ita nuncupatum, quod ordine et numero decimus numeraretur; et ex eo Plutarchus, Strabo, et veteres fere omnes conjecerunt annum antiquum Romanorum habuisse tantum decem menses: licet Fenestella et Licinius Macer scripserint, teste Censorino lib. de die Natal. cap. 60, statim ab initio, annum vertentem fuisse 12 mensium: quod et pluribus confirmat magnus Scaliger libris de Emendat. temporum.

(Ibid.) Asses ligneos, etc. Sic castigavimus pro axes ligneos, ut in impress. et aliis; vel asseos ligneos 0864C in Pi. in quibus nullus sensus: secuti exemplaria A., L., M., P., Al., Vi., O., Peta., Fux., Fa., Mar., et Hispanicum vetus ms. cujus fidem facit Loaisa in Chronicon Isidori pag. 385 nuperae editionis Parisiensis an. 1601.

(Ibid.) Scorteos. Corticeos, Vi., O.; scorseos, Fa.

(Ibid.) Nullum cum finitimis. In Peta., Vi., O., Pi., Fux., Lo., Mar., Numa Pompilius nullum cum finitimis.

(383, VII.) Absander. Alexander Al.; Apsander Pi., Lo., Peta., Fux.; Apsaandes Fa.; sed Fre., Mar. et alii mss. sequuntur vulgatam.

(Ibid.) Eryxias. Frixias, L., Pi.; Flexias, Fux. Sed non est recedendum a vulgatis.

(383, VIII.) Glaucus Chius. Rectius ex fide P., Peta., O., Vi., quam ut olim Clacus Chius, vel Claucus Chius, ut in L., M., Pi., Fux.; vel Glaucus Tius, ut in A., T pro C; vel Elaticus Chius, ut in Mar. Confirmant nostram lectionem Herodot. lib. I, Pausanias lib. X, Eutropius, et Suidas, qui eum vocat 0864D Glaucum Samium, ac ab eo ait natum proverbium illud Γλαύκου τεκνὴ. At vero varius his assignatur situs pro diversitate librorum. Nam Fa., Lo., una cum impressis opponunt an. 6 Gygis, Peta., Fux. an. 7, Mar. an. 8, Pi. an. 20, Vi., O., an. 22.

(Ibid.) Excogitavit. In L., Vi., Pi., O., additur et junxit, sed inepte.

(385, VIII.) In Sicilia, Gela, etc. Versiculus hic in Fa., Fux. et cusis disponitur ad an. 8 Gygis; in Peta., Lo., ad an. 9; in Mar. ad an. 10; in Pi. ad an. 22; in Vi., O., ad an. 24. Situs vulgatus propius accedit ad mentem Thucydidis, dum lib. VI tradit, Antiphemum e Rhodo et Euthimum e Creta suam utrumque coloniam ducentes Gelam condidisse anno 45 post Syracusas habitari coeptas, imposito nomine a flamine Gela, cum ille locus antea vocaretur Lindii. At Auctor scripsit Syracusas conditas an. 4 olymp. 9, a quo usque ad an. 8 Gygis, numerantur anni 48 integri. 0865A Sed si transferas illius conditum ad an. 4 olymp. 10 seu 6 Alyattis, ut vult codex Peta., concurret ille n. 45.

(Ibid.) Pamphilia. Videtur scribendum Pamphylia, sicuti est in Fux. et apud Plinium, Strabonem et plures bonos auctores; sed quia alii libri et Mar. retinent vulgatam orthographiam, quae etiam est in usu apud veteres scriptores, nihil mutandum censui.

(Ibid.) Phaselis. Falesis, Lo.; Fasiles, Pi.; Faselis, O., Vi.; Selis, Peta. Primum praeponderat auctoritate Strabonis, Stephani, Mar. et aliorum.

(Ibid.) Conditur. Condita in L., A., Pi., O., V., quibus proxime accedunt Lo., Fux., Peta., Mar., in quibus condita.

(Ibid.) Hipponax philosophus notissimus, etc. Desideratur tota sententia in O., Vi.; at tantum vox illa philosophus in A., L., M., P., Lo., Pi., V., Peta., Mar., et forsan merito. Quicumque enim faciunt mentionem Hipponactis, ut Plinius, Suidas, Athenaeus, 0865B Stobaeus, Clemens et alii poetam tantum esse referunt, at neminem hujus nominis philosophum hucusque legi. Addidi forsan; potuerunt enim esse duo Hipponactes, praesertim cum Plinius lib. XXXVI, cap. 5 Histor. Nat. dicat: Certum est Hipponactem vixisse olymp. 60; Eusebius vero asserat nostrum fuisse notissimum olymp. 23; inter quae cum tam ingens sit intervallum, non est absurdum dicere duos fuisse diversis temporibus, sicut legimus, alterum poetam celebrem ejusdem nominis post Domitianum, de quo apud Aelianum, Politianum et alios. Haec periodus in situ libri ita variat, ut certus locus vix assignari possit, cum alii disponant circa an. 38 Manasses, qui est oppositus 25 Gygis, ut Pi.; alii circa 28 illius, qui respondet an. 15 hujus; alii an. 11 Gygis, ut Lo.; alii an. 12 ejusdem, ut Fa., Peta, Fux. Nam licet Fux. collocet circa an. 6 Eryxiae regis Atheniensium, cum tamen ille sit oppositus an. 12 Gygis, idem censeri debet. Hos tres ego malo consectari, 0865C cum habeant impressos omnes ejusdem sententiae.

(Ibid.) Calcedon. Calcidon, Lo.; Calchedon, Fux., Peta.; Calemon Fa. Olim et apud Mar. Chalcedo; sed nostra scriptio est in O., Vi., et apud Strabonem, Stephanum, Melam et alios quamplures. Utinam quam certa habuit fundamenta, tam certam haberet sedem. Variant enim libri; in Pi. sita est ad an. 40 Manassis, qui est oppositus 27 Gygis; in Mar. ad 12 hujus, in Fux. ad an. 1 Argei, qui respondet 16 Gygis; in O., Vi. ad 25 Gygis; in Lo., Fa., Peta. ut in vulgatis ad an. 15.

(387, III.) Argeus. Visa haec lectio purior quam antiqua Archeus vel Acheus, ut Pi., L., quia ita suaserunt Vi., O., Peta., Fux., Vincen., quibus accedit Argaeus, in A., P., Mar.; Argacus, Fre., ubi c pro e: apud Herodot. lib. VIII, Araecos. Inde dicti reges Argeadae a Sibylla, de qua re Pausan. lib. VII.

(387, V.) Stephinatis. Stephanites, L., Pi.; Sthephinathis, 0865D Peta., Fux.; Stephinaces, Mar. Lectio communis est apud Vincen.; plura de hoc ne desideres, cum illius nusquam fiat mentio apud veteres scriptores.

(387, VII.) Novem principes. Desunt hae duae voces in Lo., Fa. Verum non rejiciendae, tum propter Mar. et alia exemplaria, tum quod consona veritati historiae, teste Suida in voce ἄρχων, et aliis nonnullis. Nam Velleius, Pausanias, et Plutarchus videntur non novem, sed unum tantum archontem seu praefectum constituere.

(Ibid.) Atheniensibus praefuerunt. In L., Pi., Vi., O., adjectum legimus annuo imperio rempublicam agentes, vel regentes. Sed est inanis repetitio cum vox antecedens annui idem significet.

(387, VIII.) Cyzicus condita est et Locri. Sic ex P., M., quatuor Vaticanis, S., L., Al., Pi., Fux., Fre., pro Cyzicus civitas condita est a Locri in Italia, ut olim; vel recondita est et Locri in Italia, ut in tribus 0866A Vaticanis. Nam etiam certum est Cyzicum esse urbem non Italiae, sed Mysiae, seu, ut loquuntur Latini, Moesiae ad Propontidem, qui est sinus maris inter Aegeum pelagus et Pontum Euxinum. Pro Cyzicus apud Mar. Cyrites; in Peta., Cisicus. Non est dissimulandum pro Locri, legi mendose in Lo. Zocri, in Mar. Locris, in codice S. Cilocrin; sed quo sensu videat lector, nisi dicas scriptum ci, pro et. De Locri urbe in Italia historici et geographi non semel: unde Strabo lib. VI ait conditam non multo post Crotonem et Syracusas, de quibus antea noster auctor. Porro deest in O., Vi., tota integra sententia; sed in Pi. est posita ad an. 5 Argei, qui respondet 20 Gygis; in Fux. ad an. 35 Numae, qui est oppositus 20 Gygis; in Peta. et Mar. ad an. 21 Gygis; in Lo. et Fa., ut in vulgatis ad an. 17.

(389, V.) Nichepsos. Encepsos, L., Negepsos, P.; Nocepsos Al.; Nechepsos, Lo., Peta., Fux.; Nechepses, Vi., O.; Ancepssos, Pi.; Necypses Mar. At in quatuor Vaticanis, Nechepsus.

0866B (Ibid.) Nichepsos . . . feruntur. Desunt in A., L., M., P., Pi., Vi., O., Lo., V., Va., Vat., Peta., Fa., Fux., Galen. lib. IX de Simpl. adhibet testimonium Nichepsi, eumque regem facit. Plin. quoque lib. II, cap. 23, loquens de lunari circulo, citat Necepson.

(389, VI.) Tullus Hostilius primus . . . conflagravit. Totum istud in hunc locum anni primi Tulli reposuimus ex P., Fux., L., A., Au., Pi., Vi., O., Mar., cum antea essent in vulgatis collocata sub annum 33 Numae; in Fa. ad an. 34; in Lo. sub an. 35; in Peta., ad an. 38. Porro habes Tullius pro Tullus in Lo., Vi., Fa. Ubique ejus fit mentio, sicut apud Livium: Tullus apud Dionysium, Plutarchum, Florum, Epitom. Livii, Plinium, Ciceronem et alios quamplures.

(Ibid.) Romanorum purpura et fascibus. Locus corruptus, sed restitutus ope A., L., M., Au., P., Lo., Al., Pi., Peta., Fux., Vi., O. et Bedae, pro Romanorum in purpura fascibus; vel ut apud Vincen. I tom. 0866C Specul.: In eo regno purpura fascibus usus, etc.; vel ut apud Mar., purpura et serico.

(389, VII) Post Cares. Et post Caras M., P., Lo., Mar., Peta., Fux., Pi.; Post Charas, Vi., O.; sed utrumque dicitur ut post Arabes vel post Arabas. Caeterum inconstans horum situs. Etenim in Pi. ad an. 9 Argei, qui respondet 24 Gygis; in Lo., Vi., O., ad an. 26 Gygis; in Peta. et Fux. ad an. 30; in Fa., ut in Vulgatis ad an. 27; in Mar. ad an. 28.

(Ibid.) Nudipedalia, etc. Dum laboro in codicibus conciliandis, aliosque video ista assignare anno 12 Argei, ut Fa.; alios an. 16, ut Fux.; alios 29 Gygis, qui est 14 Argei, ut Lo. et Fa.; alios ad an. 17, ut Mar.; alios anno 30 ejusdem, ut Peta.; excusos vero an 28. His tandem persuadeor ut adhaeream.

(389, VII.) Sibylla. Haec viderentur delenda, cum desint in Pi., O. et Vi., et cum paulo antea reperiantur: tamen retinuimus propter fidem aliorum exemplarium, et quia ejusmodi repetitiones sunt 0866D valde usitatae in hoc Chronico, secundum varias opiniones scriptorum, quos auctor sequitur, ut jam saepius observavimus. Tanto praeterea horum est incertior sedes, quod in aliquibus exemplaribus non exstent, et in quibus reperiuntur, modo revocantur ad an. 32 Gygis, ut in Fa., Lo. et cusis; modo ad an. 34, ut in Peta., Fux.; modo ad an. 36, ut in Mar.

(391, V.) Aegyptiorum Nechao an. 8. Sic explevimus lacunam, quae erat hoc loco in omnibus editionibus ex A., L., V., Va., P., Mar., Lo., Pi., Peta.

(Ibid.) Psammeticus. Psammet, L., Pi.: Psalmenticus, V., Va.; Psameticus, Peta.; Psammeteus, P.; Psammentichus, Vi., Fux.; Psammetichus, Lo., et Aelianus lib. XIII; Psalmiticus Diodor. lib. XIV, et Herodot. saepe, nisi quod hic mutat i in e, Psammeticus, sicuti Plinius lib. XXXVI, cap. 13; Psammethicus Athenaeus lib. VI, cap. 4; Psammaticus Vincen.

(391, VI.) Urbem ampliavit. Interjectum in L., Pi., 0867A O. et Vi., valli ambitu. De sedis vero varietate ne sis sollicitus; licet enim in Vi., O., ponatur ad an. 1 Tulli, in Pi. ad an. 3, in Lo. ad an. 7, in Fux. ad an. 9, in Peta. ad an. 10, in Mar. ad an. 11, in Fa. sicut in vulgatis ad an. 6; isti tamen prae caeteris sequendi videntur.

(391, VII.) Archilocus. Archilogus V., O.; Arcilogus Lo.; Argilogus Vincen., tom. I; de hoc vide supra. Archilocum vero, quia scripsit librum de Chronicis, vixisse circa haec tempora, scribunt Athenagoras cont. Graec., Clemens Strom. l. I, Euseb. l. X de Praep. c. 3, ubi ait illum vixisse circa olymp. 23.

(Ibid.) Aristoxenus. Aristoxenes Lo., Mar.; Aristoxanus Vincen., tom. I Specul., ex Eusebio.

(Ibid.) Aristoxenus Musicus. musici L., Pi., Fre. Alterius Aristoxeni musici meminit Suidas, quem dicit floruisse circa olymp. 111, quemque Laertius saepius citat.

(Ibid.) Ardis. Ardys Peta., Mar., et Herodot. l. I; Ardeis Vincen.

0867B (Ibid.) Zaleucus. Zaleuchus O., V.; Laleucus Lo.; Zeleucus Fa., Fre., sicut Laertius et Valer. Maximus; sed alii libri et Mar., Diodor., Suidas, Clemens, Cicero, Aelianus, et alii plerique retinent vulgatam lectionem. Utraque tamen est in usu apud bonos auctores. Porro Peta., Fa., Lo., Vi., Fux., O., in situ horum belle conveniunt cum vulgatis ad an. 1 Ardisi: Pi. ponit ad an. 19 Argei, Mar. ad an. 52 Manasses, qui respondet an. 3 Ardisi.

(Ibid.) Apud Locros. Lectio purior quam olim apud Locres, ex So., Vi., O., Mar., Al., Peta., Fux., Vincen., quia Ptolemaeo et Straboni Λοκροὶ et non Λοκρὲς; Apud Logros Lo.; apud Locrus Pi. At eadem nostra lectio est in vulgatis consensu omnium librorum, circa olymp. 88.

(Ibid.) Cypsellus. In Lo., Vi., O., Fa., Mar., Cypselus, per unicum l; sic Strabo l. VIII, Aristot. l. V de Repub. (si tamen ille est auctor), Pausanias l. II, et Plutar. in Arato, Κυψελός. At Polyaenus l. I 0867C Stratagem., Κυψελλός; et Plinius l. 35, c. 3, Cypsellus. Itaque utrumque apud veteres. In Fux. Cyipsecus; in Peta. Sypselus; in Pi. Cysilus. In horum dispositione scripti libri, et Fa., Lo. et Mar., conformes vulgatis ponunt ad 5 an. Ardis; Peta., Vi., Fux., O., ad 3; Pi. ad 1.

(Ibid.) Exercet. an. 28. Pro an. 28 in Al. an. 18.

(Ibid.) Byzantium. Haec scriptura magis placuit quam prisca Bizantium tum propter fidem Mar., Pi., Peta. et trium Vatic., tum quia vides ita scriptum consensu omnium exemplarium et alias inferius circa an. Abrahae 860. Accedit auctoritas Strabonis, Pausaniae, Stephani, Melae, Ciceronis et aliorum.

(Ibid.) Byzantium conditum. Deest in Fux. et pro condita, ut olim in editis et Mar., posuimus conditum, juxta Peta., P., V., Va., Vat., Pi., L. Favet ratio, cum in neutro genere apud Graecos et apud Latinos usurpetur Byzantium. Non tamen pugnamus quin vulgata possit defendi. In horum sede assignanda 0867D cum vulgatis concurrunt Fa., V., O., ad an. 6 Ardisi; Lo., Peta., ad an. 5; Pi. ad an. 4; Mar. ad an. 54 Manasses, seu 5 Ardisi.

(393, IV.) Hammon. Amon sine aspiratione et cum unico m L., A., M., P., V., S., Pi., Peta., Fux., Vi., O., Mar., Alber., Fre., Beda., Ado., Vincent., et Scriptura tam secundum Hebraeos, quam Septuagin., Ἀμώς, ut et Clemens lib. I Stro. Theophil. lib. III, Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 3, Ἀμὼν, leni spiritu.

(Ibid.) Secundum LXX interpretationem. Secundum LXX Senum interpretationem, L., A., P., Lo., Fa., Pi., Peta., Fux.; secundum LXX Seniorum interpretationem, Vi., O.; secundum Septuaginta Interpretes, Mar.

(Ibid.) Secundum autem Hebraeos annis 2. Rectius anni 32, ex L., Vi., V., Al., Fa., Peta., Fux., Mar., Josepho lib. X Antiquit. cap. 5, et lib. IV Regum 0868A XXI, quam ut olim annis 11, ut in editis et Pi., Lo., vel, ut in P., Mar., annis 12.

(393, VII.) Alcmaeon. Alemeon L., S., Fux.; Alcmon Lo.; Alcmeon Mar. Sed primum retinendum, tum ob exempl., tum ob Plutare. in Solone, Censorin. de die natali, Clementem Alexandri. l. I Strom.; unde ipse Euseb. l. XV de Praep. c. 46, citat Alcmaeonem philosophum.

(395, II.) Phraortes. Sic pro Phaortes, ut olim et in Mar., ex A., L., Pi., Vi., Peta., Fa., Fux., M., V., Al., P., Lo., Fre., Jornan. et Herodot. lib. I, Pausani. lib. IV, atque Oros. lib. I, cap. 19.

(395, VII.) Lesches Lesbius. Lescelevius Lo.; Lesches, Lesdius, Vi., O.; Lescolesbius Fa.; sed vulgata emendatior, et est Mar., Clementis l. I Stromat., et Pausaniae.

(Ibid.) Parvum Iliada. Parvam Iliadem A., S., L., Mar., So., Peta., Pet., Fux., O., Vi.; parvam Italiadem Fa., Lo.; parvam Iliadam P., H.; sed inepte. Vulgaris nostra non est rejicienda.

0868B (Ibid.) Histrus. Instrus Peta.; Hystrus Fa.; Histius S.; deest in Fux. Ἵστρος Stephan. de Urbibus, leni spiritu, scholiastes Apollonii et alii. Praeterea Fa. et Lo. conveniunt in situ cum vulgatis ad an. 9 Ardis; Vi., O., Peta., Fux. et Pi. constituunt ad an. 7; Mar. ad annum 2 Hammon, qui respondet an. 9 Ardisi.

(Ibid.) Acanthus. Vicerunt codices illi P., M., Vi., Va., O., Vat., S., ut, rejecta veteri lectione Chantus, hanc reponeremus; praesertim cum reliqui, si non clare hoc idem profiteantur, velut tamen elingues testes indicant, ut Fux., ubi Achantus; Lo., ubi Agantus; Fa., ubi Acatus; L., ubi Aguintus; Pi., ubi Agintus; A., ubi Anthus. Cum enim per A initio omnes efferant, nullus dubitationi locus relinquitur, quin ita sit restituendum. Adde nusquam apud veteres mentionem fieri urbis Chantus, sicuti Arcanthus, ut apud Ptolemaeum, qui Ἃκανθον urbem Macedoniae esse asserit.

0868C (Ibid.) Acanthus condita est et Stagera. Horum vice vulgati codices prius habebant Chantus condita est et Stagera in Asia: praecidimus illud in Asia, ex praescripto chirographorum Pi., Vi., Lo., Fa., Peta., O. et Mar. Nam Acanthus et Stagera urbes sunt Macedoniae, seu Thraciae in Europa, et non Asiae, ut docent Plinius l. IV, c. 10, ubi descriptione suscepta Macedoniae, inter illius regionis urbes nominat Acanthum, copulatque cum Stagera. Sic Ptolemaeus, Stephanus et alii; licet Plinius lib. V, cap. 28, faciat mentionem alterius Acanthi oppidi Cariae in Asia. In Pi. habes Agintus condita est Agera; ubi est vox composita ab et copula, et duabus litteris st, a quibus inchoatur vox Stagera: idem error in Fux.

(Ibid.) Et Stagera et Statira Va., Fa.; et Stachira Lo.; Agera Pi.; Agira Peta.; Agyra Fux.; et Stagira A., M., P., O., Vi.; Graecis Σταγεῖρα, sed εἰ modo per i, modo per e redditur. Celebris fuit ortu Aristotelis: Ptolemaeo videtur dici Σταντείρα.

0868D (Ibid.) Phalaris. Talaris Vi., O.; Falares Pi., Falaris Lo.; vulgata lectio caret dubio ex Mar., Orosio et aliis multis.

(Ibid.) Phalaris apud, etc., usque Lampsacus et Abdera. Leguntur aliter in Pi.: Amsacus condita et Abdera cum Phalares apud Agrigentinos tyrannidem exerceret.

(Ibid.) Apud Agrigentinos. Apud Agragantinos Lo., Peta., Fux. Nam etiam apud Polybium, Xenophontem, Ptolemaeum, Strabonem, Polyaenum et alios Graecos Agragas, seu Ἀκράγας urbs Siciliae, idem est ac Agrigentum Ciceroni et Latinis: etiamsi priori voce utantur, ut Virgil. l. III Aeneid., Lucretius l. I, et alii: sic etiam utrumque apud Plinium l. XXXI, c. 7, et l. XXXV, c. 15, et alios plures veteres: vide ejus descriptionem apud Polybium l. VIII. Magnus porro est consensus mss. in situ ad an. 12 Ardis, nisi quod Fa. habet ad an. 11, ut vulgati, et Mar. ad an. 16.

(Ibid.) Lampsacus. Amsacus L., Pi.; Lamascus S., 0869A Va., Fa.; Lapsacus Vi., O.: Lampsacus Fux., Ven., Lut., Lo.; sed primum communius. Sic apud Plutarchum in Themistoc., Plin. l. XXXVI, c. 12. Livium l. III, decad. 2, Appianum l. V de Bellis civilibus, et alios plures. Ad extremum Fa. convenit cum impres. in an. Ardis: Vi. et O. ponunt anno 8; Fux., Pi., Peta., Lo., an. 10; Mar. an. 14.

(395, VII.) Selinus. Rectius ex fide M., V., P., Al., Lo., Peta., Fux., quam, ut olim, Selinis, vel Selenis, ut in S.; vel Selenus, ut in Vi., O., Mar.; vel Elenos, ut in A.; vel Silenis, ut in L., Pi. Jam vero quo jure haec allata sint ab Eusebio, nemo dubitaverit, qui legerit Plin. l. III, c. 8, a quo inter urbes Siciliae numerantur Selinus, et Steph. de Urbibus Σελινοῦς πόλις Σικελίας, et in Italia urbs una quam, inquit Strabo l. V, καλοῦσι δ᾽ οἱ Ἕλληνες Σελήνῃς λίμην καὶ πόλιν, quae verba in posteriori Strabonis editione, non sunt Latine reddita. Caeterum licet Virgilius habeat Selinis l. III Aeneidos:

Teque datis linquo ventis palmosa Selinis?
0869B tamen illa vox videtur propius accedere ad Graecos fontes, si rationem etymologiae habeas ἀπὸ τῆς σελήνης, a luna: et Selinus magis sapere terminationem Latinorum, ut habes apud Laertium et alios. Horum situs est in Fa. ut in vulgatis; Vi., O., constituunt ad an. 9 Ardis; Lo., Peta., Pi., Fux., ad an. 15. Mar. ad an. 18.

(397, IV.) Josias XVIII, an. 32. Sic pro, ut olim, an. 22, vel 31, ut in Mar., secuti L., A., Au., Lo., So., H., Pet., Vi., Pi., P., Peta., Fux., et seriem annorum, ac Vincen. tom. I. Eusebius (inquit) ponit an. 32, loquens de Josia. Verum post an. 32 additum est in Fux., Peta., Justus. Nam idem de eo IV Reg. XXIII, similis non fuit ante Josiam rex qui reverteretur ad Dominum, etc.; III Ezd. cap. I, directa sunt opera Josiae in conspectu Domini sui, in corde pleno metuentia; et Eccles. XLIX, memoria Josiae in compositione odoris facta opus pigmentarii.

0869C (Ibid.) Elchias. Chelchias L., A., V., Peta., Lo.; Celchias Fa.; Helcias M.; Chelcis Pi.; Helchias Vi., O., Mar., et Vincen. tom. I Specul. Vulgata versio IV Reg. XVIII, et passim, habet Helcias; LXX vero Χελκίας. Observandum in A., L., M., Lo., Fux., Pi., Vi., O., his adnecti insignis habetur.

(397. VI.) Ancus Martius. Marcus Fa., O.; Marcius Lo., Pi.; quae orthographia probatur Dionysio, Plinio, Orosio, Floro, Cassiodoro, Eutropio et aliis: verum firmatur vulgata Martius, cum reliquis mss. et Mar., tum auctoritate Livii, ejus Epitomes, Flori, Plutarchi, Rufi, Solini, Augustini, Bedae, Mariani, Freculpi et aliorum.

(Ibid.) Thales, etc., usque olympiadem. Ista non reperiuntur hoc loco in L. et Pi., sed tantum ad olymp. 8. At in aliis sunt ad an. vel 1 Anci, ut in Lo., Fa.; vel 2, ut in Peta., Fux., Mar.; vel 3, ut in Vi., O. Situm antiquum confirmat Laertius l. I, dum refert Thaletem natum an. 1 olymp. 35, et obiisse 0869D olymp. 58. In Fa. pro Thales legitur Tales sine aspiratione.

(397, VII.) In ponto Boristhenes. Situs est omnino diversus in mss. a vulgatis: Vi., O., collocant ad an. 11 Ardis; Pi. ad an. 16; Lo., Peta., Fux., ad an. 17; Fa. et Mar. ad an. 18; sed in re certa opus esset Oedipode.

(Ibid.) Boristhenes. Boristenis Vi., O.; Boristhenis Fux., Peta.; Boristenes Lo., Fa.; Boresthenes Pi. Videbatur legendum Borysthenes quia ita habent Plinius, Strabo, Mela, Pausanias et alii, sed cum deesset auctoritas librorum, nil mutavimus.

(Ibid.) Terpander musicus, etc. Nolui exturbare ex pristina sede, quam illi delegere codex pergamenus, Peta. et cusi ad an. 22 Ardis; licet Fa., Vi., Lo., ad 21 ejusdem rejiciant, et remotius adhuc Pi., qui ad 19. Non annumero Fux., cum omnino excluserit totam sententiam.

(399, IV.) Olda. Holda Peta., Lo., Fux., Mar., Alber.; 0870A Obda Fa. Scripturae nostrae auctores habemus, praeter alia exemplaria, divinas litteras IV Regum XXII, et Clement. l. I Stromat. licet LXX habeant Ἔλδα.

(399, VI.) Examii filius. Examiris filius Lo.; Exameris filius Ven., Lut.; Examaris filius Fa.; Examys filius Peta.; Examyis filius Fux. Vulgata lectio confirmatur auctoritate Suidae, et Laertii l. I, et ex fide aliorum codicum et Mar.

(Ibid.) Ad quinquagesimam octavam olymp. Ad quinquagesimam septimam olymp. Vi., O. Quae lectio esset purior, si haberetur ratio antiqui situs mortis Thaletis: sed quia ille fuit restituendus ad olymp. 58, ut videbitur suo loco, nullam hic mutationem exspectes.

(399, VII.) Graecia usa est. Sic ex A., P., L., Lo., O., Vi., Mar., Fre., M., V., Va., Peta., Fa., S., Pi., cum antea legeretur Graecia uti ausa est: et Fux.; Graecia nisa est, ubi additur: Graeci ad Dodones miserunt tunc primum inde oracula petentes. Caeterum opus 0870B sit oraculo, ut certo quis sciat quis his locus debeatur, cum Pi. an. 23 Ardis annumeret; O., Vi. an. 21; Fux., Peta. an. 24 ejusdem; Mar. an. 26: sed plus quam Sibyllina folia affuere membranae illae Fa., Lo., quae simul cum editis opposuerunt an. 23 Ardis.

(Ibid.) Messena a Lacedaemoniorum, etc. Hic etiam discessione ab invicem facta dissident libri, cum alii ad 24 Ardis annumerent, ut Pi; alii ad 25 ejusdem, ut Lo.; alii ad an. 26, ut Mar.; alii ad 27, ut Peta.; alii ad 28, ut Vi., O. et Fux. Sed quid necesse discedere a Fa. et excusis.

(Ibid.) Scythae usque ad Palaestinam, etc. Quoniam nova et extrema reformidanda, mediam his sedem assignemus; ita enim se habent libri, ut alii evenisse referant an. 26 Ardis, ut Mar.; alii 28, ut Lo.; alii 29, ut Fux. et Peta.; alii 31, ut Pi.; alii 35, ut Vi., O. Medium quid videtur esse ut 30 anno gestum dicamus, auctoribus Fa. et editis omnibus.

(Ibid.) Mistheus. Myrtheus A., L., M., O., Vi., 0870C Fux., Fre.; Mirieus quinque Vaticani; Myrteus Pi.; Miraheus P.; Museus Va.; Myrceus Mar.; Myrthacus Peta.; Misteus Fa.; Mysteus unus Vat. Lectionem nostram sequitur Pausan. lib. X. Sed Athenaeus lib. III, cap. 5, legit Μνησίθεος; Natalis Comes illius interpres vertit Mnasitheus. Codices tacite indicant non uno tantum, sed pluribus annis poetam hunc claruisse: unde alii quidem 26 Ardis, ut Pi.; alii 29 ejusdem, ut Vi., O.; alii 30, ut Peta; alii 31, ut Fa., Fux., Lo., Mar., quibus cum coeant una editi, nefas ab iis recedere in re nullius quasi momenti.

(Ibid.) Atheniensis. Hunc locum restituo, atque pro Ateniensium lego Atheniensis, juxta A., L., M., Fa., Fux., S., Va., Vat., P., Lo., Vi., Pi., O., Mar., et Athenaeum, loco jam notato.

(Ibid.) Battus condidit, etc. Conditori huic condatur certa sedes, non quam suggerunt aliqui codices, ut Pi., qui ex adverso 29 Ardis reposuit, vel Peta. et Mar., qui e regione 32 ejusdem, vel Fux., qui 33, 0870D sed quam Fa., Lo. Vi., O. et excusi omnes ad 34 illius. Antea duobus in locis et diversis temporibus auctor locutus est de conditu hujus Cyrenes circa an. Abrahae-680, olymp. 4. Istius videtur mentionem facere Plinius, dum illud refert ad an. Urbis 143, in quo differt ab auctore circiter annis 18. De eodem etiam loquitur Solinus, dum ait contigisse rege Martio res Romanas tenente. Sed quando illum scribit olymp. 45, et anno post Trojam captam 586, longe discedit a regno Martii. Herodotus l. IV ejus quidem conditum tribuit Batto, sed illius aetatem refert circa saeculum Cyri, et ita circa olymp. 60. In hac varietate satius est vulgares imitari.

(Ibid.) Sinope. Sic Vi., O., Pi., Lo., Peta., Fux., Mar., et rectius quam ut olim Synope. Graecis enim Σινώπη ut apud Stephanum, Strabonem, Diodorum, et alios: idem apud Melam et Hieronymum.

(Ibid.) Condita in Ponto. Desiderantur in Ponto in 0871A A., L., M., O., V., Lo., Pi., Vi., Peta., Mar., pro quo in Fux. legitur in provincia Ponto; nihilominus notum est ex Plinio l. XXXV, c. 6, Ptolemaeo, Strabone et aliis, inter urbes diversas hujus nominis esse unam in Ponto sitam. Caeterum Fa. et Lo., retinent situm antiquum an. 35 Ardis: Pi. ponit anno 28; Vi., O., an. 31; Peta. an. 33; Fux., Mar., an. 34.

(399 VII.) Lipara. Deest in Pi. Sed Lyppara in Lo.; Lypara in Peta., Fux.; Lapare in Fa. Vulgata est magis recepta apud Pausaniam, Plinium, Plutarchum, Strabon., Diodor., Mar., Virgil. et plurimos veteres. Haec autem collegerunt quidem Vi., O., ad an. 31 Ardis. At Mar. ad an. 34; Fa., Fux., Peta., Lo., ad an. 35; quos imitantur editi.

(Ibid.) Apud Corinthios, etc. Resedere ista in excusis ad an. 36 Ardis, quibus eo major debetur fides, quo membranacei plures sese adjungunt, ut Fa., Lo., Vi., O.; licet Pi. ad an. 33 ejus, Mar. ad an. 34; Peta. et Fux. ad an. 35.

(Ibid.) Sadyattes. Rectius quam, ut olim, Sadyates 0871B per unicum t, suadentibus Peta., Pi. et Herodoto lib. I, quibus proxime accedunt Vi., O., Fux., in quibus Sadiattes sine y. Fa., Lo., Fre., habent Sadiates; in Mar. Sadaites. Porro is est quem Suidas vocat Halyattem patrem sequentis Alyattis.

(Ibid.) Prusias condita. Sic legendum docent codd. L., M., Lo., Pi., Mar., Vi., O., Fux., pro Perusiana, ut olim: quibus accedunt Perufia in V.; Prusia in S., Va., Fa.; Plusia in P.: Plufias in A; Prusina in Ven., Lut. Nam Prusias est urbs Bithyniae apud Ptolemaeum. De Perusia nulla mentio apud veteres: incuria nostri typographi retinuit vetus mendum, quod pones inter errata. Sed illius stabiliora jecit fundamenta, qui condidit, quam qui transcripserunt hunc librum. Alii enim locum assignarunt an. 34 Ardis ut Mar.; alii anno 35, ut Fux., Vi., O.; alii an. 37, ut Peta.; alii an. 39, ut Pi.; alii 1 Sadyattis, ut Lo., Fa., inter quos et inter editos quia exiguum discrimen (nam isti ad an. 2 annumerantur), his nos 0871C adjunximus.

(401, II.) Cyaxares. Ita correximus, cum antea legeretur Cyaraxes, ex L., M., Lo., Vi., O., Pi., Mar., A., V., Peta., Fux., P., Ven., Lut., Fre., Jornan., Zonar. tom. I, Clemen. l. I Strom., Pausan. l. V, et Herodot. l. I, Hieron. in Daniel., et ex sequentibus, ad olymp. 40 et 43. In Fa. Cyssares; in Fux. Cyazares.

(403, II.) Cyaxares adversum, etc. Licet editi et plures mss. collocarent haec sub columna Lydorum et ad an. 6 Sadyattis, ut Pi., Peta.; et alii, ut Fux., sub columna Macedonum ad an. 6 Philippi, qui respondet an. 7 Sadyattis: Vi., O., ad an. 9 Sadyattis; Mar. ad an. 3; tamen quia sententia pertinet ad columnam Medorum, et habeamus locum vacuum et auctores libros L. et A., qui ad eam reponunt, idque ad an. 6 Cyaxaris, maluimus eos imitari.

(403, VII.) Epidamnus. Epidaunus Lo.; Epidamus Pi.; Epydamnus Vi., O., Fa.; vulgata scriptura, immo 0871D etiam tota sententia firmatur auctoritate Mar., Livii, Melae, Strabonis, Thucydidis, Plinii et Evagrii. In situ non minus inter exemplaria convenit; nam Mar. an. 34 Ardis tribuit; Peta. an. 37; Fux. an. 15 Anci; Pi. an. 1 Sadyattis; Vi., O., an. 4 ejusdem. Sed quia longius aliquantulum nos abripiunt quam par sit, consistamus ad 2 Sadyattis, quia sic volunt Lo., Fa. et editi.

(Ibid.) Phalaridis iyrannis destructa. Talaris tyrannis destructae Vi., O.; Fallaris tyrannis destructa Fa.; Phallaris tyrannides destructa Lo.; Phallaris tyrannidis destructa Peta., Phalaris Agrigentinorum tyrannes destructa Fux. Caeterum ablegantur a Pi., sed caeteri libri vel dedere illi laterculum ex adverso an. 34 Ardis, ut Mar., vel an. 2 Sadyattis, ut Peta., Fux., vel 3 ejusdem, ut Vi., O., vel 5 illius, ut Lo., Fa., quorum ego sententiam libentius amplector, quod his annumerentur impressi.

(Ibid.) Draco. Utinam quam stabiles sancivit leges, 0872A tam stabilem obtinuisset hic locum. Non enim contenderent codices inter se, cum alii an. 1 Sadyattis opponant, seu 4 olymp. 37, ut Mar., alii 23 Philippi ascribant, ut Fux., Pi.; alii 24, ut Peta.; alii 26, seu 6 Sadyattis, vel 4 olymp. 39, qui tres anni in unum concurrunt, ut Vi., Fa., O., Lo., cum quibus coeunt excusi omnes: quibus favet auctor l. X de Praepar. cap. 3, dum ex Tatanio ait Draconem leges tulisse Atheniensibus olymp. 39. Sic enim legendum, et an. 56. Nam Suidas et Clemens lib. I Stromat. ascribunt Draconem eidem olymp. 39. Immo etiam ipse Tatianus orat. contra Graecos, in fine, testatur illum natum circiter olymp. 39. Nec potest dici ibi mendum esse, quasi scriptum sit nascitur pro agnoscitur; qua voce hic utitur auctor, cum ex instituto ille agat de ortu virorum insignium.

(405, IV.) Josias rex, etc. Constituimus ad annum 32 Josiae, verborum sensu persuasi, et a Fux., Vi., O. et Mar. directi, licet in Peta. sit ad an. 30, in Lo. 0872B ad an. 29, in Fa., ut in vulgatis, ad an. 28, in Pi. ad an. 27.

(405, V.) Nechao. Sic legendum docuerunt praecedentia et libri L., A., V., O., Vi., Fux., Peta., M., V., Lo., P., Beda, Ado, Vincen., Mar. et Clemens libro I Strom., et quod praecipuum est IV Regum 23, et passim pro Nechac, ut in So., H., Peta., Ven., et Lut., vel Nechad, ut in Pi., vel Necao, ut in Fa. Necus apud Herodotum libro II, et Graece Νεκῶς; Nachap. apud Joseph. libro X Antiquitatum, capite 10.

(405, VI.) Ancus Martius Numae. etc. Haec sunt sita ad an. 1 Anci in Pi., Vi., O.; ad an. 6 in Mar.; ad an. 16 in vulgatis et Lo., Fa.; ad an. 19 in Peta., Fux.

(Ibid.) XVI ab urbe. XIII ab urbe L., Pi., Fre., Vi., O.; verum prius retinendum, tum propter alia exemplaria, tum quia ita apud Eutropium, ex quo haec omnia desumpta videntur ad verbum. Alterum enim horum necesse est fateri, aut Hieronymum ab Eutropio, aut Eutropium ab Hieronymo hausisse, cum 0872C uterque sub Valente scripserit; et iisdem verbis et eodem fere ordine utatur.

(Ibid.) Ostiam condidit. Pro Ostiam, olim Hostiam; priorem tamen orthographiam magis sequendam credidimus ex praescripto O., Vi., Pi., Lo., M., P., Fre., Alber., Eutropii, Anton. in Itiner.; et praecipue quia idem Eusebius circa olymp. 206, idque omnium exemplar. calculo. His aggregabis Festum: Ostia, inquit, urbs est ad exitum Tyberis; Melam lib. II, cap. 4, Strabonem lib. III, Plinium lib. III, cap. 5, Suetonium novum in Tiberio, et Caligula, Aurelium Victorem de Viris illustribus et lib. de Caesar. Ratio idem exigit, cum ab ore seu ostio Tiberis dicta sit, ut indicant Dionys. Halicarn., Livius et alii. Hinc emaculabis editionem So., ubi pro Hostiam reperies historiam. Nolim tamen penitus damnare veterem scribendi morem cum aspiratione, cum eo usi fuerint Livius lib. I ejus Epitom., Beda, Ado, Marianus, Obsequens, Ruffus, Suetonius vetus, et alii. In Vi., 0872D O., Pi. et L., vox civitatem inserta est hic, ut Ostiam condidit civitatem, sicuti etiam est apud Eutropium. Horum situs est paulo diversus a vulgatis, cum quibus conveniunt Lo. et Fa. Nam in Vi., O. et Pi., collocatur ad an. 1 Anci, in Fux. et Peta. ad annum illius 19; in Mar. ad an. 18.

(Ibid.) Tarquinius Priscus an. 37. In Au. an. 38. Sic Livius et Dionysius, sed apud Herodotum an. 35, ut etiam in Ven., Lut. Nostra est Eusebii et aliorum exemplarium et Mar., et constat ex ratione annorum subsequentium in serie appictorum.

(Ibid.) Capitolium exstruxit. In Fux. est adjectum, et adornavit; in L., Pi., O., Vi., et Jovi dicavit.

(405, VII.) Arion Methymnaeus. Ethynneus Fa.; et qui Hymeneus Lo.; A., Mechinneus. Sed in his ubique mendose ex Mar., Hygino, Solino, Suida, Plinio, Vincentio et aliis quamplurimis. Constat enim sic dictum Methymneum a Methymna Lesbi civitate, ut notat Gellius libro XVI, cap. 19. In H., So., Vi., O., 0873A Pi., Ven., Lut., Methymneus sine diphthongo, cum qua legitur in B., Peta. et apud Mart. libro VIII, et Paus. libro IX, Μηθυμναῖος. Vide Herodot. libro I, Laertium libro I.

(Ibid.) Arion e Delphino in portum Tenarum. Vocabulum portum deest in V., P., L., A., M., Peta., Pi., O., Vi., Fa., Lo., Mar.: ita ut glossema esse non dubitem, non tamen extra rem, cum ista nequeant aliter quam de portu intelligi, de quo Plinius libro IX cap. 8, Pausanias libro III. Verum pro Tenarum in Fux. Atenarensium, in Lo. Tenerum, in Fa. Trenaro, in Mar. Tenaram. At vulgata lectio est Plinii, Pausaniae, Ptolemaei et aliorum, nisi quod Taenarum per ae, sive Ταινάριον, sive etiam Ταίναρον, ut apud scholiastem Apollonii libro I Argonaut. Ταίναρον, inquit, καλεῖται ἡ πόλις καὶ ἡ ἀκρὰ καὶ ὁ λίμην. Hic demum Delphino opus, qui ut Arionem ad certum portum, sic nos ad certam horum sedem deducat. Nam Fux., O., Vi., anno 7 Sadyattis, Peta. anno 8, Mar. an. 9, Lo. et Fa an. 10 ejusdem: a quibus dissentiunt impressi, 0873B cum anno 11 assignent.

(Ibid.) Panaetius primus, etc. Vagum situm horum verborum O., Vi., ad annum 10 Sadyattis reduxerat; Peta. ad annum 12; Lo., Fa., Pi. et impressi ad annum 13 coercendum docuerunt; Fux. ad annum 4 Tarquinii Prisci, qui opponitur anno 12 Ardis. Cui potius haerendum non potest aliunde discerni, cum hujus rei nulla exstet memoria apud veteres scriptores. Quod autem auctor vocet hunc Panaetium primum tyrannum Siciliae, quamvis antea idem dixerit de Phalaride, hoc intellige ex sententia nonnullorum historicorum: quo sensu idem constituit denuo post sex et triginta annos, tyrannidem ejusdem Phalaridis.

(407, IV.) At mihi miraculum. Addidimus At ex L., A., P., O., Pi. et Vi.: quorum duorum meminit Ducaeus in Clement. Alex. pag. 799, cujus loco est Ac, in Lo., Fa., V., Peta., Fux., Mar., cum absit ab editis.

0873C (Ibid.) Sibi uterque convenerit. Sic ex L., A., V., P., Lo., Fux., Peta., O., Vi., Pi., de quibus ultimis idem Ducaeus loco supra indicato, pro sibi uterque convenit, ut in aliis editis; in Fa. convenerint; in Mar. convenerunt.

(407, VII.) Stesichorus, etc. Non sunt requirenda in O., Vi.; in aliis leguntur quidem, sed ita ut in quibusdam exemplar. ascribantur anno 1 Alyattis et 2 olymp. 42, ut in Fux., Peta., Pi. At in Fa., Lo., Mar. et impressis, ann. 15 Sadyattis, qui est 1 olymp. 42: quibus convenit Suidas dum hunc refert ad olymp. 42.

(Ibid.) Alyattes. Ita emendavimus, cum vulgati haberent Aliactes. Nos sequimur Peta., Fux., Gellium libro I, cap. 11, Laertium libro I, Plinium lib. II, cap. 12, et Solinum, licet in ejus veteri codice legatur Aduates: quibus accedit Herodotus, Suidas, Stephanus, in quibus Ἀλλυαττός. Nec multum differunt alii libri; nam in L., M., A., Pi., P., legis Aliattes; 0873D in Vi., O., Vinc., Aliates; in Lo., V., Fa., Aliastes; in S., Va., Alacteus; in Mar. Halliattes.

(Ibid.) Alcman. Sic omnes editiones et Fre., sed Aloman in V.; Aleman in P., Fa., Lo.; Almaon Pi.; Almeon Vi., O.: quae lectiones sunt rejiciendae, sicut etiam Alcmeon, quae posita est in margine impressorum B., H., Peta., So., Ba.: nullus enim codex ita legit, et illa lectio confundit ista duo nomina, cum fuerint duo distincta et diversis hominibus attributa, quorum prior philosophus, ut licet observare ex praecedentibus, posterior poeta; de quo Clemens libro I Stromat., Plinius libro XI cap. 33, Athenaeus libro III cap. 17, Aelianus libro XII, Censorinus de Die Nat., Seneca libro de Brevitate vitae, Aristotel. libro V de Histor. animalium cap. 30, Paterculus libro I, Plutarchus, Suidas, qui ait illum interiisse morbo phthiriasi, ut Plinius ubi supra, et ejus exstant aliquot fragmenta. Haec vero reposuere ex adverso 3 Aliattis O., Vi., Fux., Peta. Medium 0874A his selige ut ex opposito 2 ejus collocentur. Sic enim Fa. et impressi, licet diversitas minus sit attendenda.

(409, III.) Europus. Maluit hanc lectionem potius quam ut olim Europs, approbantibus M., S., Pi., Lo., Mar., Vincen., Justin. lib. VII. His accedunt Aeropus. Fux., Peta., Herodotus libro VIII; Ἀεροπος et Diodor. libro XIV, Theophilus Antiochenus libro II: Aeropas, Vi.; Aeropus, Fre.

(409, IV.) Anno 3 Joachim. Hic ego exemplarium opem desiderassem, cum dictante Jeremia cap. XXV, annus 1 Nabuchodonosor incurrerit in annum 4 Joachim, et 23 ab an. 13 Josiae; sed cum omnes libri et Mar. ita habeant, nihil muto, licet idem Mar. consequenter ferme subjungat, an. 5 Joachim sacra Scriptura regnum Nabuchodonosor computat, etc.

(Ibid.) Nabuchodonosor. Hic est Cedreno, Fux., Pi., Peta., Fre.; Nabuchodonosor, Fa.; Nabucgodonosor, Vi., O.; Ναβουκοδονοσὼρ, Joseph. libro I contra Apionem, et libro I Antiq. saepe; Ναυοκοδροσορον 0874B apud Strabonem libro XV, qui solus inter veteres ethnicos quorum exstent scripta, illius meminit. Retinui veterem orthographiam per aspirationem, quia sic LXX passim.

(409, V.) Psammites. Psammutes, A., L., M., P., Vi., Lo., Peta.; Psammuthes, Pi. Herod. vero lib. II, Psammis Neci filius. Convenit nobiscum Vincen.; Psammithes, Fux.; Spammus, Mar.

(409, VII.) Pittacus Mitylenaeus. In Pi. reponitur circa annum 8 Alyattis; in Peta., Fux., O., Lo., Vi., Mar., circa annum 5: in Fa. et vulgatis circa an. 4, qui est etiam 1 olymp. 43, quorum vestigia sequimur: propius enim accedunt ad testimonium Laert. libro I, et Suidae. Ille ait eum floruisse olymp. 42. Hic vero congressum cum Phrenone circa eamdem olymp.: August. vero libro XVIII de Civit. cap. 25, profert quidem hunc locum ex Eusebio, sed non indicat annum.

(Ibid.) Cum Phrenone. Retinuissem veterem 0874C orthographiam Phrynone, ad imitationem editionum Basiliensium et So., cum ita legam apud Strabonem libro XIII, Laertium libro I, Suidam et alios, nisi oppugnarer multitudine exemplarium A., M., L., V., S., Va., Fa., P., Ven., Lut., Pi., Vi., O., Lo., Peta., Fux., Fre., qui mire conveniunt, nisi quod Pi., Vi., O., Lo., Peta., Fux., pingant cum F, pro Ph, quae commutatio est frequens in veteribus inscriptionibus. Hinc recensebis Marianum, in quo cum Phenone.

(Ibid.) Atheniense. Atheniensi, Vi., Pi., Peta., O., Fux., L., Lo., Mar.; sed utrumque dicitur.

(Ibid.) Olympionice. Olympiace, Al., Fa., Mar.,

(Ibid.) Eum interfecit. Sic correximus ex A., L., M., Fux., Peta., S., V., P., Lo., Fa., Mar., cum prius legeretur eum quoque interfecit. Tamen in Va., sicut in Ven. et Lut., legitur eumque interfecit. Sed in O., Vi. et P., eumdem interfecit.

(411, II.) Cyaxares Medus subvertit Ninum, etc. 0874D Haec collocavimus sub columna Medorum ad annum 24 Cyaxaris, cum antea essent sub columna Lydorum ad annum 3 Alyattis, sicut in Fa., Peta., Lo.; seu ad annum 5, ut in Vi., O.; sive ad annum 6, ut in Pi.; sive ad annum 3 Sadyattis, ut in Mar., tum ratione sententiae, tum auctoritate Fux., L., licet in L. sit ad annum 20 ejusdem. Poterit forsan alicui videri inanis repetitio, cum idem antea circa annum 6 ejusdem regis habeatur: quia tamen constans est hoc in loco librorum consensus, potuit duplicem situm his assignare auctor, ut variorum historiographorum quos velut duces sequitur, variam opinionem exhiberet (prout saepius a me in simillimis observatum), quorum alii sub Sadyatte, alii sub Alyatte factum dicant. Si autem mirum hoc, mirare potius qui factum sit, ut tam celebris civitatis Nini, seu Ninive (ut eam vocat sacra Scriptura saepius), sit tam incertus et obscurus casus, ut et rex qui eam evertit, et annus quo eversa, ignorentur, vel varie tradantur 0875A et exagitentur, adeo ut nil certi possit decerni. Auctor hoc loco videtur imitatus Herodotum libro I. Dicerem etiam eum secutum auctoritatem libri Graeci (nam deest in Latina versione) Tobiae capite XIV, quia ibi Ninive dicitur capta ab Assuero, ἤκουσε πρὶν ἀποθανεῖν αὐτὸν τὴν ἀπώλειαν Νινευεὶ, ἣν ᾐχμαλώτευσε Ναβουχοδονόσωρ καὶ Ἀσσούηρος; et quia video plerisque viris doctis placere Cyaxarem esse eumdem illum quem Scriptura vocat Assuerum, nisi aliter sensisse auctorem constaret, dum circa olymp. 94 putat Assuerum eumdem esse cum Artaxerxe cognomento Mnemone.

(Ibid.) Ninum civitatem. Vox civitatem deest in A., M., L., P., V., S., Lo., Vi., O., Pi., Fa., Peta., Fux.; sed maneat, quia non incommoda, et habetur apud Mar.

(411, IV.) Et hunc rex Babylonis. Misere haec a suo situ dimota sunt in Vi., Pi., O., Lo., Fux., Peta. Locata enim ante postquam Sedechias; immo in illis loco copulae et legebatur Joachim, quasi haec de rege 0875B Joachim accipi deberent: sed septem Vatic. et alii libri, atque divinae litterae IV Regum XXV docent ad Sedechiam referenda, et situm eum quem in vulgatis obtinent, esse probandum. Nam licet Joachim in Babylonem sit ductus, non tamen fuit excaecatus.

(411, VII.) Perinthus condita. Deest in A., L., M., Pi., Vi., O., Peta., Fux., P.; sed in S. Pirinthus, in Lo. Perinthus. Verum quidni prius sequamur, cum hac in re, praeter alia exemplaria, auctores habeamus, Melam libro II, cap. 2, Ptolemaeum, Strabonem, Zosimum, Ammianum, Marianum et alios, et quia in pristina illis sede favent chirographi O., Vi., Lo., Fa. cum vulgatis, ut an. 10 Alyattis ascribantur, et nos faveamus ne inde dimoveantur. Nullus enim veterum scriptorum, quod sciam, hujus aedificationis meminit, et reliqui libri parum ab his differunt, ut Mar., qui circa annum 12 ejusdem.

(Ibid.) Camerina. Camerlara Lo. Scripsissem libenter Camarina, si adfuissent codices, quia sic vocant 0875C Siciliae urbem et paludem, Ptolemaeus, Plinius, Strabo et alii, et quia hinc natum proverbium movere Camarinam. Nihilominus vulgata orthographia est Solini et aliorum; verum ista Vi. et O. Alyattis anno 8 deponunt, Mar. anno 12, sed placet potius pro reliquarum membranarum Pi., Fux., Lo., Peta., Fa. et editorum consensu stare (uno enim ore 11 Alyattis commendarunt), maxime cum caream auctoritate alicujus veteris scriptoris.

(Ibid.) Sappho et Alceus poetae clari habentur. In Vi., O., Saffo et Alceus poetae clari habentur; in Fa., Sappho et Alpheus poetae clari habentur; in Pi., Sappho et Alceus poetae clari habentur; in Lo., Sappho et Alcheus poetae clari habentur; in Fux., Sappho mulier philosopha, et Alcheus poeta clari habentur; in Peta., Sapho et Alchaeus poetae clari habentur; in M., V., P., Fux., pro poetae exstat poeta; sed non est dubium utrosque fuisse poetas. Constat etiam ex Suida, Aeliano et aliis, Sapphonem non solum fuisse poetriam circa haec tempora, sed ex eo distingui ab altera 0875D ejusdem nominis, quae erat psaltria. Alcaei poetae meminit Athenaeus libro XI. Caeterum reduximus ista ad 12 Alyattis, quia sic Fa., Fux., Lo., Peta., voluerunt, quibus adjungendi typis excusi, licet O., Vi., circa 9, Pi. et Marianus circa 13 reservanda monerent.

(413, II.) Astyages. Astiges, S., Va.; Astiages, Pi., Vi., Ven., O., Lut.; Astrages Vincen. tomo I.

(413, IV.) Captum in Babyloniam duxit, oculosque ei eruit. Captum secum pertraxit, secundo veniens ad Judaeam, in quinque Vat., A., L., P., Lo., Pi., Peta., Fa., Fux., Vi., O., nisi quod in his quinque posterioribus pertrahit pro pertraxit reperies, ut in Ven., Lut. pro oculosque ei eruit, leges oculosque ejus eruit. Sed haec parvi sunt momenti.

(Ibid.) Prophetabant Jeremias et Baruch. Haec adjecimus, secuti Peta., Pi., L., P., A., Fux., Vi., O.

(413, VII.) Massilia condita civitas Galliae. Pro 0876A Massilia legimus in Lo. Massalia, et in Fux. Messalia. Desiderantur civitas Galliae in A., L., M., Peta., Pi., Vi., O., Lo., Mar. Nihilominus non videntur rejicienda, quia altera reperitur Massilia in Africa, de qua Hecataeus et Thucydidis commentator. Nostra autem originem sumpsit a Phocaeensibus populis Asiae, et non a Phocensibus (sicut habent mendose plures docti) Europae, ut videre licet ex Justino libro XLIII, Pausania libro X, Mela libro II capite 5, Strabone libro IV, Solino, Plutarcho in Solone. In situ horum non conveniunt scripti libri, cum alii Massiliam velint conditam, ut Vi., O., an. 12 Alyattis; Fux et Lo. anno 13; Peta., Fa., Mar. et vulgati, an. 14; Pi. an. 15.

(Ibid.) Epimenides. Ephieclides Va., Ephimenides Lo., Epimenedes Pi., Epymenides Vi., O.; Picleides Ven., Ephyedides Fa. Vulgata caret dubio, cum sit Pausaniae, Plutarchi, Mar. et aliorum.

(Ibid.) Emundavit. Subvertit L., Pi., O., Vincen.; enudavit M., mundari jussit Mar. Verum non est quod 0876B a prima lectione recedamus. Sic enim praeter alia exemplaria, Pausanias libro I, Laertius libro I in Vita hujus Epimenidis, Plutarchus in Solone: vocatus enim, inquiunt, est ab Atheniensibus ut urbem lue miserabiliter afflictam lustraret et expiaret. Utinam surgat alter Epimenides, ut suum situm emundet: nam O., Vi., circa an. 12 Alyattis; Peta., Lo., Fa., Fux., Mar. constituunt circa an. 15 ejusdem, quibus annumerandi vulgati, Pi., circa annum 16.

(Ibid.) Judaea gens capitur. Haec adjecimus secuti Peta., Pi., L., P., A., Fux., Vi., O.

(Ibid.) In primo Stromate. Sic restituimus ex A., M., L., V., Lo., Vi., Pi., P., O., So., pro in prima Stromate, cum nullus sit qui non agnoscat mendum; sic etiam omnia exemplaria tam impressa quam alia ad olymp. 64.

(415.) Solon Draconis legibus. Coacervantur haec ad columnam Lydorum, sed cui certo anno assignanda, non idem omnes. Nam Vi., O., Lo., Fa., anno 16 0876C Alyattis; Peta., Fux., anno 17 ejusdem, in quo consentiunt editi; Pi. an. 18 illius; sic etiam Laertius lib. I.

(417.) Hebraeorum captivitatis, et exterminii templi quod fuit in Jerusalem, anni 70. Haec tenent locum tituli pro annis captivitatis per seriem deductis, ideo litteris miniatis sunt depicta in mss. Caeterum ita restituimus juxta Pi., Lo., Peta., Fux., quibus accedunt Vi., O.: in quibus primus annus captivitatis Jerusalem, cum antea legeretur Hebraeorum captivitas, exterminium templi quod fuerat in Jerusalem annis 70. Nam licet magnum sit discrimen inter captivitatem Babylonicam et excidium templi, et inter eorum initium, et utrumque contineat eumdem numerum 70 annorum, ut postea attingemus, tamen auctor loquitur tantum de 70 annis, qui coeperunt ab excidio templi, a quo captivitas fuit plena et perfecta.

(Ibid.) Primus annus captivitatis Jerusalem. Adjecta 0876D sunt haec a nobis ex praescripto librorum P., S., M., A., Peta., Vi., O., Fux., Mar., qui locus ex adverso primi anni captivitatis antea occupabatur ab his, iste numerus incipit a captivitate Judaeorum, et finit ut sequitur, quae absunt ab omnibus membranis. Porro praeter illa in Vi., Peta., O., Fux., sequebantur ista, Judea gens capitur, ita tamen ut in Vi., O., teneant locum aliorum, Hebraeorum captivitas, etc., usque ad. an. 70, quae penitus absunt. At in Peta. et Fux. utrumque prostat.

(Ibid.) Tragus. Sic in Fa., Lo., Fre; et Tragos, Pi., Vi., O., Fux.; et Tracus, Peta: Tragosides, Mar.; Τράγος olim, sed illa vox non magis usitata apud Graecos, quam apud Latinos.

(Ibid.) Solis facta defectio, etc. Alterius Thaletis operam hic expetierim, qui, ut is certo Solis defectionem praedixit, sic horum certum situm designaret. Nam Lo., Fa., Mar., et editi reposuere circa an. 3 olymp. 47; Pi. circa an. 4; Fux., Peta., Vi., O., circa 0877A an. 2 olymp. 48: quos habemus duces. Hi enim propius Plinii mentem videntur assecuti, qui lib II, cap. 12, defectionem hanc Solis refert contigisse an. 4 olymp. 48, et ab Urbe 170. Verum necesse est in alterutro esse mendum, cum annus ille ab Urbe non concurrat cum illo an. 4 olymp. 48, immo cum anno 1 secundum Fastos Onuphrii, vel cum an. 2 olymp. 49, juxta auctorem. Conjicerem itaque ista sic recensenda apud Plinium, ut reponatur annus 2 pro an. 4. et annus CLXVI pro CLXX. Frequenter enim fit, ut hae notae numerales x et vi vicissim confundantur. Eruditissimus Joseph Scaliger, lib. V de Emendat. pag. 366, probat ex parte hanc castigationem, ut pro an. 4 reponatur 2; mavult tamen pro 48 olymp. legendum olymp. 49, cum falsam dicat eclipsim illam an. 4 olymp. 48 potuisse evenire: sed hic interponat suum judicium ut aequus arbiter, eruditus lector.

(419, III.) Alcetas. Alchedo Lo., Alcitas Fux., Algetas Mar.

0877B (419, VII.) Alyattes. Licet occurrerit saepius hujus vocis mentio, varietas tamen lectionum cogit nos uti repetitione. Nam hoc loco Aliattes in L., Fux., A., M., P., Lo., Pi; Alacteus in S., Fa. et Va.: Eliattes in Peta. Olim Aliactes, ut in Mar. Vide supra duobus in locis.

(Ibid.) Alyattes et Astyages dimicaverunt. Editi una cum membranis Lo., Pi. et Fa., collocant circa annum 28 Alyattis, seu 1 olymp. 49; Mar. circa 27, seu 4 olymp. 48; Peta., Fux., circa ann. 3 ejusdem olymp. 49; Vi., O., ad ann. 3 olymp. 48: quibus convenit Herodotus, dum lib. I refert praecedentem defectionem solis a Thalete praedictam contigisse stante acie inter Lydos et Medos, et anno sexto belli; ergo et defectio et pugna eodem anno essent collocanda. Sed Herodotus potuit aliter sentire, quam auctor hac in re, sicut dissentit ab auctore in eo, quod praelium hoc gestum fuisse referat inter Cyaxarem et Alyattem et non Astyagem; nisi dicas Cyaxarem 0877C adhuc tunc temporis regnasse cum Astyage filio. Sed situs antiquus firmatur auctoritate Solini, qui hanc pugnam comparat cum olymp. 49. Sed quod addit anno post Trojam captam 604, qui illi est annus Urbis 171, nullo modo potest convenire cum illa olymp. Itaque crediderim legendum 704 pro 604. Nam hoc pacto optime cum ann. 1 olymp. 49 convenit, juxta Varronis supputationem, incipiendo ab an. 3 olymp. 6.

(Ibid.) Astyages. Idem de hac voce. Nam Aliages V.; Astiages Lo., O., Vi., Pi., Lut., Fux., Vincen.; sed tomo I cap. 41, Astrages; Fa., S., V., Astiges; Ven. Athiages. Verum nostra lectio per y, non est rejicienda: tum propter exemplaria, quae eam continent, tum quia ita Strabo, Justinus, Ctesias, Xenophon, Pausanias, Herodotus, Mar. et omnes veteres scriptores. Ad haec Lo., Pi., Fa., tribuunt his sedem circa ann. 28 Alyattis: quibus annumerantur typis exarati, cum O., Vi., an. 26; Peta., Fux., an. 29; Mar. an. 27.

0877D (Ibid.) Isthmia post Melicertem, et Pythia primum acta. In Vi., O., Ythima; in Fa. Istmia post Melicertem et Pyria, sed mendose. De utrisque Ausonius:

Isthmia Neptuno data sunt et Pythia Phoebo.

Sunt ludi omnibus noti. Porro in Pi. et Lo. pro Melicertem legimus Melicerten, et in P. Melicertin; sed illa transmutatio litterae i et e, sicut m et n, in fine dictionum est frequens in veteribus inscriptionibus et scriptoribus. Ista autem in Lo., Fa., Pi., occupant laterculum oppositum an. 30 Alyattis, seu 3 olymp. 49: Fux., Peta., an. 31 ejusdem; Vi., O., an. 32. Sed hic sisto, quia communis est librorum impressorum consensus ad aq. 30, et nihil est quod ab illis discedamus: immo eorum situs firmatur auctoritate Solini: Hoc spectaculum, inquit, loquens de Isthmiis, per Cypselum tyrannum intermissum Corinthi: olymp. 49 solemnitati pristinae reddiderunt. Item Pausaniae, lib. X, loquentis de Pythiis: 48 olymp. an. 0878A 3, certamina instituerunt amphyctiones, cantus ad citharam ut pridem, cantus item ad tibiam, ipsarum per se tibiarum.

(421, I.) Olympias 50. Coeunt una editi et manuscripti, ut constituant hanc olympiadem ad an. 19 Astyagis, exceptis O., Vi. et Pi., qui collocant ad 17 ejusdem, et ita de caeteris annis aliorum regum ex adverso positis.

(421, IV.) Mortuo Nabuchodonosor, etc. Minus certa, et statuta his sedes. Nam in Vi., O. ex adverso an. 9 captivitatis apponuntur, et eam esse Eusebii mentem testatur Antoninus: Pi. an. 1, Fux. an. 12, Fa. et Lo. an. 15, Mar. an. 25: qua in re quia difficile est certi aliquid statuere, placuit ad imitationem vulgatorum ad an. 19 annumerare.

(421, VI.) Exquilinium. Aeschilinum, Lo., Fa. Sylburgius in Dionys. Halicar. lib. I testatur se vidisse ms. Chronicon, ubi legebatur, Aequilinum, quod negat sibi placere. Idem in Eutropium fidem facit codicem Fuldensem Eutropii habere Aeschilinum. 0878B Halicarnasseus habet Ἐσκυλίνον: Beda, Aesquilinum; Vi., O., Mar., Vincen., Esquilinum; Pi., Fa., Mesculinum, ubi M est sumptum ab ultima littera vocis praecedentis: apud bonos auctores utrumque est in usu et Exquilinum, et Esquilinum; verum posterius est frequentius, licet prius videatur magis commodum, si ita sit dictum ab avium excubiis, ut vult Ovidius lib. I Fastor., vel quod, ut ait Varro, fuit excultus a rege Tullo, vel, ut vult Cato, ab excubiis regis, vel, ut alii, ab aucupibus; quod quisquiliis sparsis ibi aves illuderentur.

(Ibid.) Circum muros. Maluimus sequi L., A., M., P., O., Vi., Fux., Pi., Au., Mar., Lo., Peta., Bedam, et Vincen., quam impressos circum murum.

(Ibid.) Primus instituit. Emendatio haec debetur A., Peta., Fux., M., L., V., P., Lo., Vi., Pi., O., Ven., Lut., Mar., Vincen., pro primum instituit; et licet utraque lectio recipi possit, nostra tamen rei explicandae accommodatior est; significat enim quod rex 0878C Servius primus condidit censum, seu lustrum Romanum, pro ut sumitur pro quinquennali spatio. Ab illo enim saepius censores deinceps repetivere.

(Ibid.) Generi sui. Generis sui Lo., Vi., O., Mar., sed corrupte. Nam gener, generi, non gener, generis in usu est.

(421, VII.) Septem sapientes appellati. Quoniam varia varii de hac re, minus mirum, si varii sint etiam libri, ut Vi. et O., qui opponunt e regione anni 29 Alyattis: Lo. an. 30; Fa., Pi., an. 31, ut et editi; Fux. et Peta. an. 33.

(Ibid.) Astyages contra, etc. Ne varius videar, qui ad majorem consensum soleo propendere, insisto vulgatis, qui una cum chirographo Fa. appingunt anno 32 Alyattis. Mar. an. 33: Lo., Au., Pi., an. 34; Vi., O., Fux., Peta., an. 35 ejusdem. Facit quod Herodotus tradit anno 6 belli suscepti inter Medos et Lydos, initam insignem illam pugnam: ita ut probabile sit, dum auctor sex annis ante loquitur de 0878D bello inter Alyattem et Astyagem, significare belli initium; hoc vero loco cruentum illum conflictum, de quo Herodotus. Quis enim possit, quamvis in re, auctorem cum Herodoto et aliis historicis conciliare?

(Ibid.) Anaximander, etc. Volebat Lo. committenda laterculo opposito 32 Alyattis; Peta., Fux., 36 ejusdem: Vi., O., Pi., 37. Steti ad 34, quem habent editi et Fa., a quibus non longe discedit Laertius libro I.

(Ibid.) Agon Nemeacus. Ex Lo., Fa., Pi., O., Vi., Fux., Peta., Fre., purius quam Nemeocus, ut olim, vel Nemeacius, ut in tribus mss. Fab. Non enim dubium quin ita sit dictus a Nemea silva et urbe Argiae in Peloponneso, in qua tertio quoque anno Nemeaci ludi solebant celebrari ob leonem in ea silva ab Hercule trucidatum. Porro non imitaberis librorum varietatem. Nam Lo. vult respondere 34 Alyattis; Peta., Fux., 39 ejusdem; Pi. 40; Vi., O., 44. Satius ergo fuerit circa 34 intacta relinquere, ne a Fa. et editis fiat discessio.

0879A (423, IV.) Evilmerodach. Rectius quam olim Evilmarodach, vel ut in Fa. Culmeladach, vel ut in Fre. Evilmoradach, vel ut in Pi. ejus Mardoche: secuti Lo., Vi., So., O., Peta., Fux., Bedam, Mar., Vincen., Anton., citantes Eusebium; licet Sulpicius lib. II eumdem citans habeat Evilmarodach: IV Reg. XXV, et Hierem. LII, Evilmerodach: priori loco Septuaginta Εὐιλμαροδάχ; posteriori Οὐλαιμαδαράχ.

(423, V.) Amasis. Ita legendum docuerunt A., M., V., Al., Vi., O., Fa., Peta., Lo., Fux. et Mar., Laertius lib. VIII in initio, Herodot. lib. II, pro Anamasis, ut vulgatum erat; vel, ut in L., Pi., Ameses; vel, ut apud Vincen., Amassis. Observa in Fux. hoc loco haberi: Amasis iste ex septem magis unus fuit, quos nobiles Aegypti fuisse dicunt. Plinius, lib. XXXII cap. 31, nominat regem Aegypti tempore Cyri Sesostrim, et forte erat cognomen Amasis.

(423, VII.) Abaris de Scythia venit. Barbari de Scythia venerunt, S., V., Fa.; Habaris de Scythia venit, etc., Peta., Pi., Vi., O., Fux., etc.; et in hoc 0879B ultimo sic legimus: Iterum Habaris de Scythia venit in Graeciam in Achaiam; in Lo. habes Barbaris de, etc.; in Lut. ab aris de, etc. Lectionem vulgatam confirmat Pausanias lib. III. Sed hoc etiam facit Suidas, licet tempus adventus istius Abaridis in Graeciam controversum testetur; cum alii ad 3 olympiadem constituerent; alii ad 2; alii, ut Pindarus, ad regnum Croesi Lydorum regis: ad quam opinionem accedit auctor, quamvis in situ varient utcumque libri. Nam Lo. constituit ad Alyattis an. 38: Fa., ut etiam vulgati, ad 41; Peta. ad 43; Pi. ad 46; Vi., O., ad 49. Quid alii codices, non ita occurrit: meminerunt hujus Abaridis Clemens lib. I Strom., Herodot. lib. IV, Strabo lib. VII et XV; Gregor. Nazianz. orat. 20, epist. 10, et in carmine de Virtute, Plato, Lucianus; Ovidius lib. V Metamorph.:

Caucaseumque Abarim, Spercesiademque Lycetum;
et plerique veterum. Abaridis etiam Hyperboreani 0879C meminit auctor ad olymp. 77, quem valde probabile est eumdem esse cum isto. Nemo enim, quod sciam, scripsit duos fuisse ejusdem nominis ex Scythia; sed etsi eumdem diversis temporibus constituat auctor, non est novum, neque absurdum iis, qui Chronica construunt ex diversis auctoribus, idque in rebus non ita certis.

(Ibid.) Phalaris tyrannidem. Occuparant ista sedem circa 30 Alyattis, seu 4 olymp. 51, ut in Fa. et in editis. Adduci non potui, ut ista loco moverem, quamvis in Lo. 36 illius ejusdem responderent; in Fux. et Peta 41; in Pi. 44; in Vi. et O. 47. Suidas ad vulgatum situm accedit, dum ait Phalarim regno totius Siciliae potitum olymp. 52.

(Ibid.) Eugamon. Melius juxta S., L., Pi., Lo., Fragm. Peta., Fa. et septem Vaticanos, quam, ut in editis, Eugamnon; vel, ut in Vi., O., Eugamenon; vel, ut in Peta., Fux., Eugammon: Clemens Alexand. lib. VI Stromat. vocat Eugamen, si Herveto interpreti credimus. Nam Graece est Εὐγάμων: hinc corrige 0879D Marianum apud quem Cygamon.

(Ibid.) Cyrenaeus. Abest ab L., Pi., sed est in aliis libris et apud Mar. et Clement. Alexand. lib. VI Stromat. In Fragm. Peta., Cyrinaeus.

(Ibid.) Eugamon Cyrenaeus qui Telegoniam scripsit. Ita restituimus non sine aliquo dubio, cum antea legeretur Theogoniam, et exstet Theogonia Hesiodi, id est de deorum origine; sed coacti fuimus consensu exemplar. A., Pi., Al., Peta., Fux., Vi., O., Mar., licet duo postremi scribant cum aspiratione Thelegoniam: item Mar. habeat Cygamon pro Eugamon: item Va. Theologiam: item Lo., sex Vaticani et Fa., Tegeloniam, inversis g et l. Ipse etiam Sozomenus Pistorien. in Chron. habet Goloniam, quae vox, licet corrupta, propius accedit ad lectionem nostram, quam ad vulgatam: adde quod simile vidimus circa olymp. 4 de Cynethone poeta. Crediderim autem per Telegoniam significari acta Telegoni, ut Odyssea Homeri 0880A continet gesta Ulyssis patris illius. Nam neminem veterem reperio, qui Telegoniae fecerit mentionem. Caeterum noli an. 2 Croesi ascribere, ad imitationem Vi., O; vel 47 Alyattis, ut Pi.; sed 44 ejusdem potius, ex praescripto Fa. et vulgatorum omnium, quos quam proxime consectantur Peta., Fux., Lo., Fragm., Peta., qui 45.

(Ibid.) Agon Gymnicus, quem Panathenaeon vocant, Athenis actus. In V., Fa., Va., S.: quem Panathen convocavit actus; in Lo.: quem Paenathena convocant actus; in Pi., Vi., O.: quem Punatheneum vocant actus, nisi quod in Vi., O., legitur Panatheneon; in P.: quem Panathenaeon vocant actus, sine Athenis; in Peta., Mar.: quem Panatheon vocant actus; in Fux.: quem Panathena convocant actus apud Athenienses, ubi additur, tunc primum, ut verum est. Jam vero observabis hoc loco quomodo exscriptores saepe committant menda. Nam hic corruptio est duplex, cum ex ultima syllaba vocabuli Panathenaeon conficitur prima syllaba verbi sequentis; unde praeterea pro eon, scribitur 0880B con. Verum de Panathenaeo sacrificio in honorem Palladis apud Athenienses, loquitur Plutarchus in Theseo, et de certamine Musicorum in Panathenaeis in Pericle. De ludis apud Athenienses, qui prius Athenaea, postea Panathenaea nuncupati sunt, Pausanias libro VIII, sed fusius Suidas in voce Παναθηναῖα; quae licet minus integra sint, valent tamen ad stabiliendum quod vulgo in excusis prostat. Prima enim syllaba verbi convocavit seu convocant, avulsa a proxima voce Panathenaeon, corrupte illi adhaesit, e mutato in c, quo nihil facilius. Demum de anno hujus agonis non levis nata contentio. Nam Pi. an. 1 Croesi tribuit; Vi., O., an. 2.; Fa., Mar. et vulgati. an. 45 Alyattis; Peta., Fragm. Peta., Fux., Lo., an. 46, qui est 3 olymp. 53. Nam etiam viri doctissimi constituunt Panathenaea ad illum annum, a quo etiam volunt sumendum initium anni Attici seu Graeci; quia utique receptus apud omnes Graeciae populos. Nullum tamen exstat testimonium apud veteres 0880C certum de anno.

(425, II.) Principium regni Persarum. Longe exsulant a Peta., Fux., Vi., O., Fa., Pi., Lo.

(425, VII.) Aesopus. Notus vir; at non ita nota aut certa nominis orthographia. Nam Hesopus Vi., O.; Hesopus Peta., Fa.; Aesophus Lo. Sed nostram sequatur, qui Suidam, Laertium, Gellium, Plutarchum, Plinium, Cedrenum, Mar. et Graecos imitari volet. Mortem illius contigisse narrant quidam sub Croeso, alii sub Alyatte, alii sub Amase; praeclare cum illis, si in anno convenirent. Nam alii sub 3 Croesi, ut Vi., O.; alii sub 6 Amasis, ut Pi.; alii sub 48 Alyattis, ut Fux., Peta. et Fragm. Peta.; alii sub 49, ut Mar. Credito potius sub 48 ejusdem, ut volunt Fa. et typis commissi.

(Ibid.) Pisistratus. Mutatio facta. Nam olim Pysistratus; sed cum i, sine y, scribendum volunt Lo., Fux., Pi., L., Peta., Mar., Fragm. Peta., et magni auctores, Clemens lib. I Strom., Aemilius Probus, Herodotus passim, Pausan. lib. I, Aristotel. lib. V 0880D Politic. cap. 5. Plutarchus in Solone Πεισίστρατος, et sic Polyaenus lib. I Stratagem., Valer. Max. lib. I cap. 3 et lib. VIII cap. 9, Aul. Gellius lib. XVII cap. 21, Cicero epist. ad Atticum, Frontinus, Lucianus, Aelianus, Athenaeus, Thucydides et alii plerique. Quod de superioribus diximus, hoc idem commune his cum illis, ut vagentur, cum alia quidem exemplaria sedem assignent ad an. 1 Croesi, ut Peta., Fux.; alia ad an. 2, ut L., A., Antonin. et Vincen.; alia ad an. 4 ejusdem, ut Vi., O.; alii ad an. 49 Alyattis, ut Lo. Malui cum editis Fa. et Mar. ad an. 48; nil enim legi apud ullum veterum quod mutationem suadeat. Immo videtur confirmari antiquus situs auctoritate Plutarchi, dum ait in Solone Pisistratum tyrannidem occupasse Comia archonte, quem Sigonius vult incidere in an. 3 olymp. 52, et 2 anno post urbe ejectum: a quo non discrepat Herodotus lib. I, ubi ait Pisistratum secessisse in Eretriam, quae est urbs 0881A Thessaliae, unde suspicor auctorem, dum ait eum in Italiam profectum, pro Eretriam legisse Etruriam, quae est regio Italiae satis nota. Difficile autem est aliquid certi colligere ex annis, quibus regnavit, quia in hoc non parum dissident scriptores. Heraclides apud Aelianum vult regnasse annos 33; Justin., lib. II, annos 34; Aristoteles, lib. V Politic. cap. 12, annos 17, et filios ejus annos 18.

(Ibid.) Anaximenes physicus philosophus agnoscitur. Vocem philosophus delendam volunt Peta., Vi., O., Fa., Pi., Lo., Mar. Aliunde enim assutam intelliges ex Fux., ubi post agnoscitur addita est. Haec autem communiter ad secundum Croesi revocantur: sic enim Peta., Fragm. Peta., Fux., Lo., quibus accedunt editi, qui enim ab his dissentiunt, et inter se dissident, ut Fa., Mar., qui ad 1 Croesi; Pi., ad 6 Amasis, ex adverso 1 illius Croesi; Vi., O., ad 7 ejusdem; Laert. lib. II ait natum olymp. 63, et mortuum eo anno quo Sardis capta.

(Ibid.) Stesichorus poeta. Stersicorus Fa., et deest 0881B vox poeta; Ethesicorus Pi.; Stesicorus Lo.; Sthesicorus Fux.; sed vulgata caret dubio, cum sit Ciceronis, Athenae, Plinii, Pausaniae, Melae, Thucydidis, Quintiliani et omnium veterum. Idem statuito de horum situ, quod de superiorum, assignari nimirum circa 2 Croesi in Peta., Fragm. Peta., Fux., Lo., Fa. et editis, licet Mar. circa 4; Vi., O., circa 8 Croesi; Pi. ad 7 Amasis.

(Ibid.) Simonides. Quia haec mutuo sese consequuntur, idem de eorum sede decernendum, quod de superiorum diximus, annumeranda scilicet ad 2 Croesi, consentientibus Peta., Lo., Fragm. Peta., Fa. et editis, quamvis Mar. ad an. 5; Vi., O., ad 8 Croesi; Fux. ad 1 ejusdem; Pi. ad 7 Amasis.

(Ibid.) Chilon, qui de septem sapientibus ephorus in Lacedaemone constituitur, id est, respector. Pro Chilon, in Vi., Lo., Peta., Fux., Mar., Chilo, ut etiam August. lib. XVIII de Civitate cap. 25, Laert. lib. I, Plutarch. in Convivio 7 sapient.; sed prior 0881C est aliorum exemplarium, Pausaniae lib. X, et Suidae. Tota autem haec sententia, prout jam reposuimus, antea in duas misere erat discerpta non tantum interpunctione et laterculo, ut in editis et aliis, sed et nonnullis verbis interpositis. Nam illa, Chilon qui de septem sapientibus fuit, sunt in impressis, Lo. et Fa., circa an. 3 Croesi collocata; sequentia vero, ephorus in Lacedaemone constituitur, id est respector, circa annum 6 Croesi; in Vi. Ad an. 9 Croesi; sic leges: Chilo, qui de septem sapientibus fuit; postea interponitur Macedonum 9, Amyntas annis 50. Deinde ad an. 10 Croesi: Ephorus in Lacedaemone constituitur dispositione communis gentis. Apud Marianum vero ad an. captivitatis 35, seu Cyri 5, adhibito puncto distinguebantur sic: Chilo, qui de septem sapientibus fuit; et deinde velut diversa sententia, Ephoros in Lacedaemone. Quia ergo a puritate Eusebii plurimorum aliorum integritas pendet, laboranti sic succurrimus, duce ratione, comite vero auctoritate: ratione, inquam, quia certo constat ex Diogene, Laertio 0881D in Vitis, et aliis, Chilonem factum fuisse ephorum apud Lacedaemonios, circa 55 olymp.; auctoritate vero codicum Pi., L., Peta., Fux., in quibus unica est sententia, licet in Pi. pro ephorus legatur ephoros; in Peta. ἔφορος; in Fux. e . . . opoc; sicut in V. Odopo; in Va. Odopoch; in Lo., Fa., Odopoc. Librarii enim dum quae legunt, minus capiunt, ubi advertissent circa olympiad. 5 ab Eusebio actum de creatione apud Lacedaemones magistratus nuncupati ephori, putarunt vitandae repetitionis causa substituendum Odopo vel quid simile. Verum quam imperite, judicabit qui singula discutiet. Nam licet ὁδοποῖος, id est curator viarum, nomen fuerit magistratus apud Athenienses, nusquam tamen apud Lacedaemonios legitur habuisse locum: forsan illud Odopoc est vox corrupta ab ἔφορος cum P Latinorum et ρ Graecorum eodem modo formentur. Videbantur autem delenda illa, id est respector, licet ephorus hoc idem significet, 0882A quia sic jubent L., M., V., Va., Peta., S., P., Lo., L., O., Vi., Pi., Fa., quorum vice adjectum legimus dispositione communis gentis in illis quatuor L., Vi., Pi., O.: tamen solita religione, ne quid nisi absurdum deleamus, retardamur. Denique haec nos locamus ad 3 Croesi; ut quid enim discedamus ab editis et veteribus illis membranis Lo., Fa., Pi.? Neque enim exspectandus est omnium codicum consensus, cum in rebus difficilioribus dissentiant, unde nec mirandum sit Vi., O., ad 9 Croesi.; Mar. ad an. 7; Peta., Fux., ad 5 reponant.

(427, I.) Olympias 55. Omnes libri conveniunt, ut annus primus Cyri in annum 1 olymp. 55 incurrat, quod auctor lib. X de Praepar. cap. 2 confirmat auctoritate Diodori, Thalli, Castoris, Polybii, Phlegontis.

(427, IV.) Cyrus Hebraeorum, etc. His multiplex assignatur sedes. Nam in Peta., Fa., Vi., O., ut etiam in editis, occupant laterculum oppositum anno 30 captivitatis, quod esse ex mente Eusebii testatur 0882B Ado, dum scribit: Eusebius in temporum libris, 30 annos ab eversione Hierusalem usque ad initium Cyri regis Persarum computat: et in eumdem illum annum rejicit Marianus. At Lo. in 29 an.; Pi. in 32. Simili haud dubio codice usus est Beda. Ait enim, anno 2 Cyri, templi fundamenta jacta, et juxta Chronicum Eusebii anno incensionis ejus 32, quam etiam supputandi rationem iniit Theophilus Antiochenus. Nos vero summe probamus lectionem Fux., qui in laterculo 31 an. captivitatis recondidit, qui primus Cyri est. Neque enim dubitamus haec sumpta ex secundi Paral. ultimo, et Isai. I, et quod auctor intellexit de anno 1 Cyri, ratione imperii Persarum, plerique putant intelligendum de ejus anno primo ab expugnata Hierusalem, ut loquuntur, in qua Esdras et Judaei degebant: quod contigit ubi continentem universum suae ditionis fecisset, scribit Herodot. lib. I, seu universa Asia subacta, Joseph. contra Apionem. Et colligitur ex Xenophonte scilicet circa an. 0882C 2 vel 3 olymp. 58, a quo coepit imperare Judaeis, et solvere eorum captivitatem. Nullus enim est veterum, qui scripserit certum annum, quo Babylon fuit expugnata: non tamen prius fuit dominus Judaeorum, quam ipsius Babyloniae.

(429, IV.) Prophetabant Aggaeus et Zacharias quo tempore, etc. De his non idem omnes codices. Nam in Fa. et Lo. verba haec prophetabant Aggaeus et Zacharias penitus absunt: in Peta. et Pi. spatio aliquo et situ distincta, ita ut priora sita sint in Peta. ad an. 36 captivitatis; in Vi., O., ad 34. Quae vero succedunt quo tempore, etc., in Pi. ad an. 37; in Vi., O., ad an. 41; in Peta., Fux., Lo., Fa., ad an. 38 captivitatis. Clemens lib. I Stromat. ait hos duos prophetasse sub hoc Dario; sed parum interest, cum hoc loco non tam annus quam tempus sit considerandum, scilicet an diu prophetarint.

(Ibid.) Clari habentur. Clari habebantur M., A., Lo., L.

(429, VII.) Xenophanes Colophonius. Aenophenes 0882D Mar. Ascribenda praeterea monent Fa. et vulgati 7 Croesi, quibus assentimur, licet non faveant reliqui libri scripti, ut Lo. qui 8 Croesi; Peta., Fux., Fragment. Peta., Pi., Mar., qui 9; et Vi., O., qui 10. Laert. lib. IX, ait eum claruisse circa 60 olymp. Corrige Mar., ubi Aenophenes pro Xenophanes.

(Ibid.) Ea quae de Croeso. Fixi haec circa an. 9 Croesi, ope membranarum Lo. et Fa., quibus sese conformant editi: alii ita nutabant ut Mar. ad an. 13 Croesi; Peta., Fux., Vi., O., Fragm. Peta., ad an. 10; Pi. ad 11, reponant: hi duo addunt his fuere temporibus, quasi significent annum non esse certum.

(Ibid.) Templum Apollinis Delphici. Editi, sicut Fa. et Mar., hoc constituunt ad an. captivit. 39, seu 1 olymp. 57; Vi., O. et Lo. ad an. 3 olymp. 57; Pi. ad an. 2 olymp. 58; Fux., Peta. ad an. 1 ejusdem olymp., qui erant sequendi, quia his astipulatur 0883A auctoritas Pausaniae lib. X, qui hoc incendium contigisse narrat ipso anno: κατεκαύθη δὲ, inquit, Ἐρεικλείδου μὲν Ἀθήνῃσιν ἄρχοντος, πρώτῳ δὲ τῆς ὀγδοῆς ὀλυμπιάδος ἔτει καὶ πεντηκοστῆς, ἣν Κροτωνιάτης ἐνίκα Διόγνητος: tamen typographus retinuit antiquum situm contra nostrum praescriptum.

(Ibid.) Croesus adversus Cyrum, etc. Licet varient libri in certo anno horum notando: nam Vi., O., Fa. et septem Vaticani assignant illa ad an. 10 Croesi, sicut olim vulgati, et ut refert Antoninus ex Eusebio, Lo. ad an. 11, Pi. ad an. 24. Mar. ad an. 15, nihilominus duximus sequendos Peta. et Fux., qui ea constituunt ad an. 12; quod colligitur ex Herodoto lib. I, dum ait Apollinem respondisse Croeso expugnationem Sardium dilatam fuisse per tres annos serius, quam fata destinarant. Ad extremum in Fux. post verbum iniit, addita sunt haec, Apollinis responsis credens et victus est, quae sumpta videntur ex Herodoto.

(Ibid.) Cyrus Sardis capit. Sic castigavimus hunc 0883B locum pro Cyrus Sardis capitur, sicuti monent A., M., L., V., S., Fa., Peta., quinque Vaticani, Fux., Fragment. Peta., Ven. et Lut., ad quos accedunt proxime tum O., Vi., Pi., ubi habes Cyrus Sardos capit, tum. Mar., ubi Sardeis capit, et Lo., Cyrus Ardis capit. In duobus Vatican., Sardienses capit. Nam plerumque Latini accusativos plurales ad Graecorum imitationem formare solent, ut omneis pro omnes. Nihilominus communis illa lectio Sardis retinenda, tum quia hujusmodi voces Trallis, Syrtis, Sardis et similes eamdem sortiuntur terminationem, tam in accusativo, quam in nominativo, juxta placita Grammaticorum, praesertim cum Latini, ut Virgilius et alii, εὐφωνίας ergo, tris pro tres dixerint, ut observat Gellius lib. XIII cap. 19, tum quia idem est ac quod ait olymp. 111, Alexander urbem Sardis capit, sic etiam habet Solinus: quamvis autem editio Pictaviensis Sardas habeat, Vinetus tamen in suis castigationibus nondum typis mandatis (quae penes 0883C nos sunt) legit ex ms. Sardis, et sic video Antoninum referre locum Solini lib. IV Hist. cap. 1, Sardis. Sic Hieron. in cap. Daniel. XI, et Strabo lib. XII Geogra., quidquid vertat interpres Sardas, Graece tamen Σάρδεις habet, et Dionysius Halicar. de Demost. acumine, Σάρδεις ἐλθόντες. Quo jure autem pro capitur legendum proponamus capit, inde petenda est ratio, quod urbem Sardis et Croesum Cyrus ceperit. Nam ut inquit Horatius, erat illius sedes regia, lib. I Epist.:

Quid Croesi regia Sardis.
Cujus rei locupletissimi testes Herodot. lib. I, et Ctesias in Persicis, ubi agens de Cyro, καὶ ὅτι στρατεύει Κύρος ἐπὶ Κροῖσον, καὶ πόλιν Σάρδης; et Solinus loco citato: cum Olymp. 58, inquit, victor Cyrus intrasset Asiae oppidum Sardis, ubi tunc Croesus latebat, etc.; et hinc corriges Vincentium, qui loede nimis Fardis pro Sardis. Porro licet certa sit expugnatio hujus urbis per Cyrum, tamen annus illius non adeo 0883D certus est ex libris. Nam Lo. et Fa. simul cum sex Vaticanis et editis reponunt circa annum 14 Croesi; Vi., O. circa an. 10 ejusdem; Mar. circa an. 16 Cyri; 1 Vatic., Fux., Pi., Peta., circa an. 15 Croesi, seu ultimum ejusdem, qui est primus olymp. 58. Hos posteriores duximus imitandos tum quia Solinus Sardes captas refert primo illo anno olymp. 58, tum quia constat ex Herodoto lib. I Cyrum cepisse Croe sum una cum Sardis.

(Ibid.) Thales moritur. Haec antea extra ordinem in excusis, sicut etiam in Lo. et Fa. ad 13 an. Croesi, et 3 olympiadis 57, vel etiam, ut in Vi., O, ad 11 ejusdem. Cum enim auctor dixerit vixisse illum usque ad 58 olympiadem, nihil obfuit, quin potius sequeremur Pi., Peta., Fux. et Fragm. Peta., qui constituunt ad an. 15 Croesi, qui est primus annus olympiadis 58. Nam etiam Laertius libro I ait cum defunctum olympiad. 58.

0884A (Ibid.) Croesus a Cyro, etc. Non hic fluctuandum, ubi reponas, cum de periodo regni Croesi sermo sit, quae illi an. 15 regni obtigit, in quo etiam omnes libri mire conveniunt.

(Ibid.) Harpagus. Harpalus, Al., So.; Arpacus, Pi., Vi., O.; Arpagus, Lo., Peta., Fa., Fux., Fragm. Petavii. Nostra lectio est sine dubio retinenda ei, qui volet sequi Herodotum, Suidam, Pausaniam, Mar. et alios: de Harpago hoc plura Justin. lib. I, Pausan. lib. II.

(Ibid.) Harpagus qui . . . . . dimicat. Haec situ disturbato habebantur an. 12 Cyri in vulgatis; vel anno 11 in Vi., O.; vel 13 in Lo.; vel an. 10 Amyntae apud Mar. Maluimus sequi Pi., Fux., Peta., qui habent ad an. 16 Cyri. Nam Herodotus lib. I docet Ioniam subactam ab Harpago post Croesum devictum.

(431, III.) Theognis. Sic ex Al., V., pro Theognus, ut in impress.; vel Teognus, ut in Vi., O.; vel Theogenius, ut in A., P., M., Va., Fux.; vel Theogonus, ut in L., P.; vel Theonius, ut in Fa., Lo., S.; vel 0884B Theognes, ut in Mar.; vel Theognius, ut in Peta. Nam, ut nos, scribunt Plutarc. lib. de Stoicor. Contrarietate, Athenaeus lib. VI, et Suidas, qui tradit eum natum olympiade 59 et vixisse simul cum Phocylide, quod convenit cum nostro auctore. Ejus exstant opera. Porro varii laterculi hunc ad se trahunt, ut 15 Croesi in Vi., Lo., O.; an. 9 Amyntae in Fa., Fux.; 10 ejusdem in Peta. et cusis; 13 in Pi.; 17 apud Mar.

(Ibid.) Pisistratus secunda, etc. Quia haec illum laterculum ex adverso anni 11 Amyntae in editis occupant, satius nobis visum ita relinquere, quam aliorum vestigia sequi. Nam in Pi. respondent an. 13 Amyntae, in Fux. an. 1 Croesi; in Peta., Vi., O., Fa., Lo., an. 13; in Fragm. Petavii et Mar. an. 15 ejusdem; nec enim ullus auctor contrarium urget. Videbatur sequendus codex Pi., cum ab eo anno usque ad regnum Hipparchi et Hippiae filiorum Pisistrati numerentur tantum anni 17, et testimonio 0884C Aristotelis libro V Politic. cap. 12 constat ipsum Pisistratum exercuisse tyrannidem annis 17, postquam ultimo est potitus regno.

(Ibid.) Pherecydes. Pherocides. V., S., Fa.; Pherecidis, Pi.; Ferecides, Vi., O., Lo., Fux.; Feretides, Vincen. tom. I; Pherecides, Mar. Nostram lectionem sequuntur Eusebius de Praepar. lib. X cap. 2, καὶ τὸν Φερεκυδὴν δὲ Σύριον ἀναγράφουσιν; Cicero libro I de Nat. deorum, Plutar. in Sylla, Plin. lib. VII cap. 36, Athenaeus lib. XII, Clemens lib. I Strom. In impres. antea erat scriptum Pheraecides cum ae pro e, et i pro y, sed infra reperies ad olymp. 81 per e et y, sicut Pausan. lib. I et supradicti auctores. Discedunt ab invicem exemplaria, cum alia circa 15 Amyntae, ut Vi. O., sedem his assignent; alia circa 8 ejusdem, ut Lo.; alia circa 11, ut Fa.; alia circa 12, ut Fox.; alia circa 17, ut Pi. Nolim ab editis, quos video unanimes, recedere, qui circa 13 Amyntae, praesertim cum a vetere membranaceo Peta. juventur.

0884D (431, VI.) Vincula taurea, fustes. Vincula, taureas, fustes. L., A., P., V., Lo., Pi., Vi., O., Fux., Sa., Vincen., Comestor. At in A. post fustes est adjectum batos plumbatas taurea scutica, id est taurino corio: de quibus II Mach. VII, taureis et flagris cruciatos, et Graece μάστιξι καὶ νευραῖς αἰκιζομένους. Juvenalis Satir. 6:

Taurea punit
Continuo flexi, etc.

(Ibid.) Latomias. Lautumias, A., L., Peta., Fux., Vincen.; laotumas, Fa.; latumias, P., Vi., O., P., Sa., Comestor; lautomias, Au.; laotomias, Lo.; laotomas, V.; lautumas, Va., M.; laotumias, Ven. et Lut.; latomias et carcer latomiarum apud Livium lib. II, decad. 4; latomia et latumiae utrumque apud Suidam. Sed prius lingua Siculorum, auctore Asconio Paediano in orat, 3 cont. Verrem, et, ut addit, idem est, ac lapidicina, id est, loca caesis lapidibus exacta: quod intelligitur 0885A ex notione vocis. Λᾶς enim lapidem, τομὴ vero sectionem significat: unde Festus in voce Latumia: Latumias, inquit, ex Graeco et maxime Syracusanis, qui latomias et appellant, et habent ad instar carceris, ex quibus locis excisi sunt lapides ad exstruendam urbem. Minus recte lautuma Isidorus lib. V de Originibus cap. 27, ubi videtur referre verba ipsa nostri auctoris: Est, inquit, lautumna supplicii genus ad verberandum aptum, inventum a Tarquinio Superbo ad poenas sceleratorum; iste enim prior lautumnas, tormenta, fustes, metalla, atque exsilia adinvenit. Nostra lectio est receptior, et legitur apud Idacium, Themist. lib. I Rerum Graec.; et Cicer. act. 5 in Verrem: Latomias, inquit, Syracusanas omnes audistis, opus est ingens, magnificum regum, ac tyrannorum: totum est ex saxo in mirandam altitudinem depresso, et multorum operis penitus exciso; nil tam clausum ad exitus, nihil tam septum undique, nil tam latum ad custodiam, nec fieri, nec cogitari potest: nisi velis cum Lambino in 2 editione, legendum esse lautumias, ut 0885B in Poenulum Plauti testatur veteres codices Plauti habere lautumiae. Nam in Captivis legimus latomia, quas lapidicinas et lapidarias vocat: et sane ex his verbis Senecae lib. IX, controvers. 4, ne quemquam vestrum decipiat nomen lautumiae (nam sic rectius quam ut olim laotumiae), minime lautares est, discimus veteres Latinos dixisse lautumiae. Nam non est novum ut λάο Graecorum, Latini reddant lau, ut Laucon pro Laocoon, Laudicea pro Laodicea, Laumento pro Laomento, Laumedon pro Laomedon. Foeditatem hujus carceris Syracusani describit Thucydides lib. VII, et vocat lithotomias. Nam λίθος lapidem significat; hinc legimus lithomiam dici lapidicinam, ut a latomia lapidicidae vel lapidicidae dicti sunt latomi.

(Ibid.) Exilia, metalla. Adjecimus metalla juxta A., L., P., Au., Pi., V., Fa., Peta., Fux., Vi., O., Idac., Isidor., Vincen., Comest., Glarean., Dionysium Halycar. At in A. consequenter post metalla, legitur vel classes ignium: sed istud esse additum a 0885C librario, satis manifestum est.

(Ibid.) Gabios, Suessam. In L. Gabios, Veios, Suessam; in Ven., Lut., Gabios Suessan per n in fine, pro m.

(Ibid.) Volscos. In Fa. hic quidem Vulgos, sed circa olymp. 71 Voscos; in Vi., O., Volcos hic, sed ibi Volscos; in Pi. hic quidem Vulcos, sed alio loco Vulscos; in Peta. Vulscos utrobique. Lectio nostra receptior est, et apud Livium, Virgilium, et alios veteres. Non desunt tamen, qui saepe legant Vulscos, sicut etiam Graeci, ut apud Paeanium Βολοῦσκοι et Βουλοῦσκοι, apud Dionysium Οὐολοῦσκοι.

(Ibid.) Subegit. Elegantius quam subjecit ex A., L, V., P., Lo., Pi. et Eutropio.

(433, II.) Thomyris. Tamiris in V., P., Lo., Mar., sicut etiam Frontinus lib. II; Thamaris Vincen. tom. I; Tamris, V., O.; Thonyris, Ven. et Lut.; Τόμυρις, seu Τώμυρις, sive Tomyris apud Herod. lib. I, Polyaenum lib. VIII Stratagem., Valer. lib. IX cap. 10, Hierony. in I Zachar., Oros. lib. II cap. 7: cujus 0885D tamen ms. habere Thameris et testantur notae Bongarsii in Justinum. At Justinus antiquus lib. I sequitur nostram lectionem; restitutus habet Tamyris, sicut Jornandes lib. Rer. Geticar., et Fre. Thamiris, referens ipsum Pompeium Trogum, ex quo Justinus omnia in epitomem composuit. Parum inter se discrepant chirographi et editi in constituenda his sede. Nam Peta., Lo., Fa. ascribunt anno 60 Judaeorum; Vi., O. et Fux. an. 23 Amyntae, qui jacet ex adverso illius 60 Judaeorum; at editi an. 59 Judaeorum, qui imitantur veterem membranam Pi.

(Ibid.) Thomyris regina Massagetarum Cyrum interfecit. Pro Massagetarum Cyrum interfecit, in A. Massagetarum interficitur, in Fragm. Peta. interficit. At apud Vincen. tom. I, Massagetarum occisa est; sed in utroque corrupte. Nam prius constat ex Herod. lib. I, Justino lib. I, Hieronymo in I cap. Zachariae, Mar, et aliis quamplurimis.

0886A (433, III.) Pythagorae Magister. Deest in V., Va., S., Peta., Fux., P., Pi., O., Vi., Lo. et tribus mss. Fab. ac Mar. Verum Plin. lib. II, cap. 79, vocat Pherecydem Pythagorae doctorem, et Eusebius lib. X de Praeparatione cap. 2, ᾧ μαθητεῦσαι τὸν Πυθαγόραν φασὶν, dum loquitur de Pherecyde: Suidas tradit Pythagoram ab eo institutum.

(Ibid.) Hibycus carminum scriptor agnoscitur. Desunt in V., S., Va., L., Pi., Fa., Lo.; at substituimus Hibycus loco antiquae lectionis et Marianae Hippicus, juxta codices M., Fux. et Peta., licet in hoc sit Hibicus sine y. Deinde lectio confirmatur ex Suida, qui tradit Ἴβυκον scriptorem vixisse circa olymp. 54. Fuit hic poeta magni nominis, adeo ut genus metri ab eo Ibycum dictum sit. Illius poetae meminerunt, aspiratione inscribendo praetermissa, Plato in Parmenide, Cicero lib. IV Tuscul. quaestionum, Pausanias lib. II, Ἴβικος, Athenaeus saepe: cujus quaedam carmina exstant excusa Graece et Latine apud Henricum Stephanum, et de quo Ausonius 0886B noster,

Ibycus ut periit, vindex fuit altivolans grus.
Vide Antipatrum in ejus Epitaphio. De Ippico autem poeta quis mentionem usquam fecit? in Vi. et Fre. legis Hyppicus; in Peta. autem annumeratur 15 Croesi; in Fux. 12 Amyntae; sed in Vi., O., 14 ejusdem, cui adjungendi typis editi.

(Ibid.) Phocylides. Phocyllides, Mar.; Pocilides, Lo., Fa.; Pocyllides, Peta., Fux.; Proclides, Pi.; Sophocles, O., Vi, sed corrupte, ut ex iis, quae inferius subjicientur, apparebit.

(Ibid.) Simonides, etc. Quo propendeat mens, cum alii codices 15 Croesi ut Peta.; alii 14 Amyntae, ut Fux., Lo., Fa.; alii an. 11, Mar.; alii 19 ejusdem, ut Vi.; alii 21, ut Pi.? sed malim editorum partes sequi, qui ad 16.

(Ibid.) Anacreon, etc. Coercui ista ad. an. 20 Amyntae, seu 3 olymp. 61, ne discederem a vulgatis, 0886C quorum ego consensum amplector, ut aliorum odi dissidium. Nam Peta., Lo., ad an. 17 Amyntae; Fux., Mar. ad 18; Vi., O., Fa., ad 21 ejusdem. Suidas testatur quidem vixisse tempore Polycratis Samii tyranni, sed addidit olymp. 52.

(Ibid.) Apud Samum, etc. Retinui ista in laterculo illo opposito anno 22 Amyntae. Sic enim Fa. et excusi: quid enim in tanta chirographorum dissensione, cum alii anno 19 Amyntae, ut Lo., Mar.; alii 21., ut Peta., Fux.; alii 27, ut Vi., O., Pi.?

(Ibid.) Pantagnostus. Pantagnostis Lo., Pantagnotus Pi., Pantagnistus Fa., Pentagnosius Mar. Vulgata retinenda, cui accedit Herodot. lib. III, Pantagnotus.

(435, II.) Cambysen istum. Posterior vox istum deest in Fa., Peta., Vi., O., Lo., Pi., Fux.

(Ibid.) Hebraeis secundum Nabuchodonosor. Sic restituimus ex M., L., A., V., S., P., Lo., Pi., O., Vi., Fa., Peta., Fux., Mar. Beda, Fre., Albert. et Hugo. Floriacen. in suo Chronico ms. quod est penes clarissimum Petavium. Idem Albertus in Chron., qui 0886D ista ad verbum referunt pro Hebraeis et Nabuchodonosor, ubi et, pro 2.

(Ibid.) Conscribitur. Contexitur. Lo., Fa.

(435, III.) Samii, etc. Castigabis Mar., ubi sandice Archiam condiderunt, etc.; et in Lo. Samudice Archiam, etc., cum varia hic codices legenda proponerent de situ horum. Nam Lo. anno 21 Amyntae ascribit; Peta. Fux. an. 23; Fa. an. 24; Mar. an. 28; Vi., O., Pi., an. 30. Steti ad an. 25, ne ab editis recederem in re incerta.

(Ibid.) Pythagoras physicus, etc. Nescio an metempsychosin Pythagorae codices voluerint exhibere, dum eum collocant modo in an. 24 Amyntae, ut Peta., Lo.; modo in an. 25, ut Fux.; modo in. an. 26, ut Mar.; modo in an. 31, ut Pi.; modo in an. 32, ut Vi., O. Sed quid necesse amovere ab an. 29, in quo reposuerunt eumdem Fa. et editi?

(Ibid.) Hypparchus, etc. Sic ex S., V., P., Al., Pi., 0887A Fux., Peta., Lo., Vi., O., So., Vincen., etiam ex sequentibus, ubi de eodem tyranno agitur, communi reliquorum exemplar. assensu, quibus astipulantur Herodotus, Plutarchus, Ptolemaeus, Aelianus, apud quem Hiparchus, et alii, pro Hirpacus, ut in editionibus Basil., vel Hyrpacus, ut in Ven. et Lut., vel Hipparchus, ut in Peta. Haec praeterea in aliis deposita sunt ad an. 25 Amyntae, ut in Vi., O.; in aliis ad an. 26, ut in Peta.; in aliis ad an. 28, ut in Lo.; in aliis ad an. 29, ut in Fux; in aliis ad an. 36, ut in Pi. Sed ne quod inconstantiae argumentum demus, nolim ab editis discedere, praesertim cum faveat chirographus Fa., qui cum illis ad an. 30 Amyntae collocat. Nec obstat auctoritas ullius veteris scriptoris: immo firmari videtur auctoritate Aristotelis lib. V Polit. cap. 12, dum, ut diximus, scribit Pisistratum horum patrem regnasse annis 17; vix plures reperies si numeres ab anno 2 olymp. 59, quo ipse Pisistratus tyrannidem resumpsit. Adde quod teste Herodoto lib. VI, Hippias expulsus est anno 4 regni, quo etiam 0887B Hipparchus ejus pater interficitur.

(435, IV.) Qui eos regnabat. Qui eis regnabat, So.; sed desunt in A., L., M., Peta., Fux, P., Pi., Vi, Lo., Fre., Mar., Fa., Beda: ideo videbantur rejicienda, nisi hujusmodi loquendi formula apud Latinos auctores recepta esset; sic enim Virgilius lib. VI Aeneid.:

Regnandam acceperat Albam;
et:

Tellus quondam regnata Lycurgo.
Nec tantum regiones vel urbes regnari dicuntur, sed etiam gentes: sic apud Tacitum et Plinium, regnata feminis gens; simile quid usui Graecis, qui βασιλεύεσθαι ὑπό τινος dicunt.

(435, V.) Aegypti XXXVII dynastia, in qua Persarum rex: obtinuit quippe, etc. Aegypti dynastia Persarum obtinuit quippe, etc. Sic legunt Fa., Peta., Fux., Vi., O. et tres mss. Fab., A., V., P., Lo., Mar.; verum in Pi. totus hic paragraphus deficit.

0887C (Ibid.) XXVII dynastia, etc. Haec prius erant sita ad annum 1 olymp. 64, seu an. 7 Cambysis, cum debuissent respondere an. 3 olymp. 63 et 5 Cambysis, prout in eum annum incidit 42 annus Amasis regis Aegyptiorum. Sed erroris causa fuit, quia incuria librarii contexuit in serie Amasis annos 43, sicut in Fux. deducuntur anni 44. Necesse est autem, ut Amasis incidat in 5 Cambysis, ut vult auctor disertis verbis. Antoninus, dum citat hunc locum, ait, hanc dynastiam secundum Eusebium in Chronicis defecisse anno 6 Cambysis: unde constat jam olim librarios hic hallucinatos; immo quod magis nobis dolendum, typographus, nostra correctione neglecta, veterem errorem secutus est.

(Ibid.) Cambyses. In Vi., O., Fa., Fux., Lo., V., Va., Cambises sine y, sed nefas fuit discedere a caeteris Mar. et Fre., cum jam receptum sit apud Pausaniam, Strabonem, Plinium, Xenophontem, Suidam, Hieronymum, Justinum, Aelianum, Eusebium libris de Demonstr. et de Praeparat., Lucianum et 0887D apud omnes bonos auctores.

(Ibid.) Cambyses in an. quinto regni sui. Facta est accessio voculae in, sic dictantibus A., M., Lo., Peta., Fux., Vi., O., Vinc., licet in Peta. et Fux. Pro an. 5 repositum sit an. 6, in Mar. an. 8.

(437.) Duo fratres Magi, etc. In Vi., O., Mar., post Cambysem tres fratres regnaverunt menses 7; post., etc. in L., Pi., post Cambisem duo fratres magi regnaverunt mensibus 7; post., etc. Otho lib. II, cap. 16, videtur habuisse codicem, ubi pro menses 7 erat scriptum, annis 3, mensibus 7, sed mendose. In Peta. deest duo; in Lo., Reges duo fratres magi regnaverunt menses 7; post, etc. Hinc Beda lib. de Ratione temporum: Inter Darium et Cambysem regnasse duos fratres magos in libris Chronicorum Eusebii reperimus. Idem Sulpitius lib. II, licet non citet Eusebium.

(Ibid.) 1 Persarum duo fratres magi mens. 7. Quod legem quam mihi dixeram, ut intra librorum septa 0888A me continerem, quasi voti immemor transiliam, mihi aegrum, sed tibi lector, licet novum, venia tamen non indignum videbitur. Olim nullus dabatur his magis annus in serie annorum, sed primus annus Darii erat illis oppositus, et secundus iterum repetebatur. Nos existimavimus necessarium illum annum magorum, ut ita nonnullis absurdis quae alioquin nascuntur, occurrerem: quorum primum, quod cum illi duo magi septem mensium spatio imperium Persarum tenuissent, nulla tamen antea ejus rei ratio habebatur in illa serie: praeterea cum non nisi triginta sex anni regno Darii assignentur, revera tamen librarii plures illi tribuunt, ubi secundus ejus annus bis computatur in serie; tertio quia nihil absurdius, quam unum et eumdem annum pro duobus computari, atque uni et eidem anno unius regis binos aliorum regum annos respondere: quasi unus annus Darii binos aliorum aequaverit, seu consumpserit. His ergo ut mederer, aliquod horum nobis fuit seligendum. Primo aut necesse fuit Dario prorogare novum 0888B et inauditum annum, ut dicatur 37 annos regnasse, et simul etiam expungere haec, quae olim addebantur: Ideo secundus hic annus his ponitur, quia unus in magorum fratrum septem mensibus computatur. At hoc est absurdum et illud veritati historiae adversatur: nec solum auctoritati nostri auctoris, sed etiam veterum historicorum, et praecipue Herodoti, qui circa illa tempora vixit, et qui libro VII ait hunc Darium supremum diem obiisse, sex et triginta annis regni expletis: deinde hoc remedio non consulitur rei summe alioquin necessariae, scilicet ut secundus Darii et annus primus olympiadis 65 concurrant invicem. Nec prodest, si dicas hos 7 menses magorum computari inter annos 8 Cambysis, sicut videtur sentire Herodotus lib. III, dum scribit an. 8 qui tribuuntur Cambysi, confici et impleri ex 7 annis et 5 mensibus, quibus ipse regnavit, et ex 7 mensibus magorum. Semper enim manent caetera absurda, et ipsa auctoris verba adversantur penitus. Minus 0888C etiam facit, si dicas auctorem forsan tribuere Cambysiannos 9, sicut facit Sulpitius lib. II, et ut olim prae se ferebat regum series quae huic Chronico est praefixa, quasi annus iste, quem magis ascribi placet, sit annus 9 Cambysis. Nam et contextus auctoris, et caetera absurda pugnant ex adverso.

Secundo aut removenda sunt ista, Olympias 65, in qua Persarum regis Darii filii Hystaspis fuit annus 2. At auctor illud ponit propter auctoritatem divinae Scripturae, tamquam quartum sui Chronici firmum fundamentum, tam in praefatione et circa annum Abrahae 1983, et Christi 30, quam etiam hoc loco et lib. X de Praeparat. cap. 3. Demum cum ad annum 15 Tiberii colligitur summa annorum 548, ab an. 2 Darii, necesse est annum 2 Darii et initium olympiad. 65 mutuo sibi respondere. Etenim ab anno 1 olympiad. 65 usque ad quartum olympiadis 201, cui ex opposito respondet annus 15 Tiberii, numerantur 136 olympiades. His si adjungas 64, quae annum 2 Darii praecesserunt, prodibit ea summa 201. Ad haec 0888D certo tenendum, nullo refragante libro, annum 1 olympiadis 64 concurrere cum anno septimo Cambysis, nec plures nec pauciores tribui Cambysi annos, quam 8, ut habent vulgares libri: unde nisi interjiciatur annus inter Cambysem et Darium, fieri nequit ut annus primus olympiad. 65 respondeat secundo Darii. Codices Pi., L., O. et Vi., nullum quidem constituunt annum in serie magorum: sed tamen in hoc aliis excellunt, quod non computant bis secundum annum Darii: unde fit ut perpetua sit differentia inter eos et alios libros, in annis Persarum et situ olympiadum usque ad finem regni Persarum, seu ad olympiadem 112. Nam dum 65 olympias in illis incipit anno 3 Darii Hystaspis, sicut in vulgatis anno 2, fit ut olympias 78 sit in illis ad an. 19 Xerxis, cum in vulgatis et aliis sit ad annum 18: fit etiam ut in illis tribus sextus, seu ultimus annus Darii filii Arsami, qui fuit ultimus rex Persarum, incidat 0889A in an. 2 olymp. 112 et in an. 6 Alexandri, cum in aliis sit in an. 3 olymp. 112 et ad an. Alexandri 7, et merito juxta ipsum auctorem. Hinc etiam fit, ut cum illi quatuor libri non nisi semel notarint illum secundum Darii, differant a caeteris in situ annorum ab Abraham, non tam ratione olympiadum, quam annorum regum. Nam dum illi opponunt annum 1500 anno 6 Darii Hystaspis, caeteri anno 5. Quod idem observare licet in ordine olympiadum; ubi enim illi duo constituunt an. 1 olymp. 66 ad an. 5 Darii, alii ad an. 4.

Tertio aut fuit necesse his magis concedere in serie annorum annum unum, ita ut qui erat primo secundus Darii sit ejus annus primus, et qui secundo loco erat secundus sit revera et absolute secundus, ac deleantur ista: Ideo secundus hic an. bis po. q. un. an. in mag. fra. 7 mensi, computatur. Glossema enim est proculdubio; et licet hi duo magi regnarint tantum spatio septem mensium, non est tamen novum Eusebio appingere annum regibus aut imperatoribus, 0889B etiamsi per aliquot tantum menses regnarint.

Quarto aut opus fuit sine auctoritate alicujus libri, vel manu vel typis exarati, aliquid inducere, sed haec duo posteriora incommoda minora multo, quam alia priora, quibus hoc modo facillime consulitur: concesso enim uno anno in serie magorum, non erunt pauciores nec plures anni Darii quam 36, et, quod praecipuum est, secundus annus Darii initium dabit olympiadi 65, ut toties praescribit auctor: neque septem mensium regni magorum fiet jactura, atque conciliabuntur libri qui inde captarunt ansam turbandi situs sequentium annorum. Nec tamen desunt penitus auctores, qui testentur 7 menses magorum computari pro anno, quia sit major pars anni. Sic enim Antonin. titul. 4, cap. 1, § 8. Nec te remoretur difficultas illa, licet non levis, quod Eusebius auctoritate Scripturae ascribit annum 70 captivitatis anno 2 Darii, quod non eveniet, si detur unus annus magis; immo tunc ille septuagesimus concurret cum an. 1 Darii. Facile enim evades, si dixeris finem 0889C illius an. 70 incidere in an. 2 Darii ineuntem. Si quid nosti, lector, rectius istis, candidus impertire. Sunt quidem viri docti, qui hunc locum censura dignum judicarunt, et dum putant Eusebium assignare magis integrum annum, et tribuendam vitio librarii repetitionem secundi anni Darii: nullum tamen remedium afferunt, quo superioribus absurditatibus medeantor.

(437.) Consummaturque opus anno 4. Legebas antea in editis an. 40. Verum castigavimus ad limam codicum Peta., A., L., M., Au., Lo., Pi., P., Vi., O., Fux. et trium mss. Fab., Mar., atque Idac.; praecipue vero quia statim, ubi ad an. 6 Darii veneris, qui est ille annus 4 de quo hic agitur, reperies: templum Jerosolymorum consummatur; quibus suffragatur Sulpitius lib. II. Natus error forsan ex eo quod ab anno 1 Cyri, sub quo prima templi fundamenta jacta sunt, usque ad an. 2 Darii, sub quo erectum est, anni 40 ab auctore numerentur. Auctus autem ex iis, 0889D quae habentur Joan. II de aedificatione templi per 46 annos, tamen templum non potuit dici consummatum anno 2 Darii; repugnat enim vox consummatur, quae habetur ad an. 6 Darii: nec etiam per 40 annos constructum, quia cessatum est ab aedificatione per annos 9, teste Josepho lib. XI Antiquit. cap. 2. Illa etiam quae referuntur Joan. II nullo modo spectant ad templum constructum sub Dario, licet haec opinio valde torserit plerosque veterum, ut constat ex Hieronymo Daniel. IX, sed ad illud quod exstabat positum prae oculis, et quod Herodes a fundamentis exstruxerat, ut scribit Joseph. lib XV Antiquitt. cap. 14, et quia idem Joseph. testatur factum illud fuisse spatio octo annorum, intelligendum est quod ibi dicitur de numero 46 annorum, de tempore quo ornatum et expolitum fuit templum et ab Herode, et a posteris, vel tribuendum imperitae plebi, quae tot annos confingit, ut majorem Christo invidiam concitaret, eo quod 0890A aegre ferrent se ab eo e templo ejectos, sicuti docuere non pauci doctores post Origenem tom. XII in Joan.

(Ibid.) A Zorobabel. Concinnius quam ut olim ab Zorobabel, secuti Lo., Fux., Pet., Mar.; in Pi. scribitur ab Zorobabele; in Fa deest.

(Ibid.) Incursionibus. Sic ex M., V., Va., Vi., P., Peta., Lo., Pi., O., Mar., pro incursibus, ut antea, et in Fux., Fa. et aliis.

(Ibid.) Impedierant. Rectius quam antea impediebant, ex fide A., L., M., V., P., Va., Vi., O., Lo., Fa., Peta., Fux., Pi., Mar.

(Ibid.) Filium Xerxis an. 3. Propius ad veritatem, quam ut antea exstabat in vulgatis: sicut etiam in Fa. et Lo. an 150. Sic castigandum hunc locum suscepimus auctoritate Peta., Fux., Vi., O., Mar. et 3 mss. Fab., quin et vi supputationis, quam si subduxeris a 7 anno Cambysis, qui est ab Abraham 1493 usque ad annum 12 illius Darii, quo Aegyptus a Persis recessit, et qui est Abraham 1604, prodibunt anni centum et undecim.

0890B (439.) Colligitur omne tempus, etc., usque complentur an. 70. Ista confuse admodum disposita leguntur. Nam in vulgatis Fa. et Lo. ad an. 43 captivitatis; in Peta., ad an. 42; in Pi. ad an. 44; in Mar. ad an. 46; in O., Vi. et Fux., ad an. 50, qui incidit in an. 20 Cyri, cui ego ultro assentirer, quia in istis fit mentio anni 20 regni Cyri, nisi obstaret vetus membrana Al., quae post 70 an. collocat; et, quod majus est, ipsa ratio verborum. Sunt viri docti qui erroris insimulant Eusebium, quod constituat discrimen inter annos captivitatis et annos desolationis templi; sed potuerunt non ignorare multos veteres Patres idem sensisse, ut Clemens lib. I Strom., Augustin. lib. XVIII de Civitate cap. 20, Theodoret. in Zach. I, Daniel. IX et Ezech. I, Nicephor., Constanti. in Chronographia; Hieronym. in Zachar. I, Agg. I, Ezech. IV, Isai. XXIX, et forsan Joseph. lib. X Antiquitt. cap 11, ubi de annis desolationis, et lib. XI cap. 1, ubi de annis captivitatis: nec rectius forsan 0890C videtur posse conciliari Hieremias cap. II cum Zacharia cap. I, qui loci adeo torserunt et torquent ingenia doctissimorum, nisi ille dicatur loqui de annis transmigrationis, seu captivitatis, seu desolationis primae et inchoatae ab an. 4 Eliachim usque ad an. 1 Cyri, id est quo ipse regnare coepit apud Persas, vel quo relaxavit captivitatem; et sic de annis novissimis, seu perfectae desolationis seu captivitatis, sive de excidio templi et urbis ab an. 11 Sedechiae, seu Nabuchodonosor, usque ad an. 2 Darii; tamen quae hic inserit Eusebius, id facit non tam ex mente sua, quam Clementis, et aliorum: immo subindicat ex titulo praemisso 70 annis, se contrarium sentire.

(Ibid.) Et unus de duodecim. In Fa. abest et; in Fux, Fa., unus ex duodecim; in Peta. unus de viginti duobus; sed quid corruptius?

(Ibid.) Quas despexisti. Rectius juxta A., L., Lo., M., V., Peta., P., Vi., O., Va., Pi., Fa., Ven., Lut., Sa. et tres mss. Fab., quam, ut olim, quas aspexisti, nisi quod in Va. legitur quos despexisti, pro quas. 0890D Hujus emendationis admonuerat jam olim Ducaeus in Collectaneis ad Clement. pag. 800. Auctor marginis H., P., Pet. Ba., So., putat legendum quibus iratus es; sicuti habet Hieron. in comment. et in versione tam vulgata ex Hebraeo, quam altera ex LXX, in I cap. Zach., et Marianus. Nos sequimur consensum veterum librorum.

(Ibid.) Darii filii Hystaspis. Ita restituo pro Darii filii Hydaspis, ex fide Lo., Pi., Fa., Ven., Lut., Mar., Antonini, Comestoris, atque Cedreni, citantium Eusebium, quibus adstipulatur Hieronymus in Amos 1 et in Daniel. IX, ubi eadem pene refert: idem Clemens lib. I Strom., Aemylius Probus de regibus, Ctesias in Persicis, Herodot. lib. III, Justin. passim, Strabo lib. XVI, Plinius lib. VI cap. 27, Ammianus lib. XXIII, Zonaras, Jornandes lib. Rer. Geticar. Hic Darius ita dictus est, ut distingueretur ab aliis multis regibus Persarum ejusdem nominis; Hydaspis 0891A autem regis Persarum nulla fere mentio apud bonos auctores, sed Hystaspis, praeter Aelianum lib. V, qui loquens de hoc Dario vocat eum filium Hydaspis, sed lib. XII filium Hystaspae. Verum Hydaspes nomen est fluvii. Nam alius circa Tigrim, ut Judith. I, in versione Septuaginta, quem noster interpres Jadason, et quem Alexander invito Poro rege Indorum trajecit, Frontin. lib. II. Alius circa Susam in Perside apud Q. Curtium lib V, Orosium, Strabonem lib. XV, Plinium lib. VI cap. 20, et alios plures, de quo Horat. ode 22, cum hoc epitheto, fabulosus Hydaspes, et Virgilius lib. IV Georg., Medus Hydaspes, quia consueverat parere regibus Medorum. Praeterea nomen hoc Hydaspes fuit impositum regi illi Aethiopum, ex quo et Persina nascitur Chariclea apud Heliodorum lib. IX et X Aethiopic. Meminit quoque Lactantius lib. VII, cap. 15, alterius Hydaspis regis, qui, ut ille habet, fuit rex Medorum antiquissimus, a quo amnis quoque nomen accepit, qui nunc Hydaspes dicitur, quemque facit inventorem magicae artis lib. VII, cap, 18. Ejus 0891B etiam meminit in Epitome Institutionum cap. ultimo: nisi dicas mendose scriptum apud Lactantium, Hydaspes, pro Hystaspis; cum Justinus Martyr. apol. 2, Sulpitius lib. II, et Agathias lib. II, magnum illum regem vocent Hystaspen, tamen cum nullus fluvius reperiatur Hystaspis nomine: non video cur error sit tribuendus librario, et non ipsi Lactantio. Miror quomodo eruditissimus Strabonis interpres verterit in fine lib. XV: ἑπτὰ Πέρσαι Δαρείῳ τῷ Ὑστάσπου παρέδοσαν τὴν ἀρχὴν, septem Persae Dario Hydaspis filio imperium tradidere. Denique non inficior apud nonnullos bonos auctores scribi vocem Hystaspis sine y, immo etiam in quibusdam sine h: sed secutus sum in re dubia et parvi momenti majorem numerum scriptorum et mss.

(439.) Armodius. Sic legendum sine dubio, pro Armonius, ut in vulgatis, vel Avidius, ut in Au., juxta codd. A., L., Lo., Mar., Peta., Fux., M., Al., Pi., Idac., Vincen., et Clemen. lib. IV Strom., cui favent 0891C Suidas, Laertius lib. I, Herodot. lib. V, et Pausan. lib. I, Thucyd. lib. I et VI, Dio lib. XLVII, Aristophanes in Acharnan., Plutarch. lib. de Garrul., Arist. lib. II Rhetor. cap. 24, Arrianus lib. IV, Cicero lib. I Tuscul. Quaest., Plin. lib. XXXIV cap. 4 et 8; Gell. lib. IX cap. 2, lib. XVII cap. 21, Valer. Max. lib. II cap. 10, Seneca lib. VII de Benef. cap. 14, Aelianus lib. XI, et quis non ex veteribus? licet ut plurimum praemittant aspirationem H; error vulgatus est valde antiquus, cum exstet apud Freculphum Eusebii sectatorem et alios.

(Ibid.) Aristogiton. Ariston. V.; Aristhon Lo., Fa.; Arestogidus Au. Verum nostra lectio est certo retinenda juxta eosdem auctores.

(Ibid.) Armodius et Aristogiton, etc. Situs horum est varius; Pi. enim habet ad an. 1 olymp. 64; Vi., O., ad an. 4; Lo., Fux., Fa., Peta. et vulgares, ad an. 1 olymp. 65, et rectius Mar. ad an. 3 Darii.

(Ibid.) Et Leena. Sic reposui ex Al., Lo., Pi., Vi., O., So., Fa., pro Lena, ut in Ven., Lut., B. et aliis 0891D nonnullis; vel Lemna, ut apud Mar. et in H.; vel Leuna, ut apud Fre.; vel Leaena, ut apud Plinium lib. XXXIV cap. 4, Plutarch. lib. de Garrul., Valer. Max. lib. II cap. 10, Cicer. in Tusculanis, Athenaeum lib. XIII, Lactan. lib I de Falsit. relig. cap. 20, Polyaen. lib. VIII Stratagem., Pausan. lib. I, Λεαίνα, qui hoc ipsum narrant, quod hic Euseb. Hinc corrige Vincentium, apud quem Helena.

(Ibid.) Templum Hierosolymis. Corrupta sedes est in Pi., qui constituit ad an. 3 Darii; ut et in Lo., qui ad an. 7; in Fux. quoque ad an. 8: editi consentiunt cum Fa., Peta., Vi., O., Mar., ut ad an. 6 ejusdem reponatur, idque optime, ut constat ex I Esdrae VI et III, VII, et ex ipso auctore, cum dixerit antea templum consummatum anno 4 Solomonis, scilicet ab incepta instauratione, anno 2 Darii: unde sextus annus Darii est tam celebris apud veteres, ut frustra pluribus disceptemus.

0892A (441, IV.) Initium consulum, etc. Haec praecedunt immediate verba illa Pulsis ab urbe, etc., in Fa., Lo., litteris minio infectis, et Fux. atramento depictis; sed cum ejusmodi adjectione, Initium consulum Romanorum. Praeterea columna illa ad quam deinceps congesta est tota historia, hunc unicum praefert titulum, Consulum, usque ad Julium Caesarem, et ab eo deinceps ejusdem columnae inscriptio habetur cum hac sola voce Romanorum, quod etiam imitantur vulgati, in quibus desunt superiora verba, sed eorum vice reperies Romanorum reges defecerunt et consules coeperunt; et in Pi., L.: et apud Romanos dominatus regii finis est, et subsequenter est adjectum, haec per tempora in ordinem, non per annos digeruntur: quae cum desint in aliis libris, existimavimus non esse genuina. In Peta. ista columna hanc ostentat inscriptionem, Initium consulum Romanorum, sed in sequentibus columnis usque ad Caesarem, Romanorum consules, a Caesare vero Romanorum tantum. In Pi., Vi., O., nihil horum in titulo columnarum, in quibus 0892B solum praemittuntur hae inscriptiones, Persarum, Alexandrinorum, Macedonum, Judaeorum, sed hae videntur supervacaneae; titulus enim apponitur potius ad distinguendam et deducendam seriem annorum, quam ad historiam exprimendam. Hinc nulla nec per consules, nec per Romanos annorum series deducitur. Quae deinceps sequuntur, quaeque historiam explicant, conferuntur in unam columnam, quae Consulum inscribitur: quamvis non idem habeant omnes libri. In quibusdam enim quae res Alexandrinorum attingunt, ad columnam Alexandrinorum annumerantur; quae Macedonum, ad columnam ejusdem nominis; quae regnum Syriae, ad seriem regum Syriae, et ita de caeteris. Major nihilominus pars hanc methodum sequitur, ut totius historiae unica columna appingatur, qualis fuit nativa descriptio totius libri, ut saepius a nobis observatum: ita tamen ut prior littera a qua inchoabatur quaevis historia, eodem colore, quo series cujusque regni, ad quam pertinebat, inficeretur. 0892C Cuspinianus in Cassiodorum pag. 213, existimat ex ipso titulo, Consulum, inscripto paginae, et etiam ex eo quod cum Eusebius desiit et Prosper Chronica continuavit, ordine recensetur coss., consequi Eusebium descripsisse omnes coss., sed periisse incuria librariorum.

(Ibid.) Pulsis ab urbe regibus, etc. Pulsis urbe Peta., Fux., M., P., Au., Pi., et tres Mss. Fab., Mar., Fre., Beda; Pulsis enim regibus vix usque O., Vi. Caeterum in hujus periodi situ, Pulsis ab urbe, etc., usque placet, 243 non penitus conveniunt codices. Nam Mar. comparat cum 11 Darii; Vi. et O. opponunt an. 4 olymp. 65; L., Pi., Fux., Peta., Lo., Al. et septem Vaticani anno 1 olymp. 67, horum vestigia sequimur. Neque enim aliunde certius peti potest judicium, ut de mente Eusebii certiores reddamur, quam ex tot chirographis. Accedit ratio quod si anno praecedenti, qui est ab Abraham 1504, annumeres annos 463 quos fluxisse testatur auctor a consulibus ad Caesarem, prodibunt anni 1968, quibus finitis, Julius Caesar summum 0892D arripuit imperium. Praeterea si adjungas ad an. 1264 ab Abraham, post quem Romulus rex creatur, annos 240 quibus auctor reges durasse ait, resultabunt illi ipsi anni 1504. Sed quis locus dubitationi, cum ad an. olymp. 69 auctor ascribat nonum annum post exactos reges; qui nonus annus retrogradiendo incidit in annum illum 1505, seu 1 olymp. 67? Occasio autem, quare vulgati haec assignarunt ad an. 3 olymp. 63 inde nata, quia librarii annos regum computarunt 243, vel 244, ut vulgus scriptorum; vel quia etiam forsan viderant in Fastis illum annum esse initium consulum, sicut etiam Dionys. lib. I tribuit circa 1 olymp. 68. Sed debuerant animadvertere non eamdem mentem esse Eusebii, immo eum differre 4 annis a Dionysio et aliis, qui dant regibus 244 annos; et proinde antevertere initium coss. citius quatuor annis.

(Ibid.) Romanorum imperaverunt annis 240, sive, 0893A ut quibusdam placet, 243. In Au. imperaverunt annis 143, caeteris omissis, sicut etiam in Fre. Quam lectionem retinuissem libenter, nisi alii mss. Beda et Marian. obstarent, et nisi idem haberetur apud Eutropium, a quo haec sumpta sunt pene ad verbum; praecipue vero nisi hic numerus 240 exsurgeret absolute ex contextu annorum, quos singulis 7 regibus assignat Eusebius. Glareanus putat a librario mendose factum ut hic an. 243 pro an. 244 sit positum hoc loco; licet enim haec lectio a nonnullis chirographis, P., Fux. et 3 mss. Fab., habeatur, praetereaque auctoritate Livii, Dionysii, Fastorum Onuphrii, Sigonii et plurimorum aliorum testimonio confirmetur: mutationi tamen aditum interclusi, quod numerus ille 243 graves habeat assertores, sicuti Solinum, Eutropium, Orosium, Rufum, et alios plerosque. Quae diversitas nata est ex diversis tabulis Catonis, et Varronis, ut diximus, quorum ille numerabat ab Urbe usque ad consules 243; hic vero 244. At quia auctor sequitur Catonis opinionem 0893B in designando Urbis natali, nil mirum si mentionem fecerit potius ejus summae 243 quam alterius 244.

(441, IV.) Romae post exactos, etc., usque ad imperium olymp. 183. Variae his sedes designantur. Nam in Fa., Lo., Fux., ad an. 2 olymp. 67 disponuntur; in Peta. ad an. 3 ejusdem olymp.; in Pi. ad an. 4; in Vi., O., ad an. 1. Sed ab istis discedere nefas duxerim, ne a significatione et sensu verborum eo vel inviti reducamur. Caeterum in Pi. jacent ad latus horum, Pulsis ab urbe, etc.; et statim post an. 35 Tarquinii, ista, Haec per tempora in ordinem, non per annos digeruntur: quibus crediderim librarium (neque enim ullo pacto Eusebio tribuenda) indicare voluisse in his quae incipiunt pulsis ab urbe, etc., usque ad illa verba, olymp. 183, minus exacte annorum ordinem fuisse observatum ab auctore vel a librariis.

(Ibid.) Consules duo. Vox duo non exstat in A., L., M., So., H., Pi., Fux., Peta., Ven., Lut., Vi., 0893C O., Lo., Alber., nec apud Freculphum, Comestorem, et Bedam, sed est veritati consentanea, licet suspicer non esse auctoris.

(Ibid.) Decimo septimo, etc. Ante haec habentur sequentia, Reges gentium diversarum in Pi., Vi., O.

(Ibid.) Decimo septimo. Desiderantur in Pi. notae illae 17, seu voces Decimo septimo. Varie enim pinguntur, neque facile est judicare ex auctoribus, utrum sint necessariae, necne; immo si superiora observes, cum Lesbii sint ultimi, et decimi inter eos qui mari dominati fuerint Aeginetae, hi censendi essent undecim: forsan hic numerus procedit ex errore librarii, qui cum videret (ut cernitur in Pi.) hanc sententiam, mare obtinuerunt, etc., appositam statim post numerum XLII, qui in serie exprimit annum 62 Amyntae, judicavit illam notam esse initium illius sententiae, et pro XLII legit XVII, v pro l., cui similia non semel occurrunt in hoc Chronico, ut observavimus circa olymp. 184.

0893D (Ibid). Aeginetae annis 20 usque ad transitum, etc. Interjecimus num. 20, ex M., L., A., V., P., Al., Lo., Peta., Fa., Pi., Fux. et tribus mss. Fab.; alioquin sensus erat imperfectus, cum prius legeretur Aeginetae annis usque ad transitum Xerxis: immo numerus augendus videbatur, cum a 4 olymp. 68, usque ad 4 olymp. 74 quo auctor transitum illum refert, intercedunt anni 24. Verum obmutescentibus libris, et nos stetimus, ne conjectiones nostras vindicare velle videamur. Quod autem Aeginetae obtinuerint mare numero navium usque ad transitum Xerxis, idem testatur Plutarchus in Themistocle, quinetiam ultra extendit: Thucydides vero lib. III, videtur facere eodem ipso tempore Syracusanos et Corsicos magistros maris.

(Ibid.) Aeginetae. Castigatius quam antea: vulgati enim Aeginatae volebant. Hujus mutationis auctores fuerunt Lo., Peta., licet in illis pro a diphthongo in e desinat. His, quo res firmior sit, accedunt Fa., in 0894A quo Eginetae; in Pi., L., Aginitae; firmius tamen stabilietur, si rationem asciveris, quae eum dictet ab Αἰγίνη insula appellationem sortiri, sic necessario sunt dicendi incolae. Adde Pausaniam libro VIII, Αἰγινὴται, Aelianum libro I et XII, Plutarchum in Crasso, Strabon. lib. VIII, et Stephanum, qui quamvis, dum auctoritatem Strabonis adhibet, apud illum haberi dicat Αἰγινήτας, non Αἰγινήτης; tamen Strabo utrumque habet.

(Ibid.) Censu Romae agitato. Hic census cum in Lo., Fux., laterculum anno 7 Darii respondentem occuparet, in Pi. an. 26; in Vi., O., an. 24; nos quoniam ita placet Peta., Fa., septem Vaticanis et excusis, circa an. 18 disposuimus, et etiam quia constat ex Dionysio lib. V illum censum factum eodem anno, quo Largius factus est Dictator.

(Ibid.) Inventa sunt 120 millia. In septem Vatican. et Fa. inventa sunt 115000, sed mendose, ut ex Mar., Fre. et aliis cod. liquet. Dionysius numerat, lib. V, 150 millia eorum qui pubertatem altigissent, et 0894B septingentos insuper.

(Ibid.) Nono anno post exactos, etc. Eamdem his sedem reservarunt cusi, quam superioribus circa annum 1 olymp. 69, non sine scriptorum exemplo, ut Peta., Lo., Fa., Fux. et Mar. Quid enim obest? e iamsi aliquot alii dissentiant, ut Vi., O., qui ad sequentem annum, et ut Pi., qui circa an. 3 olymp. 71, cum jam constituerimus initium coss. ad an. 1 olymp. 67, a quo hic annus numeratur nonus; et licet Livius lib. II scribat, non satis constare quo anno et quibus coss. dictator creatus sit, nec quis fuerit primus; tamen apud veterrimos (ut loquitur) auctores invenitur Largius primus dictator et Cassius primus magister equitum anno 9 post exactos reges.

(443, IV.) Valerius Bruti consulis, etc. Abest consulis in Lo., Pi., Fre., L., Vincen., A., Fa., Fux., Peta., Vi., O. Porro post hunc paragraphum in editionibus Basili et Sonni. erat aliquod interstitium cum hac nota, Quae nunc sequuntur, humanissime lector, 0894C cohaerent inter se; nec fuerit opus utrasque pagi narum lineas amplius observare, ita ut fieri necesse fuit superius: quae cum desint in omnibus mss., quin etiam in duabus primis editionibus, nullo modo judicavi inserenda, sed, his omissis, contexuimus sequentia, prout habent mss. Scias autem situm esse diversum; alii volunt haec concurrere cum an. 46 Amyntae, ut Lo., Fa.; alii cum 47, ut Mar.; alii cum 50, ut Peta., Fux.; alii cum 5 Alexandri, ut Pi.; alii cum 1 ejusdem, ut Vi., O., quibus ego ultro me adjunxi; propius enim accedunt ad sententiam Livii lib. II decad. 1, et Dionysii lib. III, qui Valerii Publicolae ex hac vita discessum ac funus referunt, ille ad annum Urbis 251, hic ad annum 3 olymp. 69, qui jacet ex adverso an. 2 Alexandri: quae dum minus exacte advertunt nonnulli librarii, habentque tantum rationem consulatus illius, aliam illi sedem delegerunt.

(Ibid.) Hellanicus, etc. Certant inter se chirographi, dum alii anno 20 Darii haec constituunt, ut Fa.; 0894D alii 21, ut Peta., Fux., Lo.; alii 45 ejusdem, ut Pi., Vi., O.; sed nil persuadere potuit vulgatorum sedem esse dimovendam. Firmatur enim auctoritate Laertii, qui l. IX scribit Heraclitum floruisse olym. 69, et Democritum olymp. 80; et l. II tradit Anaxagoram obiisse an. 1 olymp. 78. Plinius tamen l. II, c. 58, vult eum anno 2 ejusdem olymp. 78, praedixisse diem casus lapidis e sole ad Aegos flumen, de quo auctor circa ipsam olymp. 78. Caeterum pro Hellanicus (sicut habent Graeci Ἑλλάνικος) habes in Vi., O., Hillanicus; in Lo. Helunicus.

(Ibid.) Heraclitus. In editis erat scriptum Heraclytus cum y; sed maluimus sequi ipsum auctorem in subsequentibus, et Plutarchum, Suidam, Strabonem, Plinium, Aristotelem, Ciceronem, Laertium, Solinum; Heraclius Mar. habet.

(Ibid.) Tenebrosus. Scotinos Al., Fux.; sic Cicero l. II de Finibus, quae vox idem sonat Graecis, quod 0895A Tenebrosus Latinis. Hujus Heracliti describit vitam Laert. l. IX, eumque dicit Tenebrosum propter operum, quae edidit, obscuritatem. Hinc epigrammata illa, quae ibidem habentur, et quibus indocti arcentur ab illius operibus, ac ibidem Darius in epistola ad eum, accusat obscuritatis opera illius.

(443, IV.) . . . . . . . Anaxagoras physicus, clari. Lo. Anaxagoras, phisici clari; prius exstat apud Fre. et Vincen. I et II tom. Specul. et alios codices, licet utraque lectio possit ferri. Apud Mar. philosophi clari.

(Ibid.) Pythagoras philosophus moritur. Varius est terminus assignatus mortis Pythagorae, ut secundum quosdam chirographos anno 48 Amyntae, ut Vi., O.; vel 49 ejusdem, ut Pi.; vel anno 6 Alexandri, ut Mar.; vel an. 7, ut Peta., Fux., Lo., Fa. et typis exarati: vix ex aliis scriptoribus certus annus obitus hujus (nam fuisse quatuor et plures hujus nominis fere eodem tempore docent Laertius l. VIII, Suidas et Plutarchus) Pythagorae elici potest; immo in ejus saeculo assignando variant plurimum veteres.

0895B (Ibid.) Volsci Coriolos. Emendavimus Coriolos pro Coriolum, ex L., M., A., Lo., Vi., O., V., Peta., Fux., P., Al., Pi., et ex verbis mox sequentibus qui Coriolos ceperat. Idem Plinius, l. III c. 5, et Plinius secundus lib. de Vir. illustr., Dionysius l. VI, ut etiam Livius passim. Hinc corrige Marianum, ubi Coriolanos. Erat autem urbs quasi caput Volscorum, ut loquitur Dionysius. Verum pro Volsci habes Vulgi in Fa.; Vulsci in Fux., Unlsi in Lo.; de his supra. Porro jacet hic versiculus in laterculo opposito, vel anno 32 Darii, ut in Vi., O., vel 35, ut in Pi. Sed quam longe distant a Fux., Lo., Peta., Fa., editis et Mar., in quibus anno 25 opponuntur! Et apposite cum sit annus 16 post regifugium, vel quia, ut colligere licet ex Livio l. II et Dionysio l. VI, expugnatio Coriolorum eodem anno accidit; et licet illi duo illam referant ad annum Urbis 261, et Dionysius ad an. 1 olymp. 72, auctor autem ad. an. 0895C Urbis 257 et ann. 4 olymp. 70, nihilominus non est existimandum in hoc esse errorem librarii, ut multi credunt, sed manare ex eo quod auctor tribuat tantum regibus 240, et proinde antevertat initium coss. quatuor annis.

(Ibid.) Aeschylus. Difficile est conciliare chirographos, quorum alii Aeschylum constituunt circa 49 Amyntae, ut Vi., O., Pi.; alii circa an. 7 Alexandri, ut Peta., Fux.; alii circa 8, ut Lo., Fa. et editi. Sed nec id mirum, cum non uno tantum anno, sed pluribus floruerit. Unde idem reperies circa olymp. 75, vel quia auctor oblitus erat praecedentium, vel quia (quod magis crediderim) juxta varios auctores varium tempus ascripserit.

(Ibid.) Latini contra, etc. Non idem omnes libri. Nam Peta. disponit ista circa 26 Darii; Vi., O., circa 35; Pi. circa 36. Lo., Fa., Fux., Mar. et excusi circa 27, in quo situ auctor multum dissidet a Dionysio et Livio, qui referunt hanc Latinorum rebellionem ad eumdem annum quo primus dictator creatus 0895D est: immo volunt fuisse unam ex praecipuis causis quibus instituta est dictatura.

(Ibid.) Romae populus, etc. Rejiciuntur ista ad 27 Darii, seu 3 olymp. 71, in nonnullis, ut in Peta., Fux.; vel ad 28, ut in Lo., Fa., Mar. et excusis; vel ad primum Xerxis, ut in Pi.; vel ad 3 ejusdem, ut in O., Vi. Vulgatorum situs confirmatur auctoritate Plutarchi in Coriolano, Eutropii, et Asconii Paediani in orationem Ciceronis pro Cornelio, quae periit injuria temporis. Etenim hi omnes referunt haec contigisse anno 16 post reges exactos; Ciceronis verba sunt prout a Paediano referuntur: Tanta, inquit, in illis virtus fuit, ut anno 16 post reges exactos, propter nimiam dominationem potentium, leges sacratas ipsi sibi constituerent, duos tribunos crearent, montem illum trans Anienem, qui hodie sacer nominatur, in quo armati consederant, aeternae memoriae causa consecrarent: hic enim annus est 3 olymp. 71, 0896A et annus 16 post regifugium, secundum Dionysium et vulgarem veterum opinionem, qui primos consules assignant anno 4 olymp. 67, seu 1 olymp. 68. Adde quod testibus Paediano, Fenestella, Dionysio et Livio, haec plebis secessio in sacrum montem contigit Virginio et Veturio (seu ut scribunt Fenestella, Livius, et Mar., Vetusio) coss. quos Fausti Onuphriani disposuere e regione anni 3 olymp. 71, qui oppositum habet decimum illum annum Alexandri. Dignum est observatione auctorem non habere hoc loco rationem anni, ad quem constituit initium coss. (Nam ab an. 1 Olymp. 67 iste annus esset an. 19), sed illorum auctorum, qui ad hunc annum constituebant annum 16, a creatione Coss.

(Ibid.) Martius qui Coriolos, etc. In Vi., O., desideratur tota sententia: at varie disponitur pro varietate exemplarium, ut in Pi. circa an. 3 Xerxis; in Lo., Peta., Fa., Fux., et excusis ac Mar., circa an. 29 Darii, seu 4 olymp. 71, qui est Eusebio annus 20 post exactos reges: cui anno 20 Livius et 0896B Dionysius hoc ipsum tribuunt, licet hic multum differat in anno olympiadis. Nam vult esse ann. 2 olymp. 73. Haec autem late narrantur a Plutarcho in Coriolano, Dionys. l. VIII, Livio l. II, Valer. l. I c. 8, et l. V, c. 2.

(Ibid.) Bellum quod in Marathone. Superat numerus eorum codicum, qui volunt ista reponenda ad 30 Darii et 1 olymp. 72, sicut habent vulgati. Nam ad illos accedunt Peta., Fa., Lo., septem Vaticani, Fux., Mar. et reliqui, sed male, ut Pi., O., et Vi., ad 19 Darii; Sulpitius l. II ait contigisse quadriennio ante quam decederet Darius: qua in re non tam ad auctorem accedit, quam cum ait factum an. Urb. 260, idque post Gellium lib. XVII c. 21. Nam ille annus Urbis concurrit apud auctorem cum 30 Darii vertente. Ab his non longe absunt Thucydides l. I, et Plato l. III de Legibus, dum numerant decem annos inter bellum Marathonium et Salaminium: licet auctor interponat annos 11 integros. Confirmant etiam 0896C vulgatum situm Herodot. l. VII, in initio, dum scribit Aegypti defectionem contigisse anno 4 post pugnam Marathoniam, et Darium decessisse altero anno ab illa defectione; ergo anno 30 Darii commissa illa pugna, cum regnarit tantum an. 35. Deinde idem ipse Herodotus videtur significare illam accidisse statim a plenilunio, et circa Olympicos ludos. Cicero in Bruto hunc ipsum annum indicare videtur cum ait, hoc bellum Persarum fuisse eodem fere tempore quo bellum Volscorum, cui Coriolanus exsul interfuit, et de quo auctor hoc loco: Dionysius l. V ait accidisse an. 16 post mortem Bruti, id est an. 2 olymp. 72, quo praefecturam gerebat Athenis Hybrilides, teste etiam Pausania l. VI. Plutarchus tamen in Vita Aristidis vult factum archonte Athenis Phaeippo, seu potius Phanippo, et anno superiore antequam Aristides potiretur praefectura Athenis, itaque uno anno serius.

(Ibid.) Ea quae de Miltiade. Quod ea ratio vocis hujus Miltiade scribendae fuerit a nobis inita, et potius 0896D quam prisca Milciade probetur, tribuito codicibus illis Pi., Lo., praesertim cum alii ad eos accederent, ut Fux., Peta., in quibus Militiade mendose pro Miltiade: item ut Vi., O., ubi Milthiade ascita aspiratione; sed praeterea quia ita passim Herodotus, Plutarchus, Dionysius, Pausanias, Aemilius Probus, Gellius. Sed quis ignorat Miltiadem celebrem factum hac pugna Marathonia contra Persas, in qua ille Atheniensibus praefuit? et Aristidem quoque tum ex praefectura quam Athenis obtinuit anno insequente, tum ex eo quod erat unus ex praecipuis ducibus Atheniensium in illa pugna.

(Ibid.) Panyasis. Panniasis, Peta., Vi., O; Pannyasis, Fux.; Paniasus Lo., Pi. Vulgata lectio est Apollodori, Suidae, Athenaei l. II et XI; at apud Clementem oratione ad Gentes, et Pausaniam l. X, Panyassis.

(Ibid.) Trecenti nobiles, etc., familiae a Veientibus. 0897A A Veiensibus Vi., O.; a Veiensibus Lo., sed perperam. Porro cum prius in vulgatis his assignata sit sedes e regione anni 33 Darii et 4 olymp. 72, ad imitationem Fa., septem Vaticanorum, Lo., Peta., Fux., habentur autem in Pi., Vi., O., ad an. 2 olymp. 74, Fasti Onuphrii referunt ex opposito consulatus Agrippae et Pulvilli, quem collocant cum anno 4 olymp. 75. Gellius l. XVII cap. 21, eosdem consules nominat, et addit hoc factum anno fere 4 post pugnam Salaminiam, quod illi anno 4 olymp. 75 optime respondet. Diodor. l. XI refert ad consulatum Minutii et Pulchri, et ad an. 1 olymp. 77; Eutropius ad consulatum Fabii et Virginii, quos Fasti Onuphrii collocant circa an. 2 olymp. 75; Livius l. II ad consulatum Horatii et Menenii, hoc est ex Fastis Onuphrii an. 4 olymp. 75, quae varietas coegit nos nil innovare. Hoc solum addidisse sufficiat, constare ex Plutarcho in Camillo hanc caedem Fabiorum contigisse ad 18 Julii, circa solstitium et plenilunium aestivum, itaque desinente uno anno olympiadis, et 0897B ineunte altero.

(443, IV.) Cum in Algido. Alcido Peta., Alchido Lo. Plures tamen a nobis faciunt, Fux., Fa., Pi., O., Vi., Mar., Diodorus, Eutropius, Livius, et alii. Est enim oppidum Latii Mediterraneum. Difficile vero exhibere huic sententiae certum locum, cum Pi., Vi., O., assignent ea Xerxis an. 6; Peta., Fa., Lo., Fux. et Vaticani septem, ac Mar., an. 33 Darii, quibus accedunt impressi.

(Ibid.) Aegyptus recessit, etc. Continent ista Vi., O., quidem, in laterculo opposito anno 25 Darii; Pi. an. 29; Fux., Peta., Fa., Lo., septem Vaticani, Mar. et impressi, anno 34, qui propius ad Herodotum scribentem l. VII, Darium obiisse altero ab Aegyptiorum defectione anno, accedunt.

(Ibid.) Gelo obtinuit Syracusas. In Fux. pro Gelo scribitur Gelon. Porro sedis horum varietas ea est, ut alii constituant in an. 27 Darii, ut Pi.; alii in 26, ut Vi., O.; alii in an. 34, ut Mar. una cum septem 0897C Vaticanis; alii, ut Peta., Fa., Lo. et excusi, in an. 35, seu 2 olymp. 73; alii, ut Fux, ad an. 7 Xerxis. Cui horum potius adhaereamus non ita ex veteribus scriptoribus liquet, qui differunt aliquot annis ab auctore. Nam Dionys. lib. VII refertur initium imperii Gelonis paulo ante an. Urb. 262 et an. 2 olymp. 72, qui anno 31 Darii opponitur. Pausanias quoque scribit l. VI, Gelonem rerum potitum Syracusis an. 2 olymp. 72. His conformes sunt Aristotel. l. I Politic. c. 12, et Diodor. l. XI, dum uterque vult eum regnasse septem annis, et Dionysius addit eum vita functum coss. Fabio et Aemilio Mamerco, qui incidunt in an. 1 olymp. 74 Nam quod Plutarchus in Lysia ait Hieronem regnasse olymp. 82, probabile satis est vitio librarii Hieronem repositum pro Gelonem.

(445, II.) Xerxes, etc., annis 20. Severus Sulpitius, l. II, ait eum regnasse uno et viginti annis, quinetiam idem habent codices editi et nonnulli mss., qui licet viginti tantum annos habeant hoc loco, in serie tamen deducunt annos 21. Verum cum chirographi 0897D Vi., O., Pi., Lo. et Mar., viginti tantum utrobique referant, idem nobis praestandum duximus, propter rationes quas deducemus infra, ubi agemus de Artabano.

(445, IV.) Pompilia. Popilia S., Lo., Pi.; Pampilia P.; idem nobiscum habent Fre. (licet sit appositum per parenthesin alias Porphyria) et duobus in locis Vincen. tom. I Specul. Sic etiam vulgus auctorum. Apud Orosi. l. II c. 8, Popillia; apud Dionys. l. VIII, Opimia; apud Livium et Mar. Oppia. Nec est novum has voces Pompilia et Popilia saepe confundi. Nam cum Gell., l. I c. 12, faciat mentionem legis Popiliae, illa est quae vulgo dicitur Pompilia; sic forum Popilii et Pompilii; sic Pompilius Rufus (de quo lib. Inst. tit. de eo cui liber. caus. bona addic.), et Popilius Rufus. Quoad situm, Fux., Peta., Lo., Mar., circa an. 36 Darii, seu 3 olymp. 73, assignant hunc paragraphum; Fa., septem Vatic. et impressi, 0898A anno 1 Xerxis; Pi. an. 8; Vi. et O. an. 10 ejusdem. Non minus inter se dissident Livius, Dionysius et Orosius. Nam illi duo collocant ad an. Urbis 271 et 3 olymp. 74, Orosius ad an. Urb. 275 et olymp. 74.

(Ibid.) Xerxes Aegyptum capit. Fux., Peta., Mar., circa an. 1 Xerxis ista reponunt; Fa., Lo., septem Vaticani et editi circa an. 2, seu 1 olymp. 74; Vi., O., circa an. 31 Darii; Pi. circa an. 32. Nil mutandum ab editis, quia Herodotus, qui tunc vigebat, lib. VII ait Aegyptum subactam a Xerxe altero (id est secundo) anno a morte Darii, quod recte congruit cum Dionysio lib. VIII, qui ait id contigisse an. Urbis 275. Nam si numeres a 2 anno olymp. 6, qui est Abraham 1262, reperies illos annos Urbis concurrere cum an. 1 olympiad. 74.

(Ibid.) Choerilus. Choralus S.; Choeralus Lo., Coralus Fa.; Charolus Va.; Chirilus. Pi. In vulgatis et aliis mss. Cerilus; Κοίριλος apud Pausaniam, Strabonem, Athenaeum et alios plures. Itaque in tanta varietate non inviti discessimus a vulgata, freti auctoritate 0898B eruditissimi Turnebi, qui lib. XXVI Adversar. cap. 26, de hoc loquens, Non est (inquit) dubium quin Choerilus per ae scribi debeat, et ita legis apud Q. Curtium lib. VIII, Josephum lib. I contra Apionem, Laertium lib. I, Clemen. lib. I Stromat., et alios plures.

(Ibid.) Phrynicus. Purior scriptura juxta Pi. et L. quam, ut olim, Phrinicus. Nostram enim tuentur lectionem Suidas, Strabo, Aristoteles, Laertius, Plutarchus, Pausanias, Herodotus, Aelianus, licet in his quatuor legatur Phrynicus cum ch.

(Ibid.) Xerxes pontem in Hellespontiaco mari fecit. Desunt in A., L., M., quatuor Vatic., O., P., Lo., Pi., Vi., Fa., Peta., Fux. Nihilominus quia sunt consentanea historicis, et ab aliquot codicibus confirmantur, non sunt rejicienda, cum de hoc transitu Xerxis ut re celebri et notissima, antea auctor sit locutus. Neque praeterea sunt movenda loco a 4 olymp. 74. Nam Thucydides lib. I scribit illum 0898C transitum contigisse anno 10, post pugnam Marathoniam; Clemens lib. I Strom. ex Eratosthene in Chronicis numerat a prima olympiade ad transitum annos 297, qui coincidunt in an. 1 olymp. 75, sub quo Diodor., initio libri XI, constituit illum transitum, sicut etiam facit Dionys. Halicar. lib. IX, quibus accedit Herodot. lib. VII, dum idipsum tribuit post triennium ab expugnata Aegypto. Verum auctor vel quisquis haec adjecit, sumpsit annum finientem 4 olymp. 74 pro an. 1 ineunte sequentis olympiadis 75, ut in annis Urbis et passionis Christi, et sicut saepe occurrit apud auctorem et graves scriptores.

(Ibid.) Xerxes cum Athenas, etc. Corrupte habentur in Vi., O., ad an. 25 Darii; non ita incommode in Pi. ad an. 3 Xerxis; nec in Fux. et Peta. ad an. 4; sed rectius Lo., Fa., septem Vaticani et Vulgati ac Mar. ad an. 5, seu 4 olymp. 74. Nam testantur Herodot. lib. VIII, Diodor. lib. XI, et omnes historici, Athenas captas eodem anno quo Xerxes transiit in Graeciam, de quo proxime dictum est.

0898D (Ibid.) Bellum quod in Thermopylis, etc. In Vi., O., est positum ad an. 36 Darii; in Pi. ad an. 4 Xerxis; in Peta. et Fux. ad an. 5; in Lo., septem Vaticanis, vulgatis ac Mar., ad an. 6, seu 1 olymp. 75, quos videtur confirmare Herodotus lib. VII, dum significat hanc pugnam contigisse circa certamina et festa Olympica.

(Ibid.) Apud Salaminam. In Lo. apud Salamina, ut apud Aemilium Probum; in Vi. et O. apud Athenienses, sed perperam: Hieronym. in Daniel. XI firmat nostram lectionem, cui conformis Mar., licet utrumque sit apud bonos auctores, et Salamina et Salaminam.

(447, II.) Principium 71 jubilaei secundum Hebraeos. Ascita sunt haec ex Lo., Pi., L., Peta., Fux., Fre., et addita ad an. ab Abraham 1545, licet nonnihil varient codices illi. Nam in Lo. et Fre. habetur, principium 70 jubilaei secundum Hebraeos, anno ab 0899A Abraham 1545 et an. 1 olymp. 77; in Fux. principium 71 jubilaei, etc., ad an. ab Abraham 1546 et 2 olym. 77, quod non parum confirmat conjecturam superiorem de collocando jubilaeo 41 circa 45 ab Abraham; in Pi. et L. principium 72 jubilaei, etc., ad an. ab Abraham 1544; in Peta. principium 71 jubilaei, etc., ad an. ab Abraham 1547. Nobis in his angustiis constitutis et dubiis quo propenderemus, satius visum est mediam viam sequi, licet si favissent libri, libenter disposuissemus ad an. 1551 ab Abraham. Sic enim singula inter se aptissime responderent, cum circa an. 51 ab Abraham 41 jubilaeum collocaverimus. Nam trigesies quinquaginta faciunt annos 1500, quibus junctis an. 51 praecedentibus, conficitur summa 1551. Tamen quia Hebraei non eosdem et similes annos cum auctore tribuunt regibus Juda et Israel, non est mirum si principium 71 jubilaei incidat in an. Abrahae 1545, ut alias notavimus. Librarius hunc versiculum praetermisit.

(447, IV.) Athenienses Piraeum. Athenienses 0899B iterum Piraeum Fux.; alii Piraeum, ut Tacitus, Plinius, Pausanias, Plutarchus, Strabo: alii Piraeum ut Justinus et Mar. Tota sententia deest in Vi et O.; Fux. autem et Pi. ad an. 6 Xerxis collocant, seu ad an. 1 olym. 75. Cusi, cum Lo., Fa., Peta., Mar., ad an. 7, quibus propius accedit Diodorus lib. XI, dum hoc ipsum tribuit an. 4 olym. 75, et tam ipse quam Pausanias lib. I, et Thucydides lib. I, testantur esse insignem portum in Attica (de quo etiam vide Ciceronem lib. VII ad Attic. epist. 3), et ejus prima fundamenta jacta fuisse anno 3 olymp. 71, Themistocle archonte; tandem ejus consilio absolutum hoc anno.

(Ibid.) Hieron Syracusis regnat. Gelon Syracusis regnat in Sicilia Fux., sed perperam. Varius autem his assignatur situs: Pi. enim collocat ad an. 1 olymp. 75, et ita videretur, cum sit annus 8 regni Gelonis ejus fratris, et Arist. lib. V polit. cap. 12 scribat Gelonem regnasse annos 7, licet Diod. lib. XI 0899C velit tantum 6; Fux. ad an. 2; Fa., Lo., Peta., septem Vaticani, Mar. et impressi, ad an. 3; quod firmatur auctoritate Diodori lib. XI, qui ejus regnum constituit post pugnam in Plateis. Sed cum dissidium sit solum de ejusdem olympiadis anno, nil mutandum censeo maxime in re dubia. Semper reminisci debemus sententiae Dionysii lib. VII: ὀλίγοις μὲν οὖν ἔτεσι διαμετρεῖν ((F. leg. διαμαρτεῖν)) τῶν χρονῶν δεῖ τις ἄν ((F. leg. δοῖό τις ἂν)) ἱστορικοῖς ἀνδράσιν ἀρχαίας καὶ πολυετεῖς συντασσομένοις πραγματείας. Ferendum erat si quis paucis annis falleretur in supputatione temporum in prisca et multorum ((annorum)) historia. Non est tamen praetermittendum ista a Vi. et O. abesse penitus.

(Ibid.) Bellum quod in Plateis et in Mycale. Bellum in Plateis factum et in Micale pugna Fux. Addidimus vocem quod, cum antea legeretur bellum in Plateis, ut in B, H., So., Lut., Pet; vel bellum Plateis, ut in Ven. Nam etiam in superioribus bellis interjecit illam particulam quod: hoc autem gestum est ab Atheniensibus, duce Pausania aut Aristide (scriptores 0899D enim non sibi constant) contra Marianum ducem Xerxis; et Herodotus terminat suum opus in descriptione hujus belli. Illius trophaea, et alterius quod in Mycale, in variis locis sunt disposita. Nam in Vi et O. respondent anno 3 Xerxis; in Pi. an. 6; in Fux. an. 9; in Fa., Lo., Peta. et impressis, an. 10. Si codex affuisset, reposuissem ad an. 7, et 2 olymp. 75, quia potest colligi ex Diodor. lib. XI, et Herodoto lib. ult., has duas pugnas contigisse sequenti anno, post illas in Thermopylis et Salamina: Pausanias etiam lib. VI ait id factum olympiade 75.

(Ibid.) Mycale. Rectius quam, ut olim, Michale, quia sic Fux., cui proxime accedunt Micale in Peta., Lo., Fre.; Migale Pi.; sed praecipue quia ita Plinius, Thucydides, Pausanias, Suidas, Herodotus, Ptolemaeus, Μυκάλη.

(Ibid.) Hieron. post Gelonem, etc. Haec mihi pridem suspecta, ut proinde expungenda censerem: 0900A superius enim ab hinc duobus tantum annis habentur, ubi tamen adverto majorem consensum codicum et Mar. qui omnes, praeter O., Fax., Vi., bis repetunt, mutavi sententiam. Nec minor difficultas in situ designando. Nam Vi. et O. reposuerunt ad an. 3 olymp. 74; Pi. ad an. 5 olymp. 75; Fux. ad an. 1 olymp. 76; Fa., Peta., Lo. et impressi, ac Mar., ad an. 2 olymp. 76.

(Ibid.) Pindarus musicus. Vox musicus abest ab L., A., M., V., S., Pi., Vi., Lo., Mar., Fa., Peta., Fre., unde penitus sustulissem, ni me vulgatorum et aliquot mss. religio retinuisset.

(Ibid.) Themistocles in Persas fugit. Varia hujus fugae latibula. Nam in Pi. in laterculo opposito an. 25 Alexandri reponuntur; in Vi. et O. an. 26; in Peta. et Mar. an. 32; in Lo., Fux., Fa., septem Vaticanis et impressis, an. 31. Censet Diodorus haec contigisse an. 2 olymp. 77 (qui est auctori an. 33 Alexandri), coss. Aug. Virgilio et Servilio Sirato, quorum tamen consulatus incurrit apud Onuphrii 0900B Fastos in an. 1 olymp. 76. Aegre tamen conciliari possunt, cum certum sit Eusebium a Diodoro in enumerandis olympiadibus et comparandis cum rebus Romanorum, saepe admodum dissidere. Thucydides lib. I longe ab his distat, cum Themistoclem non ad Xerxem, sed ad Artaxerxem ejus filium fugisse refert. Nihilominus Plutarchus, Valerius et alii plerique concordes sunt de Xerxe.

(Ibid.) Sophocles Tragoediarum, etc., In Fux. desiderantur, in caeteris ita varie exstant, ut alii conferant ad an. 4 olym. 75, seu an. 9 Xerxis, ut Pi.; alii ad an. 11, ut Vi., O.; alii ad an. 15, ut Peta., Mar. Placet magis situs ad an. 14, seu 1 olymp. 77. Nam ad editos, qui ita reposuere, accedunt Lo., Fa.

(Ibid.) Romae virgo Vestalis Sunia, etc. Dionysius lib. IX vocat eam Urbiniam, Mar. Virbiniam. Plures cum sint qui ad. an. 2 olymp. 77, seu an. 15 Xerxis reposuerunt, ne fovisse videremur dissidium, ad eos nos adjunximus. Sic enim, praeter editos Lo., Fa., 0900C Vi., O., licet dissideant in anno olymp. quod posteriores duo annum primum connotent, priores annum 2, reliqui, ut Peta., Fux., Pi., Mar., an. 16 ejusdem Xerxis, firmantur editi auctoritate Dionysii et quoad an. olymp. et quoad an. Urbis 282, quia ille numerus adjectus ad an. 1264 ab Abraham conficit summam 1546, quam vides hoc loco concurrere cum an. 15 Xerxis.

(Ibid.) Sophocles et Euripides, etc. Hac repetitione tam vicina satis significavit auctor varia de Sophocle haberi, ut minus mirum videri debeat, si codices minus inter se conveniant: Pi. aggregat ad an. 10 Xerxis, seu 1 Olymp. 76; Vi, O., ad an. 13; Lo., Fa., adjunctis editis, ad an. 16; Peta., Fux., Mar., ad an. 17, quod est verisimilius, si Euripides nascitur circa olymp. 74, ut colligitur ex Suida, dum ait eum obiisse olym. 93, et vixisse annos 75.

(Ibid.) Euripides. Antea scriptum erat Eurypides per y, sed quam foede, docent non solum mss., sed etiam Cicer., Plin., Polybius, Valer. Max., Aelianus, 0900D Pausan., Athenaeus, Strabo, Plutarchus et ipsa Euripidis opera.

(Ibid.) Clari habentur. Additur in Fux. Tragoediarum poetae.

(Ibid.) Herodotus historiarum, etc. Dum huic patri historiae, ut loquitur Cicero lib. I de Legib. sedem parant codices, alii ad an. 14, seu 4 olymp. 76, reposuere; alii ad 18, ut Mar. Malim tamen ad an. 17. Sic enim Fa., Lo., Peta., Fux. et editi.

(Ibid.) Bacchilides. Bachilides Vi., O., Peta., Fa., Fre.; Baccilides Lo.; Heraclides Mar.; Bacchylides Fux., ut Gellius lib. XX cap 6; sicut Βακχύλιδης, scholiastes Apollonii, Plutarchus lib. de Exsilio, Suidas et alii. Sed quia idem nomen saepius in hoc libro reperitur cum hac ipsa scriptura, nil muto.

(Ibid.) Diagoras Athenis. Diagoras Atheus Lo., Pi., L.; Diacoras Athenii Fa.; Diagoras aheneus Peta.; Diagoras Athenaeus Fux. Notius est quam ut probatione 0901A nostra egeat, Diagoram patria et cognomento Melium, seu Milesium, nomine contemptae seu corruptae religionis apud gentes pessime audiisse; unde Eusebius, l. XIV de Praep. c. 6: Ἐνίοι κατὰ φιλοσόφων καθάπερ Διαγόρας ὁ Μήλιος καὶ Θεόδωρος ὁ Κυρηναῖος καὶ Εὐήμερος ὁ Τεγεάτης καθόλου φασὶ μὴ εἶναι θεούς. Nonnulli philosophorum, veluti Diagoras Milesius, et Theodorus Cyrenaicus, et Evemerus Egiata, nullo modo deos asserebant: et ob id punitum, ut loquitur Tatianus, atque adeo Atheum cognominatum et proverbio locum dedisse, Diagorus Melius, de summe impio: fuit enim familiare ethnicis atheos quoscumque compellare, non solum qui deorum multitudini adversabantur, sed qui ab eorum caeremoniis desciscebant, ut observant Clemens et Tatianus contra Gentes, et alii Patrum, utque videre est de ipsis Christianis apud Dionem Cassium in Domitia., dum scribit Clementem cum Domitilla uxore crimine ἀθεότητος damnatum a Domitiano: vel etiam irreligiosi et deos abnuere dicebantur, qui corporum causas meras et simplices 0901B rimabantur, ut loquitur Apuleius Apol. 1. Itaque loco Athenis reponendum videri poterat Atheus. Nihilominus quia major exemplar. pars Athenis habet, et quia constat eum Athenas migrasse capta Melo, ibique fuisse in honore per aliquot annos, satis fuerit lectorem variae hujus lectionis monuisse, ne imitemur eorum libertatem, qui novitatis studio propter unum aut alterum ms. omnia immutant, et saepe contra rationem. Hinc castigabis locum Vincen. tom. I Specul.: Bachilides et Diagoras Atheni (pro Athenis) celebrantur. Vide etiam Suidam in verbo Socrates, de varia significatione Melii. Constat etiam hunc poetam Bacchilidem patria Peloponnesiacum Athenis floruisse.

(447, IV.) Zeuxis, etc. Nobilem hunc pictorem varie nobis depinxere libri. Nam Pi. componit cum anno 12 Xerxis, seu an. 3 olymp. 76.; Vi., O., an. 17, seu an. 3 olymp. 77. At demum Lo., Fa., Peta., una cum editis, an. 18, seu 1 olymp. 78; Mar. an. 20. 0901C Suidas dissentit ab auctore, dum conjicit Zeuxim in tempus Isocratis; sed manifestius Plinius lib. XXXV, cap. 9, in annum 4 olymp. 95, quo tempore florebat Isocrates, teste nostro auctore, qui insimulat erroris eos, qui constituunt illum ad olymp. 89; docet etiam lib. XXXIV, cap. 8, cur auctor vocet pictorem, quia alter erat statuarius ejusdem nominis, qui vixit olymp. 114.

(Ibid.) Byzantinorum. Bizanthiorum Peta.; Bizantiorum Fa.; Vi. autem et O., Byzantiorum; Pi., Bizanthyorum; Fux. Bizathiorum: de hoc supra.

(Ibid.) Themistocles, hausto tauri sanguine, moritur. In Fux. Themistodes (d pro cl) exsul a Persarum rege Xerxe susceptus, cum videret illum bellum inferre Atheniensibus civibus suis, ne aut destitueret de se bene meritum, aut oppugnaret patriam, Magnesiae, hausto tauri sanguine, moritur. Sed cum desint in caeteris, videntur adjecta, licet consona veritati historiae, testibus Diodoro, Thucydide, Plutarcho et aliis. Ista autem varie referuntur in codicibus. Nam in Fa. et 7 Vatic., 0901D ac Mar., ad an. 20 Xerxis, cui adjungunt sese comites impressi; sed Lo., Peta., Fux., ad an. 19; Pi. ad an. 18; Vi., O., ad an. 3 Artaxerxis; sed difficile est ex scriptorum libris colligere certo quo anno decesserit: Diodorus videtur notare sub coss. Virginio et Structo, et praefecto Athenis Prexiergo; verum quia horum consulatus incurrit in primum an. olymp. 76, Prexiergi vero praefectura in 1 vel 2 (variant enim auctores) olymp. 77, et mos Diodori est, praecipue lib. XI, XII et XIII, in unum annum congerere ea quae variis et diversis annis contigerint, nil certi video posse dici. Quod si obierit, ut notat auctor, eodem anno quo Socrates nascitur, ut vult major numerus exemplarium, erit ex sententia Laertii lib. II, et Apollodori in Chronicis, illius mors ascribenda an. 4 olymp. 77. Thucydides tamen vult eum venisse ad Artaxerxem successorem Xerxis.

(449, II.) Qui menses in ordine annus deputantur. 0902A In V., Lo., littera minutiori: qui menses in ordinem annum reputant; in Ven.: qui menses in ordine annum reputant; in Lut.: qui menses in ordine annum reputantur. At ista penitus desiderantur in A., M., P., Fux., Peta., Vi., O., L., Pi., licet hi quatuor posteriores et etiam vulgati non computent ullum annum Artabano in serie annorum, ut faciunt caeteri, et Fa., quos sequimur, ut vitemus illud absurdum, quo antea, vice illius unici anni Artabani, erat posita nota 21 in serie annorum Xerxis regis praecedentis, quasi ille regnasset 21 annis; quod omnino Eusebio adversatur, cum illi tantum 20 annos assignet. Varie veteres de annis regni illius. Clemens lib. I Strom. tribuit 26; Joseph. lib. XI Antiquitt. cap. 1, dat plures 28; Sulpitius lib. I, Diodor. lib. XI cap. 21, Hieron. in Ezech. cap. IV, conveniunt cum auctore in anno 20. Contigit haec diversitas ex annis, quos vixit cum patre et solus. Illi autem quatuor supradicti codices vice istius anni, et quia hoc loco nullum annum interserunt, alterum interponunt 0902B inter Sogdianum et Darium Nothum, quod alii non faciunt.

(Ibid.) Qui Longimanus cognominabatur. Qui macrocheir, id est longimanus cognominabatur Fux. Hinc ipse Hieronymus in IV Ezech.: Xerxes qui cognominabatur μακρόχειρ, id est longimanus. Idem apud Jornand., nisi corrupte Machochir. Verum desiderantur penitus in L., Pi.

(Ibid.) Ezras. Improbabis forsan rationem hanc scribendi, cum Septuaginta legant Ezdras, reliqui vero ut Josephus, Hieronymus, Augustinus, Marianus, Freculphus, praecipue vero vulgata Bibliorum translatio, Esdras. Vicit nihilominus unanimis ille exemplar. consensus, cui non consentire nefas, potissimum cum favet illis Hebraica seu Chaldaica scriptio Ezra.

(Ibid.) Siluisset, qui scribit, etc. In Peta., A., M., V., siluisset et qui scribit; in quibus est probabile illam copulam adjectam fuisse a quodam sciolo, qui 0902C credidit auctorem loqui de alio scriptore quam de Ezra, dum absurdum judicat Ezram scripsisse de se in tertia persona, videlicet, qui scribit hoc tempore Ezram et Nehemiam reversos ex Babylone. Verum observasse debuerat modum hunc loquendi esse Ezrae ipsi familiarem; sic enim is lib. I cap. VII: Ipse Ezras ascendit de Babyloniis; quin et idem faciunt plures historiographi, ut Caesar in Commentariis. Neque enim is ego vici, vel ego pugnavi scribit, sed Caesar vicit, et Caesar pugnavit.

(Ibid.) Quae ab his gesta referuntur. Posuimus referuntur ex A., L., M., P., V., Va., Lo., Vi., O., Pi., Ven., Fux., Peta., pro feruntur.

(449, IV.) Socrates nascitur. Lo., Fa., Fux., Peta., Pi., Mar., constituunt ad an. 20 Xerxis; Vi., O., ad an. 3 Artaxerxis; Laertius, lib. II, ex sententia Apollodori in Chron., paululum ab illis differt, cum Socratis nativitatem assignet an. 4 olymp. 77. Suidas ait eum fuisse bello Peloponnesiaco olymp. 77. Sed videtur potius significare tempus quo florebat quam 0902D nativitatis, quin etiam legendum esset olymp. 87 pro 77, cum bellum Poleponnesiacum non coeperit ante illam olympiadem 87, ut constat ex Eusebio anno 1 olymp. 87. Suidae tamen codex, γέγονεν ἐπὶ τὸν Πελοποννησίακον, quod verti etiam posset, natus est tempore belli Peloponnesiaci.

(Ibid.) Lapis in Aegon fluvium. Lapis in Aegis fluvium Fux., Fre.; in Egis fluvio Lo., V., Fa., Peta., S., Vi., O., Ven., Lot.; in Egys fluvio Vincen., tom. I; in Egisto fluvio Va., Pi.; in Aenis fluvio Jornand.; lapis ingens de coelo ruit in Thraciae partibus Mar.; in Aegis fluvio M.; quae lectio germanior videbatur, si pro Aegis exstaret Aegos. Nam adverto Diodorum lib. XIII, Stephanum, Xenophontem lib. II, Plutarchum in Lysandro, Strabonem, Aristotelem lib. I Meteor., Polyaenum lib. I Stratagem., et alios Graecos, non solum numero plurali uti, cum hujus fluvii fit mentio, sed etiam Aegos, non Aegon dicere; 0903A sic enim verbi gratia unus pro caeteris Strabo lib. VI, sub finem, μετὰ τὴν ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς ναυμαχίαν. Polybius quoque lib. I meminit pugnae navalis ab Aegos Potamos. μετὰ μὲν οὖν τὴν ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς ναυμαχίαν, quae Perotus interpres subticuit penitus: alter vero Latine reddidit, ad caprae fluvium, cum videret αἶγα idem esse ac capram; sed inepte, cum in nominibus propriis reddendis retinenda vox nativa potius, quam habenda ratio significationis. Plutarchus in Lysandro, κατηνέχθη γὰρ, ὡς ἡ δοξὰ τῶν πόλλων, ἐξ οὐρανοῦ παμμεγέθης λίθος εἰς αἰγὸς ποτάμους. Decidit enim, ut est vulgi opinio, ingens lapis ex coelo in Aegos fluvios. Item in Alcibiade, ποτὲ νῆες τοῖς Ἀθηναίοις ἔχοντες ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς. Neque inepte dici possit Strabonem, Polybium, Plutarchum, dum ita loquuntur in plurali, intelligendos esse non tam de fluvio quam etiam de urbe, quae sita erat supra fluvium Αἰγός. Latini pariter posterius illud Aegos potius quam Aegon constanter usurpant; sed numero singulari appellant Aegos flumen, non ut 0903B Graeci Aegos flumina. Sic enim Frontin. lib. II Stratag.: Lysander adversus Athenienses apud Aegeo potamon (et in margine Aegos potamum) instituit certo tempore infestare naves Atheniensium. Plin. lib. II, cap. 58, ubi eumdem casum lapidum e coelo refert: Celebrant Graeci Anaxagoram Clazomenium olymp. 78, an. 2, praedixisse coelestium litterarum scientia, quibus diebus saxum casurum esset e sole, idque factum interdiu in Thraciae parte ad Aegos flumen. Idem meminit Aegos fluminis lib. IV, cap. 11, cum Cissam flumini Aegos oppositam, ait. Laert. lib. II, de eodem loquens: circa Aegos fluvium contigit lapidis lapsus; et Ammian. lib. XXII: Aegos potamus, in quo loco lapides casuros ex coelo praedixit Anaxagoras. Sic Aemilius Probus loquens de Lysandro, qui apud Aegos flumen est potitus classe hostium. Sic etiam Mela lib. II. Porro ne in fluctibus hujus fluminis videremur fluctuare, receptae jam editorum lectioni placuit adhaerere, cum sit aliorum exemplar. quae sunt plura numero. Ad extremum varia his sedes tribuitur: in Pi. 0903C circa an. 37 Alexandri, et 2 olymp. 78; et idem videtur significare Plinius lib. II, cap. 58; apud Mar. circa an. 38; in Vi., O., circa an. 41; in Fux., Fa., Peta., Lo. et excusis, ad an. 39.

(449, II.) Sicilia a populo regebatur. In Fux. est adjectum seditione facta.

(451, III.) Perdicas. Perdiccas Lo., Peta., Pi., O., Vi., Mar. Sic Pausanias lib. I. Verum prius lego cum unico c apud Thucydidem et alios.

(451, IV.) Cimon juxta, etc. Sic corrigo pro Cymon, secutus Peta., Fux., Lo., A., Pi., Frontin. lib. III, Plutarchum, Apollodorum, Thucydidem, Justinum, Probum, Diodorum, Pausaniam, Ammianum, apud quos Κίμων: Polybius autem et Mar. habent Cymon per y. Porro hunc paragraphum Fux., Peta., Fa., septem Vaticani, assignant circa annum 4 Longimani, a quo non recedunt editi; Pi. vero circa an. 1; Lo., Mar., circa 3: Vi., O., circa 8. Neque potius ex illis scriptoribus potest colligi certus annus, nisi forsan 0903D ex Diodoro, qui lib. XII scribit haec contigisse sub archonte Athenis Demotione, et Romanis coss. Publicola et Appio. Si spectetur annus Demotionis, dicendum erit accidisse anno 3 olymp. 77, ut volunt Sigonius et Mercator, licet Diodorus velit esse an. 40 olymp. 82; sin autem consulum, fasti Onuphrii eos collocant ad annum 1 olymp. 80.

(Ibid.) Eurimedontem Persas. Eurymedontem Persas Peta.; Eurymidontem fluvium Persas Al.; quae lectio, licet sit vera, tamen non est necessaria, cum absit ab aliis exemplar. et res aliunde omnibus nota; Eurimedonem Persas Vi., O., sed vitiose. Vulgata scriptio est Plutarchi, Ammiani, Pausaniae, Mariani et aliorum: Diodorus lib. XI vocat Eurybantem.

(Ibid.) Medicum bellum conquiescit. Lapillo notandum albo, pro modicum bellum conquiescit. Praesidio fuerunt velut copiae auxiliares, chirographi O., Vi., Pi., Lo., Peta., Fux., quibus adjungendus Mar., 0904A qui quo minus dubitares, pro Medicum bellum dixit Medorum bellum. Nam ita veteres locutos de Persis nemo nescit, ut certum est ex Aeliano lib. XI, Thucydide libro I, Plutarcho et Diodoro saepius, bellum contra Persas a Graecis susceptum, bellum Medicum seu Medorum vocari solitum. Nam ab eo tempore, quo Medi a Cyro subacti sunt, et eumdem regem cum Persis receperunt, nomine Persarum intelliguntur, ut postea docebimus. Hinc Marcus Antoninus dictus est Medicus, quod Medos superasset. Vetus lectio potuit aliquibus probari, si vox illa modicum adverbii naturam induat, quasi dicat ad modicum tempus, vel exiguo spatio pax inita, ob frequentes illas inter Graecos pugnas et inducias; revera tamen non nisi de Medis accipi possunt. Nam bellum illud celerrime confectum cum Persis, seu cum Medis, constantem pacem peperit: etenim, ut inquit Plutarchus in Cimone, Cimonis victoria tam navalis, quam pedestris eadem die comparata, coegit Persas, ut nobilem illam pacem cum Graecis inirent, ut semper a mari Graeco 0904B curriculum equi abstinerent.

(Ibid.) Heraclitus, etc. Quidni haec ad an. 5 Longimani aggregentur, cum ita dictent Lo., Peta., Fux., Fa., Mar. et vulgati, seu ad an. 1 olymp. 80. Qui enim dissentiunt ab his, neque inter se conveniunt. Nam Pi. opponit 11, Vi. vero et O. an. 12. Excipio annum olymp. Omnes enim isti connumerant an. 2 olymp. 81, sed sententia potest ferre singulos.

(Ibid.) Ezras sacerdos. Quia editi et Mar. ascripsere haec anno 7 Longimani, seu an. 2 olymp. 89, habentque patronos Pi., Fux., Fa. (licet differant in numero olympiadum, Pi. enim appingit an. 3 olymp. 81), quibus potius cogimur annuere quam istis Lo., Peta., quamvis non multum absint, qui anno 5, seu 1 olymp. 80, vel Vi., O., qui an. 12 Longimani vel an. 2 olymp. 81.

(Ibid.) Heliasis. Sic emendo ex A., L., P., Pi., Peta., Fux., Vi., O., et Eusebio lib. VIII de Demonstratione, cap. 2, et Nehem. cap. 30 pro Necliasib, 0904C ut in B., II., So., Pet.; vel Neesialib, ut in V., Va., Ven., Lut.; vel Neheliasib, ut in Lo. Nam in illis omnibus littera N occupat locum H; vel Eliasib, ut in tribus mss. Fab.; vel Elisab, ut in Mar., vel Neesiasib: apud Hieronym. Daniel. IX, ex Eusebio, Eliasub. Sed quia Euseb. lib. VIII de Demonstr. cap. 2 habet Eliasib, et Josephus lib. XI Antiq. passim, haud dubio ita legendum apud ipsum Hieronym.

(Ibid.) Affirmaturque Ezras divinas Scripturas memoriter condidisse, et ut Samaritanis non miscerentur, litteras Judaicas commutasse. Non exstant in Peta., Fux., A., L., M., S., in 2 Vatic., P., Lo., Pi., Fa., Vi., O., Mar.; nihilominus propter alia exemplaria, et quia Tertullianus lib. de Habitu muliebri, Irenaeus lib. III cap. 23 contra haeres., Augustinus lib. II de Mirabilibus sacrae Scripturae cap. 33, Raban. Maurus lib. de Instit. cleri. cap. 54, et plerique veterum idem de Ezdra asserunt, non est quod novitatem vel absurditatem causemur, et alienum ab Eusebii sententia censeamus.

0904D (Ibid.) Memoriter condidisse. Memoriter edidisse. V.

(Ibid.) Empedocles, etc. Cum nutarent codices, nam Lo., Fux., comparant haec cum an. 8 Longimani seu 4 olymp 80; Vi., O., cum anno 13, seu anno 3 olymp. 81; Pi. anno 16, seu 3 olymp. 82: amota tamen haesitatione, retinui veterem sedem ad an. 9 Longimani, seu 1 olymp. 81; sic enim excusi, quibus patrocinantur Peta., Fa., nihil enim contrarium suadet.

(Ibid.) Pherecydes secundus. Quia nefas existimavimus recedere a majori parte codicum mss., A., L., M., V., Peta., Vi., S., P., Lo., Pi., Fre., sic restituimus secundus pro Syrus, ut olim in editis, vel Pherecydes alter secundus, ut in Fux. Accedit ratio; nam cum auctor circa olympiadem 59, pag. 116, jam fecerit mentionem alterius Pherecydis historici magistri Pythagorae, quem legimus cognominatum Assyrium, ut apud August. epist. 3, vel potius Syrium, 0905A ut apud Plinium lib. VII cap. 56, et Graecos (Σύριον), sicut Euseb. lib. X de Praeparat. cap. 2 et 3, Arist. lib. V de Histor. anim. cap. 30, Clement. lib. I Strom., Pausan. lib. I; Joseph. libro I contra Appionem, seu Syrum, ut apud Cicero. lib. I Tuscul., Isido. lib. I Orig. cap. 37, et alios Latinos, sumpto cognomine a Syro, quae Σῦρος, vel Συρίη apud Strabon., vel Syra apud Suidam, una Cycladum insularum, in qua natus est, verisimile est ipsum loqui hoc loco de altero Pherecyde et diverso ab eo, qui Syrus dictus est. Trium enim hujus nominis meminit Suidas: praeceptoris Pythagorae, quem vult natum circa 45 olymp. et floruisse sub Alyatte; alterius poeta et Atheniensis quem facit antiquiorem contra sententiam Porphyrii, immo et Strabonis; tertii historici cognomento Lerii, quem ait natum paulo ante olymp. 75: hic quidem Lerius convenit cum isto nostri auctoris. Strabo lib. X duorum tantum facit mentionem, Syri Badis filii, qui fuit doctor Pythagorae, ut loquitur Plinius lib. II cap. 79, et Atheniensis, quem facit recentiorem 0905B contra Suidam. Dionysius etiam Halicarnasseus lib. I citat Pherecydem Atheniensem historicum, quem ait γενεαλόγων οὐδενὸς δεύτερον. nulli secundum in texendis genealogiis. Quibus optime respondet opinio Erathosthenis qui, teste Laertio libro I, asseruit unum tantum Pherecydem Syrium, alterum Atheniensem genealogum; licet idem Laertius referat Andronem Ephesium tradidisse duos fuisse Pherecydes Syros, alterum astrologum, alterum theologum, Badis filium. Nam ita variat a Strabone in littera d pro b. Hinc fit ut credam Eusebium indicare hoc loco Pherecydem non Syrum, de quo antea, sed Atheniensem. Licet enim alter vixerit teste Luciano in Macrobio 85 annos, non tamen potuit pertingere usque ad haec tempora. Demum hic paragraphus annumeratur ab aliis libris ad an. 6 Perdicae, ut a Peta., Lo., Fux.; ab aliis ad an. 11, ut a Pi.; ab aliis ad 10, ut a Vi., O.; ab aliis ad an. 44, ut apud Mar.; ab aliis ad an. 5, ut a Fa., septem Vaticanis et excusis: sed parum interest 0905C de anno, cum auctor solum tempus respiciat quo floruit.

(451, IV.) Cratinus. Cranitus S., Va., Lo., Fa.; Crativus Vincen. tom. I Specul. Nos retinuimus veterem lectionem, suffragantibus omnibus aliis exemplar. et Mar. Cratini enim comici saepe meminerunt Plutarchus, Suidas; Jul. Pollux. lib. VII cap. 11, lib. X cap. 24; scholiastes Aristophanis de avibus, Κράτινος ἐν Κλεοβούλοις; Luci, in Macrobio; Horat. satir. 4, lib. I serm. 4; sed quis non veterum?

(Ibid.) Romam per legatos. Fux., Peta., Lo., his circa an. 23 Artaxerxis assignarunt locum; Vi., O., circa an. 15; Pi. circa an. 17; Mar. circa an. 9; commodior sedes ad an. 11 ejusdem ex Fa. et impressis. Qui situs anno superiore ante creationem Decemvirorum confirmatur auctoritate Livii lib. III, decad. 1, et Dionysii lib. X. Illi duo differunt in anno Urbis. Nam hic ad an. 300, ille ad an. 301; quoad olymp. hic differt ab auctore duobus annis, cum constituat ad an. 1 olymp. 82, auctor ad an. 3. Olymp. 81.

0905D (Ibid.) Romae clarior. Clarus L., Pi. et Fre.: ludi saeculares Mar. Hunc paragraphum Vi., O. et Pi., locant ad an. 6 Perdiccae: Mar. ad an. 5; Fux., Peta., Lo., ad an. 8; Fa. vero ad an. 12, seu 4 olymp. 81, quem imitantur impressi, et optime. Nam hic annus est Eusebio 300 ab Urbe, seu ab an. 1 Romuli, licet ex aliorum sententia sit 302.

(Ibid.) Primus. Primum A., L., M., Fux., Peta., Vi., Pi., O.

(Ibid.) Trecentesimo secundo anno ab Urbe condita x-viri, etc. Desiderarim chirographos nostros posse conciliari cum editis in ea sede quam his pararunt. Nam alii, ut duo Vat., circa an. 3 olymp. 82: alii, ut Fux., Vi., O., Mar., circa an. 3 olymp. 81; alii circa an. 4 ejusdem, ut quinque Vaticani, Peta., Pi., Lo., Fa. et impressi, quibus me adjungo: tamen si adesset codex, viderentur ista potius ad annum 2 olymp. 82 reponenda, cum mutuo concurrant hic annus et 0906A annus 202 ab Urbe, si primus annus Romuli et Urbis incipit, ut vidimus, ex sententia auctoris, a primo anno olymp. 7. Cum enim annus praecedens illum annum olympiadis respondeat anno Abrahae 1264, his adde 302, efficies 1566, qui in illo anno 2 olymp. 82 complentur: quod idem fiet, si per olympiades computes. Certum est enim ab anno 1 olymp. 7, usque ad an. 2 olymp. 72, interjici annos 302; hinc ergo aut e veteri sede dimovendus videbatur hic paragraphus, aut legendum 300 anno, quo anno volunt Dionysius lib. II, et Oros. lib. II cap. 13, decemviros creatos. Absit tamen ut abnuam posse defendi veterem situm: favet enim auctoritas Ciceronis qui lib. II de Finibus scribit Virginium filiam interemisse, quam Appius Claudius decemvir vendicare volebat an. 60 post libertatem receptam, id est, ab ejectis regibus. Adde enim illos annos 60 ad 1504 ab Abraham qui praecedunt initium consulum, efficies an. 1564, qui coincidit in eumdem an. 4 olymp. 81. Praeterea, licet hic annus 4 olymp. 81 sit auctori (quin etiam Dionysio) 0906B an. 300 Urbis, ut videre licet ex calculo annorum ab Abraham, et ex eo quod scribit eodem anno factum agonem centenarium; nihilominus non est absurdum, quod ipse eumdem annum vocet 302. Nam significat eum annum secundum Catonem esse 300, et secundum Varronem esse 302. Potest enim colligi ex diversis locis ipsum esse varium in annis Urbis, seu in situ historiarum, quae pendent ab anno Urbis propter varios scriptores, ex quibus talia expiscatur, et qui diverse inchoant annos ab Urbe. Crediderim autem auctorem haec ex Livio lib. III excerpsisse, vel ex Eutropio lib. I, quorum verba trecentesimo et altero anno; quae sic intelligo, ut vox altero non primum, sicuti volunt Sigonius et Onuphrius, et habet etiam Paeanius, sed secundum significet. Nam praeterquam quod ea est illius vis et significatio nativa, similem loquendi rationem invenies in praefatione Eusebii de altero, id est secundo anno Darii. Sic etiam aperte tradunt Fasti Capitolini et Solinus 0906C X-viros creatos an. Urb. 302; ipse etiam Dionysius lib. X, cui ille 302 est annus 2 olymp. 82. Denique Livius (de cujus mente contendunt docti) idem satis indicat, cum postea addit tribunos militares coepisse octavo anno post et anno Urb. 1310. Cassiodorus convenit cum Livio in iisdem coss. Menenio et Sextio. Neque novum est Livium, Diodorum, Solinum et alios in annis Urbis non minus sibi nonnumquam constare, quam auctorem, prout sunt varii et inconstantes inter se auctores, quos sequuntur. Quanta enim fuerit dissensio in annis Urbis numerandis et digerendis, et quam varia et incerta ratio apud omnes, praecipue usque ad 500 annos ab Urbe, satis colligitur ex Cicerone in Bruto, et veteribus scriptoribus; quin et ab ipso an. 500, alii uno anno, alii duobus, alii tribus annis aut anteeunt, aut subsequuntur, ut notarunt plerique docti. Porro hoc loco emendandus est Orosius, dum vult 300 annum Urbis concurrere cum olymp. 95; non quod substituas olymp. 85, ut vult auctor notarum ad marginem illius, sed potius olymp. 0906D 81.

(Ibid.) Et post annum ejecti sunt. Et secundum post annum ejecti sunt. Fa.

(Ibid.) In Algido. In Alcido Lo.; in Algidios Ven., Lut., sed impure, de quo supra.

(Ibid.) Auferre. Abducere Lo., Vincen., Mar., Fux., Peta., Pi., Vi., O., Fa.

(Ibid.) Crates comicus. Cretes, Mar. Putarunt item aliqui reponendum Cynicus, vice Comicus; sic enim annotatur in margine editionis Basili. et Sonnia. Verum cum hic annumeretur ab auctore inter poetas, Comicus est legendum, prout exstat in omnibus exempl. Mar., Anton., Vincen., et apud Clem. Alexand. Athenaeus duos facit, alterum vocat Criticum, alterum Comicum. Euseb. lib. XIV de Praepar. cap. 2 videtur favere lectioni Cynicus, dum ait Zenonem factum Cynicum a Cratere, sicut etiam facit Lucianus in dialogo Crateris et Magi; exstantque ejus quaedam fragmenta: 0907A de eo vide Pollucem lib. VI cap. 17, et sub finem lib. X cap. 26; sed Laertius lib. IV, et Suidas, omnem tollunt dubitationem, cum scribant decem fuisse hujus nominis: primum antiquae comoediae scriptorem, ut loquitur Laertius, quem eumdem existimo cum nostro; secundum Trallianum Isocratis discipulum circa olymp. 102; tertium ταφριόρυχον, qui militavit cum Alexandro: quartum Cynicum, qui floruit eodem tempore circa olymp. 113.

(451, IV.) Bacchilides lyricus. Apud Mar. Bachillides; in Peta. Bacchiles: in O., Vi., Lo., Baccilides; in Fa. Bacilides; in Fux. Bocchylides; in Fre. Bacchides: de eodem vide supra, nam non dubito hunc esse illum ipsum.

(Ibid.) Cleobulina. Sic correximus ex A., L., M., Peta., Fux., P., Lo., O., Vi., Mar., quin et juxta ipsum Hieron. lib. I contra Jovinian., pro Deobulina, ut in vulgatis, vel Cleombulina, ut in V., S., Va. Nam ita dicta est a patre Cleobulo Lindio uno ex septem sapientibus, de quo Laertius lib. I. Deinde 0907B facilis est ac frequens mutatio d in cl et e converso.

(453, IV.) Templum Junonis, etc. Recipiuntur haec in Pi. quidem ad annum 14 Longimani; in Lo., Fa., Fux., Peta., Mar., ad annum 15, ut et in impressis; in Vi., O., ad 24. De hujus templi conflagratione meminit Pausanias lib. II, sed annum subticuit.

(Ibid.) Quod Argis. Quod in Argis, Lo., Pi., Vi., O., Peta., Mar.; tamen lectio antiqua praeferenda; impure enim dicimus in Athenis, Parisiis.

(Ibid.) Abaris. Habaris. Lo., Peta., Fa., Vi., Pi., O., Fux.; de quo pluribus supra.

(Ibid.) Hyperboreamus. Vulgatam lectionem retinuimus, nil morati A., L., M., S., V., Va., Fux., P., Peta., Lo., Pi., Vi., O., Mar., apud quod Hyperboreamus; in Fa. Hyperbolanus; apud Pausaniam lib. III Hiperboreus.

(Ibid.) Tribuni plebis. Antiquus situs horum confirmatur a chirographis, qui circa annum 16 Longimani, seu 4 olymp. 82 exhibent, ut Vi., O., Fux., 0907C Peta., Fa., Lo. Excipe Pi., in quo circa annum 19 ejusdem, qui optime congruit cum anno 309, ab Urbe, quo Capitolini Lapides et Sigonius aiunt institutos tribunos militares: Livius tamen lib. IV, deca. 2, tribuit an. 310. At Dionysius, lib. XI, anno 3 olymp. 84 et Urbis 311. Suidas, in voce χιλίαρχος, refert ad annum Urbis 305; quae opinio propius videtur accedere ad nostram sedem; uno enim tantum anno dissidet. Caeterum dum ipse hic de Tribunis plebis, et paulo post de tribunis militum loquitur, non parum differt ab aliis scriptoribus antiquis tam Graecis quam Romanis, ita ut juxta illos et ex eo quod supra vidimus de tribunis plebis, videretur pro tribuni plebis legendum hic tribuni militum, ni obstaret quod addit de aedilibus, quos constat ex Dionysio, Livio et aliis circa una et simul creatos cum tribunis plebis an. 16 post regifugium, nisi etiam repugnaret, quod scribit tribunos militares coepisse circa olymp. 97. Cuspinianus tamen in Cassiodorum putat in duobus illis locis esse errorem manifestum 0907D librariorum; sed vereor ne ipsi auctori tribuendus sit.

(Ibid.) Athenienses et Lacaedemonii foedus 30 annorum ineunt. Editiones volunt foedus hoc initum an. 4 olymp. 83, sicuti etiam Fa., Fux., Lo.: licet Pi., anno 3 olymp. 85; O., an. 2 olymp. 86; et Vi. an. 1 olymp. 87; Mar. an. 1 olymp. 84. Verum sequendae potius partes Peta., et proinde reponendum ad an. 3 ejusdem olympiadis 83, quia ipse est annus decimus quintus, qui praecessit bellum Peloponnesiacum, et scimus ex Justin. de fine lib. III, Thucydide initio lib. II, has inducias factas illo 15 anno. Pausanias, lib. V, refert hoc foedus ad an. 3 olymp. in qua fuit victor Crison Himeraens, quae fuit olympias 83, ut testatur Dionysius in fine lib. X et initio lib. XI.

(Ibid.) Neemias Hebraeus, etc., usque ad Macedonis fuit. Ista huc et illuc propelluntur pro varietate codicum. Nam in Lo. ad annum 9 Artaxerxis Longimani; 0908A Fa. et Peta. ad an. 10; vulgati et Fux. ad an. 17; Vi. et O. ad an. 33, ubi et cohaerent cum iis quae deinceps habentur: Neemiam qui muros usque capitur; iisque proxime succedunt ista: huc usque divinae Scripturae, etc. Pi. collocat ad an. 21 Artaxerxis. Variae hae codicum agitationes mentem nostram aliquantulum agitarunt; securius tamen visum est habere stativa ad an. 30 Artaxerxis, cum et verba hoc ipsum requirant, et codex Pi., qui proxime accedit, hoc ipsum suadeat.

(Ibid.) Apud eos. Commodius quam apud Judaeos, juxta A., L., M., V., P., Lo., Pi., Fa., Mar.

(Ibid.) Scriptis. Sic ex A., L., M., Vi., O., P., Pi., Fux., Peta., Beda, Adone et Mar., pro scriptorum, ut in editis.

(Ibid.) Herodotus, etc., honoratus est. Eruditus vir in Persium p. 4 reponendum putat coronatus est pro honoratus est; sed qua libertate conjecturas suas nobis venditat, cum nil tale penitus in nullo exemplari, nec Fre. nec Mar., vel alio auctoris nostri sequace 0908B reperiatur? Si enim hoc permitteretur, omnia essent incerta et nutaret fides omnis, quae auctoribus adhiberi solet. Caeterum haec narrantur contigisse circa an. 27 Artaxerxis, in Pi.; circa an. 20 seu 2 olymp. 85, in Fa., Fux., Lo., Peta. et impressis; circa an. 34, in Vi., O.

(Ibid.) Melissus Physicus, etc. Disponuntur circa an. 20 Artaxerxis in Fux. et Peta.; circa an. 21, apud Mar.; circa an. 22, in Fa., Lo. et excusis; circa an. 28, in Pi.; circa an. 31, in Vi., O.

(Ibid.) Eurypides Tragoediarum, etc. Quia non uno tantum anno floruit, ideo suspicor libros scriptos ista variis locis disposuisse. Nam alii ad an. 21 Artaxerxis, ut Fux., Peta.; alii ad an. 22, ut Fa., Lo.; alii ad 23, ut Mar.; alii ad 29, ut Pi.; alii ad 37, ut Vi., O.

(Ibid.) Protagoras. Pytagoras Lo., Fa., Pi., L., Mar., sed valde corrupte, cum nihil tale legatur de ullo eorum qui nomen habuerit Pythagorae (nam 0908C quam varii fuerint consule Laertium l. I), immo ipse Laertius ibidem, et Suidas idem quod auctor scribunt de Protagora sophista, et de ejus libris crematis in foro sub praeconis voce; et auctor, l. X de Praepar. c. 3, eum facit σύγχρονον Socrati. Caeterum situs est diversus. Nam in Peta. et Fa. an. 22 Longimani; in Fux., Lo., Mar., ad an. 23; in Pi. ad an. 29; in O. ad an. 37; in Vi., O., ad an. 38; sed ut ait Laertius, l. IX, Protagoras omnium consensu Socrati aequalis fuit.

(Ibid.) Romae rursus consules creati. Comparantur ista in O., Vi., cum an. 3 olymp. 84; in Pi. cum anno 4: alibi vero cum anno 1 olymp. 85, ut in Fa., Fux., Lo., Peta. et excusis; sed quis potius sit sequendus, non ita est facile judicare ex aliis scriptoribus, cum valde dissideant ab auctore et inter se.

(Ibid.) Phidias eburneam Minervam facit. Phidias Minervam facit Atheniensibus Fux. Sed quo anno hoc 0908D opus absolverit, haud ita facile fuerit recensere, cum alii velint anno 25 Artaxerxis, ut Mar.; alii an. 26, ut Fa., Fux., Lo., Peta., quibus excusi annumerandi; alii an. 30, ut Pi.; alii ann. 33, ut Vi., O. Hanc statuam quae erat Athenis ex auro et ebore conflatam fuisse tradit Pausanias l. VII; ex ebore tantum Plinius l. XXXIV c. 8, et Suidas. De anno nulla mentio apud veteres, Plinius tamen refert artem illam coepisse cum Phidia olym. 83.

Fidennates contra Romanos, etc. Consistunt haec ex opposito anni 24 Artaxerxis in Pi., Mar.; an. 28 in Vi., O.; anni 26, qui est 2 olymp. 85. in Fa., Fux., Lo., Peta. et editis; quos sequendos duximus moti auctoritate Livii l. IV, decad. 1, et Eutropii, qui hanc defectionem conjiciunt in ann. Urb. 315, qui coincidit cum an. 27 Artaxerxis et 3 olymp. 85, itaque uno anno serius.

(Ibid.) Theatecus. Thetus L., Pi.; Theaeietus A.; Theaetetus M.; Theteus V., S., Va., Lo.; Theateus Fa.; 0909A Tratecus Peta.; Thectetus Fux.; Theactetus P., V., O.; Theatetus Al.; Theaetenus Mar.; Theatbetus Ven., Lut.; Θεαίτητος Suidae. Laertius l. VIII refert Epigramma Theaeteti. Caeterum ista concurrunt ut plurimum cum anno 27 Artaxerxis, ut in Fa., Fux., Lo., Peta. et impressis; at cum anno 26 apud Mar., et cum anno 31 in Pi., et cum anno 3 in V., O.

(435, IV.) Aristophanes clarus, etc. In quem annum incurrant, vix certi aliquid ex libris, cum Lo., Peta., ad an. 27 Artaxerxis collocent; Fa., Fux., Mar. et cusi, ad an. 28; Pi. ad an 31; Vi., O., ad an. 35.

(Ibid.) Gens Campanorum in Italia constituta. Horum situm Pi. ascripsit an. 29 Artaxerxis, seu an. 4 olymp. 85; Vi., O., an. 31; alii an. 28, ut Fux., Fa., Lo., Peta. et excusi. Non video autem quare auctor adjecerit in Italia, cum nulla sit memoria apud vetustiorem paulo scriptorem, Campaniae in Gallia, seu alterius ubique gentium.

(Ibid.) Democritus Abderites, etc. Demetrius Mar.; 0909B sedes quae his praestituta haud certa est, cum Fa., Fux., Lo., Peta., Mar., et excusi, ad an. 29 Artaxerxis; Pi. ad an. 31; Vi., O., ad an. 35 componant.

(Ibid.) Socrates qui scholam congregavit plurimo, etc. Absunt qui scholam congregavit ab Lo., P., Fa., Fux., Vincen., Mar. Nihilominus sunt veritati consentanea.

(Ibid.) Neemiam qui muros, etc. Assignata his sedes ad an. 31 Longimani, seu 3 olymp. 86, non solum in vulgaribus, sed in quinque Vaticanis, Fa., Lo. At in Pi. est ad an. 34; in Vi., O., ad an. 33, ita ut superiora alia, Neemias Hebraeus, etc., simul cohaereant, ut jam observatum superius. Placuit tamen imitari Fux., unum ex Vaticanis, Mar. et Peta., qui conjiciunt in an. 32 ejusdem Longimani. Sic enim accommodatius respondent sensui verborum. Si favisset auctoritas codicis, non solum conjunxissem cum superiori paragrapho Neemias Hebraeus, etc., 0909C ut faciunt Vi. et O., sed etiam coegissem ad annum 20 ejusdem Longimani, quia illa verba, si quis ab hoc tempore, intelligenda sunt a 20 anno ejusdem: sicut videre licet apud auctorem l. VIII de Demonst. c. 2, et apud Hieron. in c. 9 Daniel. Nam a 20 Artaxerxis Longimani, qui est 4 olymp. 83, usque ad 15 Tiberii numerantur anni 475, qui faciunt Hebraicos, inquiunt illi, idque ex Africano, 490, juxta lunares menses; et revera si anno ab Abraham 1571, qui est an. 19 Longimani, annumeraveris 475, produces tandem 2046, qui perveniunt ad 16 Tiberii. Si tamen collocaris illum annum ad an. 2 olymp. 202, sicut illi praescribunt faciendum.

(Ibid.) 32 Anno Artaxerxis, etc. Posuimus 32 ex L., A., M., Lo., V., Vi., P., Ven., Mar., quibus convenit Nehem. c. V, et, quod praecipuum est, ipse Eusebius, dum idem expressit olymp. 83; quem sequitur Sulpitius l. II. Codices H., B., Pet., Lut., So., habent 31; V., Peta., O., 30.

(Ibid.) Initium belli Peloponnesiaci. Desunt in L., 0909D Va., Pi., Vi., O.; absit tamen ut ea deleamus, vel loco mutemus, tum quia potior est vis et auctoritas caeterorum exemplarium et Mariani, tum quia Suidas refert bellum illud gestum inter Lacedaemonios et Athenienses ad an. 1 olymp. 87, et Clemens, l. I Strom., a transitu Xerxis numerat 48 annos usque ad principium belli Peloponnesiaci: quod optime convenit cum illo anno 1 olymp. 87, quem septem Vaticani et Vulgati notant una cum Fa., Lo. et Peta., licet in Fux. ad an. 4 olym. 86 annumeretur. Adde quod Thucydides illius belli partim dux, partim spectator et descriptor, vult coepisse Pythodoro Athenis praefecto, id est anno 1 olymp. 87, ut explicat Diodorus l. XII. Idem Thucydides numerat sexaginta annos a bello apud Marathonem gesto usque ad Peloponnesiacum, qui hoc anno juxta Eusebium complentur. Idem ait Longimanum vita functum anno 7 belli Peloponnesiaci, quod accedit ad Eusebium. 0910A Diodorus videtur referre ad an. 2 ejusdem olymp. 87, quod etiam Thucydides videtur confirmare, dum vult solemnitatem Olympiacam fuisse celebratam anno 4 et 12 illius belli: sed possunt conciliari illi auctores, si dicamus cum eruditiss. Scaligero, l. V de Emendat. temp. p. 386, coeptum an. 1 olymp. 87 ad finem decurrente: cujus argumenta et rationes tanti facio ut existimem nefas esse illi adversari. Unde non dubito quin sit emendandus Gellius, dum assignat initium hujus belli circa an. fere Urbis 324, pro 323. Plinius quidem, l. XXX c. 1, ait gestum anno Urbis 300. Sed in hoc videtur non tam voluisse significare annum initii belli, quam tempus quo contigit post 300 annum Urbis. Duravit autem testibus Thucydide, Diodoro et Xenophonte, 28 annos, modo his, modo illis victoribus.

(Ibid.) Bacchilides, etc. Desideratur in O., V., tota sententia. At in Fux., Peta., annumeratur ad an. 33 Artaxerxis; in L., Mar. et vulgatis, ad an. 34: in Pi. ad an. 38; sed quem sequaris, non interest, cum 0910B auctor non annum, sed tempus spectet.

(Ibid.) Athenienses pestilentia laborant. Exsulant a Vi., O. Sed firmantur auctoritate Thucydidis, Diodori, et aliorum, et praecipue librorum Fa., Fux., Peta., Lo., in quibus ut in vulgatis et apud Mar. conferuntur cum an. 35 Artaxerxis, et an. 2 olymp. 87; in Pi. autem cum an. 39 ejusdem Artaxerxis, qui est 2 olymp. 88. Thucydides, l. II, propius accedit ad vulgatos dum refert initium hujus pestilentiae ad an. 2 belli Peloponnesiaci, seu 2 olymp. 87. Diodorus autem, l. XII, favet libro Pi., dum illam connotat anno 3 olymp. 88.

(Ibid.) Thucydides agnoscitur. His sedes reposita in Fa., Lo. et vulgatis ad annum 35 Longimani; in Fux., Peta. et Mar., ad annum 36; in Pi. ad annum 38; quidquid horum selegeris, non longe ab auctoris mente aberis, qui non annum sed aetatem spectat: priores tamen libri videntur magis sequendi, quia constat ex Diodoro, l. XII et l. I, Thucydidem eum 0910C orsum suam historiam ab an. 1 olymp. 87.

(Ibid.) Pericles moritur, etc. Vetus sedes retenta ut anno 4 olymp. 87 responderent; licet enim exsulent penitus a Vi., O., et incurrant in Pi. in annum 3 olymp. 88; caeterae tamen membranae eo nos deduxere ut Vaticanae septem, Peta., Fux., Lo., Fa., una cum Mar., quae firmantur auctoritate Thucydidis, qui tunc temporis vigebat, l. II, qui refert Periclem duobus annis et dimidiato post motum bellum Peloponnesiacum decessisse. Athenaeus praeterea, l. V cap. 13, ait eum vita functum anno 3 belli Peloponnesiaci, Epaminonda Athenis archonte; ad hunc accedit Diodorus l. XII, et addit contigisse anno illo 4 olymp. 87. Laertius, l. III, vult Periclem obiisse eodem anno, quo Plato natus est. Itaque non multum ab illis dissentit; cum hunc natum referat anno 1 olymp. 88. Plutar. in ejus Vita, ait eum obiisse ex illa pestilentia Atheniensi.

(Ibid.) Eupolis. Europis Fa., sed corrupte; Eupolis enim comoediarum scriptoris meminerunt Laertius 0910D l. IX, et passim Aelianus l. XII, Diodorus l. XII, et saepe Clemens in libris Strom., Athenaeus l. I c. I, Paterculus l. I, et alii plerique, Horat. l. I, serm. 4:

Eupolis atque Cratinus Aristophanesque poetae.
Verum contine ista ad an. 37 Longimani, ut volunt Peta., Lo., Fa., Fux., septem Vaticani, Mar. et excusi; reliqui enim impares numero nec conveniunt. Nam Pi. ad an. 39 ejusdem; V., O., ad primum Darii.

(Ibid.) Ex Aetna. Ex Ethna Vi., O., Fa., Lo., Pi.; ex Aethna Peta., Fux. Nobis prae caeteris vulgaris orthographia probatur, quia est Justini, Gellii, Thucydidis, Pausaniae et aliorum plurium: iste autem § est in Pi., Lo., Fux., Fa. et vulgatis, ad an. 6 Archelai; in Peta. ad an. 7: in Vi., O., ad an. 9, seu 1 olymp. 89. Nec tamen recedendum est a vulgatis, quia Thucydides libro III, in fine, testatur hoc profluvium 0911A ignis ex Aetna monte, hieme anni sexti belli Peloponnesiaci erupisse, qui concurrit cum an. 6 Archelai.

(455, IV.) Terraemotu apud Locros scissa Atalante civitas facta est insula. Mira haec, sed tamen antea minus fideliter expressa, cum haberentur ita: terraemot. ap. Loc. scisso Athlaente civitas facta est insula; ignorantia librarii hunc locum mire foedarat: cum enim occurreret illi memoria montis celebris Atlantis in Africa, quod hic de civitate, dici putavit de monte, propter vocum affinitatem, licet distent toto coelo, cum illa in Europa, hic in Africa. Offusa erat caligo, nisi eam depulissent codices Pi. et Al., qui habent scissa Atalante, quibus accedunt Vi., O., ubi pro scisso legitur scissa: praesidio etiam fuit Marianus, scissa Atalanta. Firmatur nostra castigatio auctoritate vetustiorum auctorum, ut Strabonis l. I: λέγουσι δὲ καὶ τῆς Ἀταλάντης πρὸς τῆς Εὐβοίας τὰ μέσα ῥήγματος γενομένου διάπλουν δέξασθαι μεταξὺ καὶ τῶν πεδίων ἔνια καὶ μέχρι εἴκοσι σταδίων ἐπικλυσθῆναι καὶ 0911B τριήρει τινὰ ἐν τῷ νεωρίδιον ἐξαιρεσθεῖσαν ὑπερπεσεῖν τοῦ τείχους; et l. IX, loquitur de Atalante insula Euboicae Locrensique cognomine; et paulo infra meminit alterius insulae ejusdem nominis ante Opuntem: de hac item Stephanus de urbibus, Ἀταλάτη ἡ Ἀταλάντη ἡ ὑπὸ Ἀθηναίων κτισθεῖσα παρὰ Λοκροῖς. Plin., l. IV c. 12, ait in Euripo Euboico esse Atalantem insulam; et l. II c. 88: Natura, inquit, avellit Siciliam Italiae, Cyprum Syriae, Euboeae Atalantem. Pausan. l. X habet nonnulla de Atalante insula. Praeterea vox civitas amandanda videbatur; abest enim a Lo., Pi., Peta., Vi., O., Fa., Fux., Mar.: nihilominus tamen quia exstat in vulgaribus, et conducit ad intelligentiam, censuimus retinendam. Denique connumerantur ista in Fa., Lo., Pi., Mar., anno 7 Archelai, seu 3 olymp. 88; in Peta., Fux., an. 8; in Vi., O., an. 11. Sequendi sunt proculdubio vulgares, cum, teste Thucydide, l. III, illud acciderit initio an. 6 belli Peloponnesiaci circa aestatem illius anni, qui est auctori 0911C annus 7 Archelai, incipiendo a primo die mensis Jan. more Romano.

(457, II.) Menses septem. Sic ex Lo., A., L., M., P., Vi., O., Lo., Peta., Mar., Antonino ex Eusebio et Sulpitio lib. II, pro menses 8. Ctesias ait menses sex, dies quindecim. Sed Hieron., in Ezechiel. c. IV, nostram lectionem sequitur.

(Ibid.) Sic per menses diversos his superioribus annus accrescit. Olim haec habebantur inter illa verba, Sogdianus IX, mens. 7, et haec cui successit Darius, sed expunximus quia nullum integrum sensum efficiunt. Desiderantur omnino in A., Vi., O., M., V., Va., P., Lo., Fa., Fux., Mar., Vincen.; et si essent retinenda, emendanda essent, sicuti prodit Pi.: hic per menses diversos hos et superiores annos (annus) accrescit, ut sit sensus ex his 2 mensibus Xerxis et 7 Sogdiani, et 7 Artabani, conficiendum esse unum annum. Nam hoc clarius significant verba Mariani: his adde menses 7 Artabani, fit annus et menses 5. Nihilominus in Vi., O., P., L., appingitur 0911D in serie annorum inter Sogdianum et Darium annus unus, cum in aliis ille annus sit interpositus inter Artabanum et Longimanum, ut diximus; at si iterum repeteretur, alter esset superfluus.

(457, IV.) Recessit, et rursum Aegyptiorum renascitur dynastia 28; et regnavit Amartheus, etc. Ita recensuimus ascitis nonnullis ex Vi., O., Fi., L. Nonnullis vero ex Lo., Fa., et impressis, cum in istis verba illa rursus Aeggptiorum renascitur desiderantur, et caetera essent alio translata ad an. 3 Amarthei, vel 4 ejusdem, ut in Lo. In illis vero notae illae 28 aberant penitus, sicut etiam in A., V., Peta., Fux., sed in M. ad oram locantur. Porro primus annus Amarthei in Vi., Pi., O., jacet ex adverso an. 21 Macedonum, cum in caeteris an. 20 opponatur: quorum partes sequendas duximus, quia alioquin vel decimus octavus seu ultimus Nectanebi non concurreret cum an. 13 Philippi Macedonum, ut est necesse, et sicut 0912A habent omnes libri, vel praetermittendus esset annus qui interponitur inter Psammutem et Nectanebum primum, quod factum fuit in illis tribus codicibus.

(Ibid.) Amartheus primus Saites. Amarcus Saites A., Amartheus Saitis L.; Amarteus Saites M., Peta.; Amarthius primus Altes V., P., Va.; Amartheus Altes Lo., Fa.; Amaxiustactis Mar.; Amartheussaius Pi.; Amartheus Saltes Fux.: sed cum hujus nusquam exstat memoria apud veteres, quam ex his appellationibus germaniorem asseremus?

(457, V.) Plato nascitur, etc. Natum Platonem indicant omnes libri tam mss., ut septem Vaticani et alii, quam editi et Mar., anno 4 olymp. 88; praeter Vi., O., qui anno 3 olymp. 89: et simili profecto codice usus est Antoninus, ubi ex Eusebio nativitatem Platonis assignat anno 4 Darii Nothi, qui in V., O., concurrit cum illo anno 3 olymp. 89, licet in vulgatis sit ad an. 4 ejusdem olymp. Laertius l. III et Suidas confirmant quidem natum illa olymp. 88. 0912B Verum quo illius anno, praetermittunt: tamen cum addunt vixisse annos 81, et decessisse anno 1 olymp. 108, significant natum anno 1 olymp. 88. Nam is etiam mos est veterum scriptorum, ut dum loquuntur simpliciter de olympiade, intelligant ut plurimum annum primum illius. Ad quem situm videtur accedere Plutarchus, dum in vita Isocratis ait eum natum circa olymp. 86, et an. 7 ante Platonem: Athenaeus vero, l. V cap. 12, refert eum natum Apollodoro Athenis archonte, et obiisse sub Theophilo altero archonte, cum vixisset 82 annos. At Diodorus, l. XII, comparat Apollodorum cum anno 3 olymp. 87, qui nobis est ab Abraham 1587; et Theophilum (l. XVI) cum anno 1 olymp. 108, qui est ab Abraham 1666, et sic reperiuntur intermedii anni 82 vitae Platonis. Alii vero chronographi non levioris notae conferunt Apollodorum cum an. 3 olymp. 88, et Theophilum cum anno 1 ejusdem olymp. 108. Sed juxta illos dicendus esset vixisse tantum annos 0912C 79, quae varietas, licet non sit exigua, tamen indicat omnes convenire de ejus obitu in olymp. 108, et majorem numerum de ortu in olymp. 88: ideo nefas duximus discedere a vulgatis. Adde quod ab ejus anno ortus 4 olymp. 88, usque ad annum obitus 4 olymp. 108, probe assequimur eos annos 81, quos egit Plato testimonio non solum Laertii, sed Luciani in Macrobio, et Censorini die natali, atque Senecae epist. 61; licet Valerius Max. l. VIII cap. 7, et Suidas praeter Athaeneum Platoni tribuant an. 82.

(Ibid.) Lacedaemonii et Athenienses, etc. Licet Vi., O., haec ascribant anno 7 Darii, tamen situm septem Vaticanorum, Mar. et editorum, magis probarim circa ejus annum primum, qui est 1 olymp. 89, tum quia sic docent Lo., Fa., Pi., Fux., Peta., tum quia propius accedunt ad testimonium Thucydidis l. V: Foedus hoc initum decem solidis annis et pauculis diebus a principio belli Peloponnesiaci, illudque fuisse 50 annorum. Itaque ex ejus fide foedus hoc initum est anno 2 Darii, nam 13 ejus annus est illi annus 20 0912D belli Peloponnesiaci. Diodorus l. XII constituit antiquius annis sex, ad consulatum Papyrii et Julii, et an. 3 olymp. 87.

(Ibid.) Eudoxus Gnidius. In Vi., O., Fux., Lo., Eudoxus Enidius; in Pi., Eudoxus et Cnidius; in Peta., Mar., Eudoxus Cnidius; et sic etiam habent Clemens l. I Stromat., Laertius, Plutarchus, Athenaeus l. VIII, Suidas et Graeci, ut Latini Cnidius a Cnido urbe Doridis in Asia; sed de commutatione G in C, et contra, saepe diximus.

(Ibid.) Ver sacrum. Vide quas tenebras offundit inscitia amanuensis in codicibus Lo. et Fa., cum ignoraret ad quid ver hoc loco, illius vice subrogavit vel; aberat vero utrumque a Mariano, licet habeat caetera. Vincentius et Antoninus legunt idem nobiscum testimonio Festi adhibito. Nam Festus, inquiunt, scribit apud Lacedaemonios fuisse morem vovendi ver sacrum, cum tamen apud Festum nulla penitus Lacedaemoniorum 0913A hac in re fiat mentio. Ver sacrum, inquit Festus, vovendi mos fuit Italis; magnis enim periculis adducti vovebant quaecumque proximo vere nata essent apud se animalia immolaturos; sed cum crudele videretur pueros et puellas interficere, perductos in adultam aetatem velabant, atque ita extra fines suos exigebant. Et Nonius Marcellinus: Ver sacrum quidam, inquit, dictum putant ut plerumque vitabile et exsecrandum, sed Sisenna religiosum dicit historiarum lib. IV; quondam Sabini dicuntur vovisse, si res communis melioribus locis constitisset, se ver sacrum facturos. Strabo, l. V, et Livius, l. XII et l. XXXIV, hujus voti meminerunt: consulat eos lector, ne immoremur in re nota.

(Ibid.) Lacedaemonii ver sacrum destinantes Heracleam urbem condunt. Dissentiunt ab invicem codices. Nam in Peta., Fux.: Lacedaemonii ver sacrum Heracliam destinantes urbem condunt; quod idem exstat in Fa., Lo., nisi quia pro Heracleam habent Heracliam, ut et Marian., quod ferri potest; diphthongus 0913B enim ei nunc per i, nunc per e redditur, ut Alexandria et Alexandrea. Porro haec non eumdem laterculum in omnibus libris occupant; nam in Peta. eum qui oppositum habet annum 2 Darii; in Pi., Fux., qui an. 3; in Vi., O., qui anno 10; in Lo., et Fa., et Mar., eum qui anno 4; cum quibus idem referunt excusi.

(Ibid.) Alcibiades profugus, etc. Revocant ista ad an. 10 Darii Lo., Mar., septem Vaticani et excusi. At Pi. ad an. 1 Darii; O., Vi., ad an. 5; Peta., Fux., ad an. 9. Thucydides l. VIII vult hanc fugam contigisse paulo ante annum 21 belli Peloponnesiaci, qui concurrit cum anno 13 Darii. Itaque excusi magis accedunt ad Thucydidem, immo etiam ad Diodorum lib. XIII, qui refert hanc pugnam ad an. 1 olymp. 93, coss. Papyrio et Nautio. Nihilominus, quia ille consulatus in fastis Onuphrii constituitur anno 2 olymp. 92, qui est Urbis 608, secundum Livium et supputationem Varronis, et qui concurrit cum an. 14 Darii, 0913C hoc pacto Diodorus uno tantum anno dissideret a Thucydide.

(Ibid.) Clades quae Atheniensibus accidit in Sicilia. Clades quae in Sicilia Atheniensibus accidit: alterne pugnantes omnes ceciderunt Fux. Porro septem Vaticani et libri excusi accidisse volunt anno 6 Darii: cujus rei auctores habent chirographos Lo., Fa. Verum dissentiunt Peta., Pi., Fux., Mar., qui circa an. 5 ejusdem notant, et Vi., O., qui circa an. 12, quos sequimur, quia firmatur auctoritate Thucydidis, l. VII, et Diodori, l. XII, dum hanc cladem comparant, ille cum an. 19 belli Peloponnesiaci, qui illi est 12 Darii, hic cum an. 4 olymp. 91; fuitque maxima clades omnium, quae in hoc bello Peloponnesiaco acciderunt Atheniensibus, ut ait Thucydides.

(Ibid.) Euboea ab Atheniensium societate discedit. Agnosces veterem locum, quem retinuimus ad an. 21 Archelai, ne a veterum codicum septem Vaticanorum, Peta., Fux., Lo., Fa., societate discederemus, 0913D licet in Pi. sit ad an. 22; in O., Vi., ad an. 23; in Mar. ad an. 20. Et hic tamen firmatur auctoritate Thucydidis lib. VIII, dum ait Euboeos misisse legatos ad Agin regem Lacedaemoniorum de sua ad eum defectione, circa hyemem, seu finem anni 19 a bello Peloponnesiaco. Nam ille annus 19 desinit in aestatem anni 20 Archelai, numerando more Romano a calendis Januarii.

(Ibid.) Erupides apud Archelaum et Sophocles Athenis moritur. Opponuntur ista in Pi., Mar., anno 17 Darii; in Lo., O., Vi., Fa., Fux., septem Vaticanis et excusis, an. 16; in Peta. anno 17, qui incidit in an. 1 olymp. 93; cui favet Suidas, dum scribit Euripidem obiisse olymp. 93. Sed hoc stare non potest cum auctore, apud quem ille annus 1 olymp. 93 concurrit cum an. 1 Orestis successoris Archelai, et consentientibus Plinio, Solino, Plutarcho, et omnibus historicis, certum est Archelaum non solum contentum, 0914A ut loquitur Solinus, suprema Euripidis sumptu funeris prosequi, sed crinem tonsus est, et moerorem quem animo conceperat, vultu publicavit. Suidas autem dissentit ab auctore in Sophocle cum ait eum mortuum sexto anno post Euripidem. At Diodorus lib. XIII citat Apollodorum in Chronicis scribentem Euripidem et Sophoclem eodem anno vita excessisse, Callia praefecto Athenis et anno 3 olymp. 93. Pausanias lib. I, Solinus et Plinius lib. VII cap. 29, referunt obitum Sophoclis ad eum annum quo Lacedaemonii, duce Lysandro, irruperunt in Atticam, et obsederunt Athenas, quemque Diodorus vult esse annum 1 olymp. 93. Plutarchus, lib. VII Sympos., ait Euripidem decessisse ipso natali Dionysii inter Siciliae tyrannos senioris. Forsan sumpsit patrem pro filio, vel etiam natalem Dionysii senioris pro initio tyrannidis ipsius, quod auctor comparat cum anno obitus horum duorum tragoedorum. Sed hoc loco dicendum est cum Plutarcho in Numa non esse facile exigere aetates ad amussim, maxime si reducantur ad olympionicas. 0914B Itaque in hac varietate satius fuit nil mutare.

(Ibid.) Apud Archelaum. Apud Arelatum V., Va., Lo., Ven. Verum absque dubio germanior est lectio vulgata, cum institutum auctoris sit annos Archelai regis Macedonum contexere: ad quem accedit Pausanias lib. I, dum ait Euripidem cum in Macedoniam ad Archelaum regem (de quo hic Eusebius) profectus esset, illic sepultum fuisse. Plutar. in Lycurgo ait humatum prope Arethusam. Diodorus lib. XIII: sunt, inquit, qui dicant Euripidem apud Archelaum regem Macedonum, dum per agros vagaretur, in canes incidisse, a quibus dilaniatus interierit; et eadem est sententia Herodo. lib. XIII, et Gellii lib. XV cap. 20. Observabis etiam paulo infra idem occurrere ut pro Archelaum legatur Arelatum in aliquot chirographis. Simile quid exstat apud Prosperum, ubi pro Arelas legitur in editionibus superioribus Arcillas.

(459, II.) Mnemon. Sic restituimus pro Memnon, 0914C ex A., L., S., Vat., M., P., Vi., Pi., Peta., Fux., O., Ven., Lut., Fa., Mar., Isocrate, Diodoro, Aemilio Probo, Plutarc. in Apophtheg., et in Mario, qui ait idem significare ac memor, quod felicis esset memoriae: in V. legitur Nemeon; apud. Bedam Memnon; Vincen. et Fre. habent Mennon; Jornan. Mimnon; sed Hieronymus in Ezechielis IV confirmat nostram lectionem, nam alludens ad locum hunc, sic ait: Artaxerxes cognomento Μνήμων Darii et Parysatidis filius.

(Ibid.) Parysatidis. Fuit haec lectio caeteris praeferenda, quia sic Peta., et apud Cedrenum, Apollodorum, Xenophontem, Diodorum, Ctesiam, Suidam, Παρυσάτης. Adde quod in V. legitur transpositis elementis Pyrasatidis: exstabat antea Parysatidis in vulgatis, et apud Hieron., Bedam, Justinum, Orosium, et in aliis mss., sed in vocis Graecae orthographia Graecos potius quam Latinos sequendos nemo dubitat. Apud Aelianum lib. XII lego Parasatidis; apud Mar. desideratur.

0914D (459, III.) Macedonum XV, Amyntas an. 1. Foede nimis prius pro Amyntas nescio quo pacto irrepserat Pausanias, sed satius visum est imitari A., M., P., L., O., Fux., Vi., Peta., Fre., in quibus hoc loco et bis in sequentibus exhibetur regnum Amyntae. Aliquoties enim expulsum fuisse constat ex Diodoro lib. XIV, inque ejus locum alios subrogatos. Caeterum noluimus mutare orthographiam vocis Amyntas, licet in Fa., Fux., et Lo., Vi., scribatur cum i. Caeteri enim codices et Mar., vulgatam scripturam per y consectantur, et habent assentientes Velleium, Pausaniam, Herodotum, Diodorum, Strabonem et alios plures.

(459, IV.) XXIX dynastia Aegyptiorum. Pro 29, in A., L., V., O., Va., Vi., Fa., Fux., Peta., Pi., Mar., substituitur 18; sed cum praecedentem dynastiam dixerimus 28, haec merito vocabitur 29. Praeterea post vocem Aegyptiorum succedebat olim an. 0915A 40. Verum contra morem nostrum penitus expunximus, non solum quia exsulant a Vi., O., Lo., A., L., M., Fre., Peta., Pi., sed praecipue quia subsequentia tot annos pati non possunt.

(459, IV.) Nepherites. Tinephertes V., Vat., Fa.; Repherites P.; Nefertes Lo., Pi.; Nephetites Mar.; Neferites Vi., Fux., O.

(Ibid.) XXX dynastia Aegyptiorum Mendesiorum. Pro 30, antea legebatur 29, et in Fa., 28, sed secuti sumus A., O., V., et rationem antecedentium et subsequentium. Librarius aut potius corrector, sui nominis oblitus, totum hunc paragraphum, qui incipit post quem Achoris, inseruit post annum 5 Neferitis, et 3 Archelai, cum ejus situs debeat esse post annum 6 Neferitis, quem ille etiam praetermisit, et annum quartum ipsius Archelai, et pro voce Mendesiorum scripsit Mindesiorum.

(Ibid.) Mendesiorum. Castigatius ut antea Mindesiorum, tum quia ita habent Peta., Fux., Lo., quibus accedit Fa., in quo Mendasiorum, tum quia de 0915B Mende urbe Aegypti, et de Mendesio uno ex septem ostiis Nili, et de Mendesia praefectura, Ptolemaeus et Strabo saepius; de Mindesio nulla memoria.

(459, V.) Dionysius in Sicilia, etc. Conveniunt scripti cum editis, ut haec ad annum 24 Archelai reponantur; sic Fa., Fux., Lo., O., Vi., licet in Peta. sit circa an. 2 Orestis; in Pi. circa an. 3. Confirmatur vulgata sedes ex his, quae paulo post notavimus circa ejus mortem anno 1 olymp. 103, licet ab ea tribus annis differat Dionysius, dum lib. VII refert hujus tyrannidis initium ad. an. 3 olymp. 93.

(Ibid.) Dionysius in Sicilia, etc. Respondebant haec olim anno 16 Darii, quod et habet Fa.; apud Mar. an. 15; in Lo., Vi., O., an. 17; in Pi. an. 1 Mnemonis; in Fux. et Peta. an. 18, cui haec reddita sunt non solum quia ita duo illi codices, sed praecipue quia propius accedit ad auctoritatem Dionysii Halicar. lib. VII; scribit enim Dionysium invasisse tyrannidem an. 3 olymp. 93, qui incurrit in annum 49 0915C Darii.

(Ibid.) Assuerus. Cum antea scriberetur cum simplici s, omnes libri docuerunt geminandum, praeter Peta. et Pi.; quae scribendi ratio eo probabilior redditur, quod cum exstet passim in divinis litteris et I Esd. IV, Ester. I, Daniel IX, non est verisimile Eusebium et Hieronymum eam neglexisse.

(Ibid.) Dionysius Syracusis tyrannidem, etc. Inanis videbatur repetitio, cum idem fere paulo ante diceretur: quominus tamen hinc amoveam, prohibet unanimis exemplarium consensus; ad quae etiam accedit Marianus, Justinus quoque lib. V, dum scribit Dionysium missum in exilium anno 1 Artaxerxis Mnemonis: quin facit etiam Diodori auctoritas, qui lib. XIV refert Dionysium suam tyrannidem Syracusis confirmasse anno 1 olymp. 94, quo fit ut codices Vi., O., malim imitari, qui ut magis affines haec reposuerunt ad an. 2 olymp. 94, quam Lo., Pi., Fux., Fa. et editos, qui ad an. 3, vel etiam Peta. et 0915D Mar., qui ad an. 4.

(461, III.) Macedonum XVI, Pausanias an. 1. Ita restituimus hunc locum juxta antecedentem notam de Amynta, cum olim pro 16 legeretur 15. Observa autem pro Pausanias, legi Pausanes in V., Va., Fa., S.

(461, V.) Athenienses sustinent tyrannidem. In Vi., O., desiderantur, sed in Peta., Fux., an. 5 Mnemonis tribuuntur, ut in Lo., Fa., Mar., an. 4. quae eo magis probantur, quo habent impressos imitatores: nec improbandus omnino uterque situs. Auctor enim non tam respicit ortum tyrannidis, seu oligarchiae a Lysandro introductae per triginta viros rectores, seu potius tyrannos, quam tempus circa quod tyrannis hujusmodi exercebatur; introductam enim anno 1 olymp. 94, satis convincitur ex eclypsi solis, quae tunc contigit, ut constat ex Xenophonte lib. II.

(Ibid.) Isocrates rhetor agnoscitur. Haec in Lo., Fa., Fux., Peta., septem Vaticanis, vulgatis et Mar., occupant annum 4 olymp. 94; in Vi., O., anno 2; 0916A in Pi. an. 3, ubi pro agnoscitur legitur fuit. Tunc enim erat annorum circiter 32, si natus est olymp. 84, ut vult Plutarchus in ejus Vita.

(Ibid.) Democritus moritur. Mortis hujus nulla vestigia in Vi., O., Pi., L. Verum contigisse referunt an. 5 Mnemonis, seu 4 olymp. 94, Peta., Lo., Fux., Fa., sicut etiam habent excusi. Porro non ita est facile judicare ex aliis auctoribus, cui ex istis libris sit potius assentiendum. Nam si credimus Diodoro lib. XIV, esset potius rejiciendum in annum 1 olymp. 94.

(Ibid.) Alcibiadem Pharnabasus interficit. Haec ad eumdem an. 5 Mnemonis, seu 4 olymp. 94, in O., Peta., Vi., Lo., Fux., Fa., et in vulgatis; in Mar., ad an. 6 Mnemonis. Diodorus lib. XIV hanc necem conjicit in an. 1 ejusdem olymp. 94.

(Ibid.) Cum antea 16 tantum litteras. Augent eum numerum nonnulli libri. Nam Pi., L., et Fre., viginti duas, sed quis nesciat prius et verius et germanius? cum constet tum ex aliis libris, tum ex Plinio lib. 0916B VII cap. 56, Herodoto lib. V, et aliis, Cadmum 16 litteras, seu elementa, e Phoenicia in Graeciam attulisse, quibus Palamedes adjecit quatuor, post eum totidem Simon Melicus. Isidorus lib. I Orig. cap. 3, paulo aliter. Nam tribuit Cadmo 17 litteras, Palamedi 3, Simonidi 3 et Phythagorae litteram y; Cedrenus Palamedi 16, Cadmo 4, Simonidi 2, Epicharmo 3; sic varii varie. Quod pertinet ad situm, quia res observatione digna, ideo neque circumstantia anni praetereunda: quia tamen nulli omnino veterum quidquam testatum reliquere, sufficiat monuisse omnes codices connumerare haec an. 6 Artaxerxis, ut Fux., Fa., Lo., Peta., Pi., seu an. 1 olymp. 95, una cum editis. Excipio Vi. et O., qui anno 10, et an. 4 olymp. 93; Mar. an. 7.

(Ibid.) Grilli. Sic emendavimus ex L., M., P., pro Gribi, ut in vulgatis; vel Erylli, ut in A., Al., O., Vi.; sic enim apud Pausaniam cum duplici ll, Γρύλλου. Idem apud Lucianum in Macrobio, Suidam in voce 0916C Xenophon, et Ctesiam in Persicis, quem hoc loco Eusebius facit coaetaneum Xenophonti.

(Ibid.) Ctesias. Erretisias V.; Estesias P.; Syas S., Fa.; Sias Lo.; Sylas Va.; Cthesias Pi.: Sresias Ven., Lut. Retinuimus Ctesias tum ex codice Fux., tum quod certum est ex Diodoro Sicul. lib. II cap. 9, Ctesiam Gnidium historicum militasse sub Artaxerxe, et ob artem medicinae apud eum summo in honore habitum, scripsit de rebus Indicis, et Persicis, testibus Diodor. ibid., Strabone lib. II et XIV, Pausan. lib. IX, Plutar. in Artaxerxe, Athenaeo lib. XIV. Exstant illius nomine libelli Graeci de rebus Persicis et Indicis hoc titulo, Περσικῶν ἐκλογαὶ, et Ἰνδίκων ἐκλογαὶ, editi ab Henrico Stephano anno 1557. Sed et caeteri codices ita docent, ut Vi., Peta., O.

(Ibid.) Socrates venenum bibit. Quo anno id contigerit, non ita certo constare potest, cum non idem omnes libri. Nam Peta., Lo., Fux., referunt ad Mnemonis annum 7, qui est 3 olympiad. 95; Fa., Mar., 0916D septem Vaticani et editi, ad 8; O., Vi., ad an. 11; tres primi propius accedunt ad mentem Laertii lib. I, qui obitum Socratis tribuit juxta Apollodorum in Chronicis anno 4 olympiad. 95. Diodorus autem lib. XIV ad an. 1 olymp. 97.

(Ibid.) Templum rursus, etc. Peta., Lo., Fa., Fux. et impressi, reponunt circa an. 8 Mnemonis; Vi., O., circa 12; Mar. circa 9.

(Ibid.) Speusippus. Vide paulo post quae de orthographia hujus nominis traduntur.

(463, III.) Argeus XVII, an. 2. Sic ex A., M., L., V., P., Peta., Fux., pro Argeus XVII, an. 1, ut in editis; vel XVII, Algeus, an. 2, ut in O., Vi.; vel XVII, Argeus an. 1, Mar.; vel XXVIII, Argeus an. 1, Ven.; vel XVIII, Argeus an. 2, Lut.: sed esse errorem librarii dignoscitur ex serie in qua apponuntur notae 1, 2. Diodor. lib. XIV ait nonnullos scribere Argeum Amynta expulso regnasse annos 2.

(Ibid.) Amyntas an. 18. Reposuimus an 18, ad 0917A imitationem Fux., Peta., O., Fa., Vi., A., L., Lo., Pi., pro an. 19, ut in editis, praeter Ven., ubi an. 6; sed hunc errorem tribuendum soli librario, satis constat ex serie annorum, ubi numerantur tantum an. 18.

(463, IV.) XXXI dynastia Aegyptiorum Sevenitarum, etc., Psammutes, etc. Haec varie sese habent. Nam in vulgatis ita legitur, Psammutes IV, Aegyptiorum an. 1, post quem Neferites V, mens. 4; et post eum Nectanebus VI, etc. At ad an. ejus 4, XIX dynastia Aegyptiorum Evenitarum. Sed quam inordinata sint, ex his agnosces: primo quia ille numerus 29 bis in illis antea reperitur, ut sub regno Nepheritae et sub regno Achoris, etc. Delevimus porro notam illam numeralem 4, ut in sequentibus regibus illas 5 et 6, quia absunt a mss., praeter Va., Fa., qui habent notas hujusmodi non in illis tantum, sed in praecedentibus duobus regibus Aegyptiorum, quos distinguunt per 2, 3. Ad extremum praefiximus 31, non quod a codice aliquo fuerimus adjuti, sed praecedentium 0917B et subsequentium auctoritate adacti. Etenim in Lo., A., L., O., Vi., Peta., Fux., legebatur 30 dynastia, etc.: in Fux. vero notatur XXXI, cum revera debeat esse XXXII; in Pi., L., tota sententia desideratur; eam nos ante Psammutes praemisimus, tum quia ita monuerunt veteres illae membranae Vi. et O., tum quia sensus id videbatur exigere cum prius in Lo., Peta., ut in vulgatis, anno 4 Nectanebi responderent.

(Ibid.) Aegyptiorum Sevenitarum. Ita recensendum docuerunt partim editi et Fa., in quibus Aegyptiorum Evenitarum cum u et unico n; partim ex Lo., ubi Aegyptiis Evenitarum: sic enim delusus librarius pro Aegypti Sevenitarum per disjunctionem litterae s, quam superiori vocabulo connexuit. Non deerat ratio quae moneret legendum Sebenidarum, cum ita habeant Vi., Fux., O., Peta., quibus proxime accedit A., in quo Aegyptis Abenidarum, corrupte, pro Aegypti Sebennidarum, potissimum vero quia Σεβεννῖτος 0917C urbs est Aegypti apud Stephanum, Strabonem et Ptolemaeum; unde apud Herodotum lib. II Sebennitica ostia Nili; et de Manethone Sebennita Plut. opusc. de Iside et Osiride: placuit tamen non omnino a vulgatis discessionem facere: β enim Graecorum in nominibus propriis per v ut plurimum apud Latinos redditur. Ex quibus satisfiet Ortellio in Thesauro Geograph. et Ducaeo in Clementem, qui restituendum illic putant Syenitarum pro Evenitarum. Syene enim, inquiunt, inter urbes Aegypti a Ptolemaeo numeratur; et quia licet legatur apud Clementem Alexandrinum Εὐηνῖται tamen de Syenitis volunt accipiendum, cum hoc ipsum, quod is ibi Evenitis, Plutarchus et Aelianus Syenitis tribuant. His addit Ortellius neminem umquam Evenitas nominasse, nec se moveri iis, quae hic apud Eusebium reperiuntur, dynastia Aegyptiorum Evenitarum, cum absint, inquit, a codicibus membranaceis: quod licet verum sit in nonnullis, ut in Pi. et L., sicuti diximus, cum tamen caeteri faveant, quid necesse est a plurium 0917D consensu recedere?

(Ibid.) Psammutes. In O., Vi., Speammutes; in Peta. Psammuthes; Fux. Sammutes; Fa. Samuntes; Pi. Muthes; Lo. Samutes.

(Ibid.) Menses 4. Menses 3 Pi., L.

(Ibid.) Nepherites II, an. 6. Antea legebatur Neferites II. Sustulimus numerum II, quia sic jubent omnes libri, praeter Fa., nec hoc loco solum, sed etiam in aliis regibus subsequentibus usque ad olympiad. 103. Delevimus similiter IV, V, VI.

(Ibid.) Et post eum Nectanebus. Hoc nomen tribus in locis reperitur, sed valde diverse; in primis editionibus Ven. et Lut. priori loco Nectenebris, secundo Nectabanus, tertio Nectanebo; in editionibus Bas. et So., duobus primis locis Nectanebus, ultimo loco Nectanebo; in aliis diverse eodem modo aliquando, vel Nectenebis et Nectabon A., P.; Nectaneb M.; Neptebis et Nectaban et Nectanebo Lo.; Netebitos et 0918A Nectabon V., Va.; Netebites, Nectabon, Nectanebus Fa.; Necthanabus et Nectanabus Fux.; Nectenebis, Nectenabis, Nectanebus Peta.; Nectenebis, Nectanabus O., Vi.; Nictinibes, Nectanibus, Nectanebus Pi., L.; Nectenebis, Nectabon, Nectanebus, apud Idac.; Nectaben apud Apollodorum: Mar. et Vinc. Nectanabus; Diodor. lib. XV, Nectanebos; Plutarch. in Agesilao scribit Nectanabis; sic etiam Polliaenus, Aemilius Probus in Agesilao, Gemisthus lib. de his quae post Mantineam; Idacius, Nectenebon; Apollodorus Nectanabus. Parum refert an dicas Nectanabus, vel Nectanebus, vel Nectanebis; tamen ut auctor sibi constet, ubique retinebimus Nectanebus. Demum illa et post eum absunt a Fux., Lo., Pi., et eorum loco in Fa., O., Vi., Peta., legitur post quem; antea deerant illi duo et singuli anni, quos restituimus ante primum Nectanebi annum: in ordine Aegyptiorum videtur ex adverso 3 et 4 numerorum regum Macedonum et 17 et 18 regis Persarum: ita ut pro Psammute notetur annus 1, pro Nepherite item 1, idque 0918B ex praescripto omnium mss.

(463, V.) Carthaginensium bellum famosum. Pro Carthaginensium habetur in Pi. et Peta. Carthaginiensium, et quia illa vox non semel postea reperitur in numero plurali, alii habent i inter primum n et e, quod Priscinus praecipit lib. IV: Si, inquit, sunt tertiae declinationis, abjiciunt extremam s, et assumunt ensis, ut Pistor, Pistoris, Pistoriensis; Carthago, Carthaginis, Carthaginiensis. Sic etiam legit Eutropius, Livius, et alii plerique, facitque Ennianus versus quem Cicero citat:

Hostem qui feriet, mihi erit Carthaginiensis.

Claudicabit enim metrum, si legas Carthaginensis. Exstat in antiquo marmore incisum epigramma, quod adhuc Romae in Transtiberina regione spectatur, quo idem confirmatur. Aemilius habet Karthaginienses; tamen quia alterum est jam receptum, et exstat in pluribus exemplaribus, continui me ne quid mutarem. 0918C Rediguntur autem in Peta., Lo., Fux., ad an. 12 Mnemonis; in Vi., O., ad ann. 15; in Fa., ad an. 13, qui est 4 olymp. 96, cum quo conveniunt editi: et firmatur auctoritate Diodori lib. XIV, qui hoc bellum Carthaginensium contra Dionysium Syracusanorum tyrannum notat olymp. 96. Vide Pausaniam lib. I, Aelianum lib. IV. Porro quod bellum Carthaginense intelligat, satis dignosci potest ex Diodoro illud esse quod inter Dionysium Syracusanorum tyrannum et Carthaginenses gestum est.

(Ibid.) Galli Senones, etc. Licet constet ex Dionysio lib. I annum captae Urbis a Gallis fuisse cardinem, seu normam, cujus ope posteriores Romani circa annum Urbis 630 certam anni conditae urbis notitiam adepti sunt, observandum tamen teste Plutarcho in Camillo, minus certum esse hac de re judicium, cum istorum temporum non exstet exacta memoria, ut proinde minus mirum videri debeat, si libri inter se aliquantulum varient. Nam excusi simul cum Fa. et Lo. referunt ad an. 14 Mnemonis, qui est 0918D an. 1 olymp. 97; Peta., Fux., ad an. 15; Mar. ad an. 16; O., Vi., ad an. 17, qui est 4 olymp. 97. Postremus hic situs probandus prae caeteris videbatur ex sententia Dionysii in haec verba: Ἡ Κελτῶν ἔφοδος καθ᾽ ἥν ἡ Ῥωμαίων πόλις ἔαλω συμφωνεῖται σχεδὸν ὑπὸ πάντων ἄρχοντος Ἀθήνησι Πυργίωνος γενέσθαι κατὰ τὸ πρῶτον ἔτος τῆς ὀγδοῆς καὶ ἐννενηκοστῆς ὀλυμπιάδος. ὁ δὲ πρὸς τῆς κᾶταλήψεως χρόνος ἀναγόμενος εἰς Δεύκιον Ἰούνιον Βροῦτον καὶ Λεύκιον Ταρκύνιον Κολλατῖνον τοὺς πρώτους ὑπατεύσαντας ἐν Ῥώμῃ μετὰ τὴν κατάλυσιν τῶν βασιλέων ἔτι περιείληφεν εἴκοσι πρὸς τοῖς ἑκατὸν, δηλοῦται δὲ ἐξ ἄλλων τε πολλῶν καὶ τῶν καλουμένων Τιμιτικῶν ὑπομνημάτων: Gallorum, inquit, expeditio, qua Roma capta est, fuit, ut omnes fere auctores consentiunt, Athenis summum magistratum gerente Pyrgione, circiter primum annum nonagesimae octavae olympiadis: quod si retrorsum tempora supputes usque ad L. Junium Brutum et L. Tarquinium Collatinum, primos 0919A Romanorum post expulsum regium dominatum consules, complectuntur annos centum et viginti, sicut apparet cum ex aliis multis, tum e Censoriis commentariis. Jam vero numerus ille annorum 120, quos Dionysius hoc loco colligit post Porcium Catonem ab exactis regibus usque ad Urbem captam, situm nostrum et antiquum tuetur. Etenim si facta computatione annumeres anno Abrahae 1264, qui proxime antecedit natalem urbis Romae, illos 120 et iisdem aggreges 240. quibus auctor docet septem Romanorum reges regnasse, exsurget annus 1624, quem vides praecedere illum ann. 1 olymp. 97. Nec te remoretur differentia illa quatuor annorum, qui interponuntur inter situm auctoris et Dionysii. Nam discriminis inde ratio nascitur, quod Dionysius det imperio septem regum Romanorum an. 244, auctor vero tantum 240. Demum uterque ille situs, seu ad 1 olymp. 97, seu ad an. 1 olymp. 98, firmatur ex verbis Plutarchi, dum in Vita Camilli vult hoc contigisse circa plenilunium et solstitium aestivum, ἐγένετο 0919B δ′ ἡ μάχη περὶ τροπάς θερινάς περὶ τὴν πανσέληνον ᾗ καὶ πρότερον ἡμέρᾳ μέγα πάθος συνέβη, τὸ περὶ τοὺς Φαβίους, τριακόσιοι γὰρ ἐκ τοῦ γένους ὑπὸ Τυῤῥηνῶν ἀνηρέθησαν, pugnatum, inquit, plenilunio circa solstitium aestivale, quo die ante quoque ingens Fabiorum accepta clades fuerat, ex qua familia trecenti fuerunt ab Hetruscis caesi. Nemo enim nescit ludos Olympicos exhiberi solitos in plenilunio solstitii aestivalis. Nec est inusitatum et insolitum auctorem assignare sequenti olympiadi, quod sub finem praecedentis contigit. Dum autem idem Plutarchus subjungit id factum anno Urbis 360, et aliquanto amplius, hoc est ergo anno 361 ineunte, idem est ac si diceret cum auctore, factum an. 1 olymp. 97. Nam adde annis ab Abraham 1264, illos 361, reperies an. 1625, qui comparatur cum illo an. 1 olymp. 97. Contra Eutrop., Plin. lib. XXXIII cap. 1, Cassiodorus et Livius, favent Dionysio, dum illi tres primi volunt id contulisse an. Urbis 364, scilicet secundum supputationem 0919C Catonis ab ann. 1 olymp. 7, et Liv. ann. 365, secundum Varronem, ab an. 4 olymp. 6. Etenim annumera 365 ad 1264 ab Abraham, resultabit annus 1629, quem vides incurrere in illum an. 1 olymp. 98. Satius ergo fuerit in re tam dubia jam receptum in editis situm retinere. Diodorus longe dissentit a superioribus, dum libro XIV hoc ipsum tribuit anno 3 olympiad. 98.

(463, V.) Tribuni militares pro consulibus esse coeperunt, etc. Creati referuntur hi tribuni in Peta. et Fux. an. 18 Mnemonis, seu 1 olymp. 98; in Vi., Mar., O., anno 20; in septem Vatic., Lo., Fa. et editis, an. 17. Eutropius existimat tribunos militares creatos anno primo post captam Romam a Gallis, et Urb. 365, qui concurrit juxta auctorem cum illo an. 18 Mnemonis. Marianus vult an. 366; sed cum libri parum inter se distent, nulla mutatio facta est. Cassiodorus idem fere sentit cum Eutropio nisi quod silet annum Urbis. Quod autem uterque ait tunc dignitates mutatas Romae, jure reprehenduntur 0919D a viris doctis, cum sit manifesta ἀνιστορισία. Porro quod auctor scribit tribunos militares hoc anno coepisse, cum omnes scriptores uno consensu eorum initium referant circa an. Urbis 310, ut ante monuimus, nescio an culpa possit transferri in librarios, seu primos exscriptores, an in auctorem ipsum. Denique pro tribuni militares, in O., Sa., Vi., tribuni militum.

(465, I.) Olympias 100. Unus omnium exemplarium concursus in situ hujus olympiad. ad an. 26 Persarum, 12 Macedonum, 8 Aegyptiorum: nisi quod in Vi., O., L., Pi., sit circa an. 27 Persarum: quia cum illi quatuor praetermiserint in serie Persarum annum magorum fratrum ante Darium, fit ut antevertant caeteros libros uno anno, sicuti praemonuimus.

(463, III.) Ptolemaeus Alorites. Pro Alorites, in Fa. Alonites; apud Vincent. Alortes; in Peta. Alarites, et supra a est appictum.

0920A (Ibid.) Ptolemaeus. Haec vox multiplicem subit rationem scribendi. Nam in Peta. Ptolemeus; in Fa. Tholomeus: in Fux. Ptholomeus; in Vi., O., Lo., Pi., Ptolemaeus, quae prae caeteris probatur ut communis, adhibito e in secunda syllaba, ae diphthongo in tertia, rejecta aspiratione, cum ita exhibeatur apud Ciceronem, Diodorum, Pausaniam, Dionem, Suetonium, Herodianum, Ammianum, Plutarchum, Plinium, Augustinum, Hieronymum, Aelianum lib. XIII, Marianum, et plerosque alios; quin etiam iidem illi codices, cum vox haec saepius occurrat, nec sibi nec inter se constant: aliquando enim per o in secunda syllaba usurpant, ut apud Aelianum lib. XII; aliquando adhibent h, scilicet O., Fa., Fux. et Vi. Equidem origo nominis est a voce πόλεμος, poetice πτόλεμος, et πτολεμαῖος, bellicus, sive martialis: sed Latini scriptores aliquando nonnihil immutant, ut cum pro Ὀδυσσεὺς dicunt Ulyxes vel Ulysses.

(Ibid.) Perdica XXI, an. 6. Recensuimus 21 juxta V., Va., et quia ita poscebat ratio regis praecedentis 0920B et subsequentis: scripsimus etiam Perdicca cum duplici CC, suadentibus L., O., Pi., Vi., Lo., Peta., quae orthographia est Thucydidis lib I, et aliorum: licet prior habeat suos patronos, Diodor. lib. XII, Justinum lib. VII, et alios.

(465, V.) Magno terraemotu, etc. In Pi. an. 17 Mnemonis; in Vi., O., an. 21; in Fux. an. 23: in Peta., Lo., Fa. an. 26, seu 1 olymp. 101, quod idem impressi; in Mar. an. 25 ejusdem, et Urb. 371, qui secundum Eusebium nostrum concurrit cum 2 olym. 99. Oros., lib. III, cap. 3, ponit ad an. Urbis 376, qui opponitur anno 4 olymp. 99. Adde enim ad annos Abrahae 1264, qui praecedunt Urbem conditam, hos 376, exsurgent 1640, qui comparantur cum 4 anno olymp. 100. Fasti Onuphrii annotant ad an. Urb. 376 et 3 olymp. 100. Itaque unius tantum anni discrimen est. Doctissimus Scotus in vitis Aristotelis et Demosthenis pag. 19, vult vitiosum esse situm Eusebii, atque collocandum ad an. 4 olymp. 101, qua in 0920C re crediderim illum sectari Diodorum lib. XV, ubi hunc terraemotum tribuit eidem olympiadi. Sed cum ipse Diodorus indicet id contigisse sub tribunis militaribus M. Furio, L. Furio et caeteris, auctor noster alium aliquem historicum Romanum videtur imitatus, qui melius versatus in rebus domesticis quam Graeci, tribunos hos conferret cum anno 4 olymp. 99, sicuti fit in Fastis Onuphrii; vel cum 1 olym. 100, ad quem vulgati vindicant sedem hujus paragraphi; propterea cur rejiciatur non video.

(Ibid.) Helice. Elica Peta., Fa., Fux., Lo., Pi., Mar.; Elyca Fa.; Elyaca Vi., O.; Plinius Elice; Pausanias et Strabo aspirant Ἕλικην sicut alii codices, Seneca lib. VI Natur. Quaest., et Orosius: tamen in his duabus urbibus videntur dissentire auctores, quod utramque velit Plinius, lib. II cap. 92, fluctibus maris absorptam; Strabo lib. I et VIII: alteram hiatu, alteram fluctibus; Pausanias, lib. VII, et Seneca idem cum auctore asserunt utramque terraemotu in mare demersas.

0920D (Ibid.) Bura. Byra Peta., Fux.; Pausanias, Cedrenus et Strabo, βοῦρα. Plinius retinet vulgatam lectionem cum aliis libris et Mar.

(Ibid.) Praenestini, etc. Sic vulgati cum Peta., Pi.; sed in Fux., Lo., Fa., O., Vi., Mar., Prenestini, sine diphthongo; nihilominus vulgata retinenda cum eam habeant Livius, Eutropius, Dionysius, Gellius et alii. Caeterum rejicit ista Peta. ad 14 Mnemonis; Vi., O., ad 28; Mar. ad 27; Pi., Lo., Fux., Fa. et impressi, ad 29, a quibus nefas fuit discedere, quia ille annus 29, est ab Urbe 375, juxta auctorem. Nam adde ad annum ab Abraham 1265 (quo incidit primus annus Urbis) 375, efficies 1640, quem vides concurrere cum illo 29 Mnemonis. At disces ex Livio VI, decad. 1, hanc pugnam accidisse illo anno Urbis 375.

(Ibid.) Alliam. Aliam O. Nam etiam Servius in Virgilium notat antiquitus sic scribi solitum, sed postea 0921A duplex l additum propter metrum. Aldus etiam in sua Orthographia docet scribendum unico l; verumtamen Virgilius, Plutarchus, Rufus, Livius, Orosius, et alii plures scribunt cum duplici l; castigabis Mar., apud quem Alcan.

(Ibid.) Athenienses, etc. Peta. his reservat sedem an. 1 Amyntae; O., Vi., an. 10; Pi. an. 14; Lo., Fa., Mar., an. 15; Fux. an. 18; impressi an. 26.

(Ibid.) Isocrates rhetor agnoscitur, Socrates rhetor Mar., sed perperam: inter codices alii quidem assignant ista 3 Amyntae, ut Peta.; alii 12, ut Vi., O.; alii 16, ut Lo., Fa.; alii 18, ut Fux.; alii 17, ut Pi. et impressi.

(Ibid.) Plato et Xenophon., etc. Ascribuntur ista in Peta. 3 Amyntae: in O., Vi., Mar., 13; in Pi., 17; in Lo., Fux., Fa., et impressis, 18.

(Ibid.) Theo rex Aegypti fugit in Arabiam. Absunt a Pi., L. Omnes libri conveniebant in situ anni 4 olymp. 102; sed cum sensus verborum exigat ut sit ad an. 1 olymp. 103, id est ad an. 2 et ultimum regni 0921B illius Theonis, necesse fuit in illum annum conjicere.

(467, II.) Ochus Apodasmo Judaeorum capta, etc. In Fa. Apodasme, in aliis ut hic cernis; loci obscuritas aliud videbatur exigere: verum cum constans sit exemplarium consensus, nihil mutandum censui. Scio esse nonnullos, qui existiment Apodasmum significare dynastiam, seu aristocratiam, alios juxta Suidam, partem seu portionem alicujus multitudinis. Nam ἀποδασμός idem est ac pars; et his favet Orosius lib. IV cap. 7: Ochus, inquit, plurimos Judaeorum in transmigrationem egit, atque in Hircania ad Caspium mare habitare praecepit: Freculph. lib. I, tom. IV, cap. 16, et Ado, habent eadem verba. Non dubium quin ex Orosio posset etiam sumi vox Apodasmo pro tributo: hoc enim pariter Graecis significat; et Josephus, Antiquitt. lib. XI cap. 7, tradit Vagosen ducem Ochi imposuisse tributa Judaeis. Sed obstant voces capta et accolas. Nam alioquin legendum 0921C esset capto. Videtur ergo potius esse nomen proprium urbis: sic enim sensus magis accedit ad illas voces. Comestor in Histor. scholast. refert haec ipsa verba, et ad eumdem modum quo hic leguntur: apud Marianum sententia est mutila priori parte. Quis veterum hujus rei meminerit ignoro, unde judicium periti lectoris exspecto. Quis autem haec ad certam sedem coerceat? Alii enim codices adscribunt anno 1 Ochi, ut Pi.; alii anno 3, ut O., Vi.; alii anno 6, ut Peta., Fux.; alii an. 8, ut Mar.; alii anno 7, ut Fa., Lo. et vulgati, quibus haeremus, cum nulla adsit ratio, quae nos dimoveat.

(467, V.) Dionysius rex Siciliae 19 anno moritur, etc. Pro 19, leges 18 in A., L., V., Va., P., Peta., Fux., Mar.; in Vi. autem et O. tota haec sententia deficit; quod si praesto fuisset codex aliquis, pro 19 subrogassem 38. Constat enim Dionysium tot annos regnasse ex Diodoro lib. XV, et Cicerone lib. V Tuscul. quaest., et lib. III de Natura deor.: duodequadraginta annos tyrannus Syracusanorum fuit Dionysius, 0921D cum quinque et viginti annos natus dominatum occupasset. Adde quod si ab anno 2 olymp. 93, quo, ut vidimus, Dionysius coepit tyrannidem exercere, subduxeris usque in hunc annum, reperies totidem annos 38. Porro assignant ista anno 2 Archelai O., Vi.; an. 4 Ptolemaei Pi., Peta., Mar.; an. 1 Perdiccae et 1 olymp. 103, Lo., Fux., Fa. et impressi, qui belle conveniunt cum Diodoro lib. XV, ubi ait Dionysium obiisse anno illo 1 olympiad. 103.

(Ibid.) Aristoteles 18 an. etc. Cum quo laterculo concurrat hic 18 annus Aristotelis est dubium, cum O., Vi., Mar., velint respondere an. 18 Amyntae; Pi., Peta., Fux., an. 1 Perdiccae; Lo., Fa., an. 2, seu 2 olymp. 103, quod idem indicant impressi, et firmatur auctoritate Suidae, qui ait Aristotelem natum olymp. 99: quod Laert. lib. V, ex Apollodoro in Chronicis explicat, dum illius ortum refert ad an. 1 olymp. 99, cui suffragatur Dionysius Halic. lib. de 0922A Demosth. et Aristot., cum ejus ortum confert ad annum quo Diotrephes erat praetor Athenis, cujus praeturam omnes connumerant an. 1 olymp. 99. Proinde annus 18 Aristotelis incidit in illum annum 2 Perdiccae. In hoc differt Laertius ab auctore, quod velit Aristotelem convenisse Platonem anno aetatis 17; itaque uno anno minus quam auctor.

(Ibid.) Alexander Pheraeus. In Peta., Fux., Ferreus; in Fa. Pherous; in Vi., O., Lo., Faereus; in vulgatis, Phereus. Sed adjecimus diphthongum cum Probo, Cicerone, Valerio, Ovidio, Diodoro, Pausania, Plutarcho, Mar. et aliis quamplurimis. Porro ne varies cum variis, selige ubi stes. Nam O., Vi., ad 1 Ptolemaei revocant; Pi. ad 2 Perdiccae; Peta., Fux., ad 4; Lo., Fa., Mar., ad 5, quibus adhaesere impressi.

(Ibid.) Camillus Gallos, etc. Haec diversam habent sedem. Nam in O., Vi., ad an. 3 olymp. 103; in Pi. ad an. 4 olymp. 103; in Fux. ad an. 1 olym. 104; in Peta., Fa., Lo., Mar. et impressis, ad an. 0922B 8 ejusdem olymp. Nec mirum si libri ita dissentiant in anno assignando, cum auctores ipsi non minus contendant inter se. Nam Livius ait hanc victoriam de Gallis contigisse anno Urbis 394. Plutarchus in Vita Camilli, post occupatam Romam a Gallis 13 anno, et eodem anno quo primus consul ex plebe creatus est; Gellius tamen lib. V cap. 4, factum vult eum consulem anno duodevicesimo postquam Romam Galli ceperant, id est secundum auctorem an. 2 olymp. 101; Dionys. lib. IX refert illum consulem ad 1 olymp. 75; Cuspinianus in Cassiodorum pag. 148, perperam contendit ista eodem anno contigisse, quo capta est Roma a Gallis, et nil propterea certi posse colligi ex Eusebio.

(469, V.) Demosthenes orator agnoscitur, Aeschynes orator agnoscebatur. Desiderantur ista omnia in L., Pi. Nam etiam paulo post idem legitur de Demosthene; sed in A., M., Va., P., Lo., Fa., Fux., Peta., Vi., O., Mar., legitur illud tantum, Demosthenes orator 0922C agnoscitur. Unde libere asseruerim caetera ab aliquo supposita, non solum propter superiorum codicum auctoritatem, sed etiam quia vox agnoscebatur, hoc satis prodit apposita post vocem agnoscitur. Caeterum vaga sunt haec, cum modo reperiantur circa an. 5 Perdiccae, ut in O., Vi.; modo circa an. 1 Philippi, ut in Fux.; modo circa an. 2, ut in Peta.; modo circa an. 3, ut in Lo., Fa. et impressis; modo circa 8 Ochi, ut in Mar.; modo circa an. 13, ut in Pi. Verumtamen antiquus situs videtur non innovandus, cum sit fere annus 27 ab an. 4 olymp. 98, in quo nascitur Demosthenes, Dexitheo archonte Athenis, ut ait Plut. in Vit. Rheto. Et quia, teste Gellio lib. XV cap. 28, et ipso Plutarcho, Demosthen. coepit illustrissimas orationes in causis dicere an. 27 aetatis ad quod videtur alludere auctor etiam hoc loco. Praeterea Aeschynes non tam cito agnitus est orator.

(Ibid.) Demosthenes. Demostenes sine h Peta., Vi., L., O., sed perperam, adversantibus aliis libris 0922D et omnibus scriptoribus antiquis.

(Ibid.) Sicilia pellitur. Ita reposuimus, pro Siculus pellitur, ex L., A., V., S., Va., P., Al., Lo., Pi., Fa., Vi., O., Mar., Ven., Lut., Peta., Fux. Nam nota est historia ex Diodoro lib. XVI, Aemilio, et aliis, Dionem Hipparini filium, qui erat intimus et affinis Dionysio priori, expulisse ex Sicilia Dionysium minorem alterius filium. Ad haec quidem aggregarant ista Vi. et O. ad an. 2 Philippi: Peta., Lo., Fa., Mar., ad an. 7; Pi., Fux. et impressi ad an. 6, seu 4 olymp. 105. Diodorus lib. XVI confirmat annum olympiadis, sed dissidet in anno Philippi, quem vult esse 4. Non minus favet Aemilius, dum ait hoc factum accidisse post annum 50 tyrannidis Dionysiorum. Nam prior Dionysius, ut diximus, vixit annos 38, et sic annus 4 olymp. 105, est 12 ab ejus obitu.

(Ibid.) Alexander Philippi et Olympiadis filius nascitur. Ex nativitate Alexandri grave natum dissidium 0923A inter auctores, quod eo gravius censeri debet, quod cum tam celebris ejus dies natalis templi Dianae incendio ab Erasistrato procuratore redditur (de quo vide Arrianum lib. I, Strabonem lib. XIV, Solinum et alios), varietate tamen opinionum aut aliis id genus obscuretur. Vulgati simul cum Mar., 7 Vaticanis, et aliis mss., ortum Alexandri referunt ad an. 2 olymp. 106; L., Pi., Vi., O. et Vinc., ad an. 4 olymp. 105, seu 6 Philippi. Haud dubio fuit nobis sequendus codex Fux., qui ad an. 1 olympiad. 106. Alioquin Alexander non suscepit regnum anno 20 aetatis, nec vixit annos 32, sicut vult auctor. Adde quod Plutarchus in Alexandro testatur eum natum ineunte olympiade, et pene sub ipsum tempus ludorum, qui celebrabantur 8 mensis Augusti, dum scribit, Philippum Alexandri patrem eodem die tres nuntios accepisse; primum fusos a Parmenione ingenti praelio Illyrios, alteram in olympiis equi pernicitate vicisse; tertium natum esse Alexandrum. Consule magnos illos viros, Scaligerum lib. V de Emendat. pag. 391, et Andream 0923B Schottum lib. de Vit. Aristot.

(Ibid.) Dion Syracusis interimitur. Extersi non levem maculam ope codicum Peta., Pi., licet in illis sit tantum Dio (sed utrumque est in usu), cum olim pro Dion legeretur Dionysius, sed ita manifesto mendo, ut sequentia facile illum coarguant, dum in illis de Dionysii gestis non semel fit sermo. Hoc idem prius et eruditissimus Andr. Schottus observaverat in Vitis Aristotelis et Demosthenis p. 59, et confirmatur auctoritate Diodori et Aemilii; vulgata tamen lectio non omnino improbanda videbatur, quia constat ex ipso Diodoro, lib. XV, Dionysium minorem 1, 2, tantum annos regnasse, qui si a morte Dionysii patris numerentur, coincidunt in illum 1 olympiad. 106. Potior tamen est altera, cum auctor plures annos tribuat huic Dionysio, quam Diodorus. Horum autem situs non est ita constans, cum Vi., O., Pi., reponant ad an. 7 Philippi, seu 1 olymp. 106; Peta., Fux., Fa., Lo., Mar. et vulgati, ad an. 9, et apposite, 0923C si, teste Aemilio, dolo Callicratis caeditur quartum post annum, quam in Sicilia redierat, expulso Dionysio Juniori.

(Ibid.) Hipparinus Dionysii filius, etc. Pro Hipparinus in O., Vi., Pi., Hypparchus; in Fa. Hippanisus. sed ubique mendum. Libenter ista lego circa an. 10 Philippi, cum ita doceant Peta., Lo., Fux., Fa., Mar. et impressi, licet Pi. circa an. 8; Vi., O., circa 9.

(Ibid.) Erinna. Adducimur ut ita castigandum moneamus pro Herina, ut in editis et Antonio; vel Herinna, ut in Lo., Fux.; vel Berinna, ut in L. et Pi.; vel Hetrinna, ut apud Marianum; tum quia sic praescribunt Vi., O., Lo., tum quia ita passim auctores Graeci, ut Suidas, Ἤριννα λεσβία, et Latini, ut Plinius lib. XXXIV cap. 8: fecisse, inquit, (Phidiam) et cicadae monumentum ac locustae, carminibus suis Erinna significat; et Stephanus in voce τῆνος: ἀφ᾽ ἧς καὶ Ἤριννά τηνία ποιήξιτα λέγεται; ac ne quid quod ad Chronicon spectat omittamus, aggregatur in Pi. ad an. 8 Philippi; in Fux., Lo., Mar., ad 11; in Peta. ad 12; in 0923D Fa., O., Vi., et impressis, ad 10.

(Ibid.) Ochus Aegyptum, etc. Ochus rex Aegyptum Mar. Praeterea non eadem ab omnibus assignatur sedes. Nam in Fux. circa an. 13 Ochi; in Lo. circa 15; in Vi., Pi., O. circa 16; in Peta. circa 17; in Fa., Mar. et impressis, circa 14. Nos sequimur Pi., O., Vi., cum sensus verborum haec referat ad 18 Nectanebi, qui concurrit cum illo 16 Ochi.

(471, I.) Olympias 111. Comparant omnes libri primum annum hujus olympiadis cum primo anno Alexandri. Orosius lib. III ait accidisse anno Urbis 426, qui secundum Eusebium et numerum inferiorem esset ab Abraham 1690; sed credo scribendum 416, qui est ab Abraham 480, et qui uno anno minor Eusebii numero, qui incidit in an. 1681.

(471, II.) Arses. Arges, Vi., O. Idem mox dicitur Arsames, seu Arsamus; Mar. Arses vel Arsames.

(471, IV.) Hucusque Manetho. Desiderantur in L.; 0924A sed in Pi., corruptissime: Huc usque manet hoc regnum. Nam ex Manetho, fecit manet hoc, et confinxit vocem regnum.

(Ibid.) Ochus Sidonem. Sic correximus ex Peta., Fa., Fux., per i Latinum, cum antea Sydonem et apud Mar. Sidoniam. Verum Orosius, Strabo, Josephus, Hieronymus, Lucianus, Virgilius, scribunt Sidon sine y. Immo et ipse auctor supra circa an. 562, et passim in divinis litteris, ut Genes. X et Luc. 6. Nam ita dictam ferunt a piscium ubertate. Sidon enim lingua phoenicea piscem sonat. Hinc Adonem emendabis, in quo Sillodam; in Pi. Sidonam; praeterea in O., Vi., Pi., vendicant haec sibi annum 15 Ochi; in Fa., Lo., an. 18; in Peta., Fux., an. 19; in Mar. et in impressis an. 17, et rectius, ut constat ex verbis sententiae, quae exigit eumdem annum atque praecedens.

(Ibid.) Demosthenes, etc., omnium fama. Omnium ore Lo., L., A., P.; omnium rumore M., Peta., Fux., Mar. Verum tota haec clausula deest in Vi., O.; jam 0924B vero illi diversa spatia tribuuntur. Nam in Fa. circa an. 3 Philippi; in O., Vi., circa 5 Perdiccae; in Pi. circa 13 Philippi; apud Mar. circa an. 15; in Lo., Peta., Fux. et impressis, circa 16. Sed licet videri possit auctor inanem repetitionem intrudere, parumque interesse quo anno haec acciderint, quia tamen innuit hinc illum legationes illas obire coepisse, et habere praeclaras illas orationes contra Philippum et Aeschinem, minus inutilia censenda sunt.

(Ibid.) Romani Gallos superant. Locato haec non ad an. 16 Philippi, ut praescribunt Fa., Mar., nec ad 17, ut dictant Peta., Fux., Lo. et impressi, sed ad 15, qui est 1 olymp. 108; annus enim ille concurrit cum anno urbis 405, quo contigit illa victoria, testibus Livio lib. VII, decad. 1, et Gellio lib. IX cap. 11, quod hac methodo facile comprobatur: adjunge ad annum Abrahae 1264, post quem sumendum initium numerandi annos ab Urbe juxta Eusebium, annum 405, prodibit summa 1669, qui incurrit in annum 0924C 1 olymp. 108. Observabis porro auctorem in referendis gestis Romanorum, modo auspicari ab an. 3 olymp. 6, modo ab anno 1 olymp. 7, prout varii sunt auctores quos sequitur; nam, ut recte observavit Aug. libro XVIII de Civit. cap. 8, Eusebius et Hieronymus in Chronicis suis, praecedentes aliquos historicos secuti sunt.

(Ibid.) Dionysius Corinthum sub, etc. Haec tu si uniuscujusque codicis rationem habeas, varie dispones. Nam O., Vi., Mar., locant ad an. 16 Philippi; Fa. ad an. 17; Peta., Fux., Lo. et impressi, ad an. 18, seu 4 olymp. 108, cui vicinior est Diodorus lib. XVI, dum comparat hanc navigationem Dionysii cum consulatu Plantii seu Plautii et Manlii, quos Fasti Onuphrii reponunt ad an. 2 olymp. 108, licet ipse Diodorus ad an. 2 olymp. 109, sine delectu plerumque, et sine proprii judicii interpositione. Sed hac de re plura apud Ciceronem libro IX, epist. 11, ad Atticum, et tertia Tusculana; Quintil. libro VIII, Justinum libro XXI, Plutarch. περὶ ἀδολεσχίας, Valer. 0924D Maximum lib. VI cap. ult.: hinc natum proverbium Διονύσιος ἐν Κορίνθῳ.

(Ibid.) Plato moritur, etc. Videbatur imitandus codex Pi., qui mortem Platonis vult concurrere cum anno 1 olymp. 108, maxime ne ab Apollodoro antiquo scriptore in Chronicis recederemus, qui, teste Laertio libro III, scripsit Platonem tunc vita functum: quibus suffragantur Athenaeus et Diodorus. Verum cum caeteri libri, ut septem Vaticani, constituant ad annum 4 ejusdem olympiadis, exceptis O., Vi., qui ad annum 3 ejusdem olymp., nulla debuit fieri mutatio. Adde alias rationes quas attulimus, dum de ejus ortu ageretur.

(Ibid.) Speusippus. Pseusippus Lo., Pi., Fa., tam hic quam aliis in locis; sic Apuleius lib. II de Dogmat. Platon. Veteres enim nonnumquam scribebant ps pro sp. ut docent inscriptiones antiquae Gruteri pag. 596, 632, 942. Caetera tamen exemplaria reclamant, 0925A et Hieronym. lib. 1 contra Jovinian., Vincen. tom. 1. ex Eusebio, Mar. et Eusebius ipse lib. XIV de Praepar. cap. 6: Σπεύσιππον τὸν Πλάτωνος μὲν ἀδελφιδεοῦν, ubi agit de philosophis. Adde quod similiter scribitur apud Pausaniam, Plutarchum, Aristotelem, Ciceronem, Senecam, Laertium, et alios; hinc in Fux.: Speusippus moritur Platonis successor. Quod pertinet ad annum quo Speusippus coepit praeesse scholae Platonicae, omnes libri et auctores conveniunt ut sit idem annus, quo Plato obiit, idque olympiade 108, quod confirmat Suidas et alii.

(Ibid.) Romani cum Samnites, etc. Haec quia superiora immediate consequuntur, consequentem etiam laterculum occupent necesse est, ex adverso anni 19 Philippi, cum ita dictent Fa., Lo. et impressi; licet alii aliquantulum dissentiant, ut O., Vi., qui reponunt circa an. 17; Peta., Fux., Mar., qui circa 18. Porro pro Samnites habes Samnitas in Lo., Pi., Peta., Fux., Mar., sed utrumque dicitur.

(Ibid.) Quia a sua. Sic melius, pro qui a sua, ex A., 0925B L., M., V., Va., P., Al., Pi., O., Vi., Lo., Fux., Mar.

(Ibid.) In ditionem propriam. In ditionem pristinam Lo.; in ditionem primam Mar.

(Ibid.) Dionysius Corintho expulsus. Corinthum expulsus Lo., Peta., Fa., Fux.; Corinthus pulsus O., Vi., Pi.; e Corintho expulsus Mag. Sed potior vulgata, quia paulo ante meminit Dionysii Corinthum ex foedere navigantis; sunt tamen qui scribant eum reliquum vitae Corinthi egisse: vide Diodorum lib. XVI. Caeterum, proficiscentem audivimus, sed abeuntem difficilius consequi, cum in diversa abeant libri. Nam Pi. ad an. 16 Philippi; O., Vi., ad 18; Peta., Mar., ad 21; Fa., Lo., ad 22; in quo habent impressos imitatores.

(Ibid.) Descriptione Romae facta, etc. Contigisse ista referunt, Fux. quidem anno 20 Philippi; Peta., O., Vi., Mar., 22; Fa., Lo., 23. His adjunge impressos, qui cum postremis idem legunt: nec ulla subest ratio quae nos cogat discedere ab his, eo quod apud veteres 0925C nullibi, quod sciam, hujus descriptionis fiat mentio.

(Ibid.) Civium 160 millia. Civium 162, Au.; 165, V., Fux.

(Ibid.) Judaeorum pontifex, etc. Si ista annumerare lubet ad annum 17 Philippi, habebis auctorem Pi.; si ad an. 19, O., Vi.; si ad an. 22, Fux.; si ad an. 23, Peta.; si ad an. 24, Fa., Lo., Mar., et impressos.

(Ibid.) Speusippus moritur, etc. Cui anno ascribenda haec, vix certo constare possit, cum Pi. an. 19 Philippi; O., Vi., 21; Peta., Fux., an. 24; Fa., Lo., Mar. et impressi 25, qui annus firmatur auctoritate Clementis lib. 1 Stromat., Suidae, et Laertii lib. IV, cum aiunt Speusippum tenuisse scholam per 8 annos, qui hoc anno terminantur.

(Ibid.) Manasses frater Jaddi pontificis Judaeorum. Substituimus, juxta L., A., M., V., Va., O., Vi., Pi., Lo., Mar., P., Fux., Peta., pontificis pro pontifex, ut olim. Nam Manasses erat pontifex Samaritanorum, 0925D seu haereticorum, quo tempore Jaddus ejus frater erat Judaeorum, seu catholicorum. Vide Joseph. lib. XI Antiquit. cap. VII et VIII. In Ven. et Lut. erat tantum scriptum Ponti, inde natus error ut posteriores typographi legerent pontifex, pro pontificis. Ad extremum, sedis horum certum judicium ex libris petendum; sed cum dissideant, quid minus certum? Nam in O., Vi., occupant strigam oppositam an. 22 Philippi; in Pi., an. 23; in Peta., Fux., Lo., an. 1 Alexandri; in Fa., Mar. et impressis, an. 2. Constat ex Josepho, lib. XI Antiquit. cap. 8, aedificatum templum sub Alexandro, immo ipso permittente. In hoc ab Eusebio differt, quod hic tribuat aedificationem templi Manassi, quam ille Sanabalath ejus socero.

(473, IV.) Alexander adversus Illyricos, etc. Tertius Alexandri annus haec sibi vendicat in Fa., Lo., Pi., Mar. et impressis, ut Fux., qui collocavit circa an. 1; Peta., Vi., O., circa an. 2. Si habeatur ratio solius 0926A subversionis Thebarum, et belli contra Illyricos et Thracas, haud dubio isti tres posteriores codices sunt sequendi, quia constat ex Diodoro Thebas subversas Eveneto praetore Athenis, anno 2 olympiadis 111, licet differat in hoc ab auctore, quod hic constituit annum 1 Alexandri ad an. 1 olymp. illius 111, ille ad an. 2. Sed quia tota sententia potius respicere videtur expeditionem in Persas, quae, eodem Diodoro teste, suscepta est sequenti anno, nil video cur vetus sedes tolerari nequeat; quin etiam Clemens lib. I Stromatum refert Alexandrum trajecisse in Asiam ad eumdem annum Eveneti, quem cum anno 1 Alexandri comparat.

(Ibid.) Illyricos. Illios Lo.; Ilios Fa., illic mendose: Illyrios Pi., Idac., Peta., Fux., isthic recte. Nam Illyricos et Illyrios utrumque est in usu apud bonos auctores, et ex codicibus scriptis: alii hoc, alii illud, tam hic quam semper legendum proponunt; prius legitur apud Hieron. in Daniel. XI cap., et Curtium libro IX, Frontin. lib. II; alterum apud Orosium 0926B libro V: et membranacei circa Olymp. 154 dissident inter se, alii hoc, alii aliud.

(Ibid.) Subversis Thebis. Subversis Thebis in Achaia Fux. Nam multiplices esse Thebas jam diximus, licet Eustathius novem tantum faciat. Nec dubium est, teste Diodoro, Curtio et aliis, fieri hic mentionem Thebarum Boeotiae, quae est in Graecia, de qua vide superius.

(Ibid.) Romanorum consul Manlius, etc. Pi. assignat anno 1 Alexandri; Fux. an. 3; O. Vi., Fa., Peta., Lo., Mar., an. 4. Fasti Onuphrii opponunt consulatum hujus Manlii anno 2 olymp. 110. Sed neutrum ex Eusebio constare potest, neque ex Livio, maxime si facinus hoc a Manlio patratum sit tempore Alexandri Magni, cum imperium susceperit an. 1 olymp. 111.

(Ibid.) Manlius. Mallius Fa., O., Vi., Lo.; Malius Peta.

(Ibid.) Alexander capta Tyro, etc. Haec rursus gesta 0926C narrantur in Fux. et Pi. an. 4 Alexandri, seu 4 olymp. 11; in impressis an. 6. Indicat Livius contigisse haec anno Urbis 415, qui annus juxta Eusebium incurrit in annum 4 olymp. 110 et ultimum Philippi. Nam adde 415 ad 1264 ab Abraham, qui praecedit annum primum Urbis, efficies 1679, quem vides accedere ad illum annum 4 olymp. 110, uno anno minus. In Fa., Peta., Lo., O., Vi., Mar., an. 5, quos sequimur, quia expugnatio Tyri accidit illo anno 1 olympiadis 112, teste Diodoro lib. XVII.

(Ibid.) Alexandria in Aegypto ab Alexandro condita 7 anno regni ejus, etc. Lo., P., L., Peta., Fux., paulo aliter: Alexandria in Aegypto condita 7 anno Alexandri, cum in editis conditoris nomen apponatur, in his reticeatur. Verum cum non nisi a conditore nomen obtinuerit, uno expresso alterum facile subauditur; sed ne quod subsit dubium, audiantur Josephus lib. XI cap. 8 Antiq., Euseb. de Demonstrat. lib. VIII cap. 2, Hieronym. in Daniel. IX, et epistol. ad Eustochium, et omnes veteres historici; licet valde 0926D differant in designando anno hujus urbis conditae: unde Cuspinianus in Cassiodorum, pag. 177, existimat hunc versiculum non esse suo loco positum sub an. 3 olymp. 112, Quod, inquit, sine dubio errore non caret, vitio librariorum. Nam columnae annorum, et res gestae sunt transpositae, et rarissime conveniunt, quod a paucis est animadversum hactenus, et ideo caute legendus est Eusebius. Verum pace tanti viri dixerim, nullus error videtur, cum ipsa sententiae verba reddant situm certum ad annum septimum regni Alexandri; et omnes auctores conveniunt in hoc ut referant initium regni ejus ad an. olymp. 111. Facit quod Solinus tradit Alexandriam conditam olympiade 112, coss. Papyrio et Petilio. Nam licet Diodorus videatur rejicere hos coss. (nam pro Papyrio habet Pompilio) in olympiadem 114, non propterea fides magis est ei adhibenda, cum ipsi Fasti Onuphrii eosdem referant in annum 3 olymp. 113.

0927A (Ibid.) Perdomiti sunt. His adjecta sunt in L., Pi.: Tribus praeliis quinquagies centena millia occisa; sed est glossema.

(Ibid.) Alexander obtinuit Babylonem, interfecto Dario, in quo Persarum regnum destructum est. Absunt haec a V. et Fa.; in aliis vero obtinent diversum situm, ut in Vi., O., ad an. 5; in Fux. ad an. 6; in Pi. ad an. 8; in Peta., Mar. et in excusis, ad an. 7, quos maluimus sequi, quia praecedens et sequens sententia hoc ipsum arguit, cum Alexander non potuerit regnum Asiae obtinere anno 7, nisi devicto penitus Dario. Firmatur auctoritate Hieron. in Daniel 11, ubi multa sumens ex hoc Chronico: Alexander septimo imperii sui anno superavit et occidit Darium. Adde quod, qui illud ascribunt anno 6 Alexandri, hauserunt opinionem illam ex illis codicibus, qui annum 6 et ultimum Darii opponunt anno 6 Alexandri; sed in illis mali totius origo est praeteritio anni magorum, de quo supra. Sic enim fit ut anni Persarum antecedant anno 1 annos Macedonum. Cedrenus haec 0927B conjicit in annum 6 Alexandri, ubi dum multa ex hoc Chronico profitetur se referre per epitomen, sic ait, Alexander Macedonum rex an. 6 sui regni Darium Arsamis filium devicit, Persarum imperium destruxit; et certe Diodor., lib. XVII, vult haec contigisse anno 6. Nihilominus convenit cum auctore in an. 3 olymp. 112. Verum eruditiss. Scaliger lib. V Emendat contendit pluribus casum Darii contigisse anno 2 illius olymp. 112. Consulat eum lector, nihil tamen mutet in auctore qui alter sensit, et de clade Darii legat Plutarchum, Arrianum, Curtium, Aelianum lib. VI de Histor. animal. cap. 15, Strabon. lib. XV; Zonaram, Cedrenum.

(Ibid.) Alexander regnum Asiae anno regni sui 7 occupat, et tenet omnia annis 12. In Fux. et Peta.: Alexander regnat Asiae anno regni sui 7, et tenet omnia annis 12. In Mar.: Alexander regnavit in anno 7 regni sui super Asiam sex annis post mortem Darii: nam antea 6, et tenet omnia 12 annis. In O., Vi.: Alexander 0927C regnavit Asiae ab anno regni 7 usque in 12, et tenet omnia. Idem reperies in L. et Pi., nisi quod absunt ab illis haec tria, et tenet omnia. Fa. et V. accedunt ad vulgatos, nisi quod pro annis 12 habent anno 12. Vides quanta sit in una aut altera vocula varietas. Si affuisset codex, qui suffragaretur, libenter pro annis 12 scripsissem annis 5, ut sit sensus Alexandrum fuisse regem Macedonum per 7 annos et monarcham per 5, sicut explicat Freculphus lib. IV, cap. 22.

(Ibid.) Anaximenes et Epicurus clari habentur. Desiderantur in Fa., non tamen propterea improbanda, cum in aliis exstent, et constet ex Laertio lib. II, et Suida, Anaximenem oratorem (tres enim loco describit Laertius, philosophum, oratorem, et historicum oratoris nepotem, et qui Alexandri gesta descripsit) Alexandri tempore vixisse, quin et legati vices apud eum obiisse. Quod ad Epicurum spectat, Suidas natum tradit olymp. 109, et septem annis post Platonis obitum. De ortu Epicuri vide Schortum in vita Aristotelis, olympiadis 109 an. 3.

0927D (Ibid.) Hyrcanos. Licet vulgati, cum Peta., Fux. et Fa., haberent Hyrcanos, placuit tamen imitari Lo., Vi., O., Pi., quia ita scribitur semper alias in hoc libro, ut apud Josephum, Plinium, Strabonem, Solinum, Xenophontem, Diodorum, Plutarchum et plerosque alios.

(Ibid.) Hyrcanos et Mardos. Codices A., L., Au., Pi., M., O., Vi., P., Peta., Fux., Mar., Vincen., tom. I et IV, Orosius, Beda, Fre., Alber., monuerunt legendum et Mardos, cum olim esset et Medos in vulgatis, Idac., Fa. et aliis. Nam etiam Arrianus lib. IV ait missum ab Alexandro contra Mardos Phrataphernem; et Diodorus, qui, lib. XVII, annales Alexandri texit, ait, septimo ejus regni anno, cum per maritima Hyrcaniae iter faceret, coactum fuisse terram Hyrcaniae confinem irrumpere, Mardosque subegisse. Idem fere Curtius lib. VI, Justinus lib. XII, Hyrcaniam Mardosque subegit, ubi nonnulli volunt legendum Medos, 0928A forsan quia idem viderant hoc loco. Orosius lib. III cap. 18, et Cedrenus, scribunt etiam disertis verbis Alexandrum Hyrcanos et Mardos subjugasse. Poterat defendi antiqua lectio ex eo quod Alexander, dum in suis concionibus militaribus apud Curtium lib. IX, et Arrian. lib. IV, ostentat provincias a se subactas, meminit quidem Medorum, Medis imperio, sed non Mardorum; nisi dicas nomine Medorum significari etiam Persas, quia a Cyri tempore idem rex imperitabat et Medis et Persis. Nam hoc fuisse antiquis familiare ut Medos pro Persis dicerent, jam multi docti observarunt: unde Aristophanes dum per jocum ait Gallum Persis imperasse, vocat Μῆδον ὄρνιν; in quem locum ejus scholiastes ἐπεὶ καὶ τοὺς Πέρσας Μήδους ἔλεγον; sic Catullus: cum Medi irrupere novum mare. Plutarchus quoque et Thucydides Medicum appellant, quod alii Persicum. Quidam ponunt Mardos inter Persas, quia Persidi sunt confines: alii inter Medos, quia Mediam incolunt, Marda tantum flumine separati, ut testatur Strabo lib. XI. Jam vero in hac sententia concurrunt una 0928B cum vulgatis ut anno 8 Alexandri ista annumerent, chirographi Fux., Peta., Lo., Fa., O., Vi., Mar. At Pi. anno 12, sed male. Diodorus lib. XVII tribuit anno 7 Alexandri.

(Ibid.) In Hammone. Poterat tolli h, ut legeretur in Ammone, quia sic volebant schedae O., Vi., Pi., Fa., Fux., Peta., Lo., V. et Alber.; praetereaque Marianus (licet hic cum unico m), Aemilius Probus in Lysandro, Arrianus lib. III, Justinus lib. I, Curtius lib. IV, Virg. Aeneid. IV et IX, Strabo, Plutarchus, Seneca, Pausanias, Zonaras, Orosius, ac demum nominis notio. Dictus enim ab arena, quae Graecis Ἄμμος, notaturque spiritu leni. Quintilianus lib. I Institutionum observat veteres parcissime usos aspiratione etiam in vocalibus, cum aedos ircosque dicebant. Nihilominus, cum non desint, praeter editos et Fre., lib. mss. qui adhibent aspirationem, et auctoritas Justini, Diodori, Cornelii Taciti, Herodoti, Luciani, aliorumque bonorum auctorum eam confirmet, 0928C nihil est quod usitata mutemus, maxime si verum est, ut docent nonnulli docti, ita dictum a Cham, sive Ham, filio Noe. Notent autem scioli fuisse pauperrimum templum Jovis in Libya, cujus descriptio apud Justinum l. II, et Diodorum l. XVII, et de eo Herodotus l. II et IV, Arrian. l. III, Strabo lib. final., Plin. l. II c. 106 et l. XXXVII c. 10, Solin. c. 40, Hyginus Fabul. 133 et l. II in Astronom. c. 20, Athanas. orat. adversus Gentes, Arnob. l. VI, et alii quamplures.

(Ibid.) Paraetonium condidit. Fa., O., Vi., Lo., Pi., L., legunt cum spiritu Parethonium et sine diphthongo; Ptolemaeus, Strabo et alii retinent diphthongum, more Graeco, sed respuunt h, παραιτόνιον; Mela de situ orbis l. I, c. 8, Paraetonium, quem secuti sumus. Post verbum condidit subsequuntur in Fux. haec: Cumque ascendisset ad Ammonis templum, condidit civitatem in Libya inferiore, quam vocant Paraetonium: quae licet sint veritati historiae consona, tamen videntur potius glossema, cum desint in caeteris. Hinc 0928D castigabis Marianum, apud quem Pareconium.

(Ibid.) Alexander Aornin. Ornem L., Pi., Idac.: Aonem Au.; Aournum V.; verum prius receptum non solum in caeteris mss., sed etiam in Ven., Lut.: quinetiam apud Orosium l. III c. 19, Plutarchum in Alexand., Strab. l. XV, Diodorum l. XVII. Arrian. l. III vocat Aornim, et l. V Aornon. At istius petrae seu arcis meminit, quia illam expugnationem sibi magnae gloriae saepe tribuebat Alexander, propterea quod ipse Hercules non potuerat capere, sicut refert Arrian. l. V. Hinc castigabis Curtium l. VIII, ubi Dorinim pro Aornim, D pro A, et i in medio addito. Caeterum hic paragraphus ascribitur in Fux., Peta., Lo., Fa., Mar. et excusis, anno 9 Alexandri, a quibus discessere Pi., qui an. 12. et O., Vi., qui an. 10. Diodor. l. XVII tribuit an. 8.

(Ibid.) Bellum Alexandri, etc. Fiximus ista ad an. 10 Alexandri, et an. 2 olymp. 113, cum ita dictarent 0929A veteres membranacei Peta., Fux., et praeter hos editi, cumque Lo., Fa., locassent ad an. 9; Vi., O., ad an. 11, Pi. ad an. 12. Diodorus l. XVII convenit in anno 2 olymp. 113; sed differt uno anno in annis Alexandri, cum collocet ad an. 9. Sed quia addit haec contigisse coss. Cornelio et Posthumio, quos Fasti Onuphrii constituunt ad an. 2 olymp. 113, etiam hoc pacto decimus Alexandri optime concurrit cum illo 2 olymp. 113.

(Ibid.) Taxillen. Axilem V., Vat., Pi., omissa littera T. Eam enim cum imperiti librarii crederent abreptam a praecedenti vocula et, omittendam crediderunt; Taxilem O., Vi., Peta., Lo., Mar.; Taxilum Va.: utrumque dicitur Taxillen et Taxillem per m vel n in fine, et per simplex vel duplex ll: Arrian. l. IV, Curtius l. IX, et alii, per unicum l, quia etiam apud Fre. modo Axilles, modo Taxilles.

(475, II.) Aegypto primus, etc. Purius et verius a nobis restitutum, quam si veterum editionum lectionem, vel etiam Fux. et Mar. sequamur, ubi Aegyptiorum 0929B primus regnavit Ptolemaeus. Neque enim primus ex Aegyptiis, cum neque Aegyptius fuerit, neque primus rex, cum plures habuerit qui ante eum Aegyptiis imperarint, sicut indicant dynastiae superiores. Accedit auctoritas Lo., Peta., Vi., O., Pi., a quibus hausimus ista; in Fa. circumcisa est vox Aegypt.; in Pi. autem vox primus desideratur, non est tamen extra rem. Neque enim prae se fert sensum, quasi fuerit primus qui ex Aegyptiis ad regnum pervenerit, neque simpliciter primus qui Aegyptiis imperarit, sed primus inter eos qui inter se Alexandri imperium partiti sunt: ita ut quae dicuntur de Ptolemaeo praemitti debuerint, sicut a nobis est factitatum, ante ea quae de Philippo referuntur. Quinimmo si major codicum consensus attendatur, series regum Alexandrinorum laevam, Macedonum vero dexteram tenere deberet: illa vero Aegypto primus, etc., ad seriem Alexandrinorum revocanda sint; haec vero Macedoniae Philippus, etc., ad columnam Macedonum disponantur: quae vero 0929C historiam referunt, spatium inter duas columnas occupent.

(475, III.) Macedoniae XXIV, Philippus. Prius legebatur Macedonum pro Macedoniae. Sed maluimus imitari Pi., O., V., Peta., quibus proxime accedunt Lo., Fux., in quibus Macedonibus: in Fa. compendiose est scriptum Maced. Constructio illorum praecedentium verborum diversi regnaverunt et Aegypto hoc illud indicat: hanc tamen castigationem noster corrector contempsit; numera ergo inter Errata. Iste autem numerus XXIV deest in omnibus libris praeter Fa. Nihilominus in re levi noluimus discedere a vulgatis, quod idem de sequentibus numeris notandum in catalogo regum Macedonum, immo et in Pi. et Lo. praecedentes reges Macedonum nullis distinguuntur numeris; maneant ergo, ne critici videamur.

(Ibid.) Qui et Aridaeus frater Alexandri. Voces illae qui et Aridaeus desunt in Fa., et Aridaeus scribitur sine diphthongo in Fux., O., Vi., Lo., Pi., sed perperam, ut docent Plutarchus, Pausanias, Diodorus, 0929D Strabo, Justinus, Mar. et alii.

(475, IV.) Arpalus fugit in Atticam. Harpagus Fa.: decepit forsan librarium Harpagi illius splendor, qui primas tenuit apud Cyrum, de quo olymp. 58. Sustulimus autem aspirationem, quia sic scribunt chirographi omnes, licet vetus lectio Harpalus firmaretur auctoritate Diodori, Laertii, Plutarchi, Justini, Pausaniae, Mar. et aliorum. Recensuimus praeterea hunc locum, ut pro veteri lectione fugit in Asiam, legatur fugit in Atticam, cui castigationi licet adversentur omnes libri, immo et ipse Marianus exscriptor Eusebii, minus tamen ingratam lectori fore credidimus, in re non dubia, quia nota est historia Arpali quomodo ex Asia in Atticam confugerit timens Alexandrum, ob quem Demosthenes condemnatus et patria pulsus ob crimen accepti ab eo (ut loquitur Justinus) auri: tum etiam quia facilis fuit lapsus reponere Asiam pro Atticam. Diodorus l. XVII: Harpalus, inquit, 0930A ex Asia in Atticam contendit: qua de re plura apud Pausaniam l. II, Justin. lib. XIII, Diodorum lib. XVII, Plutarch. in Demosthene. Hactenus de materia: nunc de loco quem diversum obtinent. Nam in O., Vi., ad annum 9 Alexandri; apud Mar. ad an. 4 monarchiae illius; in Peta., Fux. et excusis, ad an. 11; in Fa., Lo., ad an. 12. Diodorus refert ad an. 9 Alexandri, qui apud eum est 2 olymp. 113, cum apud auctorem sit 3 ejusdem olymp.

(Ibid.) Romani Samnites subigunt, et colonias deducunt. Omnes mss. et Mar. reponunt hunc paragraphum ad an. 12 Alexandri, seu 4 olymp. 113 et Urbis 428. Quod pertinet ad Samnites subactos, Fasti Capitolini constituunt triumphum Papyrii Cursoris de Samnitibus anno Urb. 429, Livius anno 430. Quod vero spectat ad colonias, Livius prodit coloniam missam Anxur anno Urb. 425, et Fregellam oppidum Samniticum an. 427. Velleius quoque l. I significat circa eumdem annum 427 coloniam deductam Tarracinam. Nam ait id factum post triennium 0930B ab anno quo Posthumius et Publilius erant censores, quique juxta Livium idem est cum anno Urbis 424.

(Ibid.) Alexander 32 aetatis suae anno moritur. Graves peperit pugnas inter duces et populos mors Alexandri, non minores inter scriptores annus illius. Certum est codices L., A., P., M., quatuor Vatic., Vi., Pi., Lo., Fa., O., Peta., Fux., Mar., habere nostram lectionem, licet editiones Basilienses legendum exhibeant, Alexander 23 aetatis suae anno moritur; nullus tamen adeo caecus est, qui non advertat illud 23 insertum pro 32, facta notarum numeralium inversione; istud enim habent primae editiones Ven., Lut., pro quo in So. perperam 34. Plana vero est Eusebii sententia l. I de Vita Constantini: Toto, inquit, vitae spatio complevit (Alexander) duos solum et triginta annos. Contraria tamen opinio graves habet assertores; unum pro omnibus producam Ciceronem, Philip. V, qui hac de re agens ut lippis et tonsoribus nota: Macedo, inquit, Alexander nonne tertio ac trigesimo 0930C aetatis anno mortem obiit? Justinus l. XI vult eum migrasse e vita 33 annos natum et unum mensem. Verum cum hic non tam de re quam de mente auctoris laboremus, de qua nil certi nisi ex libris intelligi potest, non est quod pluribus digladiemur. Adde quod firmatur auctoritate sui interpretis Hieronymi in Daniel. XI, ubi ait, Alexandrum periisse veneno, cum triginta et duos annos haberet aetatis, et in c. 9 ait obiisse 113 olymp. Idem apud Theodoretum in Daniel. XI, apud Cedrenum etiam: βιώσας τὰ πάντα ἔτη δύο καὶ τριάκοντα; Bedam quoque, qui triginta duos aetatis annos tantum assignat: praeterea apud Marianum, obiit, inquit, trigesimo secundo vitae anno. Idem apud Vincen. tom. I, qui omnes tamquam testes lectionis Eusebianae producuntur; si autem videas Vincent. alibi scribere eum pervenisse ad 33 annos, hoc ait citans Justinum et ex ejus sententia. Facit etiam ipsa ratio, quia si Alexander est assecutus imperium vicesimo aetatis anno, ut loquitur Curtius l. II, qui vicesimum annum dicit, non completum 0930D intelligit, sed labentem: si in vicesimo ann. comprehendas sex menses quibus regnavit supra duodecim annos, vel septem secundum Diodorum, vel octo secundum Arrianum, quamvis non nisi 12 anni assignentur I Machab. I, et apud Tertul. advers. Judaeos, Hieron. in Dan. XI. Ad extremum opposuimus paragraphum hunc anno 4 olymp. 113, quia sic codices tam editi quam mss. Licet enim in editis et in Lo., Fa., Fux., ista olymp. 114, et periodus illa, Alexander 32 atatis, etc., sibi mutuo respondeant, imprudentia tamen librarii aut typographi id factum facile est agnoscere, cum etiam in illis primus annus illius olympiadis appingatur ad annum primum regni, tam Ptolomaei, quam Aridaei et Lysimachi successorum Alexandri. At si primus regni illorum numerari nequit inter annos Alexandri, neque item ille primus olymp. 114. Nam ratio Chronici per seriem et adjunctionem annorum ferre non potest, ut idem annus 0931A primus olymp. 114 computetur pro ultimo Alexandri, et primo ejus successorum: alioquin unicus annus computaretur pro duobus, sicut etiam legimus apud Diodorum l. XVI, et alios, Philippum morte functum anno 1 olymp. 111; tamen annus ille primus non computatur inter annos Philippi, sed est annus primus regni Alexandri. Adde quod si ille primus annus inter annos vitae Alexandri numeretur, non poterit dici Alexander natus an. 1 olymp. 106; alias enim excederet eos terminos, quos auctor praefixisse videtur 32 annor. Scio quidem Eusebium l. VIII de Demonstratione cap. 2 scribere Alexandrum decessisse anno 1 olymp. 114; idem a Diodoro l. XVII confirmari; et Josephum l. I contra Apion. hoc ipsum aperte asserere: Alexandrum, inquit, profitentur universi 114 olympiade esse defunctum; sed ita hoc intelligendum est, quia obiit eo anno Romano Juliano, seu consulum, in cujus aestatem incidit initium illius 1 olymp. 114, sicut videmus conciliari dissidium quod est de primo anno Urbis ad an. 4 olymp. 6, 0931B vel ad 1 olymp. 7.

(Ibid.) Diversi regnaverunt. Exsulant a Lo., Vi., O., Pi., Peta., Mar., sed eorum loco legitur in Vi., O., Pi: Hinc Alexandrinorum nascitur regnum quod est Aegypti, et per diversas gentes quas Alexander tenuerat diverse regnaverunt.

(Ibid.) Lydiam et Thraciam et Hellespontum Lysimachus tenuit. Haec praeposuimus illi sententiae, Appius Claudius, etc., juxta O., Vi., Pi., L., quorum verborum si sententiam diligentius excusseris, hoc idem manifestius evadet. Innuit enim bis verbis auctor, quod cum nonnulli imperium Alexandri inter se partiti essent, Philippus Macedonibus praefuit, Ptolemaeus Aegypto, Lysimachus Lydiae, et ita verbum tenuit totam illam periodum, cujus initium postquam translato, etc., claudit.

(Ibid.) Thraciam. Trachiam Lo.

(Ibid.) Lysimachus. Rectius ex fide Vi., Pi., Fa., O., Fux., Peta., Plutarchi, Pausaniae, Diodori, 0931C Appiani, Plinii, Justini, Mariani et aliorum, quam ut olim Lysi machus, vel ut in Lo. Lisimachus.

(Ibid.) Appius Claudius, etc., usque ad stravit. Haec ita disposuimus post illa Lysimachus tenuit, cum olim anteirent: sed secuti sumus O., Vi., Pi., L., et rationem praecedentem, ad an. 1 Ptolemaei.

(Ibid.) Macedonum duces, etc. Lo., Fa., Peta., Fux., Mar., et editi habent hunc versiculum ad an. 1 Aridaei; Pi. ad an. 2; Vi. et O. ad an. 3. Nil mutavimus, quia difficile est ex aliis auctoribus judicare quo anno hoc contigerit. Diodorus ait Cephisodoro rectore Athenis, sed alii illum constituunt anno 3 olymp. 113; alii ut Sigonius anno 1 olymp. 114; idem Diodorus ait Furio et Junio coss., quos Fasti Onuphrii constituunt ad an. 4 olymp. 113.

(Ibid.) Agathocles, etc. Omnes libri collocant haec ad ann. 2 Aridaei, praeter O., Vi., Pi., qui ad an. 3; et Mar. qui ad an. 1 retinuit, apud quem leges Agatho.

(Ibid.) Lamiacum bellum. Ascribuntur haec in 0931D Peta., Lo., Fa., Fux., Mar., an. 2 Aridaei seu 2 olymp. 114, quos imitantur excusi; in Pi. an. 3; in O., Vi., an. 4 ejusdem. Diodorus convenit cum vulgatis ut hoc bellum Atheniensium et plurimorum Graeciae populorum contra Antipatrum motum sit an. 2 ejusdem olymp. 114; de quo vide Pausan. l. VII, Strabonem l. IX, Plutarch. in Pyrrho, et Suidam.

(Ibid.) Perdicca. Rectius quam olim Perdica cum unico c, juxta V., Va., O., Vi., Pi., Lo., Al., Fa., Mar., cum quibus conveniunt Arrianus, Probus, Justinus, Pausanias, Plutarchus, Orosius et alii plerique, licet Appianus et alii antiquam scripturam tueantur.

(Ibid.) Ptolemaeus Lagi filius Hierosolymis, etc. Vendicat haec sibi annus tertius olymp. 114, non solum in editis, sed etiam in Fux., Peta., Lo., Fa., Pi.; dissentiunt solum O., Vi., ubi ad ann. 4 ejusdem.

(477, IV.) Menander, etc., Orgen. Opthii Fux.; 0932A Opren L., Pi.; Ὀργῆν M., Peta.; ὄρπιον V.; ὀρτὴν S.; ὄρθιεν P.; ΟΝΡΗΝ Lo.; Orten O., Vi. Deest apud Mar. et in Fa., sed ejus loco in hoc relicta est lacuna: nostra lectio probatur ex aliis exemplaribus, Vincen., Anton., ex Eusebio. Sic Athenaeus l. IV et VI: Pollux. l. VI c. 17; et alii citant Menandri comoediam titulo Orgen. Orgia autem sunt mysteria dicata Baccho, sic dicta ἀπὸ τῆς ὀργῆς, ab ira Cereris in Jovem, sive quia in Dionysii ortu et nece dirae ex secrationes adhibitae sunt. Haec autem sententia in omnibus libris et apud Mar. obtinet annum 4 Aridaei, praeter Vi. et O., in quibus ad an. 5.

(Ibid.) Theophrastus, etc. Magnus est consensus exemplarium in annum 4 Aridaei, praeterquam in Fa. et Pi., in quibus ad an. 5.

(Ibid.) Theodorus Atheus cognoscitur. Locus erat valde mendosus, cum legeretur Theodorus Athenaeus agnoscitur, sed ita correximus ex S., sex Vaticanis, Al., Lo., Fa., cum desint in A., L., M., P., uno Vat., Vi., O., Peta., Fux., et merito, cum idem 0932B paulo post repetatur, nisi quod pro Athenaeus legebatur posteriori loco Athenis, ut dicemus. Nihilominus retinuimus utrobique propter auctoritatem tot exemplarium, et quia non est nova similis repetitio apud Eusebium, prout varios auctores sequitur. Nostram lectionem confirmat Plutarchus, qui lib. de Tranquil. anim., Theodorus, inquit, cognomento Atheus. Idem Cicero, qui l. I de Divinat. eum recenset inter eos qui deos esse negaverunt. Idem quoque ipse Eusebius l. XIV de Praepar. c. 6, ut allatum est supra, ubi de Diagora. In Mar. legitur Acheus, sed vitiose, pro Atheus. Haec autem sunt in Lo., Fa. et vulgatis, ad an. 1 olymp. 115; apud Mar. ad an. 10 Ptolemaei qui respondet an. 2 olymp. 116; in caeteris vero aggregantur ad olymp. 117; sed in Pi. ad an. 1; in Vi., O., ad an. 2; in Fux., Peta., ad an. 4, cum desint circa hanc olymp. 115.

(Ibid.) Demetrius Phalereus habetur. Olim Phalareus, sed aliter scribendum jubet L., V., Lo., Pi., 0932C Peta. et primae editiones Ven., Lut., quibus proxime conveniunt Phalerius in Fa., Falereus in Fux. Accedit auctoritas Justini, Plinii l. XXXIV c. 6; Diodori l. XX; Laertii l. II et V; Strabon. l. IX; Plutarchi in Demetrio, Joseph. l. XII Antiq. c. 2., Ciceronis in Bruto, et aliorum. Suidas reddit rationem, quia sic dictus a Phalero Atticae portu rexitque Athenienses per multos annos. Caeterum haec sunt sita in Vi., O., ad an. 1 olymp. 114; in Lo., Pi., Peta., Fa., Fux. et vulgatis, ad an. 1 olymp. 115; Mar. ad an. 5 Ptolemaei oppositum an. 1 olymp. 115.

(Ibid.) Romani Samnites, etc. Fux., Lo., conveniunt cum vulgatis, ut reponant circa an. 5 Aridaei, cum sint sita in O., Vi., Pi., Peta., ad an. 6; in Fa. ad an. 7. Antiquus situs firmatur auctoritate Livii, qui hoc ipsum refert ad an. Urb. 433: ut explicat Suetonius in Fastis (alii enim aliter). Nam adde ad an. Abrahae 1264 (post quem Livius ut plurimum constituit cum auctore annos Urbis) illos 433, efficies 1697, quem vides concurrere cum an. 5 Aridaei.

0932D (Ibid.) Samnites. Samnitas A., L., Lo., M., Pi., P., Ven., Fux., Peta., Mar.; de hoc etiam superius.

(Ibid.) Ad extremum in servitutem sui redigunt. Ad extremam servitutem subigunt L., M., P., Pi.; ad extremum in servitutem redigunt Vincen.; ad extremum servitute subigunt Peta.; ad extremum servituti redigunt Fux.

(Ibid.) Menedemus: Menander P., sed corrupte; nam ante et post de Menandro agit, ut de poeta, seu comico, nec ullum legi qui de Menandro philosopho loquatur, aut saltem ad haec tempora collocet: praeterea Diogenes et alii testantur Menedemum fuisse discipulum Platonis et Xenocratis.

(Ibid.) Speusius. Legendum jubebant Speusippus Vi., Al., Va., Vat., O., Fa., Peta., Vincen., Ven., Lut., quibus accedunt L., A., M., V., in quibus Spseusippus, et Lo., S., Pi., in quibus Pseusippus. Nam certum est Menedemum et Speusippum fuisse 0933A Platonis discipulos: tamen quia jam paulo antea auctor Speusippum jam mortuum dixit, vix crediderim de eodem fieri iterum mentionem, licet posset sustineri ex eo quod sit valde familiare auctori, ut et fere omnibus historicis eumdem diverso tempore repraesentare, prout sunt varii scriptores quos sequuntur. Quis autem fuerit hic Speusius coetaneus Menedemi, nusquam legi, tamen propter aliorum exemplar. auctoritatem et odium novitatis nil volui mutare. Conjicio tamen aut legendum Stilpo, quia Laertius in Vita Menedemi ait illum solum Stilponem philosophum admiratum; vel potius Scepsius, nam Neleus seu Nileus Corisci filius fuit Scepsius, non solum Aristotelis et Theophrasti auditor, sed etiam bibliothecae successor et haeres. Athenaeus l. I c. 1, ut ait Plutarchus in Sylla, et Strabo l. XIII. Cicero meminit alterius Metrodori Scepsii, sed quem ipse viderat. Eumdem citat Athenaeus l. XII c. 20. Dictus est autem Scepsius a Scepsi urbe unde erat oriundus, de qua Strabo l. XIII, et alii geographi.

0933B (Ibid.) Machabaeorum, etc., hinc Graecorum, etc. Rectius ex fide A., L., Lo., Lod., M., Fa., O., Pi., Vi., Vatic., Fux., P., Peta., quam hinc Graecorum supputat, ut in vulgatis. Vox autem hinc idem significat ac ab anno 1 Seleuci et a mense Artemisio, non longe ab aequinoctio verno, ut apud Hebraeos, sicut colligitur ex II Mach. XI, ubi Dioscorus mensis prior et Xandicus ultimus ambo in eodem anno computantur; sed hac de re consule quae docet eruditissimus Joseph. Scalig. l. V de Emendat. tempor., quibus nil clarius, nil doctius. Porro haec sita sunt varie. Nam in Vi., Pi., O., ad an. 4 olympiad. 115; in Fux. ad an. 3 olympiad. 107; in Lo., Fa., Peta., ad. an. 4 ejusdem.

(Ibid.) Verum hi libri inter divinas Scripturas non recipiuntur. Hic constans est consensus librorum; non te tamen moveat Eusebium inter divinas Scripturas librum Machabaeorum non numerare. Cum enim in Ecclesia ante concilium Carthaginense tertium 0933C omnes libri tam veteris quam novi Testamenti canonici, non uno et eodem tempore et eadem fide recepti sint apud omnes Ecclesias (norunt enim qui in hac re vel minimum versati sunt quam varie de pluribus dubitatum sit), hinc tempore Eusebii non constabat apud omnes, maxime apud Graecos, de libris duobus Machabaeorum; nec sunt propterea rejiciendi ex catalogo, non magis quam liber Hester, quem perinde Eusebius non recipit inter divinas Scripturas, ut colligis ex praecedentibus ad olymp. 83 et 94, quem sequuntur Athanasius in Synopsi, Gregorius Nazianzenus de genuin. Script., Amphilochius, Melito apud Eusebium lib. IV Histor. cap. 26, et alii Graeci, nec etiam magis quam Apocalypsis, aut Epistola Pauli ad Hebraeos, quarum posteriorem sicut Latinorum consuetudo non recipiebat inter canonicas Scripturas, sic nec Graecorum Ecclesiae Apocalypsim, ut ait Hieronymus epist. ad Dardanum. Sed postquam Ecclesia in concilio illo tertio Carthaginensi (cui Augustinus interfuit), cap. 47, constituit 0933D indicem seu canonem librorum sacrorum, seu canonicorum, deinceps duo libri Machabaeorum, sicut etiam caeteri pro divinis canonicis sunt apud omnes habiti: unde Augustinus lib. VIII de Civit. cap. 36: Libros Machabaeorum non Judaei, sed Ecclesia pro canonicis habet. Neque enim Scripturarum canon quamvis tempore completus fuit: sed idem contigit plerisque divinarum Scripturarum libris, quod habet Hieronymus de Epistola canonica divi Jacobi, ut paulatim procedente tempore obtinuerint auctoritatem. Ut enim Ecclesia certa quaedam fidei capita dubia nonnumquam definit, et explicat clarius ac certius quam alias, prout haereses ad id ansam praebuere, sic eadem quosdam Scripturae libros declaravit esse canonicos, prout de illis dubitatio aut contentio orta est. Qui plura volet de libris Machabaeorum consulat Tertullianum lib. contra Judaeos, Cyprianum lib. III, epist. 55, 56, 68; Ambrosium lib. II 0934A de Jacob. cap. 10, 11, 12, lib. II Offic. cap. 40; Innocen. 1 epist. ad Exuperium Tolosanum cap. 7: Chrysostom. homil. de Machab.; Augustinum lib. XVIII de Civit. cap. 46, lib. II de Doctr. Christiana cap. 8, lib. de Cura pro mortuis cap. 1.

(477, V.) In Asia primus regnavit Antigonus. In L., Vi., O., P.: Hinc Asiae regnum nascitur et mox Syriae, et regnavit in Asia primus Antigonus; in Peta.: Asiae regnat Antigonus; in Lo.: Asiae primus regnat Antigonus rex; in Fux.: Asiae regnat Antiochus; in Fa.: In Asia primus regnavit Antigenes. Sed in his duobus postremis valde perperam: apud Mar.: Primus Asiae regnavit Antigonus.

In Asia, etc. Ante haec immediate in L., Pi., leguntur ista: Hinc Asiae regnum nascitur ut mox Syriae.

(479, IV.) Romani Marsos, etc. Quod haec ad an. 10 Ptolomaei revocent Pi., O., Vi., vel Mar. ad an. 9, nil ad Fux., Peta., Lo., Fa., et editos, qui ad an. 13 ejusdem, seu 1 olymp. 117, quibus propius 0934B accedit Livius lib. IX, dum refert Umbrorum deditionem ad an. Urbis 445, qui juxta supputationem Varronis incidit apud auctorem in an. 3 olymp. 117.

(Ibid.) Romani colonias deducunt. Vulgati cum Fux., Fa., Peta., Pi., habent ad an. 2 olympiad. 117; Lo. ad an. 3; Vi., O., ad an. 4 olymp. 116. Si spectetur annus olympiadis, vulgati videntur propius accedere ad Diodorum, qui lib. XIX refert colonias missas in insulam Pontiam an. 1 olymp. 117; si annus Urbis, quia Livius lib. IX, decad. 1, scribit colonias deductas Suessam, Pontiam, et Cassinum an. 443, qui coincidit cum an. 3 olymp. 117. At liber Lo. videtur sequendus, si consulatus Papyrii et Junii (in quo illi duo scriptores conveniunt) sit collocandus, ut faciunt Fasti Onuphrii, ad an. 4 olymp. 117. Sed quia dissidium est unius vel alterius anni, nec certa est collatio olympiadum cum annis consulum et Urbis, nil duximus immutandum. Adde quod Velleius lib. I auctor est, Soram et Albam deductas 0934C colonias Carseolum circa 20 annum a quo Alexandria est condita, et Carseolum circa 23, quod tempus concurrit cum sede vulgata.

(Ibid.) Lysimachia in Thracia, etc. Horum situs est in Vi., O., ad an. 2 olymp. 116; in Pi. ad an. 3; in Fa., Lo. et vulgatis, ad. an. 2 olymp. 117; in Fux., Peta., ad an. ejusdem. Nos rejecimus in annum 1 propter sequentem §, qui necessario comparatur cum an. 3 ejusdem olympiad., seu an. 1 Seleuci. Diodor., lib. XX, constituit ad. an. 4 ejusdem olymp. 117.

(Ibid.) Ab hoc loco Edesseni sua tempora computant. Desunt in Lo., sex Vatic. et Fa.; sed in Fux. legis: Ab hoc loco Edisseni tempora computant civitatis suae, idque ad. an. 1 Seleuci. Illa autem civitatis suae sapiunt glossema, nec conveniunt cum his quae paulo post scribit auctor de condito urbis Edessae. At in Pi.: Ab hoc loco Edissenis sua tempora computantur, idque ad an. 3 ejusdem Seleuci. In Peta. exstant ad oram ex opposito anni 2 Seleuci; 0934D in 7 Vatican. ad an. 4 olymp. 117; at in O., Vi., ad an. 1 ejusdem, sicut etiam habet Beda. Nos maluimus posteriores hos imitari, quam relinquere ad an. 2, ut erat in vulgatis. Nam probabilius est Edessenos exorsos numerare annos a primo sui conditoris, quam a secundo; nec dubito eamdem esse aeram, quam Ptolemaeus, lib. 11 Almag. cap. 7, numerat secundum Chaldaeos, atque etiam eamdem quam liber Machabaeorum et Josephus vocant annos Graecorum, seu, ut alii volunt, Seleucidarum; forsan etiam eamdem quae Alexandraea et Macedonica vocatur. Sed de his consule Joseph. Scalig. lib. V de Emendat. temp.

(Ibid.) Edesseni. Cum vox haec denominativa sit, legem primitivi debuit sequi; cum ergo Edessam potius quam Edissam legendum probaturi simus, et Edesseni potius quam Edisseni probamus, ut receptum jam erat in vulgatis et aliquot chirographis.

0935A (Ibid.) Cyprum Ptolemaeus. Aggregantur ista diverse, modo quidem ad an. 11 Ptolemaei; in Pi. ad an. 12; in Lo., Fa. et vulgatis ad. an. 15, seu 3 olymp. 117; in Peta., Fux., ad an. 16. Diodorus lib. XIX haec suggerit ad an. 1 olympiad. 117.

(Ibid.) Theodorus philosophus Atheus agnoscitur. Sic legendum proculdubio constat ex L., A., P., M., quatuor Vatic. (nam in aliis tribus deest hoc loco), Lo., Pi., Fux., Peta., licet in aliis desit vox philosophus, pro Theodorus philosophus Athenis agno., ut in vulgatis: vel Atheniensis, ut in O., Vi.; vel Theodorus atheus agnoscitur philosophus, qui impius vocabatur, ut in Fux.; vel Acheus, ut apud Mar. Nam eum fuisse dictum ἄθεον et impium una cum Diagora Melio, quod sustulisset opiniones de diis, testantur Cicero saepe, Diogenes Laertius lib. II et IV, Tatian. cont. Graec., Clemens cont. Gentes, Arnobius adversus Gentes, Lactantius lib. I de fals. Relig. et lib. I de ira Dei, Augustinus, Hieronymus et alii, et praesertim noster Eusebius lib. XIV de Praeparat. 0935B cap. 6; sed quis non veterum, ut pluribus supra? Habentur autem haec in Pi. ad an. 1 olymp. 117; in Vi., O., ad an. 4: horum quodlibet tolerari poterit.

(Ibid.) Demetrius Phalereus ad, etc. Vicit hic consensus chirographorum Fux., Peta., Lo., Fa, et excusorum, ut ista an. 17 Ptolemaei, seu 1 olymp. 118 appingeremus, quidquid velint Mar. qui consignat an. 12; Pi. qui ad an. 14 ejusdem revocat; vel Vi., O., qui ad an. 15. Sed situs vulgatorum firmatur auctoritate Plutarchi in Demetrio, dum tradit hanc libertatem restitutam an. 15 post bellum Lamiacum, a quo non dissidet Diodorus, qui lib. 20 hoc ipsum refert ad an. 2 olymp. 118. De ipsa re vide Plinium lib. XXXIV, cap. 6, Strab. lib. IX.

(Ibid.) Id est populi potestas. Desunt in A., L., Peta., M., P., S., Lo., Fa., Fux.

(Ibid.) Seleucus Antiochiam, etc. Adscripsere ista an. 9 Seleuci Fux., Peta., Lo.; an. 7, Fa., Pi., quos sequuntur impressi: Vi. vero et O. an. 12, et 0935C merito, cum verba ipsius sententiae hunc eumdem annum exigant: quod tamen noster typographus non est assecutus contra mentem nostram: Justinus lib. XV videtur referre hujus Antiochiae conditum in primos annos Seleuci. Mar. opponit 20 Ptolemaei, cui 8 Seleuci respondet.

(Ibid.) Laodiciam, Laudociam Lo., et Antoninus in Itinerar.; Laudiciam Fa. cum o scripto super u, Laodiceam Mar.; nostra tamen lectio suffragatores habet reliquos codices, et affinis est Graecorum terminationi, qui Λαοδειχάα, ut apud Appianum lib. de Bellis Syriacis, et lib. IV de Bel. civil., sicut Cicer. lib. II de Orat. Laodicea, et lib. III, epist. 7 et 8. Nam nonnumquam ει Graecorum in e a Latinis vertitur, ut Ἀλεξάνδρεια, Κασσάνδρεια, Alexandrea, Cassandrea.

(Ibid.) Apamiam. Apameam Pi., Alber., ut apud Cicer. lib. III, ep. 8; Appamiam Peta., Fux., O., Vi., Fa. et impressi olim, sed redundans est alterum p, unde non improbabis nostrum de illius orthographia 0935D judicium; sic enim Mar. Stephanus de urbibus; Appianus, Strabo, Ἀπαμεία; Plinius Apamia.

(Ibid.) Edessam. Sic rescribo pro Edissam, ex fide membranarum O., Vi., Pi., Lo., Fa., Peta., Fux., Lod., Alber. et Mar. (si exceperis quod in Mar. Edessena corrupte legitur); idem omnes habent codd. circa olympiad. 249, et Eusebius ipse Ἐδέσσα lib. I Histor. eccles. cap. 14, unde circa olympiad. 248, inter Edessam; et ad olympiad. 264, Edessenos (saltem in pluribus) formavit ab Edessa, non Edissenos. Eusebium sequuntur Ptolemaeus, lib. III, Αἰδέσσα, Plin. lib. V cap. 24, Xiphilinus non semel, Hieronymus in Quaest. in Genes., et alii: habet tamen Edissa suos patronos, ut Antoninum in Itinerario, et alios: olim apud Justinum lib. VII, Edyssa, nunc Edessa: idem apud Eutropium, Rufum et alios.

(Ibid.) Pellam. Agnoscis castigationem; hanc nos suscepimus ex fide Lo., Mar., O., Vi., Pi., Fa., Peta., 0936A Fux., Beda, Mar., Cedreno, Josepho lib. I de Bell. Jud.; Demosthene et Graecis, quibus in usu est Πέλλα, vel Πέλλη, non autem Pellum, ut voluere excusi: est autem Coelesyriae oppidum, cum altera sit in Macedonia celebris ortu Alexandri, teste Mela et Solino.

(Ibid.) Exstruxit. Secuti sumus V., S., Lo., Pi., Vi., O., Fux., Peta., Fa., Mar., pro struxit, ut in aliis codicibus, et quia paulo post verbum exstruxerat, de iisdem urbibus id postulare videtur.

(479, V.) Syriae et Babyloniae et superiorum locorum primus rex Seleucus Nicanor annis 32. Horum est diversa constructio, prout diversi libri; siquidem in Fux: Syriae et Babylonis et superiorum locorum regnavit Seleucus Nicanor annos 32; in Peta.: Syriae et Babylonis et superiorum scilicet locorum regnavit Seleuchus Nicanor an. 32.: in Fa.: Primus Syriae Seleucus Nicanor Syriae et Babyloniae et superiorum locorum regnavit annis 32. In O., Vi. Regnum Syriae et Babylonis et superiorum locorum nascitur et regnat primus Seleucus Nicanor an. 32. In Pi., L.: Regnum 0936B Syriae et Babylonis et superiorum locorum nascitur, et regnat primus Seleucus an. 32. In Lo.: primus Syriae Seleucus, Syriae et Babylonis et superiorum locorum R G. Seleucus Nicanor an. 32. Antiqua lectio erat: Seleucus Nicanor Syriae et Babyloniae, etc. Sed invertimus nomen regni, ut caeteris responderet, propter rationes tam saepe dictas.

(481, III.) Macedonum Antigonus et Alexander filii Cassandri annis 4. Cum unicam sententiam efficerent, inversa et divulsa fuerant ab invicem; sic enim erat: filii Cassandri an. et Antigonus et Alexander XXVI, an. 4, sublata voce Macedonum. Verum nullus improbabit, quod ita recensuimus. Nam iteratio notae numeralis regni 4 satis cuique videri potest superflua et inutilis. Praeterea inversio verborum obscuram sententiam reddit et ita suadent mss., Fux., Peta. Quod autem attinet ad alterum illum numerum 26, qui a solo Fa. inter chirographos habetur, diximus proxime.

0936C (481, IV.) Seleucus Babylonem obtinuit. Ita restituendum pro Babyloniam; coegit numerus librorum L., A., Fux., Peta., L., M., P., O., Vi., Pi.; et quia paulo ante auctor loquens de Alexandro dixit eum obtinuisse Babylonem, et nemo nescit Babylon esse nomen urbis, propter quam reliqua pars Mesopotamiae Assyriaeque Babylonia appellata est, inquit Plinius lib. VI cap. 26, cui assentiuntur Diodorus, Josephus, Mela, Strabo, Aristoteles, et alii. Non tamen pugno quin possit retineri prisca lectio Babyloniam, cum veteres nonnumquam utroque nomine urbem et regionem soleant appellare, sicut etiam videre licet IV Regum XVII. Praeterea dum Justinus lib. XV, et Diodorus lib. XIX, et Orosius lib. III cap. ult., de eadem re loquuntur, scribunt Seleucum cepisse Babyloniam. Ut autem ista retineremus ad an. 11 Seleuci, suasere membranacei Lo., Fa., et excusi. Caeteri, ut Peta., Pi., Fux., ad an. 12; et O., Vi., ad an. 14. Si affuisset auctoritas alicujus libri, libenter reposuissem ad an. 1 ejusdem Seleuci, quia lego apud Diodorum, 0936D Justinum, Orosium, et ipsum Eusebium lib. de Demonstr., Seleucum initio regni cepisse Babyloniam, nisi dicas regionem captam a Seleuco, an. 1 regni; sed vereor ne hoc sit ariolari.

(481, V.) Poliorcetes. Cum bis haberetur vox ista in hac pagina, priori loco Polyorcetes legebatur, posteriori vero Poliorcetes sine y; alterutrum imitandum semper fuit; praecipue quidem prius, licet adversentur Fux., Peta., Vi., O., cum epithetum hoc a Graecis originem traxerit παρὰ τὸ πολιορκεῖν, quasi dicas urbium expugnatorem, ut explicat Plutarchus, et in posteriori loco eamdem ferme omnes servent orthographiam, cum hac tamen varietate, ut in Lo. secundo loco scribatur Poliorcete, in priori Policrete; in Fa. posteriori loco Policretes, priori Policrates; in Pi. Polyercetes; vulgatam scripturam retinent Aelianus, Plutarchus, Suidas, Diodorus, Πολιορκητὴς, et Mar. demum utrobique.

0937A (Ibid.) Demetrius rex et quam Perdicca construxerat. Quam Perdicca ante construxerat Peta., Lo., Fa., Fux.; quam Perdicca ante construxit O., Vi. Porro coegit nos consensus Fux., Peta., Lo., Fa., ut hanc sententiam ad an. 6 Poliorcetae locaremus: ad illos enim accedunt vulgati; licet Pi., O., Vi., ad an. 2 reponant, Mar. ad an. 5.

(Ibid.) Censu Romae, etc. Assignantur ista anno 29 Ptolemaei in Pi. et Mar.: an. 30 in Fux., O., Vi., Peta.; an. 31 in Lo., Fa., quibus quia accedunt excusi, his adhaesimus praecipue, quia constat ex Livio et tabulis Capitolinis lustrum conditum anno Urb. 459, qui incurrit in illum an. 31. Ptolemaei. Nam ad an. 1264 Abrahae adjunge 459, prodibit 1723, qui, ut vides, respondet illi an. 31. Hujus census meminit etiam Abbreviator Livii, lib. IV, deca. 9.

(Ibid.) Legati Alexandrini, etc. Differunt codices uno aut altero anno. O., Vi., Pi, Fux., anno 19 Seleuci opponunt. At Lo., Peta., Fa., una cum editis 0937B et Mar., anno 29. Eutropius, lib. II, videtur istis propinquius accedere, dum narrans hanc ipsam legationem iisdem pene verbis ait accidisse anno Urbis 461, qui additus ad an. 1264 ab Abraham efficitur an. 1725, qui coincidit cum an. 21 Seleuci, seu 1 olympiad. 122. Sed quia comparat consulatum Luscinii et Cinnae cum eodem anno, hac in re multum dissidet a Fastis, qui illum Consulatum referunt ad an. Urb. 480, et proinde ad Ptolemaeum Philadelphum, et non ad Lagi filium: unde Cuspinianus in Cassiod. existimat errore librarii positum an. 461 pro an. 479; sed fallitur, nam sequentia quae postea subjungit de condito Arimini et Beneventi, et aliis similibus, sicut etiam facit auctor, ostendunt eum haec ipsa tempora respicere, et aliter copulasse annos Urbis cum consulibus, quam Onuphrius. Abbreviator Livii, lib. XIV, illis favet, dum ista narrat statim post censum celebratum Romae, de quo hic Euseb. Justin. lib. XVIII videtur haec referre ad Ptolemaeum 0937C Philadelphum paulo ante obitum Pyrrhi, qui accidit 3 olymp. 125 et Urb. 475.

(Ibid.) Menander comicus moritur. Ista in Vi., O., occupant laterculum adversum anno 15 Seleuci; in Pi. an. 18; in Fux., Lo., Peta., Fa., et apud Mar., an. 21; eosque imitantur excusi, ideo a nobis ibidem servata, cum nihil suadeat contrarium.

(Ibid.) Romani Gallos Tyrrhenosque superant, et Sabinorum, etc. Conveniunt omnes libri tam scripti quam impressi et Mar. ut haec collocentur e regione anni 21 Seleuci, seu, quod idem est. 1 olymp. 122, quem nos consensum plenis ulnis amplexamur, quia, teste Orosio lib. III, cap. 22, haec victoria contra Sabinos contigit an. Urb. 461, qui juxta auctorem concurrit cum eodem an. 1 olymp. 122. Nec obstat auctoritas Livii, et marginis Flori, qui illam comparant cum an. 463. Nam ille an. concurret similiter cum illo an. 1 olymp., si illum numeres juxta Varronem ab an. 3 olymp. 6. Nec etiam obstat quod 0937D praeter illos duos auctores Velleius, Frontinus, et ipse Orosius illam ascribant consulatui Curii et Ruffini, qui secundum Fastos Onuphrii cum an. 3 ejusdem olymp. concurrit. Nam quam sit difficile et incertum comparare consules cum olympiadibus, norunt docti, et nos non semel monuimus, ut propterea nihil possit et debeat fidei auctoris detrahi.

(483, II.) Aegypti II, Ptolemaeus. In Pi., Vi. et O., deest Aegypti II.

(483, III.) Cognomento Ceraunus. Cognomento Ceraunus, aliter Fulmen Fux. Nam id ipsum sonat vox Graeca, quae, ut ait Pausan., lib. I, esset τολμῆσαι πρόχειρος.

(483, IV.) Seleucus in eas urbes, etc. Quam belle in superioribus conveniebant, tam misere hic dissentiunt libri: L. et Pi. collocant sub columna Alexandrin. seu ad an. 28 Ptolemaei; caeteri sub columna consulum, sed Fux., Lo., Peta., ad an. 34 Ptolemaei; Fa. et septem Vaticani una cum Mar. ad an. 0938A 35, sicut editi, quos sequimur in re dubia, et a nullo alio auctore tradita, quod sciam.

(Ibid.) Judaeorum pontifex, etc. Dum singulos codices de horum situ consulo, non idem omnes; nam O., Vi., referunt anno 18 Seleuci contigisse; Pi. an. 19; Fux., Peta., Lo., Fa., an. 24; excusi et Mar. an. 25, quibus, cum non habeam quid contradicam, adhaereo.

(Ibid.) Seleucus in Cilicia, etc. Non habentur haec in O., Vi., et antea mendosissime legebatur Sicilia pro Cilicia, quae est regio minoris Asiae, et licet nullus faveret liber, non tamen dubitavimus quin ita restituenda, tum quia non semel cernitur in hoc libro ejusmodi error, tum quia veritas historiae nullo modo potest ferre priscam lectionem, quin constat ex Plutarcho in Demetrio, ipsum captum dum esset circa Ciliciam, quam paulo ante occupaverat. Caeterum hic paragraphus est vel circa an. 24 Seleuci, ut in Pi., et 5 Vaticanis; vel circa an. 25, ut in Fux., Fa. Peta., Lo., Fa. et excusis, et apud 0938B Mar.; vel circa 26, ut in V., Va., licet verba ipsius sententiae satis indicent esse rejicienda in an. 28 ejusdem Seleuci, qui est ultimus Demetrii, et in quo auctor ait Demetrium seipsum Seleuco tradidisse.

(Ibid.) Serapis ingressus est Alexandriam. Placuit haec lectio magis quam illa antiqua, Serapis simulacrum Alexandriam venit, non quia ferri non posset, sed quod sic jussit multitudo codicum L., A., M., P., Lo., Pi., Fux., V., O., sex Vatic., Fa., Mar., Peta., nisi quod in Peta. scriptum est Sarapis: sed de hoc vide supra. Confirmatur autem haec sententia et explicatur auctoritate Ruffini lib. II et Suidae. Loculus, inquit Suidas, in quo Serapis conditus est, Alexandriam est translatus, et Serapis dicitur loculus Apidis. Verumtamen de simulacro Serapis adeo vasto, ut dextra unum parietem templi Alexandrini, alterum laeva perstringeret, ex omnibus metallorum lignorumque generibus conflato, scribit Ruffinus lib. II, ut 0938C etiam Plutarchus opusc. de Iside et Osir., dum loquitur de simulacro Serapidis, seu colosso, qui erat Sinope translato Alexandriam jussu Ptolemaei, non Lagi, ut vult auctor, sed Soteris. Porro in constituendo horum situ variant aliquantulum libri. Nam Pi. circa an. 36 Ptolemaei; duo Vatican. et Mar. circa an. 39; Fux., Peta., Fa., circa an. 38; qui cum non differant ab O., Vi., Lo., quinque Vaticanis et editis, consensui communi assentior.

(Ibid.) Condita a Romanis Ariminum et Beneventum. Quoniam nihil stabilius habendum quam natalis urbium, hinc quia video bellissime chirographos Fa., O., Vi., Lo., anno 39 Ptolemaei convenire cum editis, illos sequor; licet Fux., Peta. et Mar., ponant anno 40. Eutropius refert has duas urbes conditas Sempronio et Cladio coss., qui incidunt in olymp. 128; itaque posterius annis 18 quam Eusebius.

(Ibid.) Sostratus Gnidius, etc. Cnidius Lo., Peta., Pi., Mar., Genidius Anton.; Chydius O., Vi.; Enidius Fux. Non dubium quin hoc cognomen acceperit 0938D ab urbe Gnido seu Cnido, de qua supra. Qui vero tam celebris arcis jecit fundamenta, sedem aliquam non inveniet? Nam Peta. ad an. 3 Lysimachi; Pi. ad an. 5 reposuerunt: sed plures ad 4, ut Lo., O., Vi., Fux., Fa. et impressi ac Mar.

(Ibid.) Romani Crotonem capiunt. Lo., Fa., Fux., Peta., Mar., constituunt ad an. 1 olymp. 124, caeteri cum vulgatis ad an. 2. Constat ex Frontino lib. III, et Zonara, Crotonem captam a consule Cornelio Ruffino, quod non potest intelligi de primo consulatu, cum nondum Pyrrhus venisset in Italiam, sed de 2, quem Fasti Onuphrii collocant ad an. 4 olymp. 124 et Urbis 740; itaque sex annis serius quam auctor.

(485, III.) Gonates. Gonatas A., L., P., Peta., Mar.; Gonathas Vincen., licet in eodem paulo post Gonatas; in Pi., Lo., Fa., Conatas. At in Fux. Graece cognomento Gonatas, et e regione illorum est 0939A scriptum dux Macedonum, id est genucularius apud Suidam, ubi de Arato agit: Ἀντίγονος ὁ Γωνατᾶς κληθείς.

(485, IV.) Ptolemaeus Philadelphus Judaeos, etc. Haec, si sequamur membranas, incertum situm habebunt, cum Lo. assignet illis 4 Lysimachi; Peta., Fux., Fa., 5, Pi., Vi., O., Mar., 1 Cerauni.

(Ibid.) Divinas Scripturas. Rectius quam divinam Scripturam, ut olim juxta L., A., P., Pi., O., Vi., Peta., Fux., Lo., Mar., Vinc., Anton., ex Eusebio, ut etiam apud Aug. lib. XVIII de Civit. cap. 42, ubi inter alia multa, haec ad verbum ex hoc Chronico transcripsit. Adde quod vocabulum sequens quas, quod est in omnibus exemplaribus, ad id nos cogit. Omitto quod quoties auctor loquitur de divinis libris, quod facit non raro, vocat divinas Scripturas in plurali.

(Ibid.) Antigonus cognomento Gonates Lacedaemonem obtinuit. Praevideramus ista extra suum situm collocata. Qui enim fieri potest ut orsus regnare anno 2 olymp. 125, administraret quae sunt imperii 0939B anno 1 olymp. 124, sicut olim erat in vulgatis et in Fa., Lo., Peta., Fux., vel an. 3 olymp. 123, ut in Pi.? Nicolaus Vignerius in sua Bibliotheca, pag. 505, testatur exemplaria hujus Chronici manu depicta haec collocare circa an. 1 olymp. 126, quod tamen non reperitur in iis quae vidimus. Itaque nos manuducente verborum sensu et auctoritate codicum Vi., O., collocavimus ad an. 2 olymp. 125, cui nullus veterum adversatur.

(Ibid.) Una virginum Romanarum. Una virginum Vestalium Romanarum L.; una virginum Vestae Romanarum Pi.; una virginum Romanorum Fa. Videtur fuisse illa Vestalis, quam appellat Orosius lib. IV, cap. 2, Sextiliam, quaeque ad portam Collinam viva defossa est. Commendarunt ista laterculo opposito, alii anno 2 Antigoni, ut Pi.; alii an. 4, ut Lo., Peta.; alii demum an. 3, ut O., Vi., Fux., una cum impressis et Mar. Sed leve est dissidium unius vel alterius anni. Orosius videtur ad illos accedere, dum 0939C hoc factum narrat ante annum Urbis 475, qui concurrit cum an. 3 olymp. 125; sed cum illud confert in consulatum Gurgitis et Genucii, et in annum quintum adventus Pyrrhi in Italiam, qui concurrunt cum anno Urbis 477 (nam advenit an. 472, teste Plinio lib. VIII cap. 6), favet omnino vulgari situi, si numeres annos Urbis ab an. 4 olymp. 6.

(Ibid.) Milo Romanis, etc. Quod his veterem sedem conservaverimus, monuerunt Lo., Pi., Fux., Fa. et impressi, una cum Mar., nimirum ad an. 5 Antigoni, a quibus caeteri descivere, ut O., Vi., qui ad an. 4 reduxerunt, et ut Peta., qui ad an. 6, qui propius accedit ad sententiam Frontini, qui lib. III scribit hanc deditionem Tarenti per Milonem praecipuum ducem Pyrrhi anno superiore defuncti factam, Papinio Cursore consule, cujus consulatus comparatur in Fastis Onuphrii ad an. 1 olymp. 127. Zonaras, Livius, Florus, et Polybius idem confirmant, et docent eam deditionem fuisse causam ob quam bellum Samniticum eodem anno confectum 0939D fuit, postquam durasset annos 70, licet in hoc num. 70 annorum cum aliis Florus et Solinus conveniant.

(Ibid.) Tarentum tradidit. His annexum est in L. Qui Seleucus, destructo regno Asiae, ex utroque unum fecit imperium. In Fux. vero, fugiente et capto Demetrio rege Asiae, qui seipsum tradidit, Syriae et Asiae pariter imperavit.

(Ibid.) Romani Calabriam Messanamque tenuerunt. Haec collocantur in Fa. ad an. 2. Olymp. 126; in Lo., Vi., Pi., O. et editis ad an. 3; in Peta. et apud Mar. ad an. 4; in Fux. ad an. 1 olymp. 127.

(Ibid.) Aratus agnoscitur. Arathus Fa., et pro agnoscitur legitur nascitur in L., Pi., et forsan rectius. Nam constat ex Suida eum natum temporibus Antigoni Gonatae, cum tamen ipse addit id accidisse circa olymp. 124. In hoc differt ab auctore cui Gonates nondum imperabat. Hic Aratus est idem qui scripsit Phaenomena.

0940A (485, V.) Soter II, an. 19. Restitui an. 19, pro an. 43, ut in editis: vel an. 18, ut in A., V., Fa.; vel an. 17, ut in Vi., O., tum auctoritate L., Pi., Lo., Fux., Peta. et Mar., tum ratione, cum totidem notae numerales non plures, nec pauciores ab Eusebio usque ad successorem deducantur.

(487, IV.) Argenteus . . . . figuratus. Figuratur Lo., Mar. Loaisa in Chron. Isidori vult legendum signatus, sed repugnant exemplaria. Caeterum licet situs non sit negligendus, non est tamen ita certus ex libris. Nam in Vi., O., ad an. 4 olymp. 126 annumeratur; in Fa., Pi., Lo., Peta. et editis ac Mar. ad an. 2 olymp. 127; in Fux. ad an. 3, cui adhaeremus, quia convenit cum Fastis Onuphrii, nec multum dissidet a Plinio lib. XXXIII, cap. 3, dum uno anno minus ait argentum signatum fuisse anno Urbis 485. Nam sine dubio ita legendum est, vel 484, ut vult Cuspinianus, et non 585, ut habent editi. Si enim incipias numerare Urbem conditam, secundum Varronem, ab an. 3 olymp. 3, seu anno 0940B insequente annum 1262 ab Abraham cum illis 485, reperies 1747, qui coincidit in illum 3 olymp. 127. Jam vero necessario ita emendandum esse errorem librarii in Plinio colligitur ex eo, quod ipse subjicit id contigisse consule Caio (sic legendum docet Sigonius in Fasto, non Quinto) Fabio et quinque annis ante bellum Punicum: utrumque autem ex Fastis Onuphrii constat accidisse illo 3 olymp. 127.

(Ibid.) Polemon. Sic emendavimus pro Palaemon, ut in editionibus posterioribus Basileae et Lutetiae; seu Palemo, ut in prioribus Ven., Lut.; seu Polemo, ut in Fa., Peta., Lo., Mar., Laertio, secuti L., A., M., P., V., Vincen., Al., Pi., Fux., et ita Eusebius lib. XIV de Praeparat. capite 2, Πολέμων; et quia non dubitamus eumdem esse quem Cicero lib. III de Orat., lib. IV Acad. quaest., Laertius lib. IV, Justin. orat. contra Gentes, Augustinus epist. 56, et lib. III contra Academ. Nonius Marcellus, Suidas et ipse Eusebius, loco citato, faciunt auditorem et successorem 0940C Xenocratis in schola Platonica, et de quo etiam Quintil. lib. I. Demum hic paragraphus est situs in O., Vi., ad an. 4 Gonatae; in Pi. ad an. 8; in Fux. ad an. 11; in vulgatis, Fa., Peta. et Lo., ad 10. Certitudo non potuit aliunde constare.

(Ibid.) Archesilas. Archesilaus Mar.; Arcessilas Lo., sine h, et per duplex ff in Fa. At apud Augustinum, Ciceronem, per unicum s, ut alii codices scripti et cusi, sed nunc per h, ut editi et Fux., et August. lib. XIX de Civit. cap. 1, nunc sine h, ut idem August. epist. 56, Cicero lib. II Academ. quaest., sicut etiam Laertius, Persius, Athenaeus lib. I cap. 4, Eusebius lib. XIV cap. 2 de Praepar.: Πολεμῶνα γάρ φασι διαδέξασθαι Ἀρκεσίλαον, quamvis interpres hoc eodem capite Archesilaum scribat, ut Diogenes Laert. lib. IV, et paulo post Arcesilam, Lacydes autem qui Arcesilae successit; sed in editione a Sambuco recognita ubique Arcesilaus legitur, ut in Graeco Ἀρκεσίλαος.

(Ibid.) Romani colonias, etc. Arrogat sibi ista annus 16 Philadelphi, seu 4 olymp. 127, in Lo., Pi., Fa. 0940D et impressis: in O., Vi., an. 13. in Peta., Fux. et Mar., an. 17. Velleius lib. I refert missos colonos Ariminum et Beneventum an. 486, Sempronio Copho et Appio Caeci filio coss., quos Fasti Onuphrii ad an. 1 olymp. 128 collocant. Itaque est uno anno serius quam vulgati, si justa est computatio Onuphrii per consules. Sed si habeatur ratio anni Urbis, et computes more Velleii ab anno 3 olymp. 6, situs antiquus optime congruit cum illo anno, qui est Abraham 1748. Adde quod ipse Velleius meminit aliarum coloniarum annis quinque ante et post.

(Ibid.) Romae Virgo Vestalis, etc. Prodigii instar habebatur corruptio virginum Vestalium; nescio an prodigii loco haberi debeat quod haec habeant tam incertum statum, cum alibi notentur circa an. 12 Antigoni, ut in O., Vi.; alibi circa an. 13, ut in Pi.; circa an. 14, ut in Lo., Fa. et impressis, ac apud Mar.; alibi circa an. 15, ut in Fux.

0941A (Ibid.) Zeno Stoicus moritur. Quis ille annus, quo hic extremum diem clausit, non est omnino certum, cum in O., Vi., ad an. 9 Antigoni assignetur; in Pi. ad an. 12; in Lo., Peta., Fux., Fa., et vulgatis ad an. 16; apud Mar. ad an. 17. Gellius quidem tradit eum vixisse circa haec tempora, sed nullus veterum quod sciam meminit anni obitus illius; quin apud Laertium et Suidam varii sunt anni ejus vitae.

(Ibid.) Romani Syracusas capiunt. Peta., Lo., Pi., Fux., Fa., Mar. et impressi, ista collocant circa an. 17 Antigoni, seu 2 olymp. 129; Vi., O., circa an. 13. Vulgati propius accedunt ad mentem Polybii, dum refert initium primi belli Punici ad an. 1 olymp. 129, cum quo stat Dionysius, dum librum suum concludit olymp. 128, et in praefatione sui operis testatur se scribere Romanam historiam ab origine Urbis, usque ad primum bellum Punicum. Cum iisdem convenit Gellius lib. XVII, cap. ultimo, dum ait anno post Romam conditam quadringentesimo ferme et nonagesimo, coss. Appio Claudio et Fulvio Flacco, 0941B bellum adversus Poenos primum coeptum. Nam si computes usque ad an. 1 olymp. 129 vertentem, subductis annis ante olympiadem 7, qua Urbs est condita, erunt anni 489. Non autem desunt qui ejus initium tribuunt anno Urbis 490 vertenti, sicut facit Cassiodorus, qui videtur secutus auctorem. Nam ille annus 490 incidit, juxta calculum Catonis et auctoris, in an. 2 olymp. 129. Plin. lib. XXXIII cap. 3 confirmat hunc eumdem annum Urbis, dum vult quintum annum ante primum bellum Punicum esse Urbis 485. Ita enim sine dubio legendum, et non 585. Hinc etiam castigabis Orosium dum lib. IV cap. 7 opponit initium hujus belli Punici anno Urbis 483 pro 490, et dum pro Fulvio consule, scribit Fabio, sicut etiam habetur mendose apud antiquum Eutropium. Parem maculam emendabis apud Solinum, ubi an. 388 pro 488. At vero illo anno primi belli Punici Messanam captam et Syracusas ab Appio Claudio, Marcello consule, obsessas, non autem captas 0941C tradunt Polybius et omnes historici: unde videtur hic legendum Messanam pro Syracusas, aut obsident pro capiunt, nisi velis esse errorem non tam librarii, quam ipsius auctoris ex memoriae lapsu, ut occurrit etiam doctissimis. Quod etiam Syracusae non fuerint expugnatae ante Marcellum consulem circa olymp. 141, produnt Livius, Plutarchus, Polybius et plerique alii; unde concinne Florus lib. I dicit Syracusas fuisse invictum caput ante consulatum Marcelli, qui illas subegit.

(Ibid.) Nicomedes rex Bithyniae. Si dixeris ista ascribenda an. 11 Antigoni, ut in O., Vi, adversatur Pi., qui anno 12; si huic, occurrit Peta., qui an. 17; si rursus isti fidem des, en phalanx et chirographorum Lo., Fux., Fa., Mar., et impressorum, qui omnes ad ann. 18 revocant. Strabo quidem lib. XII, rem eamdem narrat, sed non notat annum.

(Ibid.) Astacum urbem. Abest Astacum a Peta., Fa., Pi., O., Vi., Mar.; sed alioquin sensus esset 0941D imperfectus, et certum est ex Historicis, et Geographis, Nicomediam urbem Bithyniae vocatam fuisse Astacum: ac licet auctor videatur idem repetere circa olymp. 17, tamen ille locus est ita intelligendus, ut Astacus dicatur tunc condita, quae nunc Nicomediae nomen subit.

(Ibid.) Romani Carthaginenses, etc. Aliqui libri indicant ista fuisse gesta anno 15 Antigoni, ut O., Vi.; alii anno 18, ut Pi.; alii an. 19, seu 4 olymp. 129, ut Lo., Fux., Fa., Mar. et impressi; alii an. 20, seu 1 olymp. 130, ut Peta., cui consentit Eutropius, dum hanc pugnam navalem refert Duilio et Asina coss., quos Fasti Onuphrii ad eumdem an. 1 olymp. 130 collocant. Cum Eutropio stant Florus lib. II cap. 2, Orosius lib. IV cap. 7, Cicero in Catone, Valerius lib. III cap. 6, Plinius junior titulo 38, Plinius senior lib. XXXIV cap. 5, Frontinus lib. I Stratagemat. cap. 5, lib. XII cap. 3, et Polybius 0942A lib. I. Porro pro Carthaginenses, habes in Lo., Pi., Peta., Carthaginienses, sed de hoc vide supra.

(Ibid.) Centum Libyae urbes. Ita omnes libri et Mar., praeter quam quod in Au. pro Libyae legitur ibi, sed mendose. Sunt qui volunt scribendum Siciliae, quia cum Carthaginenses totam fere Siciliam occuparent praeter Messanam et Syracusas, Eutropius lib. I tradit an. 2 belli Punici, id est an. 2 olymp. 129; quinquaginta civitates Siciliae in fidem Romanorum acceptas Valerio et Octacilio coss., quos Fasti Onuphrii ponunt ad hunc ipsum annum 4 olymp. 129. Verumtamen lectio vulgata potest jure defendi, tum quia auctor locutus est paulo ante de urbibus Siciliae, tum etiam auctoritate ipsius Eutropii, qui Volsone et Regulo coss. (id est, ut volunt Fasti Onuphrii, an. 1 olymp. 131), ait septuaginta quatuor civitates acceptas in fidem, postquam Romani in Africam transfretarunt. Adde quod Orosius etiam lib. IV cap. 8, ait an. 4 belli Punici (ut hic est) Romanos, postquam transvecti sunt in Africam, trecenta aut 0942B amplius castella depopulatos, et illis cessisse in deditionem oppida octoginta duo.

(Ibid.) Erasistratus medicus, etc. Opponuntur ista in O., Vi., an. 10 Antigoni; in Pi. an. 18; in Peta. et Mar. an. 23; in Lo., Fux., Fa. et impressis, an. 22.

(487, V.) Qui vocabatur Theos. Etheus L.; Theo V.; Theus Pi.: sed prima lectio haud dubio retinenda, cum sit aliorum exemplarium Mar. et Vincen., et legamus apud Hieron. in cap. XI Daniel.: Tertius Syriae rex ipse Antiochus, qui vocabatur Θεός, id est, Deus.

(489, II.) Aegypti III, Ptolemaeus. Adjecimus 3, juxta Fux., Peta., Fa., Lo., et rationem praecedentium et sequentium; licet in O., Vi., pro 3 legatur 4, quamvis mendose.

(489, IV.) Antigonus Atheniensibus, etc. Exsulant ab O., Vi., sed in Peta., Lo., Fux., Fa., Mar., et excusis, sunt ad an. 24 Antigoni; et in Pi. ad an. 23, seu 4 olymp. 130. Quod autem pertinet ad liberatas 0942C Athenas, id factum videtur, quando Antigonus eduxit suum praesidium e Museo, teste Pausania lib. III; quo vero anno istud contigerit apud nullum veterum reperi. Plutarchus autem videtur multum dissidere ab auctore, dum ait Athenas liberatas a Demetrio Antigoni filio; sed facile potest conciliari, si dicamus cum Pausania lib. I, post illam libertatem recuperatam, Athenas iterum incidisse in dominatum tyrannorum, a quo postea sub Demetrio virtute Olympiodori fuerint liberatae. Quod demum spectat ad initium pontificatus Eleazari, de quo consequenter auctor, nihil certi potest aliunde colligi.

(Ibid.) Carthaginenses 90 Romanorum naves, etc. Dicam quae facta sit hic mutatio: editi habent 60. Verum cum legerem 90 in Lo., Peta., Fa., Vi., Fux., Pi., O., L., Mar., eos duximus imitandos, praesertim cum hoc idem a Polybio confirmetur lib. I, licet pro 90 habeat 93; sed maxime ab Orosio lib. IV, cap. 10: Claudius consul, inquit, cum classe 0942D 120 navium contra hostes profectus superatus est, et ipse quidem cum triginta navibus Lilybaeum in castra confugit, reliquae omnes, hoc est, 90, aut captae aut demersae fuerunt. Paulo aliter Eutropius lib. II, dum scribit ex ducentis, viginti naves captas, demersas caeteras. Observabis praeterea ista collocari ex adverso an. 23 Antigoni, in Vi., O.; an. 27, in Pi.; an 28, seu 1 olymp. 132, in Peta., Lo., Fux., Fa., Mar. et impressis: qui situs propius accedit ad Eutropium lib. II et Orosium lib. IV cap. 10, dum hanc cladem conferunt in consulatum Claudii pulchri et Junii (ipse enim Claudius classi illi praeerat) quem Fasti Onuphrii comparant cum anno 4 olymp. 132. Nam quod hanc fugam Metello consuli tribuat auctor, videtur lapsus memoria, vel error est librariorum. Metellus enim anno superiore et Carthaginenses superavit, et de eis triumphavit, ut narrant Plutarchus, Eutropius, Gellius, Valerius, Cicero, Polybius, et alii, qui nullam fugam illi tribuunt.

0943A (Ibid.) Parthis a Macedonum, etc. Si quaeras anno 20 Antigoni contigerint necne, illud asserunt O., Vi., sed negant Pi., qui ad an. 26; Mar., qui ad an. 31; Peta., Lo., Fux., qui ad an. 32; item Fa. et septem Vaticani, qui ad annum 33, quod et imitantur impressi.

(Ibid.) Imperio recedentibus. Hanc lectionem restituimus ex L., A., V., Lo., Fux., Peta., pro imperio decedentibus, ut in O., Vi., Ven., Lut., B., H., Pet., So., vel imperio recidentibus, ut in Pi.

(Ibid.) Judaeorum pontifex Onias, etc. Si ad 24 Antigoni reposueris, favent O., Vi.; si ad 27, Pi.; sed si ad 34, plures multo, scilicet Peta., Lo., Fux., Fa., et excusi.

(Ibid.) Josephus inter, etc. Josephus vir inter L., A., V., Peta., Fa., Fux., Lo., O., Vi.; Josephus virum inter Pi.

(Ibid.) Censu Romae, etc. Censum hunc recensent alii ad an. 29 Antigoni, seu 2 olymp. 32, ut O., Vi; alii ad an. 32, ut Pi.; alii ad an. 36, seu 1 olymp. 0943B 134, ut Peta., Lo., Fux., Fa., Mar., et impressi; qui quidem propius accedunt ad tabulas Capitolinas, quae ostendunt censores creatos ad lustrum conditum anno Urb. 512, qui incidit in an. 2 olymp. 134, si numeres ab an. 3 olymp. 6, secundum Varronem; itaque uno anno posterius, quam vulgati.

(Ibid.) Hominum 160 millia. Hominum 140 millia Vi., O.; hominum 260 millia Fa., Peta., M., V., Va., Fux., P., Lo., Mar., Au., quibus proxime affinis est Eutropius, qui scribit censu habito anno Urbis 477 (forsan rectius 507) inventa fuisse 292 millia 334, quamquam, ut addit, a condita Urbe Romani numquam bello cessassent. Abbreviator Livii lib. 19: Censa sunt, inquit, civium capita 251 millia 232.

(489, V.) Callinicus. Sic pro Gallinicus, juxta L., A., V., Peta., Va., P., Lo., Pi., Fa., Alber., et juxta Cedrenum ex nostro auctore: ita quoque Hieron. in cap. XI Daniel., Strabo lib. XVI, licet altera videretur magis probanda, si verum sit ita dictum 0943C quod a Gallis sit superatus, et sic legunt O., Vi., Mar. Vinc. tom. I Specul., sed C et G facile commutantur inter Graecos et Latinos: in Fux. Sallinicus, cui annectuntur haec: cognomine Graeco, id est, victoriae optimus. Caeterum Καλλίνικος egregium victorem sonat, unde Hercules Καλλίνικος dictus apud Clementem Alexandrinum in Strom. Allusit ad hoc epithetum Plut. in Coriolano Ἕλληνες ἐτίθεντο ἐπώνυμον τὸν Σωτῆρα καὶ τὸν Καλλίνικον. Nam Antiochus Soter, Seleucus Callinicus appellatus est, ut alter Seleucus Nicanor.

(491, IV.) Romae templum Vestae incensum. In Fux.: Romae templum etiam Vestae incensum correptis circa forum quibus celsioribus igni Metellus pontifex sacra Vestae semiustus abripuit. Sed quam inepte sint addita, quilibet potest agnoscere. Incendii hujus varia collocatio. Nam O., Vi., an. 33 Antigoni; Pi. an. 34, Peta., Lo., Fux., Mar., an. 1 Demetrii; Fa. et septem Vaticani an. 2 ejusdem, seu 3 olymp. 134, in quo sequaces habent impressos, quos Orosius, lib. 0943D IV cap. 11, videtur confirmare, dum haec connumerat consulatui Luctatii et Manlii, licet Fasti Onuphrii illum coaequent anno subsequenti, id est, an. 4 olymp. 134. Ipse Orosius tribuit anno Urbis 507, sed videtur esse mendum librarii pro 510. Hujus incendii meminit Epitome Livii lib. XIX, et Valerius lib. I cap. 4.

(Ibid.) Q. Ennius, etc. Ut rei cujusque exigua ac minus certa exordia, ita natalis Ennii. Nam aliqui anno 34, ut Vi., O., Antigoni appingunt; alii an. 35, ut Pi., alii an. 3 Demetrii, ut Fa. et quatuor Vatic. Mar., et impressi; alii an. 4, seu 1 olymp. 135, ut Peta., Lo., Fux., et tres Vatic. Vicina his sex sunt quae habet Gellius lib. XVII, cap. 21, ex Varrone lib. I de Poetis, dum ait Ennium natum Valerio et Mamilio seu Manilio coss., quos Fasti opponunt anno 2 olympiadis 135, itaque posterius uno anno. Nihilominus recepta in vulgatis sedes mutanda non 0944A est; videtur enim juvari testimonio Ciceronis lib. I Tusculan. quaest., ubi agens de Livio poeta ait eum dedisse Fabulam annis 510 post Romam conditam, anno ante natum Ennium. Annus enim 510 incurrit absolute in an. 2 olymp. 134, quod ita fiet planum. Adde ad 1264 ab Abraham, qui natalem Urbis praecedit, 510, efficies annos 1774, qui incurrunt in illum annum 2 olymp. 134. Nec est praetereundum Ciceronem connumerasse annum illum Urbis consulatui Claudii Centhonis et Tuditani, licet Sigonius et Onuphrius velint esse an. 513; quod cupio diligenter observari, ne quis ita facile ac leviter auctorem damnet, si minus aliquando concurrat cum annis Urbis, seu consulum, sive olympiadum, qui in Fastis Onuphrianis notantur; licet enumerandi rationem per annos Urbis non deduxerit, eos tamen tacite indicavit, eorumque initium dum primum annum Romuli constituit ad an. 1 olympiad. 7, et ab eodem persequitur annos ab Abraham.

(Ibid.) Virgo vestalis, etc. Conveniunt omnes 0944B meae membranae ut Fa., Peta., O., Vi., Lo. Fux. et impressi, ut circa an. 8 Demetrii haec gesta fuisse observent. Solus dissentit Pi., qui circa 7, et Mar. qui circa an. 9.

(Ibid.) Judaeorum pontifex maximus. Deest maximus in Peta., O., Vi., Pi., Fux., Fa., Lo., Mar. Porro de eorum sede non idem omnes. Nam O., Vi., anno 10 Demetrii opponunt: Peta., Pi., Fux., Mar., an. 1 Antigoni; Fa., Lo., et impressi an. 2 ejusdem.

(Ibid.) Ferme millia Gallorum a Rom. caesa. Peta., Fux., Mar., ad 7 an. Antigoni revocanda volunt; sed quid si comparentur cum Fa., O., Vi., Lo., Pi. et editionibus, qui omnes ad an. 6 Antigoni, seu 1 olymp. 138? Orosius libro IV, cap. 13, Eutrop. lib. III, Polybius lib. II, Plinius lib. III cap. 20, hanc cladem referunt ad consulatum Attilii Reguli et Aemilii Papi, quem Fasti Onuphrii comparant cum an. 4 olymp. 138, itaque posterius quam vulgati annis tribus. Lapides Capitolini constituunt ad an Urb. 528, 0944C et illi tres auctores confirmant illum numerum 40 millium caesorum. Fuit autem bellum istud celeberrimum, cum utrinque essent ingentes copiae comparatae, unde nec mirum, si auctor hujus mentionem fecerit.

(491, V.) Ceraunus. Ceraunos Lo., Peta., Fa., Pi., Geraunus O., Vi., vulgata purior; tamen Ceraunos est Justini et aliorum, terminatione Graeca.

(493, II.) Philopator. In Vi., O., Philometor, sed corrupte. Nam de hoc paulo post; in Pi., Fa., Philopater; Peta., Fux., Justinus, et alii affines vulgatis.

(493, IV.) Caria et Rhodus, etc. In tres veluti factiones dividuntur libri. Nam Peta., Fux., anno 10 Antigoni, seu 1 olymp. 139, ascribunt; Fa., Lo., Pi., Mar. et impressi, an. 11; O., Vi., an. 12; et qui propius, accedunt Lo. ad Polybium, dum lib. V, videtur tribuere hunc terraemotum circa an. 3 olymp. 140.

(Ibid.) Rhodus. Dum omnes libri et Mar. ita habent 0944D (praeter Pi. et excusos, in quibus Rhodos), placuit potius illos imitari, cum sit illud adeo familiare Latinis, ut hoc Graecis.

(Ibid.) Ut colossus. Ut colosseus Lo., sed vitiose, sicut constat ex similis rei repetitione ad olympiad. 168, et ex Vincen. tom. I, et aliis exemplaribus et scriptoribus. Per colossum autem intellige statuam illam Solis altam pedes 105, ut ait Festus, vel potius, ut Plinius, lib. XXXIV cap. 7, septuaginta cubitorum altitudinis, quae, inquit, ante omnes in admiratione fuit, ut etiam constat ex inscriptione artificis Charetis, τὸν ἐν Ῥόδῳ Κολοσσόν ἑπτάκις δέκα Χάρης εποίει πήχεων ὁ λίνδιος.

(Ibid.) Ea quae in tertio Machabaeorum, etc. Quantum in caeteris videntur dissentire libri, tantum in designanda his sede conveniunt. Omnes enim membranacei Fa., Peta., O., Vi., Lo., Pi., Fux., et impressi, ad 14 annum Antigoni collocant.

0945A (Ibid.) Sub hoc Ptolemeo. Sub hoc principe A., L., M., O., V., Va., Lo., Fux., Peta., P. Pi., Vi., Fa., Mar.; sed si hanc lectionem retinueris, dubium erit de quo intelligatur, de Ptolemaeo an de Antiocho. Nam utriusque fit mentio in lib. III Machabaeorum etiam in ipso libri limine, licet de priori potissimum agatur.

(Ibid.) Victi Judaei, etc. Istane evenerint secundo Philippi anno, an vero tertio, licet dubitare, cum in Fa., O., Vi. et editionibus, an. 2 Philippi respondeant; in Peta., Lo., Pi., Fux., 3 an.

(Ibid.) 60 millia armatorum. Quadraginta millia armatorum Lo.; sed alia exemplaria, Fre. et Jornandes, retinent vulgatam.

(Ibid.) Romae virgines, etc. Notantur haec ad an. 1 Philippi in Fa., Pi., Vi., O. et impressis; ad an. III, in Peta., Lo., Fux.; sed in Mar. ad an. 4. Non est quod recedas a cusis. Nam illos juvat Livius, dum scribit coss. Aemilio et Terentio, qui annus est Urbis 537, duas Vestales Opimiam et Floroniam in 0945B stupro compertas, alteram sub terram necatam, alteram sibi mortem conscivisse. Nam illo numero 537 addito ad 1264 ab Abraham, qui praecedit conditum Urbis, invenies 1801, quem vides concurrere cum illo an. III Philippi.

(495, II.) Ptolemaeus Epiphanes Scopa, etc. Detinentur haec in variis laterculis a variis libris. Nam Lo. circa 15 an. Philippi; Pi. Peta., Fux., circa 16 an.; O., Vi., Fa., circa 17 an., quos imitantur editi; nec ex aliis scriptoribus facile est colligere, cui magis consentias.

(495, IV.) Eratosthenes philosophus. Deest philosophus in A., O., L., M., V., P., Lo., Pi., Vi., Peta., Fa., sed retinuimus ob alia exemplaria, et quia veritati est consentaneum. Porro haec sibi annus 4 Philippi vindicat in vulgatis, ut in O., Fa., Peta., Vi. At in Lo. et Mar. ad an. 5 distrahuntur; in Pi. et Fux. ad an. 6. Quodlibet illorum potest ferri, quia, teste Suida, nascitur olymp. 126, et vixit annos 0945C 80.

(Ibid.) Romani Marcello consule Syracusas capiunt. Exstant haec in Vi. et O. ex adverso anni 1 olymp. 141; apud Mar. an. 2; in Fa., Pi., septem Vaticanis et vulgatis, an. 3; in Lo., Fux., Peta., an. 4, qui propius accedunt ad testimonium Livii, Flori, Appiani, Plutarchi et aliorum, qui coaequant expugnationem Syracusarum consulatui Flacci et Pulchri, quos Fasti Onuphrii componunt cum an. 1 olymp. 142. Verum vulgati possunt defendi ex eo, quod Eusebius videtur voluisse notare non annum expugnationis, sed initium obsidionis, quae coepit Marcello consule, duravitque triennio, ut docent omnes. Si enim, teste Orosio, lib. IV cap. 17, urbs illa capta est anno Urbis 543, ergo obsessa est an. 541, qui coincidit in illum annum olymp. 141, si subducas annos Urbis juxta Varronem, quem sequitur Orosius, ab an. 3 olymp. 6. Nam adde ad annos Abrahae 1462 illos 541, efficies an. 1803, quem conspicis hic concurrere cum illo an. 3. olymp. 141. Si alia fuisset mens auctoris, 0945D proculdubio vice vocis consule scripsisset proconsule, quod dictum sit in eos qui hunc locum censura dignum putant.

(Ibid.) Romani subjugant Capuam. Contigisse hoc volunt Vi., O., quidem an. 4 Philippi, seu olymp. 141; Pi. an. 8; at Lo., Peta., Fux., Fa., Mar., an. 7, seu 1 olymp. 142, quibus adhaesere impressi. Certum est ex Livio lib. XXVI, Capuam subjugatam fuisse anno consequente Syracusarum expugnationem, id est, an. Urb. 542, Galba et Centumalo coss. Fasti Onuphrii eos comparant cum an. 2 olymp. 142, et proinde uno anno serius quam impressi: sed hoc dissidium est leve, maxime cum non adeo sit certa comparatio consulum cum olympiadibus. Si autem consideretur annus Urbis 542, quo Livius, Velleius, et alii volunt hoc accidisse, et initium repetatur ab an. 3 olymp. 6, juxta Varronem, situs antiquus illis optime convenit.

0946A (Ibid.) Et Siciliam. Abest a Pi. et L., sed firmatur ex fide aliorum librorum et Mar., et auctoritate Livii et plurimorum, qui tradunt totam Siciliam venisse in potestatem Romanorum post captam Capuam; licet Velleius lib. II, Florus lib. II, et alii scribant totam insulam Siciliae superatam fuisse in una urbe Syracusarum. Quidquid sit, dignum est notatu tunc temporis Siciliam factam primam provinciam populi Romani, ut ex Livio, Velleio, Ruffo et Cicerone in 4 Verrina constat.

(Ibid.) Antiochus rex Syriae, etc. Pi., O., Vi., circa an. 5 Philippi collocant; Fux. circa an. 9.; Lo., Peta., Fa., Mar. et excusi, circa an. 8.

(Ibid.) Levinus cum rege, etc. Levinus consul cum rege in L., Pi., Vi., O.; tamen Justinus, lib. XXIX, nominat Levinum praetorem, quando societatem junxit cum Attalo: nihilominus quia Onuphrius in Fastis profitetur Levinum fuisse secundo consulem anno Urbis 544, juxta Livium, Valerium Max., Plutarchum, Florum, Eutropium, Sextum Pompeium, et 0946B Orosium, ac an. 4 olymp. 84, qui est an. 10 Philippi, non existimo errare illos 4 codices. Nam Florus lib. II et VII, et Sextus Ruffus testantur Levinum consulem Ionium mare primum ingressum, et tota Graeciae littora veluti triumphanti classe peragrasse, et Attalum fuisse in auxilium. Nec est audiendus Flori castigator, qui pro consule legendum existimat praetore, ex eo quod Florus dicat Laurum natam in puppe praetoria. Nam navis praefecti classis vocabatur praetoria, ut in castris tabernaculum ducis exercitus praetorium. Quoad situm dum vulgati haec habent ad an. 11 Philippi, seu 1 olymp. 143; O., Vi., ad an. 7; Mar. ad an. 8; Pi. Lo., Peta., Fux., Fa., ad an. 10; hos posteriores caeteris praeferendos existimamus.

(Ibid.) Judaeorum pontifex maximus Onias, etc. Concurrunt cum diversis annis ista, si codicum rationem habeas. Nam in Vi., O., anno 6 Philippi; in Pi., an. 10; in Lo., Peta., Fux., Fa., an. 11; in 0946C vulgatis an. 12. Vide censuram doctissimi Scaligeri in hunc locum lib. V de Emendat. tempor., pag. 408 2 editionis.

(Ibid.) Rex Arius legatos mittit. Pro Arius in Mar. Arios; in L. Darius, sed mendose. Nam licet olim ita se haberet et Graece et Latine lib. I Machab. XII, Δάρειος, Darius, nihilominus correcta Biblia Romae, Brugens. et alii docent delendam litteram D: quod potest confirmari auctoritate Josephi lib. XII Antiq. cap. 5, et lib. XIII, cap. 9, apud quem Ἄρειος; Pausaniae item lib. III, Plutarchi in Pyrrho, qui duo habent Ἀρεύς.

(Ibid.) Scipio Hiberiae multas urbes, etc. Ascribuntur ista diversis annis, ut in O., Vi., an. 9 Philippi, seu 3 olymp. 142; apud Mar. an. 13; in Pi., Lo., Peta., Fux., Fa., an. 15; quod eo probabilius censendum, quod vulgatos habeant sectatores, et propius accedant ad consulatum ipsius Scipionis (quem Fasti Onuphrii referunt ad an. 4 olymp. 143), qui anno superiore subegerat totam Hispaniam, Asdrubale 0946D et Magone fugatis, testibus Livio et Appiano. Nil tamen suadet mutationem, cum per multos annos Scipio res magnas feliciter gesserit in Hispania, ut latissime prosequitur Livius lib. XXVIII et XXIX.

(Ibid.) Hiberiae. Olim Hyberiae; sed de ejus vocis orthographia videbis mox.

(Ibid.) Navius. Nevius Peta., Fa., Lo., O., Vi.; Mevius Fux.; in margine Nevius; vulgata scriptura est Plinii et Gellii. Hic vero quis dissentientes inter se libros conciliet? cum Lo. opponat ista anno 17 Philippi; Peta., Fux., an. 18; Pi., an. 19; Mar. et vulgati cum Fa., quem ducem sequi videntur, an. 16.

(Ibid.) Ex Umbria Sarsinas. Sic restituimus pro ex Umbria Sarsina, ut in impressis; vel ex Sarsina Umbriae, ut Mar.; vel ex Umbria Arpinas, ut in O., Vi., vel ex Umbria Arsinas, ut in L., Pi.; vel ex Umbriarsinas, ut in M.; vel ex Umbriae Arpinas, ut 0947A in Ven., Lut., secuti V., S., A., Fa., Peta., P., Lo., Va. et sex reliquos Vaticanos, Al., Fux., et Crinitum lib. I de Poetis, et vestigium relictum in caeteris, dum syllaba finalis est ubique nas, et non na. Nam significat Plautum fuisse Sarsinatem, id est natum Sarsinae, quae est urbs in Umbria Italiae regione: quod ex aliis auctoribus constat, immo etiam ex ipso Plauto in Mostellaria. Unde fuit velut ejus epithetum ut diceretur Sarsinas. Adde quod cum Latinae linguae puritas non admittat praepositionem ante nomen proprium minoris loci, minus pure diceretur ex Sarsina.

(Ibid.) Molas manuarias. Sic emendavimus ex A., Peta., Fux., Vi. O., Vi., L., M., V., P., Al., Lo., So., Mar. Nam mendum esse nullus non agnoscet, cum antea legeretur molas manuarias, littera n transposita: Varro et Gellius, lib. III cap. 3, vocant illas molas trusatiles, dum hoc ipsum referunt.

(497, IV.) Vendere solitus. Sic ex A., L., M., P. Al., Peta., tribus Vatica., Fux., Pi., O., Vi., Mar., 0947B pro vendere sollicitus consueverat, ut in B., H. Pet., Fa., So., V., Vat.; seu vendere consueverat, ut in Va.; seu vendere sollicitus, ut in Lo., Ven., Lut., quae loquendi formula ei familiaris. Nam antea scripsit Plautum vendere solitum fabulas, et paulo post lineis aliquot interjectis, ait Terentium vendidisse primam Andriam. Ad extremum, quae sedes his debeatur, vix discuti potest, cum Peta. circa. 18 an. Philippi reponat: Pi., O., Vi., circa 22 an.; Lo., Fux., Fa., septem Vaticani et excusi, circa 19.

(Ibid.) Juxta Theram. Juxta Hieram Fa., Pi., et L. Justinus, lib. XXX, de hac eadem emersione loquens orta sub Philippo, pro Theram habet Theramenem. Sed plura de Hiera paulo post, quae tu consule. Caeterum non leves motus in situ anni ex emersa insula sunt excitati: pugnant enim libri cum Pi. an. 18 Philippi, seu 4 olymp. 144; Lo., Peta., an. 19.; Fux., Max., an. 20; Fa. et impressi, an. 21; Vi., O., an. 22 notent: cum quibus convenit Plinius, dum, 0947C lib. II, cap. 87, scribit inter Cycladas enatas insulas Theram et Therasiam an. 4 olymp. 145. Sic enim lego pro 135; et, lib. II, cap. 9, tradit eam, quae antea Therasia vocabatur, nunc dici Hieram, quia est sacra Vulcano. Orosius, lib. IV cap. 20, longe ab hoc calculo abit, cum transfert in consulatum Marcelli et Labeonis, qui est Onuphrio annus 2 olymp. 149. Cum eodem Orosio stat Livius, dum idipsum suggerit ad annum Urbis 572, si ex supputatione Varronis numerus ab an. 3 olymp. 6.

(Ibid.) Antiochus Scopa, etc. Dissentiunt libri in situ. Nam Pi., O., Vi., 17 an. Philippi tribuunt; Lo., Peta., Mar., an. 21; Fux., Fa., 22, quod et impressi consectantur.

(Ibid.) Romani Graecos liberos, etc. Annumerantur sequentia varie, ut in O., Vi., ad an. 22 Philippi; in Lo., Peta., Fux., Fa., Mar., ad an. 23, seu 1 olymp. 146, quibus adjungendi impressi; in Pi. ad an. 25. Vulgatus situs potest defendi auctoritate Livii, 0947D Plutarchi, Appiani, Polybii, Valerii Maximi et aliorum, qui referunt pacem datam Philippo et Graeciae libertatem coss. Purpureone et Marcello, quos Fasti Onuphrii componunt cum an. 1 olymp. 146. Obsequens tamen ait Flaminium post victum Nabidem Lacedaemoniorum regem, liberos Graecos Nemeae per praeconem pronuntiasse; Nabidis autem victoriam Livius ascribit anno Urbis 559, qui juxta calculum Varronis concurrit cum an. 1 olymp. 146.

(Ibid.) Hiberia. Mutata est orthographia, cum olim Hyberia per y legeretur, ne dissentiremus a Ven. et Lut. primis illis editis, nec etiam a membranis L., Fa., M., Vi., O., Pi., Lo., Fa., Peta., Fux.; licet agnoscam scribi per y apud Tacitum et alios; quin et magis probaretur ut sine aspiratione, quemadmodum in Al. et Mar. Neque enim adduci possum ut credam aliter pinxisse Eusebium, quam Ἰβηρία, cum illud ipsum exstet apud Appianum in Ibericis, et saepe alias, et apud Joseph. lib. I contra Appion., atque 0948A apud alios plures: nihilominus cum saepius occurrat ea vox in hoc Chronico, eaque aspiretur: communi exemplarium calculo reliquimus aspirationem, quia etiam video eam retineri a Ruffo, Ammiano, Spartiano, Velleio, Tacito et aliis. Illud vero notius est, quam ut admonitione egeat, regionem illam citra Pyrenaeos promiscue modo Hiberiam, modo Hispaniam solitam a Romanis appellari. Testantur Ptolemaeus lib. II, Strabo lib. II et III, qui addit Iberos Asiaticos ab Europaeis profectos: cujus rei vide varias opiniones apud Appianum lib. de Bello Mithridatico, et lib. de Bell. Hispanico. Justinus, lib. XLIV, ait etiam primum Iberiam, deinde Hispaniam ab Hispano dictam. Freculphus, lib. I cap. 27, ait quoque sub tempore (id est an. 480) vocari Hyberes qui et Hispani; nisi dixeris illum non tam ex se verba illa usurpare, quam ex persona Hieronymi, vel alicujus alterius auctoris, a quo sua deprompsit, neque enim novum et inusitatum, ut cum nonnulla ex quibusdam auctoribus recitet, easdem etiam dicendi formulas 0948B adhibeat, cujusmodi sunt quae refert ipse Frecul. lib. II cap. 11: Hercules autem cognomento Dasanaus in Phoenice clarus habetur: inde ad nostram usque memoriam a Cappadocibus et Eliensibus Desanaus adhuc dicitur; quae verba licet sint Eusebii ad an. Abrahae 505, nemo tamen prima fronte non Freculpho tribuat, et de ejus aetate intelligat. Quod observabis in aliis hujusmodi auctoribus. Agnosco tamen vocabulum Hispaniae familiarius Latinis, Iberiae vero seu Hiberiae Graecis: unde fit ut quotiescumque Pausanias, Zosimus, et alii Hellenismi excultores Ἴβηρες dicunt, interpretes reddunt Hispani, et contra quos Latini Hispanos, Graeci interpretes dicunt Ἴβηρας, Iberos, ut videre licet apud Paeanium, qui rarus Ἱσπάνους vertit. Dicti sunt autem Iberi vel Hiberi vel ab Ibero Herculis filio, ut ait Eustathius in Dionys., vel, quod magis crediderim, ab Ibero amne, teste Justino lib. XIV, et aliis. Hinc castigabis Idacium, apud quem corruptissime et universis Hebraei 0948C ita fecerunt, pro et universa Hiberia jussa fecit.

(Ibid.) Antiochus Judaeorum, etc. Aggreganda monent Peta. quidem, Mar., et Fux., ad 24 an. Philippi; Pi., Lo., Fa. et editiones, ad 25.

(Ibid.) Post praelium, quo in Thermopylis, etc. Quam certae habentur hujus praelii clades et foederis conditiones, tam incertus annus, quo admissae. Peta. et Mar. annumerant ad 26 an. Philippi; Pi., Lo., O., Vi., Fux., Fa., ad an. 27, quod habent impressi. Hi propius accedunt ad sententiam Livii, Orosii, Eutropii, et aliorum, qui ascribunt hoc praelium coss. Scipione et Glabrione, quos Fasti Onuphrii suggerunt ad an. 2 olymp. 147 et annum Urbis 562, qui incurrit in an. 27 Philippi, si initium sumas an. 4 olymp. 6, ut faciunt multi, qui etiam auctores tradunt, aut saltem Livius, pacem hanc initam anno insequente.

(Ibid.) Vectigalis nomine. Purius quam olim vectigalis is nomine; vel, ut in Peta. et H., vectigalis 0948D ejus nomine solveret; vel vectigalis eis nomine solveretur Ea. Huc nos impulit antiquitas membranarum O. Vi., Pi.

(Ibid.) Romani multas colonias, etc. Colonias has varias ad varios laterculos codices devexere. Nam Lo., Peta., Fux., Mar., ad eum qui respondet ad an. 28 Philippi; O., Vi., ad eum qui an. 30; Pi. ad eum qui an. 31; Fa. ad eum qui an. 29, seu 3 olymp. 147, quod et praestant impressi, qui propius accedunt ad id quod Livius scribit lib. XXXIV, deductas colonias Romanorum civium Puteolos, Vulturnum, Salernum, Buxuntum, et in pleraque alia loca, an. Urbis 560, coss. Scipione Africano et Sempronio Longo, quos Fasti Onuphrii reponunt ad an. 3 olymp. 146; itaque tribus annis antiquius quam ferat situs Eusebii. Verumtamen cum, teste Velleio, Bolonia deducta sit colonia annis ferme 217 ante consulatum Vinicii (qui fuit anno Urbis 782), id est, anno Urbis 565, si illum incipias (ut docet ex ejus mente) ab an. 3 olymp. 6, 0949A ille annus Urbis 565 concurrit cum an. 29 Philippi et an. 3 olymp. 147. Idem Velleius notat ipsam coloniam Boloniam accidisse Volsone et Fulvio coss., quos Fasti Onuphrii collocant ad an. 4 ejusdem olymp. 147. Idem subjungit: Post quadriennium Pisaurum ac Potentiam, interjectoque triennio Aquileia et Gravisca et post quadriennium Luca; neque enim, ut antea dicit, post adventum Annibalis in Italiam vacavit Romanis colonias condere, cum esset in bello conquirendus potius miles, quam dimittendus, et post bellum vires refovendae, magis quam spargendae.

(Ibid.) Antiochus in amicitiam, etc. In referenda hac amicitia qui redire poterunt in gratiam nostri codices? O., Vi., referunt ad an. 23 Philippi; Pi. ad an. 24; Lo., Peta., ad an. 28; Fux., Mar., ad an. 29; Fa. ad 30, cum quo conveniunt impressi. Videntur vero potius sequendi Lo. et Fa., si velimus conciliare Livium, lib. XXXVI, cum auctore, qui hoc ipsum refert ad an. Urbis 562, qui concurrit cum illo anno 28 Philippi, numerando, ut facit auctor et Livius saepius, 0949B ab an. 1 olymp. 7.

(Ibid.) Filia sua uxore ei tradita. Elegantius ex Lo., O., Vi., Pi., Fux., Fa., Peta., quam, ut antea, filia sua uxore tradita.

(Ibid.) Eumenes frater regis, etc. Conveniunt membranae meae cum impressis, ut ad an. 30 Philippi referant Pi., Lo., Fux., Fa., Mar.; sed dissentiunt O., Vi., qui circa an. 26.

(Ibid.) Secundus liber, etc. Cum major pars nostrorum chirographorum an. 31 Philippi assignet, Lo., Peta., Vi., O., Fux., Mar., quibus accedunt excusi, licet dissentiant Pi., Fa., qui circa an. 32, nihilominus cum liber secundus Machabaeorum non unius tantum anni gesta describat, non est quod tam certa horum sedes nos reddat sollicitos.

(499, IV). Livius. Restitutum locum agnoscis, praelucente codice Al., pro Titus Livius, ut in vulgaribus et apud Mar. Juverunt Gellius, lib. XVII cap. ultimo, et Crinitus. At licet Livius, Valerius et Cicero ejus crebro 0949C meminerint, tamen praetermittunt praenomen. Nescio autem quo auctore Sigonius in Fastis vocet eum M. Livium. Sed crediderim librarios deceptos ex affinitate nominis, ut hunc poetam cum Tito Livio historico confuderint. Caeterum sunt qui haec 31 an. Philippi opponant, ut Lo., Peta., Fux., Fa.; alii qui an. 22, ut Pi. et impressi; alii qui an. 33, ut O., Vi.

(Ibid.) Cum ab Antiocho per legatos, etc. Paratur his diversa sedes, ut in Lo., Peta., circa an. 32 Philippi; in Fux., Fa., Mar. et excusis, circa an. 33; O., Vi., circa an. 34; Pi., circa an. 36, seu 2 olymp. 149, cui favent Polybius, Livius, Obsequens, Orosius, Cassiodorus, et Fasti Onuphrii illi quinque, dum obitum Hannibalis referunt ad consulatum Marcelli et Labeonis, isti dum ipsum consulatum comparant cum eodem an. 2 olymp. 149. Ille annus fuit memorabilis, ob mortem trium ducum insignium Hannibalis, Publ. Scipionis, et Philopoemenis, ut notat Livius, lib. XXXIX, et alii.

0949D (Ibid.) Hannibal, Annibal. Lo., sicut etiam pingunt Livius, Cicero, Justinus, Polybius, Appianus, Plinius, Plutarchus, et Ammianus. Altera tamen scriptio est librorum caeterorum, Eutropii, Herodiani, Suidae, Mariani et aliorum.

Simon praepositus templi, etc. Haec obtinent variam sedem, ut in Fux., circa an. 25 Philippi; in Pi., O., Vi., circa an. 33; in Lo., Peta., Fa., circa an. 35, quod et imitantur impressi.

(Ibid.) Ad Apollonium Phoenicis ducem confugiens. Ita correximus pro ad Apollonium Seleuci ducem Phoenice confugiens, ex A., L., M., V., Fa., Peta., S. Va., P., Lo., Pi., O., Vi., quibus convenit lib. II Mac. cap. III et IV, ex quo loco ista videntur sumpta, ubi Apollonius dicitur Κοίλης Συρίας στρατηγός, dux Coelesyriae et Phoenicis. In Fux. habetur, ad Apollonium Syriae Phoenicis ducem Seleuci confugiens.

(Ibid.) Hyrcanus, etc. Hircanus O., Vi., Fa., Pi., Lo., Mar., Peta., de quo inferius. Hic paragraphus 0950A varie excipitur a codicibus, in quibus modo ad 37 an. Philippi, ut in Lo., Fa.; modo ad an. 40, ut in Peta., Fux., Mar. et excusis; modo ad an. 41, ut in O., Vi.; modo ad an. 42, ut in Pi.

(Ibid.) Statius Cecilius clarus habetur, etc. Constans est membranarum et impressorum consensus, ut haec disponenda velint circa an. 40 Philippi. Sic enim Lo., Peta., O., Vi., Fux., Mar., Fa.; dissentit autem solus codex Pi., qui ad an. 42 rejicit,

(Ibid.) Cecilius. Caecilius Pi., L., ut etiam Gellius, Plinius, Cicero, Quintilianus, Velleius, et alii.

(503, III.) Perses. Persis Peta.; apud Livium, Orosium, Eutropium, Josephum et alios, Perseus: vulgata scriptio apud Florum et alios passim occurrit.

(503, IV.) Aristobulus natione Judaeus, etc. Plures sunt qui collocanda ista moneant circa an. 1 Persei, quam circa alium annum. Sic enim Lo., Peta., Fux., Fa., Mar. et excusi; at O., Vi., assignant an. 2 ejusdem; Pi. vero an. 39 Philippi.

(Ibid.) Antiochus Epiphanes, etc. Nullum certum 0950B in assignanda his sede servant modum libri; Vi. enim et O. locum dant ad an. 1 Antiochi; Pi. ad an. 3; Lo., Peta., Fux., Fa. et impressi, ad an. 4; et rectius, quia propius accedit ad lib. I Machab. I, ubi hic Epiphanes venit in Judaeam post annum 143 Seleucidarum, qui incipit in annum 6 Antiochi.

(Ibid.) Recessisset, in Judaeam venit. Pro recessisset, Judaeam venit, ut in A., L., M., V., P., Lo., O., Vi., Peta., Fux., Mar.

(Ibid.) Ibique Jesu, qui et Jason, fratri. Sic ex V., L., A., M., P., Lo., Fa., Mar., pro ibique Jesu, cui nomen et Jasoni fratri, ut in Ven., Lut., B., H., Pet., So.; vel ibique Jesu et Jasoni fratri, ut in Vi., O., Pi., vel ubique Jesu cui et Jasoni fratri, etc., ut in Fux. Nam constat ex lib. II Machab. cap. IV, Jasonem fuisse fratrem Oniae; et ex Josepho, lib. XII Antiq. cap. 6, Jasonem illum dictum fuisse Jesum.

(Ibid.) Antiochus Judaeorum, etc. Valde depravatus est situs in Vi., O., ad an. 2 Eupatoris; melius in 0950C Pi. ad an. 10 Epiphanis; apud Mar. ad an. 8; sed omnino recte in vulgatis, Lo., Peta., Fux., Fa., ex opposito anni 7 ejusdem, ut constat ex his quae auctor scribit ad an. 72 Christi. Nam si ab hoc anno, qui est ab Abraham 1848 addas 239, efficies 2807, qui concurrit cum an. 73 Christi. Confirmatur testimonio Josephi lib. XII Antiquit. cap. 6, dum scribit hanc templi profanationem contigisse an. 143 post regnum Seleuci. Etenim si ad 1705 annum ab Abraham, cum quo annus primus Seleuci concurrit, adjunxeris 143, conficies 1848, qui annus incurrit in septimum Epiphanis. Josephus vult etiam contigisse 153 olympiade, 25 mensis Kisleu seu Casleu, quem Macedones Apellaeon vocant, qui nostro Novembri aut Decembri respondet pro varia novilunii ratione. Et licet annus primus illius olympiadis comparetur apud nostrum auctorem cum anno 8 Epiphanis: apud Josephum vero cum 7, dissidii tamen hujus facile reddetur ratio, si Eusebium dixeris, non tam exactam 0950D numerandi olympiades rationem a plenilunio ejus mensis, qui proxime solstitium aestivum sequebatur, observasse, quam se accommodasse ad annum consulum, qui initium sumit ut plurimum a Januario. Agnosco ingenue situm codicis Pi. circa annum 10 Epiphanis posse defendi ex verbis lib. I Machab. cap. I, ubi dicitur Epiphanes an. 143 Graecorum aedificasse idolum super altare Dei et super universas civitates Judae.

(Ibid.) Impugnat: ac primum. Interposuimus particulam ac ex A., L., M., P., O., Vi., Lo., Fux., Peta., Mar.

(505, III.) Macedonum regnum defecit. His additum in L. Judaeorum nascitur regnum: adhaec certant inter se codices, dum alii ista ad an. 10 Epiphanis distrahunt, ut Lo., Peta.; alii ad an. 10 Persei, ut Pi., Vi., Fux., O., Fa, et impressi.

(505, IV.) Noluerant. Noluerunt A., M., L., P., Lo., Pi., Fa., Mar.

0951A (Ibid.) Jovis Olympii. Desideratur vox Olympii in L., Pi., sed mendose. Nam hoc ipsum exstat II Mach. VI, et narrant Josephus et Hieronym. in Daniel. XI. Accedunt omnia alia exempl. et Mar.

(Ibid.) Garizin. Garizim Lo., Mar., ut II Mach. VI, sed utrumque dicitur.

(Ibid.) Filius Assamonei vico. Filius Assamon ex vico Al., Vi., O., Pi.; filius Ammonaei vico Peta.; filius Asamonae Mar.

(Ibid.) Modin. Probata lectio testimonio Fux., O., Vi., Fre. et Mar.; sic enim I Mach. II, IX, XIII, XVI; II Mac. XIII: et Joseph. lib. I de Bell. Judaic. cap. 1; et lib. XII Antiq. cap. 7; unde haec videntur sumpta pene ad verbum: olim legebatur Modeim, in Lo. Modim; in Fa. Vicomede in, pro Vico medein; in Peta. Medeim.

(Ibid.) Vindicavit olympiade 153. Adjecimus olympiade 153, secuti A., L., M., P., Lo., Ven., Lut., Pi., Fux., Peta., pro quo in O., Vi., olympiade 154, sed vitiose.

0951B (Ibid.) Ennius poeta, etc. Hic dissidium inter mss. et impressos, dum ista coerceri volunt intra varios annos. Nam Lo. vult respondere 6 anno Epiphanis; Peta., Fa., an. 7; O., Vi., Fux., an. 8; Pi., Mar., an. 9. At editi ad an. 11 adducunt, quod et probabilius, si credendum est Gellio, lib. XVII, cap. ultimo, Ennium vixisse 77 annos. Nam Cicero lib. de Senectute tribuit illi tantum 70, ita ut si computes ab anno Abrahae 1776, quo natus dicitur, additis annis 77, reperies 1853: unde dissidium est unius tantum anni. Favet Cicero codicibus illis qui haec connumerant anno 7 Epiphanis, qui idem est cum 4 olymp. 272; in Catone enim docet Ennium mortuum Caepione et Philippo coss., quos Fasti Onuphrii annumerant ad 4 an. olymp. 152; et in Bruto eosdem consules nominat Servilium et Marcium; alter enim dicebatur Q. Marcius Philippus, alter Cn. Servilius Caepio.

(Ibid.) Rudiam. Sic correximus ex A., Al., M., P., Peta., Fux., Pi. et 2 Vatic., pro Rhodiam, ut in 0951C impressis et quinque Vaticanis; vel Rodiam, ut in Lo., Fa.; vel Ruidiam, ut in O., Vi., quae duae inter se plurimum dissident, cum Rhodia sit in Lycia Asiae regione, Rudia vero in Calabria nobilis Ennio cive, inquit Mela lib. II cap. 4. Huic proximus Plinius et Silius poeta lib. XII:

Rudiae genuere vetustae;
quo fit ut a Cicerone Rudius et ab Ausonio Rudinus dicatur: a quibus licet dissideat auctor, ubi cum Eutropio refert eum Tarenti natum, nil tamen novum videri debet, cum tot urbes de origine Homeri certarent, si minus inter se auctores conveniant de Ennio; quamvis aliorum opinio valde confirmetur ex eo quod auctor scribit ossa Ennii Rudiam fuisse translata. Ut quid enim illuc translata, nisi tanquam in patriam? cur e nobili Scipionum sepulcro effossa? cur elata Roma, nisi ut terra, quae primum vagientem exceperat, eadem mortuum retineret?

(Ibid.) Romani superato, etc. Quo anno hoc acciderit, 0951D vix ex libris certo elici potest, cum alii annumerent an. 14 Philometoris, ut impressi et Lo., Peta., Fux.; alii an. 15, ut Fa.; alii an. 16, ut Mar.; alii an. 17, ut Vi., O.; alii an. 18, ut Pi. Livius lib. XLV ait hos populos liberos declaratos coss. Aelio et Junio, qui in Fastis Onuphrii sunt circa an. Urb. 587, qui coincidit cum anno 10 Epiphanis: non quod Romani eos non possent tenere, sicut videtur significare Spartianus in Hadriano fuisse rationem Catonis; sed, sicut ait Livius lib. XLV, ut omnibus gentibus appareret arma P. R. non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem afferre.

(Ibid.) Superato Perse. Interfecto Perse in Vi., A., M., O., Peta., P., Lo.; superato interfectoque Perse V.; in L. interfecto Perse Macedonum rege, destructoque eo regno; in H. superato Perse: apud Mar. Romani interfecto Macedone. Cum hujus Persis deducatur ordo annorum, non dubium quin sit legendum 0952A Perse; aliqui, ut Zonaras, volunt eum tantum captum fuisse, et aliquanto post sibi manus intulisse.

(Ibid.) Reddidit olympiade 154. Adjecimus olympiade 154, secuti L., A., M., P., V., Va., Lo., O., Vi., Fux., Pi., Ven., Lut., Peta., Mar.

(507, III.) Primus Judaeorum dux Judas Machabaeus an. 3. In Fux., Peta., Pi., Lo., Judaeorum dux Judas an. 3; in Fa., Judaeorum dux, an. 3, Judas Macabaeus primus; in Vi. et O., Judas Machabaeus dux Jud. an. 3; in Ven. et Lut., Judaeorum dux Judas Machabaeus primus an. 3; apud Mar., Judaeorum dux Judas annis regnavit tribus. Nova autem sedes his fuit necessario comparanda ad an. 3 Demetrii, seu 20 Philometoris, dictantibus Vi., O., Pi., Fux., Peta., Lo., cum prius essent collocata ad an. 11 Epiphanis, et primum annum ipsius Judae, qui est in serie, antecederent 4 annis, licet tamen constet ex Scriptura sacra et I Machabaeorum III, et ex Josepho, Judam plures pugnas et praelia iniisse cum Antiocho Epiphane; tamen nemo nescit Eusebium in hac historia 0952B non parum discedere a libris Machabaeorum, et a Josepho, adeo ut cum antea promiserit se relaturum ea quae ad Hebraeos pertinent ex scriptis Machabaeorum, Josephi et Africani; verisimile est eum hoc loco et aliis secutum potius Africanum.

(507, IV.) Menelao pontifice Judaeorum, etc. Propelluntur huc et illuc ista, ut in Pi. et apud Mar., ad an. 18 Philometoris; in O., Vi., ad an. 2 Antiochi Eupatoris; in Lo., Peta., Fux., Fa. et impressis, ad an. 2 Demetrii.

(Ibid.) Prodiderat. Commodius quam tradiderat, ut olim, suadentibus A., L., M., P., Mar., Pi., O., Vi., Peta., Fux. et libris Machabaeorum.

(Ibid.) Alcimus. Licet editi libri habeant Alchinus, et P., A., M., Lo., V., Va., Vi., O., Fa., Peta., Fux., Fre., Beda, Sulpitius lib. II, Hegesippus lib. II cap. 13, Alchimus; plus tamen potuerunt apud nos L., Pi., Joseph., lib. XII Antiquit. cap. 15, Augustin. lib. XVIII de Civit. cap. 45, sed praesertim Scriptura 0952C sacra I Mach. IX; et II Machab. XV, ubi Ἀλκὶμος per κ: favet etiam alterum ejus nomen Ἰακίμος, teste Josepho lib. XII cap. 14, et lib. 20 cap. ultimo. Adde quod ea vox Ἀλκίμος validum robustumque sonat: et frequens est apud Graecos, ut nomina propria dependeant ab appellativis. Licet autem sit nomen hominis Judaei, et proinde videtur ejus notio et origo ab Hebraeis potius petenda, tamen non est novum ipsis Judaeis saepe imposita esse nomina Graeca ex eo tempore a quo commixti sunt gentilibus et eorum ritibus: alioquin verendum esset ne exciperemur eodem risu quo olim Varro, quando Graecas origines dabat Latinis dictionibus.

(Ibid.) Alienus a genere sacerdotali. Vox alienus abest a L., sed sequentia verba eam videntur desiderare; immo Augustin., lib. XVIII cap. 45, idem exprimit iisdem verbis. Adde quod Josephus, lib. XX cap. ultimo (interprete Ruffino; nam capita Josephi varie sunt distincta tam in Graeco quam in interpretibus), ait Alcimum, quem ibi vocat Joacimum, fuisse 0952D quidem ex genere Aaron (contra Sigonium lib. V de Repub. Hebraeor., cap. 2), non autem ex ista domo, cui pontificatus erat destinatus. Josephus Ben Gorion lib. II cap. 14, lib. III cap. 21, significat Alcimum a dignitate pontificia jure exclusum ob apostasiam, et quod se contaminasset moribus et ritibus gentilium.

(Ibid.) P. Terentius Carthaginensis, etc. Variis distinentur locis ista. Nam in Pi. circa an. 21 Philometoris; apud Mar. circa an. 23; in O., Vi., circa an. 1 Demetrii, in Lo., Peta., Fux., Fa., septem Vaticanis et impressis, circa an. 5 ejusdem.

(Ibid.) Cecilio. Caelio Peta., Mar., Fux., sed mendose.

(Ibid.) Judas adversum Demetrii, etc. De sede horum vix certum haberi potest ex libris judicium. Nam Pi., Mar., volunt concurrere cum 22 an. Philometoris; O., Vi., Fux., cum 5 an. Demetrii; Lo., Peta., Fa. et cusi, cum 6 ejusdem. Apud alios auctores altum est silentium.

0953A (Ibid.) Tribus annis. Sic restituimus ex A., Al., L, V., P., Lo., Peta., Fux., Fre., Pi., O., Vi., Ea., Mar., pro tertio anno.

(507, III.) Jonathas dux Judaeorum. Exhibentur haec in laterculo adverso anno 7 Alexandri in Fa., Lo., Fux., Mar., quibus adhaesere excusi. Pi., Peta., an. 6; Vi., O., an. 8.

(509, IV.) Aristarchus Grammaticus, etc. In varia abeunt libri. Alius enim deligit his sedem circa an. 24 Philometoris, ut Mar; alii circa an. 26, ut Pi.; alii circa an. 6 Demetrii, ut Peta., Fux.; alii circa an. 7, ut Lo., Fa. et impressi; alii circa an. 8, ut O., Vi.

(Ibid.) Judaeorum dux Jonathas, etc. Non eadem ubique his assignata sedes. Nam in O., Vi., occupant spatium ex adverso anno 1 Jonathae; in Peta. anno 2; in Lo., Fa., et apud Mar., anno 3, quos sequuntur impressi; in Pi., anno 5. Josephus lib. XIII, cap. 3, vult suscepisse pontificatum post 4 annum mortis 0953B Judae.

(Ibid.) Pacuvius Brundusinus, etc. Amplector libenter lectionem illam membranarum Pi., Lo., O., Vi., quae his sedem assignarunt, ut et Mar., circa an. 9 Demetrii, cum habeant libros vulgares aemulos potius, quam Fa., Peta., Fux., qui circa an. 8.

(Ibid.) Brundusinus. Non improbabis quod sic reposuerim auxilio Al., Lo., Fa., Peta., Fux., Mar., et Appiani lib. V de Bellis civilibus: praesertim cum caeteri codices hoc proxime imitentur, ut Brundiusinus Vi., Pi., O.; Brundasinus Vincen., qui in sinus desinunt; olim legebatur Brundusius. Verum praefer illud, et facilius separabis urbem ab incola et cive.

(Ibid.) Venditavit. Hunc locum sic restitui adjutus Pi., O., Vi., Lo., Lod., Fa., Peta., Mar., cum quibus convenit Vincens, apud quem legimus vendidit, et eadem locutione usus fuerat, cum scriberet olymp. 154 Plautum solitum vendere fabulas, et paucis lineis interjectis, dixit Terentium vendidisse primam Andriam. Nam mos erat poetarum veterum vendere 0953C sua poemata: legimus etiam apud Ciceronem istum Pacuvium cum Accio in eisdem aedibus fabulas docuisse. Vulgati et alii codices habebant vindicavit.

(Ibid.) Pseudophilippus regnat, etc. Relinquantur haec circa an. 11 Demetrii; plures enim id ita volunt, ut Fa., Peta., Lo., Fux., Mar. et impressi: neque enim aequum est ut vel Pi. qui circa an. 12, vel O., Vi., qui circa an. 2 Alexandri reponunt, adhaereamus, cum in ea opinione sint singulares, nec obsit auctoritas ullius scriptoris veteris. Velleius, Eutropius, Zonaras, Appianus, Epitome Livii, Florus, Obsequens meminerunt istius Pseudophilippi ultimae sortis, nomine Andrisci, qui ferebat se filium regis Persei, et mutato nomine vocabatur Philippus ob similitudinem oris. Sed quo anno regnare coeperit, non ita exprimunt constanter et manifesto, sed indicant factum biennio ante ejus casum, et non uno anno, ut vult auctor.

(Ibid.) Alexander Antiochi, etc. Varie horum luxata 0953D sedes, cum in Pi. circa annum 10 Demetrii collocarentur; in Fa., Peta., Lo., Fux., Mar. et impressis, ad. an. 12; in O., Vi., ad annum 3 Alexandri: unde non dubitavimus restituenda ad an. 1 ejusdem, tum quia vis ac ratio sententiae id a nobis exigit, ut ad regnum Alexandri revocentur; tum quia ex lib. I Machab. cap. X constat id contigisse circa primordia regni Alexandri.

(Ibid.) Romani interfecto, etc. Assignantur ista an. 1 Alexandri in Fa., Peta., Lo., in quo iniere societatem cum impressis et Mar.; in Fux. an. 2; in Pi. an. 3, seu 1 olymp. 158, qui firmatur auctoritate Julii Obsequentis, dum tradit hunc Pseudophilippum devictum fuisse coss. Posthumio et Pisone, quos Fasti Onuphrii constituunt ad eumdem an. 1 olymp. 158, quibus non contradicit Epitome Livii lib. XLVIII

(Ibid.) Samaritani et Judaei, etc. Plures sunt qui situm his assignent circa an. 3 Alexandri. Nam Fa., Peta., Lo., Fux., Pi., O., et impressi hoc praestant: 0954A Pi. vero et Mar. circa an. 2. Vide hanc historiam fuse apud Joseph. l. XIV. c. 4.

(Ibid.) Lucilius. In S., Lo., Fa., Lucullus; in Mar. Lucius; apud Vincen. Lucillus; verum non sine mendo ubique, cum Varro, Plinius, Quintilianus, Ausonius, Velleius, Gellius, Horatius, Satir. l. I, et Cicero saepe, ut l. XIII, epist. 2, ad Atticum, atque veteres multi de Lucilio poeta contemporaneo Accii et Cecilii meminerint, Luculli poetae nullus. Deinde idem ad olymp. 169 dicitur Caius Lucilius. Hunc Varro refert composuisse supra triginta satirarum libros, quarum exstant adhuc nonnulla fragmenta. Ad extremum vergunt haec ad 4 Alexandri in impressis, Fa., Peta., Pi., Fux., Mar. At in Lo., O. et Vi., ad an. 3. Proculdubio vulgaris situs retinendus est, ut ex anno ejus obitus constat circa olymp. 169.

(Ibid.) Descriptione Romae facta, etc. Censum hunc censent collocandum ad an. 4 Alexandri Fa., 0954B Peta., Lo., Fux., Mar. et impressi; O., Vi., Pi., ad an. 5; licet autem nullus scriptorum, quod sciam, census hujus meminerit, tamen potest colligi ex Lapidibus Capitolinis, censores creatos Lupum et Censorinum ad an. Urb. 606, quibus si addas annos superiores ab Abraham 1264, reperies annum 1870, quem vides concurrere cum illo an. 4 Alexandri. De iisdem censoribus meminit Valerius l. VI.

(Ibid.) Hominum 322 millia. Hominum millia 332, L., Pi.; trecenta triginta quatuor millia, V., O.; 222,000 Mar.; Epitome Livii, l. XLVII, millia 324. Quodnam sit illorum verius, aliunde non potest dici.

(Ibid.) Oppius. Appius Vi., O., Vincen.; Opimius V., quae lectio videbatur sequenda, si affuisset major codicum numerus. Nam constat ex Epitome Livii l. XLVII, Opimium consulem subegisse Transalpinos Ligures, qui Antipolim et Nicaeam oppida Massiliensium vastabant; et nihil hujusmodi lego uspiam de Oppio: tamen quia consulatus Opimii constituitur 0954C ad an. 3 olymp. 156, a quo ea quae hic de Oppio dicuntur, sunt posteriora annis 7, liberum judicium lectori relinquimus.

(Ibid). Et Carthago . . . . habens a conditione sui annos 668, ut vero alii affirmant an. 748. In Au. a conditione sui 748, reliqua exsulant. In V., Fa., eadem habentur quae in vulgatis, nisi quod pro 748 exstet 778. At in Va. et Mar., 768. Sed hic mirari cogor quomodo lectiones hae tantopere abhorreant ab iis quae de Carthagine condita diversis temporibus refert auctor, ita ut nulla harum cum illis conveniat. Auctor notarum in Justinum, p. 55, meminit ms. Chronici nostri, in quo pro 668 appositum sit 673. Solinus, c. 30, numerat annos 737, quo loco Vinetus ait se advertisse in veteri chirographo 677. Epitome Livii, l. LI, ait Carthaginem stetisse annos 700. Idem tradunt Suidas et Appia. l. I de Bell. Punic., Paterculus ann. 667, Cicero, l. I de Republica, sexcentos fere annos. Nullus autem horum numerorum convenit 0954D cum his quae auctor antea scripsit de tempore conditae hujus urbis: vide notas in annum 970. Observandum demum non paucos libros ad an. 5 Alexandri, seu 3 olymp. 158, annumerare, ut Fa., Peta., Lo., Fux. et impressi; alii ut Pi., Mar., ad an. 6; Vi., O., ad an. 9. Proculdubio vulgatus situs est retinendus. Certum enim est ex Macrobio, l. II c. 8 in Somn. Scipionis, et colligitur ex ordine consulum Cassiodori Carthaginem eversam an. Urb. 607. Nam adde 607 ad annos Abrahae 1264, post quos Eusebius incipit conditum Urbis, scilicet ab 1 olymp. 7, conficies 1871, quem vides concurrere cum illo an. 5 et an. 3 olymp. 158. Firmatur etiam annus Urb. auctoritate Solini, dum scribit tertium bellum Punicum incoeptum anno Urb. 604, scilicet an. 1 olymp. 7 (nam, cum Eutropius dicat sexcentesimo secundo, inchoat secundum Varronem ab anno 3 olymp. 6), et omnes tradunt illud confectum intra quatuor annos. Praeterea constat ex Velleio l. I, 0955A Orosio l. IV c. 20, Eutropio l. IV, Carthaginem captam coss. Lentulo et Mummio, quos Fasti Onuphrii collocant ad eumdem an. 3 olymp. 158. Nam quod Florus, l. II c. 15, ait Mancino consule, observarunt multi docti pro consule legendum legato: quibus accedit Plinius, qui, l. XXXIV c. 2, ait Corinthum eversam 3 olymp. 157. Sic enim restituendum pro 156, alioquin non posset constare cum eo, quod ait tunc fuisse annum Urb. 608, videlicet numerando ab anno 4 olymp. 6, ut scripsimus esse receptum apud plures veteres. At Corinthum et Carthaginem eodem anno eversas testantur Velleins, Livius, Florus, Orosius, Fasti Capitolini, et alii plerique.

(511, IV.) Alexandro filio Balae, regi Syriae, etc. Subest huic paragrapho magna varietas. Nam Lo., Pi., vulgati et Mar., ita habent, Alexandro filio Balae regis Syriae; Peta., Alexandro Balae filio regis Syriae; Fa., Alexandro filio Balae regi Syriae; Vi. et O., Alexandro Balae regi Syriae; Fux., Alexandro regi Syriae. Ex quibus lectio nostra fuit resarcienda hoc pacto, ut 0955B ex corrupta voce regis, expungeremus litteram finalem s. Neque enim dubium, quin ipse Alexander sit idem cum eo cujus hoc loco auctor subducit annos in columna regum Syriae, et quem antea nuncupavit filium Antiochi Epiphanis regis Syriae, videlicet ex ipsius Alexandri affirmatione et communi vulgi opinione: de quo Alexandro plura l. I Machab. et apud Josephum. Nunc autem eum nominat filium Balae, quia, ut auctores sunt Epitome Livii l. LXXII, Josephus l. XIII c. 7, Appian. lib. de Bello Syriac., Justinus l. XXXV, hic Alexander erat revera homo ignotus, incertae stirpis, et extremae sortis, quem Antiochenses adjuvantibus et Ptolemaeo rege Aegypti, et Attalo rege Asiae, et Ariarathe Cappadociae, bello a Demetrio lacessiti subornant propalam, qui Syriae regnum velut paternum armis repeteret, et ne quid contumeliae deesset, nomen ei Alexandri inditur, genitusque ab Antiocho (Epiphane) rege dicitur. Tantum odium Demetrii apud omnes erat, ut aemulo ejus non vires regiae 0955C tantum, verum etiam generis nobilitas consensu omnium tribueretur. Itaque Eusebius merito hunc Alexandrum compellat filium Balae abjecti hominis, ex opposito uxoris Cleopatrae, filiae regis Prolomaei, quae ipsi data est a patre in uxorem. Quod vulgatorum lectio sit penitus improbanda, satis convincitur non solum ex eo quod nusquam reperias ullum Balam inter reges Syriae numerari, sed etiam quod ille Alexander obtinuerat solus regnum Syriae, occiso Demetrio Sotere. Porro non adversabor quin illae lectiones possint defendi, quasi Bala sit cognomen hujus Alexandri. Nam praeter fidem illorum exemplarium, testis est Josephus, l. XIII c. 7, hunc Alexandrum esse eumdem ὁ Βάλλης λεγόμενος, qui Balles (seu Balais, ut vertit interpres) dictus est; cui assentitur etiam Strabo l. XVI; ἐφ᾽ ᾧ τὸν Βάλαν Ἀλεξάνδρου, μάχῃ νικήσας ὁ φιλομήτωρ Πτολεμαῖος ἐτελεύτησεν ἐκ τραύματος, apud quod (flumen Oenoparan) Ptolemaeus Philometor Bala Alexandri pugna superato ex vulnere obiit: ubi pene mihi certum est mendum in 0955D Graecis, et alterutrum horum legendum vel τόν Βάλης Ἀλέξανδρον, id est, filium Balae, vel Βάλαν Ἀλέξανδρον, id est, qui vocabatur et Bala et Alexander, sicuti videtur legisse vetus interpres Guarinus, dum ita vertit, apud quod (flumen) Ptolemaeus Philomator Bala Alexandro pugna superato ex vulnere obiit. Quae postrema castigatio magis placet. Quis enim dixit Balam fuisse filium Alexandri? Praeterea illa magis ad nostram lectionem accedit. Neque enim est absurdum Alexandrum dictum Balam ex nomine patris, cum sit frequens ut filii nomen patris retineant. Quod autem ea sit aliis anteponenda, arguitur ex voce filio, quam habet major numerus exemplarium, et quae videtur alioquin vel inutilis, vel parere repetitionem inanem, dum Alexander dicitur iterum filius regis Syriae, vel rex Syriae, cum tamen jam idem dictum sit paucis lineis interjectis. Quoad situm, impressi cum Fa., Peta., Fux. et Lo., comparandum 0956A volunt cum anno 8 Alexandri; Pi., O., Vi., cum anno 6 Alexandri, seu anno 35 Philometoris. His videbatur inhaerendum, quia Josephus l. XIII c. 7, et l. I Machabaeor. tradunt hunc Alexandrum habuisse in uxorem filiam Ptolemaei Philometoris, et istum illi supervixisse aliquot diebus; tamen quod auctor existimarit eam potius fuisse filiam Evergetis, constat ex eo quod dicat eumdem Ptolemaeum, qui filiam suam locarat Alexandro, eam postea dedisse Demetrio (qui et Nicanor, ut ait Scriptura, seu Nicator, ut volunt Strabo et Appianus), quod convenit cum Josepho, Epitome Livii, et I Machab. X et XI. At hic Alexander ex mente Eusebii regnavit post Philometorem annos quatuor, nec ante Demetrius successit Alexandro. Non potuit ergo Eusebius haec referre ad regnum Philometoris.

(Ibid.) Tradidit uxorem. Tradit uxorem Mar.; adjectum in Fux.: Simul cum regno Alexandri mariti sui quod de ducibus ejus accipit . . . . . . occiso Triphone, 0956B qui regnum Syriae sibi vindicabat: sed alteri videntur tribuenda potius quam Eusebio; neque enim apposite ad superiora.

(Ibid.) Scipio Numantinos subvertit. Haec Pi. reposuit circa 6 an. Alexandri, seu 4 olymp. 159; Peta. circa an. 8; Fa., Fux., septem Vaticani, Lo. et impressi, ac Mar., circa an. 9; O., Vi., circa an. 2 Demetrii, seu 2 olymp. 160, et hi propinquius accedunt ad testimonium Flori l. II c. 18, Valerii l. II c. 7, Orosii l. V, c. 7, et Eutropii l. III, Epitomes Livii, Ciceronis l. I de Offic., Appiani, Frontini l. IV C, I, Julii Obsequentis, qui casum Numantiae comparant cum consulatu Africani et Fulvii, quem Fasti Onuphrii ad an. 3 olymp. 161 collocant. Orosius hoc ipsum refert ad an. insequentem, scilicet ad an. Urb. 620, qui secundum auctorem incidit in an. 4 ejusdem olymp. 161.

(Ibid.) Brutus Hiberiam. Brutius Hiberiam A., M., L., P. Pi., Ven., Lut.; Brutus Hiberiam Lo., Fa.; Brucius Hiberiam O., Vi.; Bruttius Hiberiam Fux.; 0956C Brutus Hiberia Mar.; Isidor. in Chronico habet cum vulgatis Brutus, etc., et optime. Nota enim est historia ex Appiano, Eutropio, Orosio, Velleio, Floro, Epitome Livii et aliis, rerum a Bruto gestarum in ulteriori Hispania, Lusitania, Gallaecia, unde meruit cognomen Gallaeci. Scripsimus autem Hiberiam sine y, juxta majorem numerum codicum, sicut supra dictum est. Adhaec vero si adhaerendum est consensui codicum, ascribenda erunt proculdubio ista 9 an. Alexandri, seu 3 olymp. 159; sic enim schedae Fa., Pi., Fux., Lo., et vulgares: dissentiunt Mar., qui ad an. 10; Vi. et O., qui ad an. 2 Demetrii, seu 2 olymp. 160 rejiciunt. Quo anno terminatum sit bellum Lusitanicum a Bruto gestum per triennium, nequit certo tradi. Potest tamen colligi ex superioribus scriptoribus contigisse anno Urb. 617, qui concurrit apud nostrum auctorem cum anno Abrahae 1881 et 1 olymp. 161.

(Ibid.) L. Accius tragoediarum scriptor, etc. Belle 0956D conveniunt omnes tam membranacei Fa., Peta., Fux., O., Vi., Lo., Pi., quam editi, ut an. 2 Demetrii ascribantur, et sententia idem arguit; Mar. tamen revocat ad an. 3.

(Ibid.) Serrano. Ditavimus altero r, ex Peta., O., Vi., Fux., Mar. et Fastis Onuphrii, Cassiodoro in Chron.; antea Serano tantum in excusis et aliis mss.

(Ibid.) Parentibus libertinis. Parentibus Tyburtinis Mar., sed perperam.

(Ibid.) A quo et fundus. Adjecimus et, secuti Lo., Vi., O., Fux., Fa., Peta., Vincen.

(513, IV.) Triphon. Variae huic appinguntur formae. Nam Tryso Lo., Fux.; Trifon O., Vi.; Tryfon Pi.; Trigo Peta.; Tripho Fa.; et Hegesippus Trypho; vel Tryphon apud Josephum, Appianum, Suidam et omnes Graecos, sicut in I Machab. XI, et Justin. l. XXXVI, quos maluissem imitari, nisi Vulgata esset jam recepta. Porro ista Tryphon, etc., usque assumitur, videntur pertinere ad 10 annum Alexandri ex 0957A Fa., Peta, Fux., Lo.; vulgares retinent circa. 9; Pi. circa 8; Vi., Mar. et O., demum, circa 2 Demetrii, quibus adhaeremus, cum proximus primus an. Simonis id satis arguat; et Beda haec ipsa verba referens ait contigisse an. 7 Evergetis, qui est 3 Demetrii.

(Ibid.) Et in sacerdotium fratris assumitur. Et in sacerdotium frater assumitur Peta., Vi., O., Fux., Beda, Ado; et in sacerdotio frater assumitur Pi.; et sacerdotium frater Jonathae assumit Fa. Sed Mar. nostram lectionem tuetur, sensus tamen eodem recidit.

(Ibid.) Triphon Antiochum occidit Alexandri filium. Haec desiderantur in L., Va., Vat., Pi., et optime, cum idem mox repetatur; tamen maneant ob fidem aliorum exemplarium. Verum certior his assignatur situs, quam in pluribus aliis. Nam Fa., Peta., Fux., Lo., Mar., cum vulgaribus conveniunt ut collocent circa an. 1 Demetrii: dissentiunt O., Vi., qui circa 1 Antiochi; in Pi. desiderantur. Quod autem vides mutatam sedem antiquam, noli tribuere nisi correctori aut typographo nostro.

0957B (Ibid.) Ptolemaeus filiam suam, etc. Opponunt ista vulgares an. 2 Demetrii, ut et Fa., sed non ita caeterae membranae. Nam Pi., Peta., Fux., Lo., Mar., an. 1; Vi. vero et O. 6 Alexandri: difficile conjicere ex aliis scriptoribus cui anno ascribendum.

(Ibid.) Triphon Syriae regnum, etc. Retinent adhuc ista Pi, Lo., circa an. 2 Demetrii. At Fa., Peta., Fux., cum impressis circa an. 3 ejusdem; O. vero et Vi. circa an. 9 Antiochi Sidetis; Mar. circa an. 1 ejusdem. Neque tamen cuivis facile sit judicare, cui anno opponi debeant. Illi enim librarii, qui cum anno 9 ultimo Antiochi Sidetis comparant, id instituisse videntur, quod crederent hunc Antiochum (qui cognominabatur Theos, testibus Josepho l. XIII c. 8, et Diodor. in Fragment. l. XXXI) eumdem esse cum Sidete, cum longe sit diversus. Iste enim Sidetes erat nepos Seleuci Philopatoris et filius Demetrii (qui et Soter, quique erat frater Antiochi Epiphanis), ut constat ex Josepho, l. XII Antiquit. c. 5, et 0957C I Machab. VII, et quia idem Jesephus l. XIII Antiquit. c. 11, refert Triphonem, de quo hic agitur, necatum a Sidete an. 3 regni sui. Si praeluxissent codices, reposuissem ad annum illum 3, sed quis mutationi locus in re tam incerta et antiqua?

(Ibid.) Post Demetrium, etc. Sunt qui reponant ista ex adverso an. 1 Demetrii, ut Pi.; alii an. 3, ut O., Vi., Lo.; alii an. 2 Antiochi. Sed quanto verius Fa., Fux., Peta. et impressi, anno 1 Antiochi, cum sic Antiochus dicatur Demetrio successisse?

(Ibid.) Sidetes, etc. Purius quam ut olim in excusis, Fa. et Mar., Sedetes, vel Sedites ut in Vi., O., sic dictantibus libris A., P., L., Lo., Pi., Fux., Peta., sed et ratione praelucente. Verisimile enim ita dictum esse a Side urbe Pamphiliae, de qua supra circa an. 612, sicut et apud Hieron. l. II contra Jovin. Marcellus Sidetes appellatur; sed alii mss. et Mar. retinent vulgatam.

(Ibid.) Simoni Judaeorum, etc. Constans situs in omnibus libris, sive quos manus, sive quos typi 0957D exararunt. Constanter enim Fa., Fux., Pi., Lo., Vi., Peta., O., Mar. et impressi, 2 anno Antiochi contigisse monent.

(Ibid.) Amicabilia misere rescripta. Amicabilia juxta Fa., O., Vi. et Mar., pro amicalia, ut vulgares: in Fux. in textu amicalia, sed inter lineas correctum est amicabilia.

(Ibid.) Bellum servile. Bellum civile in Idac., Au. et Mar., ut etiam olim legebatur in impressis sub olymp. 170; sed nullus est qui non judicet priorem lectionem potius retinendam. Sic enim alia exemplaria, Fre. et Vincen., ex Euseb. tom. I Specul. Fasti vero ad marginem circa 4 olymp. 160, habent B. (id est bellum) servile primum: de hoc bello vide Florum l. III c. 10, et quod bellum servile triplex fuerit, vide Oros. l. V c. 6. Ad ultimum gestum fuisse hoc bellum volunt alii an. 2 Antiochi, seu 1 olymp. 161, ut Pi., O., Vi.; alii 3 an. Antiochi, ut 0958A Fa., Fux., Peta., Lo., Mar., et impressi: et optime, si hoc bellum contigit anno Urb. 618, et coss. Fulvio et Calphurnio, ut constat ex Orosio, Floro, seu ejus margine, et ex Fastis Capitolinis. Nam adde ad ann. 1264, qui praecedit conditum Urbis, illos an. 618, reperies an. 1882, qui concurrit cum illo 3 anno Antiochi, seu 2 olymp. 161.

(Ibid.) Primus liber Machabaeorum, etc. Temporis hujus indefinite dixit auctor; ideo parum interest quo anno haec sint sita: alii ad an. 5 Simonis, ut Lo.: alii ad an. 6, ut Fa., Fux., Peta., Mar. et impressi; alii ad an. 8, ut Pi.; alii ad an. 9, ut Vi., O.

(Ibid.) Antiochus Sidetes, etc. Quo anno regni, variant codices. Nam Pi. an. 1 regni illius Sidetis; Fux. an. 4; O., Vi., an. 7; Fa., Peta., Lo., Mar. et impressi, an. 6, id est 1 olymp. 162, quo anno Josephus l. XIII, c. 15 Antiq., ait haec contigisse; in quo convenit cum auctore, licet differant in eo quod velit id factum 4 anno imperii Sidetis, et 1 Hyrcani.

(Ibid.) Recedit olympiade 162. Addidimus olympiade 0958B 162, auctoritate A., L., Lo., Vi., O., Pi., Fux., Peta., Mar., et quia idem docet series.

(Ibid.) Attalus moriens regni sui populum Romanum instituit haeredem. Non dissentiunt omnino vulgares a chirographis. Cum enim illi anno 7 Antiochi opponant; Vi., O., an. 3; Pi., an. 5; Mar. an. 8. At Fa., Fux., Peta., Lo., eidem an. 7. Hujus quidem donationis regni Asiae, seu Pergamenorum meminerunt Strabo l. XIII, Plin. l. XXXIII c. 11, ubi corrige Asia domita seu domata, pro Asia donata, et annum Urb. 608, pro 618, aut 620; Eutropius l. II, Livii Epitome, Justinus l. XXXVI, Florus l. II c. ult., Valer. l. V c. 2. Appianus de bello Mithridat., Sex, Ruffus, et alii; sed nullus horum annum designat: solus Julius Obsequens refert ad consulatum Claudii et Perpennae, quem Fasti Onuphrii comparant cum anno 3 olymp. 162, qui respondet anno 8 Antiochi, et Urb. 623. Plutarch. tamen videtur velle contigisse prius. Nam in Vita Gracchorum, dum meminit hujus 0958C Attali, quem Philopatrum cognominat, et sui testamenti in gratiam populi Romani, eum defunctum tradit eo ipso anno, quo Tiberius Gracchus tribunus plebis Romae caesus est propter legem Agrariam, Frumentariam et Judiciariam: quod factum sub consulatu Mutii Scaevolae, et Calphurnii Pisonis nemo dubitat; et Velleius docet illum consulatum coincidere in an. 192 ante consulatum Vinicii, id est, Urb. 620, ut etiam habent Fasti Onuphrii, et ad an. 4 olymp. 161.

(Ibid.) Instituit haeredem. Rectius ex Vi., Pi., O., Fa., Fux., Peta., Mar., Lo., quam, ut olim, constituit haeredem.

(515, IV.) Simon Judaeorum, etc. Licet Lo. et duo Vat. 4 anno Simonis ascribant haec; Pi. 7 anno; Fa., Peta., quinque Vaticani et excusi anno 5, consultius tamen restituere ad an. 8, juxta Fux., O., Vi., Mar., et quia ratio sumpta ex ipsa re postulat, cum agatur de successione Simonis.

0958D (Ibid.) Qui victis Hyrcanis Hyrcanus cognominatus est. Videbantur haec delenda, quod absint omnino a Peta, O., Vi., P., A., Fux., L., M., P., tribus Vatic., Lo., Fa., praecipue cum iisdem fere verbis paulo post comperiantur, Joannes dux, etc, adversus Hyrcanos bellum gerens Hyrcani nomen accepit: tamen mihi satis sit admonuisse lectorem; seu etiam quod Joseph. Ben Gorion l. IV scribat ita dictum, quod quemdam magnum regem Hyrcanum occidisset.

(Ibid.) Hyrcanus. Hircanus: ita fere semper membranae illae Lo., O., Vi., Peta., Fre. et Mar., et historia Machab. l. II c. III, Justinus, August. lib. de Civitate, Hieronymus saepe; caeteri tamen pingunt cum y, ut Josephus, Orosius, Hegesippus, Beda, et alii plerique; ideo nil muto. Adde quod si Hyrcania regio scribitur per y, ut supra notatum, non dubium est quin pariter nomen Hyrcanus desumptum a regione, ut tradit auctor circa olymp. 161, ita pingi debeat.

0959A (Ibid.) Ptolemaeus expulsus Aegypto, etc. Propendent ferme omnes codices ut cum an. 9 Antiochi velint haec concurrere; sic Fa., Fux., Peta., Lo. et impressi. Discessere Pi., qui cum an. 1 Demetrii: Vi., O., qui cum an. 9 Antiochi Grypi: et isti rectius caeteris, cum ista expulsio fuerit finis regni ipsius Ptolemaei; sed ut a correctore praetermissum inter errata numerabis.

(Ibid.) Arsaces Parthus, etc. Nidulum eumdem sibi haec vindicant cum superioribus. Nam in Fa., Fux., Peta., Vi., O., Lo. et impressis, an. 9 Antiochi respondent; dissentit Pi., ubi anno 8. Sed hic perperam, cum Antiochi caedes fuerit ipsius regni finis.

(Ibid.) Servi qui in Sicilia, etc. Rediguntur ista ad an. 1 Demetrii, seu 2 olymp. 163, in Fa., Fux., Peta., Lo., Mar. et impressis; in Vi., O., ad an. 4 Antiochi Sidetis; in Pi. ad an. 7, ad quem propius accedunt Valerius et Florus, qui supplicium de ipsis servis sumptum notant Popilio et Rupilio coss., 0959B quem consulatum Fasti Onuphrii reponunt ad an. 1 olymp. 162, qui concurrit cum anno 6 hujus Antiochi.

(Ibid.) Devoranda. Probatam tot codicibus lectionem A., L., M., Au., P., O., Vi., Lo., Peta., Fux., non potuimus non probare; licet etiam recepta esset voranda: apud Mar. desideratur utrumque.

(Ibid.) Juxta Aeoli insulas, etc. Ex hac insulae emersione non leves emersere difficultates: Fa., O., Vi., Lo. et editiones, notant evenisse 2 an. Demetrii, seu 2 olymp. 163; Pi., Peta., 3 an.; Fux. demum 4.

(Ibid.) Hiera. Hyera Ven., Lut.; Hiero Fa.; Hieria Peta.; Chera P. Hanc lectionem libenter retinuissem, ut liberarem Eusebium a repetitione, ne dicam contradictione, quia, ut vidimus, retulit, olymp. 145, juxta Theram quae est in Aeolia, apparuisse insulam nomine Hieram. Verum cum alia exemplaria habeant Hiera, nec de Chera ullus sit 0959C qui scribat, ab hoc nos continuimus: praesertim cum constet duas esse insulas hujus nominis Hiera, unam, quae prius dicebatur Therasia, postea Hiera, quia sacra Vulcano, cujus auctor supra meminit; alteram, de qua hoc loco, quae dicebatur Automatae, quae vox significat idem atque casu enata. Thera enim primum emersit ex ea avulsa, postea Therasia, atque inter duas enata mox Automate eadem Hiera. Haec ex Plinio lib. II, cap. 87, et lib. III, cap. 9. Ista dicta est Hiera, quia sacra Minervae, ut vult Theophrastus, vel Neptuno, ut tradit Strabo lib. I, ubi explicat hunc locum: Medio, inquit, inter Theram et Therasiam loco e mari flammae emicuerunt per dies quatuor, adeo ut totum ferveret atque arderet mare, eaeque paulatim elatam veluti instrumentis quibusdam atque e massis compositam insulam ediderunt, ambitu duodecim stadiorum, postquam illud incendium cessavit: primi omnium Rhodii tunc maris imperium tenentes ausi sunt ad locum istum navibus accedere, et fanum Neptuno Asphalio (quae vox fundatorem significat) 0959D in ista insula ponere. Hinc cognosces quam immerito reprehendatur a viris utcumque doctis Ptolemaeus. cum diversas constituit insulas Hieram et Vulcaniam.

(Ibid.) Arverni nobilissima Galliarum urbs. Pro Arverni scito haberi in editis Averni; in Au., Idac., Avernia; in P. Avernis; apud Mar. Arbeni. Nos reposuimus Averni, tum quia ita Lo., cui vicini sunt Peta., Fux., ubi Arvernum; Vi., O., in quibus exstat Arvernis nobilis Galliae urbs: tum quia ita solent efferre per r in prima, dum de ipsa regione, Avernia, loquuntur, Caesar passim in Commentariis, Paterculus lib. II, Dio lib. IV, Eutrop. lib. IV, et VI, Liv., Oros. lib. V, cap. 14, et alii plerique; a quibus non longe absunt Strabo lib. IV, Ἀρουέρνοι Plutarch. in Caesare Ἀρβέννοι: ex quibus agnosces maculam apud Mar., ubi Arbeni. In Vi., O., continentur ista circa an. 7 Antiochi Sidetis; in Pi., Lo., ad 0960A an. 1 Demetrii; in Fux., Peta., Mar., ad an. 2; in Fa. an. 3 ejusdem, seu 3 olymp. 163, quem ducem sequuntur editi, qui firmantur auctoritate Eutropii lib. IV, dum hoc ipsum tribuit anno Urbis 627, qui coincidit in eumdem an. 3 Demetrii, si incipias ab an. 1 olymp. 7, ut facit auctor, cum quo convenit Velleius, dum consulatum Cassii et Calvini, seu Domitii, qui vicit Arvernos, refert ad an. 157 ante consulatum Vinicii, si incipias, ut ipse solet, annum Urbis ab an. 3 olymp. 6. Oros., lib. V, cap. 13, dissentit tantum uno anno ab utroque.

(Ibid.) Vetuitus. Sic ex A., Va., L., Fa., Pi., Ven., Lut., pro Veturius, ut in Vi., O., B., H., So.; vel Vetuetus, ut in Au. et Idac.; vel Vituitus, ut in Peta., M., V., P., Lo., Fux.; vel Bituitus, ut apud Freculphum, Livium lib. LXXI, et Eutropium lib. IV, ubi Peanius Βιτούβιος. Sylburgius tamen notat in mss. Eutropii ex bibliotheca Fuldensi legi Vituitus, et apud Orosium lib. V, cap. 14, quem sequuntur recentiores. Athenaeo Βίτιτος; Straboni, lib. IV, Βίττος, 0960B ubi libri veteres Βίτητος, et quidam interpretes reddunt Bituitus, alii Bitto.

Post hoc vocabulum Vetuitus, immediate consequuntur in L., Pi.: Deinde capta urbs Lemovicas et Iritus filius regis Vetuiti, quae cum in illis duobus codicibus tantum exstent, satis liquet ab aliquo Lemovicensi adjecta.

(517, IV.) Joannes dux Judaeorum, etc. Deest Joannes apud Mar. Committuntur ista nidulo illi qui 2 anno Demetrii notatur in Pi.; qui an. 4 in Fa., Fux., Peta., Mar. et cusis; qui anno 1 Grypi in Lo.; qui an. 3 in Vi., O.

(Ibid.) Adversus Hyrcanos bellum gerens. Reposuimus Hyrcanos, cujus locum occupabat antea vox Hyrcanum, ad imitationem Pi., Lo., Peta., Vi., O., Fux. et Fre., Bedae et Vinc., et licet exstet in Fa. et Mar. adversus Hyrcanum; eo tamen magis probatur nostra lectio, quo valet ad tollendam inanem illam repetitionem, quam observavimus exstitisse 0960C antea circa olymp. 161, qui victis Hyrcanis, etc.

(Ibid.) Narbonam colonia, etc. Sunt qui velint concurrere cum an. 1 Antiochi, seu 1 olymp. 164, ut Pi.; alii cum an. 4, ut Fa., Fux., Peta., Mar., O., Vi., Lo. et impressi, qui caeteris sunt anteponendi, cum iis praesidio sit auctoritas Eutropii lib. IV, referentis hanc coloniam ad consulatum Porcii Satonis et Q. Marcii, et ad an. Urbis 633, qui concurrit cum an. 4 Antiochi, seu 4 olymp. 164, si numeres ab an. 4 olymp. 6, ut saepe ipse Eutropius et alii veteres juxta calculum Catonis, seu, si velis, Varronis. Nam utrumque potest dici secundum variam rationem. Velleius convenit cum Eutropio in consulibus, sed dissentit in anno Urbis, dum scribit hanc coloniam contigisse circiter an. 153 ante annum Urbis 782, quo Vinicius consulatum gerebat. Hoc enim pacto idem est ac si diceret ipsam accidisse anno Urbis 629, qui (si incipias ut illi moris est ab anno 3 olymp. 6) comparatur cum anno 3 olymp. 163.

0960D (Ibid.) Hyrcanus pontifex, etc. Si annales Antiochi Grypi sequaris, plures sunt qui an. 5 illius appingant, scilicet Fa., Fux., Peta., Lo., Mar. et impressi, cum O., Vi., ad an. 1 Cyziceni rejiciant; Pi. ad an. 2.

(Ibid.) Quae vocabatur Ectenias, etc. Haec desunt in A., L., M., V., S., Va., O., Vi., Lo., Mar., P., Pi., Peta., et valde sunt suspecta, cum a nemine probato auctore dicta reperiantur. Tamen retinuimus ob fidem aliorum exemplarium, licet in Fux. legatur fidem Ecthenas, pro Ectenias, et quod idem legatur lib. de inventione capitis Joannis Baptistae, qui inter opera divi Cypriani annumeratur.

(Ibid.) In honorem Augusti appellari voluit. In Fux., post haec et ante illa: Aegypti VIII, Ptolemaeus Physcon, interjectum est: Ptolemaeus Evergetes Aegyptiorum regnum dimisit, postque eum regnavit Ptolemaeus cognomine Salvator, quem Graeci vocabant Fusconem.

(Ibid.) M. Terentius Varro, etc. Quod variam natali 0961A Varronis sedem delegerint libri, constat ex eo quod Vi., O., opponunt an. 2 Grypi, seu 2 olymp: 164; Pi. an. 7: Fa., Peta., Lo. et vulgati, una cum Mar., an. 9; Fux. an. 12. Nihil vetat sequi vulgatos, ut videre licet in notis ad olymp. 188, ubi agitur de ejus obitu.

(Ibid.) Antiochus Cyzicenus, etc. Bellum hoc peperit inter codices hanc pugnam, quod alii ascribunt ista an. 1 Cyziceni, ut Pi., Fux., Vi., O., Mar.; alii an. 19 Grypi, ut Fa., Lo. et excusi; alii anno 12, ut Peta.

(519, III.) Aristobolus. Videbatur scribendum Aristobulus, cum ita habeant Eutropius, Orosius, Marianus, Egesippus, et Ado, sed repugnarunt omnes libri, immo et ipse Hieronymus lib. de scriptor. Ecclesiast., sicut etiam Beda, August. et alii, qui tamen videntur hac in re imitari potius Graecos quam Latinos. Nam Eusebio, Josepho, Plutarcho, et Graecis Ἀριστόβουλος dicitur.

(519, IV.) Grypus. Melius quam, ut olim, Gryphus, 0961B ut in editionibus posterioribus Basilien. et Sonnian., et apud Mar., vel Griphus, ut in prioribus Ven., Lut.; vel Crippus, ut in Fre.; vel Cryppus, ut in Lo.; secuti A., L., M., V., Va., Fa., Fux., P., Pi., Peta., Vinc.; licet nonnulli habeant y pro i, et duplex pp. Sic Γρύπος apud Cedrenum, Appianum in Syrio et Josephum lib. XIII Antiquitt, cap. 17; vulgata Gryphus legebatur olim apud Justinum lib. XXXIX, pro qua restitutum est a Bongarsio ex mss. Grypus. Nam Γρύπος hominem aquilino naso sonat, unde etiam Justinus ait eum ita dictum propter nasi magnitudinem; Hesychius, Καμπυλόῤῥις δ᾽ ἐπικαμπῆ τὴν ῥίνα ἔχων, quod naso esset adunco, ut et Plutarchus in Mario.

(Ibid.) Jugurtha contra Romanos, etc. Consident haec in Vi., O., ex opposito an. 12 Grypi; in Pi. et Mar. an. 3 Cyziceni; in Fa., Fux., Peta., Lo., an. 5, seu 1 olym. 168, quibus adjungunt se impressi, et accedunt Florus lib. III cap. 1, et Plutarchus in Mario 0961C et Sylla, Sallustius, Eutropius lib. IV, Orosius lib. V cap. 15, Velleius lib. II, qui omnes tradunt Jugurtham captum a Mario iterum consule, quem Fasti Onuphrii referunt ad an. Urbis 647.

(Ibid.) Rhodo terraemotu concussa colossus ruit. Sita esse debere monent alii quidem codices ad 2 annum Cyziceni, seu 2 olymp. 167, ut Pi.; alii ad an. 4, ut Mar.; alii ad an. 5, ut Fux., alii ad an. 6, ut Fa., Peta., Lo. et impressi; alii ad an. 11, ut Vi., O. Illius colossi casus facta est similis mentio circa olym. 139, sed auctor est Polybius lib. V colossum tunc statim fuisse instauratum.

(Ibid.) Jonathas gloriose, etc. Desiderantur in Pi., sed in Fa., Fux., Peta., Lo. et excusis, aggregantur ad an. 6 Cyziceni; in Vi., O., ad an. 8; apud Mar. ad an. 5.

(Ibid.) Principatum gerit. Post eum Judaei reges habere coeperunt, addit Fux.; sed quod in aliis codicibus haec desint, crediderim non esse Eusebii, licet sint veritati consentanea.

0961D (Ibid.) M. T. Cicero. Duae illae litterae M. T. desunt in L., V., Va., Lo., Fa., Peta., Fux., et apud Mar.

(Ibid.) Arpini nascitur. Arpis nascitur Pi., Vi., O., sed corrupte. Nam Arpos esse urbem Apuliae discimus ex Strabone lib. VI. Porro quoniam ab eo die, quo in lucem prodiit M. Tullius, pendent caetera, quae vel de ejus morte, vel de ejus gestis stabilienda sunt, hinc tanto certiora de illis jacienda fundamenta; quod assequemur, si ea ineatur ratio, ut a secundo anno olymp. 184, quo desiit esse inter vivos an. aetat. 64, ordine retrogrado numeres. Sic enim invenies 64 annum incurrere in 3 olymp. 168. Unde non dubitamus antiquum situm, qui in omnibus editis et praeterea in chirographis Fa., Peta., Lo., exstat, retinere; licet in O., Vi., oberret circa an. 3 olymp. 167; in Pi. ad an. 1 olymp. 168; apud Mar. ad an. 2; in Fux. ad an. 4 ejusdem olymp. Firmatur vulgatorum 0962A situs auctoritate Gellii, lib. XV cap. 28, qui Ciceronem natum tradit, Caepione et Serrano coss., qui in Fastis incidunt in 3 olympiad. 168.

(Ibid.) Cn. Pompeius Magnus oritur. Placuit ita potius scribendum quam Gn., ex Lo., Mar. et Fre., Cicerone, Plin., Paterculo, Fastis, et aliis Latinis scriptoribus. Nam Gn. videtur magis proprium Graecorum, et illud Cn. Latinorum, sicuti videre est apud Plutarchum, Appianum, et alios Graecos. Nolim tamen damnare priscam scriptionem, cum ea sit etiam Taciti et aliorum etiam Latinorum. Ortum autem Pompeii Vi. et O. consignant ad an. 1 olymp. 168; Fux., Peta., Fa., Lo., Mar. et vulgati, ad an. 4; Pi. ad an. 3, seu 10 Ptolemaei Physconis: et hic visus est praeferendus caeteris, quia si Pompeius vixit annos 58, ut volunt Plutarchus et Paterculus, et obiit coss. Caesare et Servilio, ut volunt Paterculus et Dio, id est an. 1 olymp. 183, necesse est eum natum iisdem coss. quibus Cicero, et ipso anno 1 olymp. 168. Nam deme ex illo anno tres menses (natus est 0962B enim pridie kalend. Octob., ut ait Plin., lib. XXXVII cap. 2, sicut Cicero 3 nonas Januar., ut de se testatur lib. VII, epist. ad Atticum) et novem menses anni 1 olymp. 183: nam obiit eodem die quo de Mithridate et Tigrane triumphavit, ut ait Dio lib. XLII, et is fuit, teste ipso Plinio, natalis ipsius, videlicet pridie calendas Octobris, seu ut vult Plutarchus in Pompeio, postridie natalium suorum, reperies annos 58 integros; sed si restituisses antiquum situm, deficeret annus unus. Miror quomodo Marianus recenseat ortum Pompeii sub Nepote et Fimbrio coss. ad an. 11 illius Ptolemaei, et etiam quomodo ad an. 13 ejusdem et consulatum Nepotis quarto et Luctatii, haec adjiciat: Eusebius scribit sub his coss. natum fuisse Pompeium Magnum. Cum enim nil tale exstet in Chronico nostro, usus videtur alio exemplari, in quo consules per seriem describerentur, qui utinam exstaret, neque tamen uspiam reperi rei hujusmodi fieri mentionem.

0962C (Ibid.) Aristobolus filius Jonathae, etc. Revocantur ista ad varios annos. Nam Pi. ad 4 an. Cyziceni; Peta., O., Vi., ad 8; ad 9, vero Fa., Fux., Lo., Mar. et impressi. Sed mirum quid sibi velit hoc loco Marianus dum ait: Eusebius scribit sub coss. Mario Nepote et Quinto Luctatio natum fuisse Pompeium Magnum. Nam videtur habuisse chronicon Eusebii, in quo consules essent per ordinem descripti, sicut cernis apud ipsum.

(Ibid.) Post 484 annos. Videbatur legendum post 487 annos. Nam si ad an. 1426, qui praecedit an. 1 captivitatis Babylonicae addas 487, efficies 1913, qui concurrit cum 1 Aristobuli; video tamen consentientes in priori libros, et Mar., itaque nihil muto.

(521, III.) Qui et Alexander an. 10. Vice an. 10, numerant tantum annos 9 L., Vi., O., Pi., nec plures pariter deducunt in serie quam 9. Verum caeteri libri, Isidorus, Ado, Fre. Marianus et alii sequaces Eusebii, editorum lectionem tuentur. Porro iste annus 10 tanti est momenti, ut illius omissio errorem 0962D illum qui in illis quatuor observatur hinc usque ad finem libri, tam in textura olympiadum quam annorum regum Alexandrinorum et Romanorum, genuerit, ut pluribus docebimus suo quoque loco.

(521, IV.) Janneus. Anneus in Fux., Fa., Peta., Lo.; licet in Lo. ad oram scriptum sit, Janneus, sicut habent Pi. et vulgati. At in O., Vi., Mar., Jamneus, quod et habet Ruffinus interpres Josephi lib. XIII Antiquitt. cap. 19, licet in Graeco legam Ἰανναῖος, cum duplici ν et diphthongo.

(Ibid.) Pontificatum quoque administrans. Addidimus quoque ex A., L., M., O., Vi., Lo., Peta., Fux., Pi., Mar., Fre., in quo pariter, quod idem est, saltem significatione.

(Ibid.) Turpilius Comicus, etc. Mortem hanc notant Vi. ad 7 an. Cyziceni; Fux., Peta., Pi., Va., Mar.; ad an. 9; sex Vaticani et Mar. ad an. 10; Lo., Fa., quos imitantur excusi, ad an. 1.

0963A (Ibid.) Caius Lucilius. G. Julius L., Pi., C. Lucius A., V., P.; Gaius Lucius O., Vi., Peta., Fux., Lo.; sed in his omnibus mendum est manifestum, cum sit verisimile eumdem esse, de cujus nativitate prius fecit mentionem, quique fuit coaevus Accio, et Caecilio poetis. Nam alii fuere poetae ejusdem nominis, sed multo aetate posteriores. Ad extremum quos studia litteraria conjunxerant, mors conjungat. Nam Fa., O., Vi. et impressi, eodem anno mortuum indicant, quo Turpilium, id est an. 11 Cyziceni. Dissentiunt tamen Fux., Peta., qui anno 9 Cyziceni; Pi., Lo., Mar., qui 10; sed non licet discedere ab editis. Nam si nascitur an. 2 olymp. 158, ut dixit auctor, et obiit anno aetatis 46; ergo an. 3 olymp. 169, qui concurrit cum illo anno undecimo Cyziceni.

(Ibid.) Marcus Furius, etc. Purius Mar.; morientibus succedit sequenti anno 12 Cyziceni in Pi. et in excusis: discessere ab his Fux., Peta., qui an. 10 natum volunt; L., Fa., Mar., qui an. 11; O., Vi., qui an. 13.

(Ibid.) 200 millia Cimbrorum. Quis non ita legendum 0963B assentiatur, juxta A., L., M., V., O., Va., Vi., P., Lo., Pi., et tres mss. Fab., Mar., Fre., Vinc. tom. I et IV, et juxta Oros. lib. V cap. 16, qui pariter cum nostro Eusebio scribit 80 millia capta? Antea legebatur, ut in vulgatis, 2000 millia Cymbrorum; vel, ut in Al., 20000 millia Cymbrorum. Verum Eutropius et Livius aiunt, caesa 68 millia, et capta 90 millia; Plutarchus in Mario, caesa et capta centum millia; Paterculus trucidata 150 millia; deinde cum Catulo pugnatum 160 millia aut caesa, aut capta. Caeterum observabis in Fux. legi 200 millia Teutonorum Ambronumque ad Aquas Sextias caesa, pro 200 millia Cymbrorum caesa.

(Ibid.) Cimbrorum. Receptior scriptura quam ut olim, Cymbrorum, ex fide Peta., Fux., sicut habent Freculphus, Orosius, Eutropius, Plinius, Pedianus, Seneca, Florus, Appianus, Plutarchus, Cicero, Velleius, Obsequens et fere omnes.

(Ibid.) Per Marium cum duce Teutomodo. Sic restituimus 0963C ex L., M., V., Va., P., Lo., O., Vi., Peta., Fux., Pi., pro per Marium duce Teutomodo. Nam ille Teutomodus erat dux Cimbrorum. Caeterum quis annus ista debeat excipere, non ita certum, cum Fux., Peta., Mar., velint esse an. 11 Cyziceni; Lo., Fa. et impressi an. 12; O., Pi., Vi., an. 14. Si sequamur Fastos Onuphrii, constituendum erit ad an. 11 Cyziceni, seu an. 2 Jannei, qui in illis quartus consulatus Marii, quo ipse hanc victoriam obtinuit, incidit in 3 olympiad. 169; si vero habeas rationem anni Urbis 652, nil erit movendum. Nam adde illum numerum 652 ad annum Abrahae 1264 qui praecedit conditam Urbem, invenies annos 1916, qui est idem cum illo anno undecimo Cyziceni et 3 olymp. 169. Itaque satius est antiquam sedem retinere, cum non ita conveniat inter scriptores de annis Consulum et Urbis, ut non semel diximus.

(Ibid.) Teutomodo. Deest apud Mar. Teutomodo; Lo. Eutomodo; Vi., O., apud Eutro. lib. V, Teutobodus; Oros., lib. V cap. 16, Teutobodus; Flor. Theutobocchus.

0963D (Ibid.) C. Marius. Gaius Marius Lo., Peta., Vi., O., Fux., Pi.; sed quam facile duo haec elementa C et G inter se commutentur, maxime ad differentiam Graecorum et Latinorum, pluribus alibi.

(Ibid.) Superat et post de iis cum. Sic habent A., L., Pi., M., V., P., Lo., O., Vi., Peta., Fux., Ma., pro superans et post de iis, ut in vulgatis. Eodem enim anno quo fuit consul quinquies et hanc victoriam peperit, egit etiam triumphum, hoc est sequenti anno post tot millia Cimbrorum caesa: unde Fux., Peta., locant haec circa annum 12 Cyziceni; Mar. circa an. 11; Lo. et excusi circa an. 13; Pi. circa an. 14; Vi., O., circa an. 16; sed sequendi excusi propter praecedentem rationem.

(Ibid.) Thraces a Romanis, etc. Confectum bellum an. 14 Cyziceni narrant Lo., Fa. et excusi; non ita caeteri, ut Fux. et Peta., qui an. 13; Pi. 3 Vatic., 0964A qui an. 16; O., Vi., quatuor Vaticani et Mar., qui an. 17. Situm confirmat Julius Obsequens, dum tradit Thraces subactos in Macedonia coss. Mario et Flacco, si Fastis Onuphrii adhibenda sit fides, qui comparant cum anno 1 olymp. 170. Quia tamen Eusebius potuit aliter sentire in collatione consulum cum olympiadibus, et vulgati uno tantum anno differunt ab Onuphrio, nil fuit innovandum. Quo autem duce seu imperatore haec victoria contigerit, doceant docti, nihil enim usquam reperi.

(Ibid.) Bellum servile. Locus foede depravatus, sed feliciter restitutus ex L., V., Va., O., Vi., P., Ven., Lut., H., et ex praecedentibus, ubi prioris belli servilis fit mentio, et ex consequentibus, ubi Aquilius dicitur hoc bellum servile compescuisse, pro bellum civile, ut olim in impressis et aliis mss. Adde quod nulla exstet memoria apud veteres belli civilis circa haec tempora.

(Ibid.) Rursum in Sicilia bel. ser. consurgit. Post haec consequenter adjectum est in L. quod Aquilius 0964B compescuit; sed frustra cum paucis lineis interjectis idem legatur in omnibus exemplaribus. Porro hoc secundum bellum servile renatum susceptum docent aliqui codices an. 14 Cyziceni seu anno 2 Olympiad. 170; sic enim Lo., Fa., Mar.; et alii an. 13, ut Fux., Peta.; alii an. 17, ut Pi. et editi; alii 18 anno, ut Vi., O.; cui potius adhaerendum, vix potest colligi ex aliis scriptoribus. Obsequens scribit fugitivos in Sicilia praeliis trucidatos Mario VI et Valerio coss. id est, ut notant Fasti Onuphrii, anno 1 olymp. 170, quod est antiquius uno anno.

(Ibid.) Expulso de regno Ptolemaeo, etc. Differunt uno anno membranacei inter se: cum alii assignent anno 14 Cyziceni, ut Pi., Lo., Vi., O., quos maluimus sequi, quia sensus est purior, et ita judicat Ducaeus in Clementem; alii an. 15, ut Peta., Fux., Fa., Mar. et impressi.

(523, IV) In Cyprum secedente. His adjungitur in V. ipsa regnavit, sed inepte. Nam sensus est Ptolomaeum, 0964C qui et Alexander appellatur, regnasse post expulsum Physconem. Antea in quatuor Vaticanis et in vulgatis erant adjecta haec, regressus deinde de fuga regnum obtinuit, quia Alexandrum, qui ante eum fuerat, ob interfectionem matris cives pepulerant, sed ea reposuimus ad suum primaevum situm sub olympiade 173, post illa ejectus an. 8, juxta L., M., A., Lo., tres Vatic., O., Vi., Peta., Fre., Fux., Vincen.: et ipsa verba satis prae se ferunt fuisse vitiose transposita in hunc locum, ut jam olim observarat pius et eruditus Ducaeus in Collectaneis in Clementem Alexand. ex duobus mss.

(Ibid.) Aquilius in Sicilia, etc. Quemadmodum ista varie leguntur, ita varie collocantur; sic enim habent O., Vi., et Pi.: Rursum in Sicilia bellum servile consurgit, quod Aquilinus compescuit; Fa. quoque et Lo. volunt concurrere cum an. 16 Cyziceni, seu 4 olymp. 170, quibus se adjungunt comites impressi, Pi. Mar. Fux. Peta. an. 17. O. Vi. an. 18. vulgares propius accedunt ad Fastos Onuphrii qui consulatum Aquilii 0964D constituunt ad an. 4. olymp. 169. Porro quomodo servi fuerint debellati ab Aquilio consule, vide Appianum, Florum, Ciceron. in Verrem, de Oratore, et pro Flacco, Epitomem Livii et Obsequentem.

(Ibid.) Ptolemaeus rex Cyrenaeorum moriens, etc. Rex Cyrene moriens Peta., O., Vi.: Cyreneorum rex Cyrene moriens Fux, Fa., Pi., ne quid dicam de Lo., ubi rex Cyrenem oriens; nullus enim est qui mendum non videat irrepsisse ex foeda transpositione litterae m, ex voce moriens. Additur in solo Fux.: Cui Appionis cognomen erat. Quod etiam constat ex Epitome Livii, Ruffo et Eutropio lib. VI, licet hic posterius assignet; sed auctor sequitur Justinum qui lib. XXIX haec ascribit regno Ptolemaei, qui et Alexander Obsequens, coss. Domitio et Cassio, quem sequuntur Cassiodorus et Marianus, quorum hic coss. hos constituit anno 2 hujus Alexandri et Urbis 666. Sed rectius Fasti Onuphrii qui ad an. Urbis 657 et an. 1 0965A olymp. 171, sicut auctor collocat, licet non idem omnes codices doceant. Nam Lo., Mar., an. 16 Cyziceni observant; Peta., Pi., Fa., an., 17, seu 1 olymp. 171, cum quibus coeunt vulgati; Fux., Vi., O., an. 18.

(Ibid.) Reliquit haeredes. In Fux. additur regni sui.

(Ibid.) Seleucus ab Antiocho, etc. Exhibentur ista in variis aereolis, ut Pi. in ea cui appingitur 16 annus Cyziceni; Lo., Fa., O., Vi. et editiones, cui an. 17; Fux., Peta., Mar., cui an. 18.

(Ibid.) Titus Lucretius. Ascribunt haec an. 18 Cyziceni regis Syriae, quod impressis est in usu; Fux. Peta. Pi. Mar. an. 1. Philippi; O., Vi., an. 13. Cui potius credendum, difficile est dictu, cum nullus veterum, quod sciam, meminerit ortus Lucretii.

(525, IV.) Anno aetatis 44. Magnus et constans consensus A., L., Pi., O., Vi., M., V., S., Va., Fa., Lo., Mar., Fux., Peta. nos movit ut restitueremus 44 pro 43, ut olim, vel 47, ut in P. Mar.

(Ibid.) Antiochus in Parthos, etc. Numerantur isthaec in Pi. et editis circa an. 1 Philippi; in Lo., Fa., 0965B O., Vi., Peta., Fux., Mar., circa an. 2. Utrumque potest ferri, cum prima pars quae pertinet ad Antiochum conveniat anno 1 Philippi successoris Antiochi; secunda, quae spectat ad Philippum, pertineat ad an. 2 et ultimum.

(Ibid.) Bellum adversum Romanos, etc. Aggregantur ista in nonnullis anno 7 Ptolemaei, seu 1 olymp. 172. Sic in Lo., Fa., Mar., una cum impressis; in Pi. an 8; in Fux. et Peta. an. 9; in O., Vi. deest. Velleius, Florus, Obsequens, Orosius, Appianus, Plinius, Asconius, Fasti Onuphrii et Capitolini initium hujus belli conferunt in annum consulatus Marci Philippi et Julii Caesaris, quem ipsi fasti comparant cum anno 2 olymp. 172, itaque uno anno serius quam vulgatus situs, quod dissidium est leve, ut alias ex Dionysio diximus. Eutropius reposuit ad an. Urbis 650, et Orosius 659, sed ubique mendum, si credendum est Fastis, qui faciunt annum Urbis 662. Est autem nuncupatum Italicum et Sociale, quia 0965C magna pars Italiae contra parentem Romam consurrexit; Marsicum vero quia initium rebellionis a Marsis profectum fuit.

(Ibid.) Lucius Pomponius, etc., Attellanarum. Attellanorum L., Pi.; Atellanarum per unicum t, O., Vi., ut apud Tacitum et bonos auctores; Acellanarum Vincen. tom. 1. Statellinarum Mar., littera prima S sumpta ex ultima praecedentis vocabuli; Catillanorum Fre.; sed quam foede in his tribus! Hunc vero Lucium sic commendat Pavercul. lib. II, ut dicat fuisse sensibus celebrem, verbis rudem, et novitate inventi operis commendabilem. Attellanae autem idem sunt Latinis, quod satirae Graecis ab Attella Oscorum civitate, ubi primum frequentari coepit hoc genus fabulae mimicae et satiricae. Porro Pi. haec designat ad an. 2 Ptolemaei; Lo., Fa. et impressi, ad an. 8: O., Vi., Mar., ad an. 9; Fux. et Peta. ad an. 10; sed parum interest de anno, neque enim uno tantum anno claruit.

(Ibid.) Alexander matrem interemit. Desunt in A., L. 0965D M., P., Va., Lo., Pi., O., Vi., Fa., Peta.; sed rei veritas satis ex sequentibus liquido demonstratur, et ex Justino lib. 39; in Fux. Alexander matrem suam occidit.

(527, III) Ejectus anno 8. Regressus de fuga regnum obtinuit, quia Alexandrum qui ante eum fuerat, ob interfectionem matris cives pepulerant. Haec restituimus in hunc locum ex A., L., M., P., Vi., O., Pi., Lo., Peta., Fux., et ipse sensus ad id nos coegit, ut jam diximus.

(527, IV.) Olympias 173. Hactenus usque ad hanc olympiadem pares fuerant in serie Alexandrinorum et Judaeorum vulgares libri, et omnes membranacei, ut scilicet annus 1 olympiad. 172, et annus 7 Alexandrinorum, seu Ptolemaei qui et Alexander, et 12 Judaeorum seu Jannei, mutuo sese contuerentur. Deinceps differunt L., Pi., O., et Vi., anno uno, cujus rei non alia assignanda ratio, quam quod vulgari et alii huic Ptolemaeo qui et Alexander, dederint 10 0966A annos, ut decet, tam in contextu, quam in serie, cum illi quatuor tribuant tantum 9 annos. Hinc fit ut in illis libris anni 1, 2, 3, etc., sequentis Ptolemaei qui a matre ejectus, cohaereant cum an. 15, 16, 17, etc., Jannei, atque annus 1 olymp. 173 incurrat in an. 2 illius Ptolemaei seu Alexandrinorum, et in an. 16 Jannei seu Judaeorum. At in aliis illae notae 1, 2, 3, etc., coincidunt cum anno 16, 17, 18, Jannei, et annus primus olympiadis 173 in an. I illius Ptolemaei et 16 Jannei. Dissidium hoc seu differentia unius anni praecurrentis in annis olympiadum comparandis cum annis regum et imperatorum, usque ad calcem libri perseverat: ubi enim semel ab illis quatuor codicibus aberratum est, ut annum unum de decennio ab Eusebio illi Alexandro assignato demerent, contigit ut anni reliquorum regum tam Alexandrinorum, quam eorum qui ab illis seu eorum columna et serie quodammodo pendent, loco sint moti, superioresque sint uno anno olympiadis quam par fuerat. Hinc non mirum si annus 1 Julii Caesaris, qui erat comparandus 0966B cum anno 1 olymp. 183, ut jam auctor praescripsit pag. 119, in illis reperiatur anno 4 olymp. 182. Nam quia primus ille annus debebat objici anno 3 Cleopatrae, cum ille annus 3 anteent uno anno olympiadis citius quam expediebat, et ita reperiatur ad annum 4 olymp. 182, hinc factum est ut ille annus primus Caesaris in illis habeatur ad eumdem an. 4 olymp. 182. Hinc etiam non mirum si in illis quatuor, annus 1 Domini et 42 Augusti objiciantur anno 2 olymp. 184, qui 3 ejusdem olymp. ascribi debuerat, et sic de aliis. Nam fonte corrupto inficiuntur rivuli.

(Ibid.) Memoria teneo pueris nobis primum. Sic ex Lo., V., Va., O., Vi., Pi., Fa., Peta., Fre., Fux., Vincen., Idac., et ex Loaisa in Chronicum Isidori citante hunc locum Eusebii ex manuscripto codice, atque etiam ex Suetonio, pro memoria teneo primum; et ita habetur in epist. ad M. Ticinnium, referente ipso Suetonio lib. de Grammaticis et Rhetoribus. 0966C Hinc castiga Mar., ubi prius pro pueris.

(Ibid.) Ptotium quemdam. In V., Va., Fa., Plotinum quemdam habetur. Eadem varietas lectionis apud Senecam idem referentem ex Cicerone, quod hic auctor; quo loco Pincianus reposuit Plotium pro Plotinum. De eo vide Suetonium, et Quintilianum lib. II, cap. 4; lib. XI, cap. final. Verum opponitur tota haec periodus varie. Nam in Lo. circa annum 15 Jannei; in Pi. circa an. 19; in O., Vi., circa an. 20; in Fux., impressis ac Mar., circa an. 16.

(Ibid.) Caius Valerius, etc. Annumerantur ista in Fa., Lo., Mar. et impressis, an. 2 Ptolemaei; in Pi. an. 4; in O., Vi., an. 5.

(Ibid.) Catullus scriptor Lyricus. Adjecimus scriptor, ex A., M., V., P., Va., Peta., Fux., Lo., Pi., Mar., Vincen.

(Ibid.) Crispus scriptor Historicus. Eadem ratione et ex iisdem mss. hic adjunximus scriptor: praeterea aggregantur ista in Lo. quidem, Fa., Fux., Peta., an. 3 Ptolemaei, quibus adjungendi impressi et Mar., 0966D in Pi. an. 5; in Vi., O., an. 6.

(Ibid.) Sylla Athenienses vastat. Haec sita sunt in Peta., Mar. et vulgatis, ad an. 3 olymp. 173; in Lo., Fux., Fa., ad an. 4; in Vi. ad olymp. 174. Velleius haec tribuit consulatui Cornelii Cinnae XI et Marii VII, quem Fasti Onuphrii et alii constituunt ad eumdem annum 3 olymp. 173. Optime ergo vulgares.

(Ibid.) Descriptione, etc., 463 millia. 464 millia L., Pi., Fux., O., Vi.; 462 millia M.; 400 millia S., 414 millia Fa.; 364 millia Peta. Marianus sequitur vulgatam. At haec consistunt in Lo., Fux., Peta., Fa. et impressis, circa an. 4 Ptolemaei; in Vi., O., Pi., circa an. 6 ejusdem. Vulgati propius respondent Fastis Capitolinis, in quibus apponuntur censores Philippus et Perpenna ad annum Urbis 667, qui concurrit cum anno Abrahae 1931 et Ptolemaei 3. De his censoribus Cicero saepe, Plinius, et Valerius.

(Ibid.) Templum tertio apud Delphos, etc. apud 0967A Delios A., minus germane. Jam vero incendia haec duo eodem anno contigisse testantur libri, varie tamen notatur. Nam in O., Vi., ascribuntur an. 4 Ptolemaei; in Lo., Pi., Peta., Fa., Mar. et impressis, an. 5; in Fux. an. 6, qui propius accedit ad sententiam Taciti, qui libro XIX Capitolii incendium ascribit consulatui Scipionis et Norbani; quem Fasti Onuphrii collocant ad an. 2 olymp. 174, cum quo concurrit ille annus 6 Ptolemaei.

(Ibid.) A Thracibus. Desideratur in L., tribus Vatic., sed mendose.

(Ibid.) Janneus plurimas civitates capit. Loci hujus turpificati deformitas magnam offensionem erat paritura, ni castigatione esset sublata, cum pro Janneus haberetur L. Ennius; sed succurrerunt nobis A., M., P., Pi., L., tres Vati., quibus favent O., Vi., ubi Jamneus: nec longe absunt Fa. et quatuor Vaticani, in quibus L. Anneus; deformius quod in Lo. Lucius Annaus, et in Mar. L. Annius: praesidio sunt castigationi nostrae Peta., ubi Lanneus, L. pro J, et 0967B Fux. in quo L. Anneus plurimas civitates capit Syriae rex Judaeorum, et Joseph. lib. I de Bello Judaico cap. 3, et lib. XIII Antiqu. cap. 19, dum tradit, Alexandrum, quem prius dixerat vocari Janneum, subjecisse sibi omnes civitates maritimas. Unde Pi. ista collocat sub columna Judaeorum, et non permiste cum rebus Romanorum, ut intelligamus non de duce aliquo Romanorum, ut prae se ferunt nomina illa Lucius Ennius, sed de duce Judaeorum Janneo, cujus annos per seriem deduxit in columna Judaeorum. Ad extremum nihil tale habetur apud ullum auctorem de L. Ennio. Porro de sede horum dissentiunt nonnihil codices. Nam Pi. opponit anno 23 Jannei; O., Vi., an. 25; Lo., Fux., Peta., Fa., Mar. et impressi anno 21 ejusdem, a quibus nefas duxi recedere.

(Ibid.) Cicero Quintium defendit 26 anno aetatis suae. Vitiosa erat hujus loci interpunctio, sed feliciter restituimus ope L., A., Peta., Pi., Fa., O., Vi., M., Lo., Fux., Mar., cum antea illa verba 26 anno aetatis suae 0967C praecederent Cicero, etc. et ad Ennium, seu Annaeum, referrentur, ut L. Ennius plurimas civitates capit 26 anno aetatis. Adjectum vero est suae ex iisdem exemplaribus, Mar. et Vincen. tom. I. Hic autem paragraphus in editionibus et apud Mar. obtinuerat locum circa an. 2 olympiadis 174, seu an. 6 Ptolemaei, quemadmodum in Peta., Fux., Lo., Fa., nobis tamen movendus visus est ad an. 4 ejusdem olympiadis, tum quia ita voluerunt Pi., O., Vi., tum quia ita dictat ratio: cum primus annus nativitatis Ciceronis incidat, ut superius a nobis demonstratum est, in an. 3 olymp. 168. Denique certum ex Gellio, lib. XV, cap. 28, Ciceronem hanc causam pro Quinto egisse Tullio Decula et Dolobella coss., id est, ut constat ex Fastis Onuphrii, eodem anno 4 olymp. 174. Si tamen minus fideliter hoc servaverit corrector, illi tribuito.

(Ibid.) Publius Terentius Varro vico Atace, etc. Attace Lo., Fa.; Actiate Mar.; sed vulgata orthographia est aliorum mss. Strabonis, Melae, et aliorum. Ac ne quid praeteream, computant hunc paragraphum per 0967D annos varios codices: O., Vi., per an. 6 Ptolemaei; Lo., Fux., Peta., Fa., impressi et Mar. per an. 7, Pi. per an. 8. Cui potius adhaereas, aliunde non constat.

(529, IV.) Vultacilius Plotus. Rectius ex fide Au., M., V., S., Fa., Va., Lo., Ven., Lut., quam olim in editionibus Basil. et Sonnia. Vacilius; vel Vultatius, ut in A.; vel Acilius, ut in L.: vel Volcatius, ut in Mar.; vel Vulcacilius, ut in Peta., Fux.; in margine edit. Basil. et Sonni. appositum est Octacilius Piletus. Credo quia Sueton. lib. de claris Rhetoribus meminit Lucii Otacilii Piliti, ubi Achilles Statius legit Octacilius, et annotat in manuscripto legi Pilutus: Vinetus scribit Lucius Octacilius Pilujus; affinis est lectioni nostrae ea quae habetur apud Idac. Voltacilius.

(Ibid.) Scholam Romae. Interponitur primus in Au., sic et apud Vincen. tom. I. Sed obstant praecedentia 0968A de Plotio Gallo qui dicitur primus, nisi intelligas quod primus fuerit inter libertinos, ut scribit Suetonius de claris Rhetoribus. Caeterum describuntur haec in serie solita, in Pi. quidem et impressis ex adverso anno 1 Ptolemaei Dionysii; in O., Vi., an. 2; in Lo., Fux., Peta., Fa., Mar., an. 8 Ptolemaei ejecti, seu an. 13 Jannei.

(Ibid.) Sylla Romam obtinuit, et post biennium moritur. In O., V., Lo., respondent haec an. 7 Ptolemaei expulsi; in Pi., Fux., Peta., Fa., Mar. et vulgatis, an. 1 Ptolemaei Dionysii, seu 1 olymp. 175; vulgati vero optime, si verum est Syllam obiisse anno 3 olymp. 175, seu coss. Lepido et Catullo, ut constat ex Appiano lib. I de Bello civili, Floro, Plutarcho, et Fastis Onuphrii. Dicitur autem Sylla Romam occupasse, quia primus dictator potestate abusus est, quae per centum et viginti annos fuerat intermissa, adeo ut quem vellet civium impune posset occidere, ex lege quam Flaccus interrex tulerat (cujus meminit Cicero orat. contra Rullum, 0968B lib. IX, epist. ad Att., et lib. I de Legibus), et more regio supra consules sederet. Ipse etiam invenit tabulam, et (ut loquitur Velleius) exemplum proscriptionis.

(Ibid.) Roscio contra Chrysogonum, etc. Non ita facile haec annorum notatione distinguere, cum in Lo., Pi., Fa., Mar. et impressis appingantur ad 1 an. Ptolem. Dionysii, in O., Vi., Fux., Peta., ad an. 2. Sed impressi sunt praeferendi, quia ille annus primus Ptolemaei, est annus 27 Ciceronis, quo anno Pedianus vult Ciceronem habuisse orationem pro Roscio, et ita situs vulgatus confirmat ea quae diximus, dum ageremus de orat. pro Quintio.

(Ibid.) Secedit. Cedi Lo., contendit Fa.

(Ibid.) Pompeius gloriosissime, etc. Revocant ista ad annum 2 Ptolemaei, seu 2 olymp. 175, Lo., Fa., et impressi; ad 3 Ptolem. an. Pi., Fux., Peta., Mar.; ad an. 5, Vi., O., Fasti Capitolini conjiciunt hunc triumphum ex Africa in an. Urbis 673, et illum ut 0968C extraordinarium valde extollunt Plinius lib. VII, Eutropius lib. V, Plutarch. in Pompeio, Cicero orat. pro L. Manil.

(Ibid.) Lepidus publicus hostis judicatur. Apponuntur circa eumdem annum 2 Ptolemaei, et 2 olympiad. 175, in impressis; in Vi., O., an. 2 Ptolem. et 1 olymp. 175; at in Lo., Fux., Peta., Fa., Mar., circa an. 3 Ptolem. et 3 olymp. 175, et hunc veriorem judicarim; notum enim ex Floro, lib. III, cap. ultimo, Lepidum consulem collegam Catulli bellum contra Urbem suscepisse, sed cum pulsus fugatusque esset, hostis a senatu judicatus est. Nec a Floro dissident Appianus lib. I Bell. civil. Orosius lib. V, cap. 22, Plutarch. in Pompeio, Eutrop. lib. VI, Epitome Livii lib. XC. At consulatus Lepidi in Fastis Onuphrii opponitur eidem an. 8 olymp. 175 et Urbis 675. Nam licet apud Plinium lib. XXXVI cap. 6, sit anno Urbis 666, non dubito quin mendose scriptum sit pro 675, quia ipse inchoatus ab an. 1 olymp. 7, ut facit auctor, concurrit cum illo an. 3 olymp. 175. 0968D Advertendum praeterea hoc eodem consulatu corpus Syllae in Urbem illatum, et in Campo Martio sepultum, et sic biennium illud de quo superiori versiculo auctor, belle cum hoc anno 3 concurrit.

(Ibid.) T. Quintius Atta. T. Quinticius Atta, Lo., Fux.; Titus Quintus Atta Vi., O.; Titus Quintius Acta Ven., Lut.; Titus Quintus Vincen. tom. I Specul.; apud Mar. praetermissa vox Atta. Jam vero notanda sint isthaec an. 3 Ptolemaei jure quis dubitet, licet ita probetur Lo. et impressis. Nam Pi., Fux., Peta., Fa., Mar., ad an. 4: Vi., O., ad an. 5 revocant.

(Ibid.) Bellum Gladiatorum in Campania. Celebre bellum, sed celebrius, si certus, quo gestum sit, teneretur annus. Vi., O., annumerant 4 an. Ptolemaei; Lo., Pi., Fa. et cusi an. 5, seu 1 olymp. 176; Fux., Mar., an. 6; Peta. an. 7. Eutropius, lib. VI, auctor est hoc bellum suscitatum anno Urbis 678 (qui incidit, numerando ab an. 4 olymp. 6, in an. 5 Ptolemaei) 0969A et triennio finitum: cui proxime accedit Appianus lib. II de Bel. civil., in fine, dum tradit hoc bellum confectum anno ferme 60 ab obitu Tiberii Gracchi (qui contigit anno Urbis 620), itaque anno 679, sicuti Orosius, lib. V cap. 24, confert in eumdem an. Urb. 679, qui firmat vulgatum situm, cum sit tertius annus ab illo. Florus lib. III cap. 20, vocat hoc bellum Spartacium cum Plutarcho, ob ducem Spartacum, cum Ciceroni orat. pro L. Manil. dicatur servile, et Caesari lib. I de Bell. Gal., servilis tumultus.

(Ibid.) Lucius Lucullus primus imperator appellatus est, etc. Idem praestandum hic quod mathematicis, qui cum ea quae in terra observantur, velint distinguere, corporum coelestium circulos, parallelos, et id genus adsciscunt: ita nobis cum indicandum quo tandem anno haec gesta sint a Lucullo, accersenda regis alicujus vicini nota: hinc O., V., notant ad an. 3 Ptolemaei Dionysii; Pi. ad an. 5; Lo., Peta., Fa., Mar. et cusi, ad an. 7, seu 3 olymp. 176, et hi 0969B veritati magis accedunt. Nam constat non solum ex Fastis, sed etiam ex ipso Plutarcho, consulatum L. Luculli accidisse circa olymp. 176, quo coeptum est bellum Mithridaticum, contra Mithridatem regem Ponti, et Tigranem regem Armeniae, quod duravit per aliquot annos. Orosius et Eutropius volunt per an. 40, alii 30, alii 36, et in eo bello L. Lucullus cepit illas urbes de quibus auctor, ut testantur Appianus, Plutarchus, Dio, et alii. Caeterum de triplici usu ac significatione hujus appellationis imperatoris apud Romanos, vide quae accuratissimus Casaubonus animadvertit in l. I Suetonii p. 53; hoc loco sumitur pro victore, et qui numerum hostium occiderat a lege definitum. Quod autem auctor scribit hunc titulum primum Lucullo tributum, proprium est illi, cum ex aliis scriptoribus constet antea multos dictos imperatores, prout quisque ductu suo et suis auspiciis feliciter hostem vicerat: illum titulum Augustus sibi soli seposuit, et deinceps paucis 0969C concessum. At post Tiberium nulli subditorum, sed soli imperatori fuit servatum.

(Ibid.) Pompeius universam Hiberiam subjugavit. Applicarunt ista ad an. 8 Ptolemaei Dionysii, seu 4 olymp. 176, Lo., Fa., Fux., Peta. et editiones. At O., Vi., P., ad an. 9. Vulgaris situs firmatur auctoritate Epitomes Livii, dum indicat Sertorium, qui occupabat Hispanias, occisum, Cassio et Terentio coss., quos Fasti Onuphrii collocant ad eumdem an. 4 olymp. 176; et ait Appianus l. I: Belli Hispaniensis idem, qui vitae Sertorii finis fuit. Cur autem non retinuerimus veterem orthographiam in voce Hiberiam, disces ex iis quae supra notavimus.

(Ibid.) De Bessis. De Vessis V., Va., Lo.; de Persis O., Vi., sed primum retinendum ex aliis exemplar. et Mar. Stephano, de Urbibus, Βεσσοὶ; Eutropio l. VI: M. Lucullus Bessis primus Romanorum intulit bellum; et Orosius l. VI c. 3: Totam, inquit, Bessorum gentem Lucullus in deditionem recepit. Nam certum est ex Cicerone, Plutarcho, Floro, Appiano, et aliis, Lucium 0969D Lucullum gessisse bellum Mitridaticum, et Marcum Lucullum fratrem Macedonicum, et de Bessis triumphasse; sed quis non de Bessis seu Besis populis Macedoniae ex historiographis et geographis? Ad haec in situ his assignando progrediuntur gradatim codices. Nam O., V., Pi., circa an. 7 Ptolemaei, seu 3 olymp. 176; Lo. et excusi circa an. 8; Fa., Fux., circa an. 9; Peta., circa an. 10. Fasti Capitolini referunt hunc triumphum ad an. Urb. 682, qui coincidit cum illo an. 8 Ptolemaei, si juxta Varronem incipias numerare illos annos ab an. 3 olymp. 66. Optime ergo vulgati.

(Ibid.) Triumphavit capta Cabile, etc., usque urbibus. Locus erat valde corruptus et perturbatus; at difficultas non solum levatur, sed tollitur sola verborum copula seu interpunctione, ut tota sententia ad Lucullum referatur et nihil ad Crassum. Nam constat Cabilem seu Cabilam esse urbem Thraciae, 0970A seu Bessorum; et certum est ex Floro, Orosio, Eutropio l. VI, et aliis, Lucullum cepisse Cabilem, Tomos, et caeteras urbes, nec tale usquam legitur de Crasso; neque tamen destituti sumus manuscriptis. Nam ita sunt disposita in L., P., O., Pi., A., Vi., Lo., septem Vaticanis, Peta., Fux., Mar., licet in hoc legatur M. Licinus pro M. Lucullus, cum prius ista, capta Cabile et Tomis et caeteris vicinis urbibus, essent sejuncta ab illa periodo, M. Lucullus de Bessis triumphavit, et efficerent initium hujus sequentis sententiae, Crassus triumphavit, ac si ipse Crassus expugnasset Cabilem et caeteras urbes.

(Ibid.) Cabile. Cabyle A., Fux., ut etiam apud Florum; Chalybe L.; Challybe Pi.; Chalibe O., Vi., sed mendose, ut patet ex superiori nota.

(Ibid.) Vicinis urbibus. Universis urbibus V., Va., Mar., sed minus pure.

(531, IV.) Crassus quoque triumphavit. Adjecimus vocem quoque, ut planior esset sensus, secuti L., Pi., O., Vi., et distinximus a praecedentibus, ut ante monuimus. 0970B Porro de sede horum duorum vel trium verborum libri non admodum dissident. Nam O., Vi., an. 7 Dionysii seu 3 olymp. 176; Pi. an. 4; Lo., Fa., septem Vatic. et impressi, assignant an. 1 olymp. 177; Fux., Peta., Mar., an. 2 ejusdem, seu 10 Dionysii: sicut etiam facit Marianus, qui explicat hunc triumphum fuisse ob victos Gladiatores, seu fugitivos, quod etiam asserunt Plutarchus, Cicero pro lege Manilia et in Pisonem, Athenaeus l. VI c. 7, Appianus lib. de Bel. civil., Gellius l. IX c. VI, Plin. l. XV c. 29, Fasti Capitolini et alii. Plutarchus tamen ubi Crassi reditum in Urbem Gladiatoribus devictis refert, ait eum non sustinuisse petere triumphum, indignum existimans triumphare de servis, sed ingressum ovantem. Lapides Capitolini collocant ad eumdem annum Urb. 682, quo superiorum triumphum L. Luculli.

(Ibid.) Virgilius. Vergilius L., Peta., et 3 mss. Fab., Gellius, Plin. l. V Epist., et de illustribus Grammaticis, 0970C Seneca passim, Victor in Epitome; priorem tamen orthographiam sequuntur Hieronymus, Augustinus, et litteratorum vulgus: nihilominus video utrumque in usu apud bonos auctores. Nam qui dictum putant a virendo vel a virga laurea probant Virgilius; qui a verendo, unde dictus est Parthenias, vel a Vergilius stellis, Vergilius: quanti autem sit momenti scribere per e vel per i, disce ex Politiano epist. 2 et 3 l. V, et Miscellaneorum cap. 77, Joseph. Castalione et Pierio in annotationibus in Virgilium, Rhodign. l. VII c. 4, Sebastin. Corrad. in I Aeneid., Frischlin. proleg. c. 1. De horum autem situ constantius aliquantulum codices. Nam Lo., Fa., Vi., Pi., O., septem Vaticani, Mar. et excusi, ad an. 10 Ptolemaei, seu 2 olymp. 177, reposuere. Dissident Fux. et Peta., qui ad an. 11, iique nobis prae caeteris probantur, cum Fasti Onuphrii testentur Pompeium et Crassum gessisse consulatum an. 3 olymp. 177 et Urb. 683, qui concurrit cum anno Abrahae 1947, et qui est idem cum illo an. 3 olymp. 177. Immo etiam 0970D Photius in Bibliotheca, p. 146, postquam dixit se legisse Chronica Phlegontis, quae initium sumunt a prima olympiade usque ad tempora Hadriani imperatoris, et legendo se progressum usque ad olymp. 177, tum addit anno 3 illius olymp. 177 censa fuisse nongenta et dena millia Romanorum, eodemque anno Virgilium Maronem poetam natum fuise idibus Octobris. Ex hoc autem consulatu Pompeii, quo Virgilius dicitur natus, intelliges quo sensu Appianus scribat Pompeium natum 34 annos cum consulatum suscepit. Nam si numeres ab an. 4 olymp. 168, et a 29 Septembris, quo nascitur, usque ad primum Januarii illius anni Romani, quo coepit 3 olympiad. 177 circa solstitium aestivum, reperies annos 34 completos, et menses 3.

(Ibid.) Et Crasso coss. Additum in Fux. et Al. Idibus Octob., sicut etiam habet Donatus in Vita Virgilii, et Photius, ut dixi.

0971A (Ibid.) M. Portius Cato, etc. In Pi. Porcius, ut apud Aemilium, Plutarchum, Fastos, et alios plerosque: quod firmatur auctoritate Varronis l. II de Rust. scribentis multa haberi nomina hominum a pecoribus, ut a verre Porcius; unde eruditissimus vir Nicol. Faber indicat hanc scripturam puriorem, ut Vinicius et similes per c. Video tamen bonos auctores uti etiam altera, sicut etiam habent alii mss. et Mar. Haec autem collocant circa an. 9, Ptolemaei O., Vi.; circa an. 11, Lo., Pi.; circa an. 12, Fa., Peta., Fux., septem Vatic. et vulgares. Nihilominus cum non agatur de certo anno, cum pluribus annis claruerit, minus attendenda est levis haec differentia.

(Ibid.) Antiochia Syriae capta a Romanis. Olim legebatur Antiochia et Syria capta a Romanis, sed correximus ex fide A., Au., L., Vi., O., Peta., Fux., M., P., Pi., Mar., quibus prope accedit Lo., licet in eo mendose legatur Antiochae Syria; et ratio videtur id postulare, cum ipsa regio Syriae non venerit in ditionem Romanorum per Pompeium victa, nisi quatuor 0971B aut quinque annis post Antiochiam illius metropolim subactam. Syria, ait Velleius l. II, tum primum in potestatem populi Romani redacta est, et facta stipendiaria, quod accidit finito bello Mithridatico, Cicerone et Antonio coss., ut docent Orosius, Eutropius, Appianus, Plutarchus, et alii. Haec autem connumerantur an. 12 Ptolemaei in Vi., O. et impressis; at in Lo., Fa., Peta., Fux., Mar., an. 13.

(Ibid.) Creticum bellum ortum. Pro ortum in Lo., Mar., Pa., motum, sed vulgata est aliorum exemplarium et Eutropii, et sensus eodem recidit. Ad haec minus belle consentiunt de bello hoc codices, cum alii sedem ejus ponant ex adverso an. 12 Ptolemaei, ut O., Vi., Pi., seu ann. 3 olymp. 177; alii an. 13 ejusdem et ann. 1 olymp. 178, ut impressi, ad imitationem Lo., Fa., Peta., Fux., septem Vatic. et Mar., quos sequimur. Nam ex Fastis Onuphrii et Sigonii constat hoc bellum (quod triennio confectum est) ortum an. 1 olymp. 178 et Urb. 785, qui in eumdem 0971C annum optime congruit, licet Dio in sequentem annum seponat. De hoc bello vide plura apud Florum, Eutropium, Plutarchum, Velleium, Dionem.

(Ibid.) Lucus Daphnensium juxta Antiochiam a Pompeio Apollini consecratur. Quid mirum si coeant hic tam schedae veteres quam editiones, ut 13 anno Ptolemaei ascribant? Sic enim Lo., Fa., Vi., O., Pi., Peta., Fux., septem Vaticani, Mar. et impressi, Rufus, Jornandes, et ipse Hieronymus, l. XIV in Ezech. c. 47, videntur velle hoc factum a Pompeio post subactam Judaeam et foedus cum Persis initum. Hic, inquit Hieronymus, locus (fontis Daphnes) a Cneo Pompeio, qui primus Judaeam Romano subegit imperio, militari manu consitus est, et ab eo juxta fabulam poetarum Daphnes nomen accipit ob lauros et cyparissos, quae arbores in ipso loco frequentissimae sunt. At Rufus: Pompeius Judaea capta rediens apud Antiochiam, Daphnensem lucum, loci delectatus amoenitate et aquarum abundantia, adito nemore, consecravit. Hunc locum latissime describit Strabo l. XVI: Daphne 0971D est ad stadia 40 (ab Antiochia) mediocris vicus et lucus ingens et opacus, fontanis aquis irriguus, in cujus medio est fanum Apollinis et Dianae et asylum, etc. Idem quoque facit Sozom. l. V c. 19, ubi meminit Daphnaei Apollinis, sicuti etiam facit Theodoretus l. III c. 14, Evagrius l. I c. 16. Fuit lucus celebris lauris spectatissimis. Ideo Ausonius, de Urbibus, vocat domum lauri, unde etiam nomen accepit; nam Λάφνη Graecis idem est ac laurus. Cupressis quoque, teste titulo de cupressis ex luco Daphnes . . . . non excidendis l. XI codic. Ejusdem luci meminerunt Arrianus, Claudianus, Procopius lib. II de Bell. Pers., Ammian. l. XIX, et alii.

(Ibid.) Judaei Romanorum, etc. Haec alii an. 13 Ptolemaei, seu 1 olymp. 178, referunt, ut Fa., Peta., Fux. et editi; alii an. 14, ut Lo.; alii an. 15, ut Vi., Pi., O.

(Ibid.) Per Pompeium. Non habent haec membranae 0972A Pi., Lo., Fa., Peta., Fux.; ea tamen veritati historiae non adversantur, ut mox sequitur.

(Ibid.) Accedit. Sic ex A., L., Au., M., Peta., Fux., Pi., V., O., Vi., Lo., Mar., Beda, pro accessit; verbum enim sequens adducit hoc ipsum arguit.

(Ibid.) Aristobulus et Hyrcanus, etc., dimicantes. In vulgatis Peta., Lo., Fux., Mar., Fa., haec sunt sita ad an. 2 olymp. 178; in Pi., Vi., O., ad an. 11; sed eorum lapsus manat ex praetermisso an. 10 Ptolemaei, de quo supra. Castigandus est autem Josephus, dum, l. XIV Antiq. c. 1, tribuit initium belli fraterni inter Aristobulum et Hyrcanum, coss. Hortensio et Metello, et olympiad. 183. Nam error in olympiade, pro 178, convincitur ex ipsis consulibus.

(533, IV.) Libya. Retinuimus vulgatam scripturam hoc loco, de qua vide quae diximus circa a. Abrahae 550.

(Ibid.) Libya per testamentum Apionis regis Romanis relicta. Absunt a Pi., L., sed exstant in aliis, ut etiam apud Marianum, et quod praecipuum est, apud Eutropium l. VI, e quo isthaec petita videntur 0972B (ut pleraque alia), quique praecipuas civitates illius regni commemorat Berenicem, Ptolemaida, et Cyrenem. Ac licet propterea eadem videatur institutio, cum ea Ptolemaei, de qua prius actum circa olymp. 171, auctor tamen bona fide assignat circa diversa tempora, propter diversos scriptores a quibus mutuatur. Caeterum hujus rei incertus est annus, cum in quibusdam an. 15 Ptolemaei ascribantur, ut in Peta.; in aliis an. 16, seu 4 olymp. 178, ut in Lo., Fa., Fux., septem Vaticanis, Mar. et vulgatis; in aliis an. 17, ut in Vi., O.; in aliis demum an. 18, ut in Pi. Ex aliis scriptoribus vix certi quidquam colligi potest, nisi quod Eutropius hanc donationem Apionis subjungit statim post bellum Creticum ortum, et ait, illam eo tempore accidisse.

(Ibid.) Horatius Flaccus, etc., nascitur. Aptantur haec varie in variis. Nam in impressis, Lo., Fa., Peta., Fux., Mar., an. 16 Ptolemaei; in Pi., Vi., O., an. 17. Noluimus discedere a vulgatis, quia id exigit 0972C annus obitus Horatii, ut videbis suo loco.

(Ibid.) Apollodorus Pergamenus Graecus orator. Deest orator in L., Pi.; sed est in aliis, ut Fre. et Mar.; et ad quorum distinctionem dictus hic fuerit Pergamenus, vide Pausaniam passim. Caeterum diversa de his lib. pergameni. Nam Pi. indicat ad an. 18 Ptolemaei collocanda; O., V., ad 20; sed Lo., Fa., Peta., Fux., septem Vatic. et impressi, ad an. 17.

(Ibid.) Pompeius captis Hierosolymis tributarios Judaeos facit. Suspicabar pridem ista huc temere vitio librarii comportata, cum quatuor ante annis auctor idem dixerit Judaeos Romanorum per Pompeium vectigales factos, et quia historici omnes non nisi semel expugnata Hierosolyma et Judaeos subactos a Pompeio referunt, immo statim post expugnationem, Judaeos vectigales Romanis redditos: sic enim auctor l. VIII de Demonstr. n. 2, Josephus l. IV de Bello Judaico c. 5, ubi, recitata Hierosolymorum expugnatione, subjungit, Et Pompeius Hierosolymis tributum indicit; et l. XIV Antiq. c. 8: Horum, inquit, malorum 0972D Hyrcanus et Aristobulus auctores fuerunt, cum invicem bella gesserunt. Nam tunc et libertatem deposuimus, et subjecti Romanis sumus, etc.; insuper decem millia talenta pauco tempore Romani nos exegerant. De eodem tributo Cicero orat. pro Flacco, August. XVIII de Civit. c. 45. Nihilominus cum videam omnes libros, etiam Mar., Fre. et Bedam, hoc quoque loco habere; nihil impedit quominus illa superiora, Judaei Romano vectig. per Pompeium, facta dicantur veluti titulus regni Hyrcani, sicut pingitur in omnibus fere exemplaribus, vel sicut insigne quid, ac res praecipua, quae sub Hyrcano contigit, ut simile videri potest de Troja capta sub an. 3 Tautanis, licet illud excidium acciderit sub annum ejus 25. Idem de imperio Assyriorum destructo sub Ariphrone, seu Tespieo: multa alia similia reperies. Hinc satisfacies erudito viro, qui aperti et gravis erroris auctorem accusat, quod hoc loco faciat mentionem de Judaeis tributariis, quod 0973A perinde a subactis Judaeis ad usque Julium Caesarem numeret annos 19. Multa autem sese offerebant quae nobis mutationem situs horum dissuadebant longo usu jam in editis et apud Mar. recepti ad an. 5 Hyrcani, seu an. 2 olymp. 179; ad eam tamen impulere Vi., O., Peta., qui ad an. 4 Hyrcani, et Eusebii auctoritas, qui l. VIII de Demonst. c. 2. refert ex Africano Hierosolyma expugnata an. 1 Olym. 179. Idem confirmant Hegesippus l. II c. 13, et Josephus l. XIV c. 8. Nam hic non solum exprimit illum annum olympiadis, sed etiam consulatum Antonii et Ciceronis qui cum eo anno concurrit; firmatur etiam auctoritate Orosii, dum vult hunc annum esse ab Urbe 689. Nam si illi addas praecedentes ab Abraham 1264, efficies 1953, quos vides incidere in illum annum Hyrcani, et 1 Olymp. 179. Adde testimonium Hegesippi l. II c. 3: Cum Pompeius, inquit, cepit Hierosolymam, Aristobolus jam tertium annum imperitaverat: ita ut tres anni superiores dentur Hyrcano vice annorum Aristobuli, seu eorum quibus 0973B inter se contenderunt. Si fastis Onuphrii et Sigonii fides adhibenda fuisset, mutatio fuerat cohibenda, cum in illis, et consulatus Ciceronis, et Antonii, et expugnatio Hierusalem incurrant in an. 2 olymp. 179 et Urbis 690, quos si annis Abrahae 1264 addideris, reperies 1954, quem vides concurrere cum an. 4 Hyrcani.

(Ibid.) Ea quae de Catilina, usque ad sunt tempore, reposita erant antea in editis ad an. 3 olymp. 179, ut etiam in Lo., Fa., Pi., Fux. et Mar.; at ad an. 4 ejusdem in Vi., O.; inde tamen evocanda censuimus in an. 1 ejusdem olymp., quia, teste Josepho, ut diximus, Hierosolymorum expugnatio per Pompeium et consulatus Ciceronis in eumdem annum concurrunt, et quia auctoribus, Eutropio l. VI, et Orosio l. VI, c., 6, consulatus Ciceronis contigit anno Urbis 689 (nam Dio l. XXXVII ponit an. 791), qui concurrit cum illo an. 1 olymp. 179, juxta auctorem numerando ab an. 1 olymp. 7. Tamen re melius 0973C perspecta putamus Josephum falli potius quam enumerationem consulum, ex qua constat, secundum Fastos Onuphrii et alios, consulatum Ciceronis contigisse an. 2 olymp. 179, atque illum annum propius accedere ad mentem Eusebii. Nam si Augustus natus est, Cicerone consule, ut volunt Suetonius, Velleius et alii, cum ipse Eusebius scribat Augustum mortuum anno aetatis 76, et an. 1 olymp. 198; si computes retrogrado cursu, reperies illum annum 76 incidere in an. 2 olymp. 179. Adde quod si regnavit tantum annos 56, et coepit an. 2 olymp. 184, offendes annum ac fere completum, et Velleius scribit eum adeptum imperium seu consulatum pridie quam viginti annos impleret: cum quo pene consentit Plutarchus.

(Ibid.) Sallustius scribit, hoc gesta sunt tempore. Prostabant antea Sallustius scribit et Livius, hoc gesta, etc., etiam apud Mar., in quibus cum illa, et Livius, mihi semper fuissent suspecta ex inepta connexione duorum cum verbo singularis numeri, confirmarunt 0973D plane Vi., Pi., Fa., O., Fux., Lo., Peta., Fre., licet reperiatur in aliis mss. et apud Marianum, sed in hoc cum verbo scribunt vice scribit; unde perspicis esse antiquum glossema: non quod negem Livium de iisdem scripsisse, nam ejus rei fidem facit hujus Epitome l. II, decad. 11, sed quia praeter praecedentem rationem, auctor statim facit mentionem Livii. At vero puto ignarum librarium ex voce scribit conjecisse legendum Livius, licet ipse de iisdem scribat.

(Ibid.) Cicero in exsilio, etc. Antiqua sedes his reservata ex adverso an. 4 olymp. 179, et an. 20 Dionisii, exemplo omnium codicum et Mar., praeter Pi., ubi ad an. 1. olymp. 180 assignatur. Vi. etiam et O. propulerunt ad an. 2 olymp. 180, licet Plutarchus in Cicerone, Cassiodorus in Chronico, ipse Cicero pro domo, pro Sextio, in Pisonem, in Clodium, in Vatinium, de Aruspicum responsis, referant haec ad consulatum Gabinii et Pisonis, qui fuit quintus post eum 0974A quem gessit ipse Cicero, quemque Onuphriani Fasti reponunt ex adverso an. 3 olymp. 180; aliter enim sentit Auctor in comparandis olympiadibus cum consulibus, quam Onuphrius seu alii recentiores, qui inter se et a veteribus non parum etiam dissident.

(Ibid.) Pompeius imperator appellatus. Pompeius secundus imperator appellatus in Au. et Idac., ut respondeat praecedentibus, ubi Lucius Lucullus dicitur primus. Ad ultimum aggregantur ista ad an. 20 Ptolemaei, in Lo., Fa., et impressis: ad an. 21, in Fux., Pi., Peta., Mar.; ad an. 24, in Vi. O.

(535. IV.) Caesar Lusitaniam subegit. In Pi. et L. exsulat vox Caesar, ita ut de Pompeio viderentur haec intelligenda, quasi ipse Lusitaniam subegerit, et in eum sensum habentur in Lo. et apud Marianum: verum Caesarem Lusitanos subegisse, non autem Pompeium, constat ex Epitome Livii, Dione, Appiano, Plutarcho, et Suetonio; praeterea, quod ad situm attinet, retinuimus consensum exemplarium et Mar. ad an. 8 Hyrcani, seu 1 olympiad. 180, licet 0974B in Pi. esset ad an. 4. olympiad. 179; in Vi., O., ad an. 2 olympiad. 180, quia antiquo situi suffragatur Obsequens, dum ait Lusitanos, Gallaecos devictos a Caesare coss. Metello et Afranio; quos Fasti Onuphrii collocant ad an. 1 olymp. 180. Plutarchus in Caesare et Appianus, lib. II Bell. civil., idem sentiunt cum Obsequente.

(Ibid.) Messala Corvinus. Cum tribus in locis hujus operis nomen hoc occurrat, observandum semper legi cum unico l communi codicum consensu, si excluseris Fa., qui semel geminat; quod et praestant Quintilianus, Seneca, Fasti, Appianus, Suetonius, Tacitus, Cicero, Plinius, Dio, et Mar., qui scribunt cum simplici l. Porro natum hunc volunt aliqui codices an 22 Ptolemaei, ut Lo., Fa., Peta., Fux., Mar. et impressi; alii 23, ut Pi.; alii an. 26, ut Vi., O., quia si hic Messala vixit an. 72, ut dicetur, olymp. 197, nullomodo recedendum est ab editis. Nam in caeteris ille num. 72 minus constaret, ut dicetur postea.

0974C (Ibid.) Livius Patavinus, etc. Idem quod de Corvino, de hoc statuendum; variant enim modo eodem codices, ut qui anno 22 aggregarint Corvinum et Titum Livium, et sic de caeteris; quin et Mar., quo res esset testatior, subjunxit, juxta Eusebium Caesariensem.

(Ibid.) Virgilius Cremonae studiis eruditur. Applicantur haec 23 Ptolemaei in Lo. Fa., Peta., Fux., Mar. et impressis; in Pi., 24; in O., Vi., 28.

(Ibid.) Catullus 30 aetatis suae anno moritur. Concurrisse indicant hujus mortem cum 24 an. Ptolemaei Lo., Fa., Peta., Fux. et impressi; at cum an. 25, Vi., O., Pi.; cum 23, Mar.

(Ibid.) M. Callidius orator clarus, etc. In Pi., Lo., Callidius, ut etiam apud Velleium et Ciceronem; Clodius Mar.; eligito ad quem annum velis ista revocanda. Ex libris enim difficile judicium, cum Lo., Fa., Peta., Fux., Mar. et impressi ad 24 an. Ptolemaei; Pi. ad 25; Vi., O, ad an. 28.

0974D (Ibid.) Caesar Rhenum transiens, Germanos vastat. Si ista ascribenda censeas an. 25 Ptolemaei, seu 1 olymp. 181, favebunt Lo., Fa., Peta., Fux., Mar. et excusi. At adversabuntur Vi., O., Pi., qui ad an. 27. Vulgati propius accedunt ad ipsum Caesarem, lib. 1, Suetonium et Plutarchum in Caesare, Dionem lib. XXXVIII, et Florum lib. III, cap. 10, qui ista referunt ad consulatum Pisonis et Cabinii, quem Fasti Onophrii ad an. 3 olympiad. 180 constituunt.

(Ibid.) Crassus consul, etc., captus. Varie texuntur in his Fasti. Nam Fux., Peta., Mar., annumerant an. 1 olymp. 181; Pi., an. 4; Lo., Fa., et impressi, an. 2, quos sequitur, quia constat ex Fastis Crassum eo anno factum consulem. Adde quod Orosius, lib. VII cap. 13, hoc refert ad an. Urb. 697, qui incidit juxta auctorem in an. 1 olymp. 171, et juxta alios in an. 2. Eutropius lib. VI tradit Crassum collegam Pompeii in consulatu XI, circa Carras interfectum anno Urbis 699, qui incurrit in annum Abrahae 0975A 1963, seu 3 olympiad. 181. Dio et alii referunt ejus caedem in alios consules tribus aut quatuor annis posteriores. De hac re vide Plutarchum in Vita Crassi, et Florum libro III cap. 11.

(Ibid.) Ventidius primus Rom. Parthos superat. Sedes his assignatur in Lo., Fa., Pi., et editionibus, ad an. 27 Ptolemaei, seu, quoad Lo. et Fa., ad an. 3 olymp. 141; in O., Vi., ad. an. 29; in Fux., Peta., Mar., ad an. 26; quo fit ut ingenue agnoscam excidisse auctori quis locus his jure deberetur. Nulla enim harum sedium probanda videtur; immo, si fides adhibenda Dioni, qui lib. XLIII, refert Ventidium vicisse Parthos, coss. Marcio et Sabino, seponenda erant haec longe serius in an. 3 vel 4 olymp. 185. Tamen quia idem Dio, Valerius lib. VI cap. 9, Eutropius, et alii, scribunt Ventidium victoriam de Parthis retulisse, eo ipso die quo misera Crassi clades obtigerat, probabile est eos errandi occasionem auctori dedisse, ut crediderit eodem etiam anno contigisse, ac proinde circa eumdem annum reposuerit, sicuti fert 0975B codex Pi., quamvis Eutropius, adjuncta voce olim, dubitationem omnem removisset, eo ipso die, inquit, quo olim Orodes Persarum rex Crassum occiderat. Gloria autem Ventidii eo fuit celebrior, quod cum antea a Cneo Pompeio Strabone inter alios captivos cum matre in triumpho captivus ductus fuisset, idem primus Parthos vicerit, et de eis triumpharit: unde Gellius, lib. XV cap. 4, nihil, inquit, de quoquam tantae admirationi fuit, quantae quae de Ventidio Basso scripta sunt. Idem fere habent Plinius lib. VII cap. 43, Dio, Appianus, Plutarchus, et alii.

(Ibid.) Curio promptus habetur insignis, etc. Conferuntur ista diverse, et in diversos annos. Nam Fux., Peta., in an. 26; Pi., Mar., in an. 27; Lo., Fa. et impressi, in an. 28; O., Vi., in an. 30.

(Ibid.) Virgilius sumpta toga, etc., Romam pergit. Profectio haec variis annis tribuitur: in Fux. et Peta., an. 27 Ptolemaei; in Lo., Fa., Mar. et impressis, an. 28; in O., Vi., 30; in Pi., an. 2 Cleopatrae. Situs 0975C antiquus stabilitur auctoritate Dionis, Orosii, et aliorum, dum ultimum bellum Caesaris contra Gallos et Germanos, tribuunt anno Urbis 702, qui concurrit apud auctorem cum an. 30 Ptolemaei, unde sequenti an. tota Gallia fuit redacta in provinciam Romanorum.

(Ibid.) Simulacrum Olympici Jovis fulm. tactum. Comparantur haec diverse, in Pi. quidem cum anno 27 Ptolemaei, seu 1 olymp. 182; in O., Vi., Peta., Fux., an. 28; in Lo., Mar., Fa., an. 29, quod et praestant editiones.

(Ibid.) Caesar Germanos et Gallos capit. Varium his situm designant codices. Nam Pi. ad an. 27 Ptolemaei, seu 3 olymp. 181; Peta., Fux., ad. an. 29; Lo., Fa., Mar. et impressi, ad an. 30; O., Vi., ad an. 1 Cleopatrae: rectius vulgati, cum certum sit ex Appiano, Plutarcho, Dione, et ex libris Caesaris et Hirtii, bello Gallico finem impositum triennio ante primum consulatum ipsius Caesaris.

(Ibid.) Principium belli civilis Caesaris et Pompei. in Pi. his attributa sedes ad an. 2 olymp. 182; in 0975D Fa., Lo., Fux., Peta., Vi., O. et editis ad an. 3, et hi propius accedunt ad Cassiodorum, Suetonium, Dionem, Florum, Velleium, et alios, qui initium belli civilis (quod per annos 20 confectum est) referunt ad. an. Urbis 704, sic enim legendum apud Velleium pro 703, et ad consulatum Lentuli et Marcelli, quem Fasti collocant ad an. 4 olymp. 182, quique praecessit consulatum primum Julii Caesaris. Tamen quia facta sunt fundamenta illius belli anno superiore, coss. Aemilio et Marcello, dum Curio tribunus plebis acerrimus propugnator Caesaris contra Pompeium subjicit facem huic bello, ut loquitur Velleius lib. II, et dum, teste Plutarcho in Pompeio, illis consulibus, unus militum Caesarianorum, cum audisset non dari Caesari prorogationem exercitus, manu percusso capulo ensis, exclamat publice, hic dabit gladius, illud fuit causa et initium illius belli, et discessus Pompeii ex Urbe; propterea auctor potuit 0976A ab eodem anno 703, seu olymp. 182, initium sumere illius belli.

(537, I.) Olympias 183. Haec olympias, seu ejus annus 1 praenotatur ad an. 1 Caesaris, et 20 Hyrcani, et 3 Cleopatrae. Verum quod comparatio haec sit certissima, constat tum ex serie praecedentium annorum in columna Alexandrinorum, seu Judaeorum, tum ex lege quam praefixit Auctor pag. 55, ut annus 1 Caesaris convenire debeat cum illo an. 1 olymp. 183. Contra autem accidit in illis quatuor. O., Vi., Pi., Lo., in quibus 1 an. Caesaris concurrit quidem optime, ut est necesse, cum an. 3 Cleopatrae, verum mendose cum an. 19 Hyrcani et an. 4 olymp. 182, propter errorem jam supra notatum suo loco, ob praetermissum an. 10 Alexandri.

(537, IV.) Diodorus Siculus, etc., clarus habetur. Clarum enim variis annis indicant fuisse libri: siquidem quo anno claruisse voluerit Eusebius, non ita certo constat ex illis. Nam alii 28 an. Ptolemaei opponunt, ut Vi., O.; alii an. 30, sic Pi.; alii demum 0976B 2 an. Cleopatrae, ut Lo., Fa., Fux., Peta. et excusi. Sed leve est dissidium, cum agatur non tam de anno quam de tempore.

(Ibid.) Finis reipublicae, principiumque Romani imperii, etc. Desiderantur ista in A., L., V., Lo., Pi., Fa., Peta., Fux., O., Vi. Observa hucusque pertingere primum tomum Sozomeni Pistoriensis, ex quo multa correximus sub nota s.

(Ibid.) Romanorum primus Caius Julius Caesar, etc. Horum verborum loco in L., Pi., Vi., O., addita sunt haec: Ex hoc loco continua Romanis nascuntur imperia in diem vitae principalis, etc., et regnat apud Romanos primo omnium Julius Caesar, etc.; sed videntur aliena.

(Ibid.) Caius Julius Caesar. Varia se habent nomina haec nonnumquam in chirographis. Nam in O., Vi., exstat Julius Caesar, praeciso C; in Pi. praetermittitur Julius. Demum in Fux., Lo., Peta., Gaius, more Graecorum, pro Caius. Hic differunt nonnihil libri 0976C cum Lo., Fa., Pi., Fux., Peta., Mar., et editiones assignent ista an. 2 Cleopatrae; Vi. vero et O., an. 3: sed non dubium quin ad hunc sint referenda, quo Caesar fuit secundo consul.

(Ibid.) Annos 4. Rectius quam, ut olim, 43, an. 5, secuti multitudinem librorum L., Fux., M., A., O., Peta., Vi., Lo., V., Pi., Fa., trium mss. Fab., Mar. et Cassiodorum, et alios.

(Ibid.) Menses 7. In A., O., Peta., Vi., Mar. et Cassiodoro, mens. 6.

(Ibid.) Ab hoc loco Antiocheni sua tempora computant. Haec nos adjicienda censuimus propter auctoritatem codicum P., A., Fux., Peta., et trium mss. Fab., et Mar., qui omnes in eo coeunt, ut ad an. 1 Caesaris reponant; praeter Mar., qui ad. an. 2 Cleopatrae; ubi et castigabis computantur, pro computant. Haec autem juvantur ab iis quae habet auctor circa an. 2 Probi, ubi ait illum an. 2 esse juxta Antiochenos annum 325. Etenim si anno ab Abraham 1968, qui anteit annum primum Caesaris, aggreges 315, resultabit 0976D annus Abrahae 2293, qui secundo anno Probi respondet. Idem comprobabis ex anno 351, qui secundum Antiochenos concurrit apud auctorem cum anno 19 Diocletiani: quibus favet Evagrius, dum, lib. IV cap. 1, constituit annum primum Justini imperatoris (qui est a Christo annus 518) ad annum 566 secundum Antiochenos. Hinc ergo videat vir eruditissimus qui fieri possit, ut annus Antiochenus et annus Julianus (quem a 4 anno Julii Caesaris incipit juxta Censorinum) ab eodem initio progrediantur; videat etiam lector quo modo possit constare quod Cedrenus scribit, rationem numerandi annos secundum Antiochenos initium sumere a Christo nato, seu a 42 (nam sic corrige ex Graeco interprete, apud quem 48) Augusti: et quod Nicephor. Constantinopol. ait, ab hoc Augusto Octavio deinceps Antiocheni numerant, nec exprimit a quo anno imperii: sed probabile est eum annum primum intelligere.

0977A (Ibid.) Pompeius praelio victus, etc. Victoria haec uni mors, alteri vita; uni finis, alteri initium: inde enim cum uterque de principatu contenderet, coepit Caesar ubi Pompeius desiit, ita ut merito proinde omnes schedae, sicut editiones, circa an. Julii reponant, seu, si mavis, circa an. 3 Cleopatrae. Nam si Pompeius jugulatus est, ut volunt Velleius, Cassiodorus, Appianus, Plutarchus, et omnes, Caesare et Servilio coss., qui est annus primus Caesaris, necesse est ut in ejusdem annum 1, seu 1 olymp. 183, ejus caedes recidat.

(Ibid.) Caelius. Videbatur legendum Caecilius, juxta V., Va., Vat., Lo., et quia ita Dio lib. XLII, et Appian. de Bello civili, sed maluimus retinere vulgarem, quod sit caeterorum exempl., Valerii Maximi, et aliorum auctorum.

(Ibid.) T. Annius Milo. Vitiose antea legebatur C. Annius Milo; secuti sumus fidem Al., Lo., O., Vi., Fux., Peta., et auctoritatem Ciceronis in orat. pro Milone, Epitomes Livii, Plinii lib. II cap. 56. Caius 0977B Annius erat avus ejus maternus, a quo fuerat adoptatus, ut explicat Ascon. Pedianus.

(Ibid.) Exsul oppressi. Exsules sunt oppressi P., Vi., O., sed prius retinendum. Nam solus Milo erat: Caelius autem in urbe plebem sollicitabat, ut testantur Appianus, Dio, et alii.

(Ibid.) Tirians. Tauriano in L., M., Pi.; Thyriano in Vi., O., Fux., Peta.

(Ibid.) Marcus Caelius, etc., Brixioque. Brutuoque M.; Bruttioque Fux.; Brutioque V., Pi., Vi., Va., O., Val., Al., Lo., Fa., Peta. et tribus mss. Fab.; in Ven., Lut., Brisioque; retinuimus lectionem B., H., So. et aliorum. Demum hic paragraphus opponitur anno 1 Julii Caesaris; licet enim Vi., O., anno secundo adscribant, adversantur tamen reliqui Lo., Fa., Pi., Fux., Peta. et impressi, quos imitamur. Nam constat ex Plinio, lib. II cap. 56, Dione, Appiano, et aliis, Caelium et Milonem interemptos dum bellum molirentur, coss. Caesare et Servilio, id est anno primo 0977C Caesaris.

(Ibid.) Ptolemaei cadaver. Au. Pompeii cadaver, quod sequendum nonnulli judicabant, quia anno priore Pompeius dicitur interemptus, ac constat hoc factum, dum mare trajicit. Verum nil immutandum, ut colligitur ex aliis mss. et impressis, Fre. ac Mar., et ex Eutropio lib. VI, ubi ipsissima verba leguntur. Item ex Orosio lib. VII cap. 16: Rex ipse Ptolemaeus, inquit, adolescens scapha exceptus, ut fugeret, multis insilientibus mersus necatusque est: corpus ejus ad littus devolutum indicio loricae aureae cognitum fuit. Quo referri potest quod habet Capitolinus, ubi loquitur de Maximino juniore: Usus est, inquit, idem adolescens et aurea lorica exemplo Ptolemaeorum. Constat etiam ex Hirtio lib. de Bell. Alexandr.: Ptolemaeum receptum in navem multitudine eorum, qui ad proximas naves annatabant, demerso navigio, periisse. Adde quod Plutarchus in Pompeio, corpus Pompeii vult fuisse impositum rogo a Philippo liberto, et reliquias ejus relatas ad uxorem Corneliam. Aurel. 0977D Victor. lib. de Viris Illustribus vult rogo inustum a Servio Codro. Lucan. lib. VIII de Bello Pharsal., narrat caput Pompeio abscissum, et medicamentis conditum antequam in profluentem abjiceretur:

. . . . Una nota est capitis jactura revulsi.
Et paulo post:

Nec satis infando fuit hoc vidisse tyranno,
Vult sceleri superesse fidem, tunc arte nefanda,
Summota est capiti tabes, ruptoque cerebro
Adsiccata cutis, putrisque affluxit ab alto
Humor, et infuso facies solidata veneno est.
Ad ultimum annumerantur ista in Lo., Fa., Vi., O., Fux., Peta., Mar. et impressis, an. 2 Julii; in Pi., an. 1, quem caeteris praeferimus, quia certum est hunc Ptolemaeum, qui erat major filiorum Ptolemaei Dionysii, obiisse in illo bello Alexandrino, quod novem mensibus perfecit Julius Caesar, et eodem anno 0978A quo caesus est Pompeius, et quo dictaturam annuam gessit ipse Julius, qui fuit annus Urbis 706 et 1 olymp. 183.

(Ibid.) Caesar in Aegypto, etc. Belle conveniunt codices omnes, ut haec velint incurrere in secundum annum Julii Caesaris, nec adversantur Dio, Mar. et Fasti.

(Ibid.) Romae Basilica Julia dedicata. Dedicatam indicant an. 2 Julii O., Vi., Pi., sed maturius anno uno, si credamus reliquis Lo., Fa., Fux., Peta., Mar., qui an. 3.

(Ibid.) Basilica Julia. Sic restituimus ex L., A., M., V., Lo., Fa., Peta., Fux., Mar., Ven., pro Basilica Julio, ut in B., H., P. et So.; vel Basilica Julii, ut in Lut. De ea Plinius lib. V epist. ultima, Quintilianus lib. XII. Vocatur apud Dionem, lib. XLVII et LI, curia Julia: idem apud Zonaram. Nam causas agi solitas in Basilica Julia, testantur Plinius secundus lib. V et VI Epist., Quintil. Inst. Orat. lib. XII, Martial. epigr. 6; licet enim Valer. Maxim., lib. I 0978B cap. 6, et Papinius, vocent eam templum Julii. Norunt docti apud veteres templum dici etiam locum non dicatum sacrificiis. Hinc Varro apud Gellium, lib. XIV cap. 7, vocat curiam Hostiliam, templum. Hujus Basilicae Juliae dimensionem describit Vitruvius lib. V, ejusque meminit Suetonius in Caligula: et Notitia imperii Rom. eam numerat inter decem Basilicas Urbis, et Gellius testatur curiam Juliam, cum prius esset locus profanus, fuisse constitutum templum per Augustum.

(Ibid.) Decretum senatus Atheniensium. Decretum senatus et Atheniensium Lo., Fa., Peta., Fux., Mar.; sed vulgata rectior: nam Athenienses habuisse senatum nemo nescit. Simile decretum Lacedaemoniorum societatem ineuntium cum Judaeis commemorat Josephus lib. XI Antiquitt. cap. 9. Jam vero eadem varietas in situ quae superius, ita ut Pi. retineat ad 2 an. Julii; at Peta., Lo., Fa., Vi., O., Fux., notant an. 3 Julii evenisse, quibus adhaesere editiones.

0978C (539, IV.) Cleopatrae regio, etc. Ingressus hic aliquando opponitur an. 3 Julii, ut in Fux., Pi., Peta., Mar.; aliquando an. 4, seu 4 olymp. 183, ut in Lo., Fa. et impressis; aliquando an. 5, ut in Vi., O.; sed Dio vulgatum situm confirmat, ubi refert ad coss. C. Caesarem IV et Lepidum, qui in Fastis opponuntur an. 4 olymp. 183.

(Ibid.) Prohibitae lecticis margaritisque. Sic emendavimus ex A., Au., L., Fux., Peta., M., Vi., O., V., P., Lo., Pi., et tribus mss. Fab., pro prohibitum est lecticis, ut in B., H., So.; vel prohibita est, ut in V., Vat., Fa., Ven., Lut.; sed mendum est manifestum ex verbis haberent et essent. Columen litterarum Lipsius, lib. I Electorum cap. 19, dum locum Suetonii huic fere similem restituit, et explicat testimonio Eusebii, videtur habuisse aliquod ms. Chronicon, in quo nobiscum legeret. Nam iisdem verbis refert, nisi quod loco minores an. 45, quibus periodus absolvitur, scribit minores an. 40, vultque hoc 0978D interdictum non solum ad feminas, sed etiam ad viros pertinuisse, nec tamen diu perdurasse; cum temporibus Augusti, nil sit tam obvium in omni historia quam lecticae etiam urbanae, quas quidem Domitianus ademit probrosis feminis, teste Suetonio. Nostra lectio plana fit ex iis quae refert Mar.: prohibuit mulieres lecticis margaritisque uti, etc.

(Ibid.) Nigidius Figulus, etc., moritur. Lo. Nigdius, foede nimis, cum membranae omnes, Mar., Suetonius, Dio lib. XLIII, Xiphilinus, et Augustinus lib. V de Civit. cap. 3, Clemens lib. I Strom. et Zonaras, Cedrenus et alii talem nobiscum exhibeant, ubi et plura de illo, et cur dictus Figulus, referuntur. Praeterea absunt a Pi.; in caeteris eum ordinem obtinent, ut in Vi., O. et impressis, ad an. 5 Julii disponantur; in Lo., Fa., Fux., Peta., ad an. 4; apud Mar., ad an. 3.

(Ibid.) Antonius decernit Quintilem, etc. Locantur 0979A haec in Pi. et Mar. ad an. 3 Julii; in Fux. et Peta. ad an. 4; in Lo., Fa., Vi., O. et impressis ad an. 5.

(Ibid.) Fuisset natus Julius Caesar. Deest Caesar in A., Au., L., M., P., Lo., Pi., Fa., O., Vi., Peta., Fux., sed satis subintelligitur.

(Ibid.) Cassius Judaea capta templum spoliat. Ista Pi. et Mar. ad an. 4 Julii revocant; at caeteri conveniunt, ut his assignent annum 5; sic Lo., Fa., Fux., Peta., Vi. et impressi.

(Ibid.) Idibus Martiis. Haud dubie ita fuit restituendum praelucentibus L., A., Fa., Peta., M., Vi., O., V., Va., Al., Vat., P., Fux., tribus mss. Fab., Lo., Pi., Mar., et Cassiodor. in Chron., Appian. lib. II de Bello civili, Velleio lib. II, et Suetonio, qui scribit ideo senatusconsulto sancitum, ut ille dies id. Martii vocaretur parricidium. Olim 7 idus Martias, ut in B., H., So.; vel 7 idib. Martiis, ut in duabus primis editionibus Ven., Lut.: et probabile est incuria librarii appositum esse hunc numerum 7, ex eo quod e regione in serie Alexandrinorum, hunc numerum 0979B 7 cerneret, et existimaret huc referendum. Ergo erravit Servius, dum in Virgilium scribit, Caesarem caesum pridie id. Martias.

(Ibid.) Dolobella. Videbatur scribendum Dolabella, quia sic habent A., O., Vi., Mar., et etiam Cicero passim, Velleius, Pastorum libri omnes, Suetonius, Solinus, Livius, Ammianus, Gellius lib. XII cap. 7. Tamen cum altera scriptio sit in aliis mss., et apud Fre., Jornan., et alios, immo sic scribant non solum Strabo, Plutarchus, Appianus, Josephus, Dio, et omnes Graeci, sed ipsi quoque Latini, ut Gellius lib. XV c. 28, Julius Obsequens, Cassiodorus, Florus, et Plinius, in editionibus ultimis (nam priores habent Dolabella) et alii plures, in re nihil noluimus priscam immutare scripturam.

(Ibid.) Caii Caesaris corpus in rostris ob honorem concrematum.) Quin supremus hic honor Caesari redditus sit ultimo imperii anno, hoc est, quinto, nullus dubitarit: cum ita ratio exigat, et indicent codices 0979C Fux., Fa., Peta., Lo., O., Vi. et impressi; quis enim ultra vitae terminum imperii fines proroget? et tamen Pi. et Mar. circa 4 an. describunt.

(Ibid.) Servius Sulpitius jureconsultus et Pub. Servilius Isauricus publico funere elati. Sic recensuimus veterem editorum lectionem, in quibus Sergius loco Servius, suadentibus Al., O., Vi., Mar., et Cicerone lib. IV Epist. famil. Nam erat ejus intimus et familiaris. Siquidem est error frequens librariorum jam satis a multis doctis castigatus. Cum enim plerumque praenomen Servius tribus litteris Ser, scriptum librarii offenderent, ut etiamnum videre licet apud Mar., Sergiae gentis nomen putarunt, legendumque Sergius, nomen praenomini substituentes. Similis fere menda reperiebatur olim apud Dionysium Halicar., lib. IX, ubi legebatur Caius Sergius consul, pro Caius Servilius consul, sicut emendatum est in posterioribus libris, et admonuerant Sigonius et Onuphrius. Quod autem auctor eum cognominet jureconsultum, petenda est ratio a Cicerone, dum maxime Philip. 0979D 9 scribit omnes ex omni aetate, qui hac in civitate intelligentiam juris habuerunt, si unum in locum conferantur, cum Servio Sulpitio comparandi non sunt. Propterea Quintilianus eum nuncupat jurisconsultissimum, et Gellius juris civilis auctorem. Exstant ipsius nonnullae et breves epistolae lib. IV Epist. familiar., ejusque fit celebris memoria in L. 2 ff. de origine juris. Caeterum agitantur ista eadem varietate, qua superiora, cum nonnulli codices revocent ad an. 4 Caesaris, ut Pi., et Mar.; alii ad an. 5, ut Fux., Fa., Peta., Lo., Vi., O., et editi, qui roborantur, quod attinet ad Servilium, auctoritate Dionis lib. XLV, qui ejus obitum notat ad consulatum Antonii et Caesaris seu Dolobellae in Caesaris locum suffecti; quorum consulatus in Fastis Onuphrii incurrit in an. 1 olymp. 184, et apud auctorem an. 5 Caesaris opponitur. Cicero tamen Philipp. 9 referre videtur mortem Sulpitii ad sequentem consulatum Hirtii et Pansae. Quare 0980A autem Servilius dictus sit Isauricus, vide quae accurate collegit Sigonius ex diversis auctoribus in Fastos an. Urb. 679, pag. 774.

(Ibid.) Romae tres soles, etc. Cum eadem varietate hic dissentiunt libri, quam proxime observavimus. Plin., lib. II cap. 31, et Julius Obsequens firmant vulgatum situm, dum scribunt hos tres soles apparuisse, Dolobella consule. Idem Fasti Onuphrii, dum referunt ejus consulatum in annum Urbis 710, et in hunc annum 1 olymp. 184. Dio tamen, lib. XLVII, vult accidisse sequenti anno, id est, Hirtio et Pansa coss.

(Ibid.) Inter caetera portenta, etc. Concordes sunt codices ut ad an. 5 Julii Caesaris referant; sic Fux., Peta., Vi., O., Lo., Fa. et editi; soli O., Vi. et Mar., a caeteris discedunt, ut circa an. 4 reponant. Sed quo minus discedamus a vulgatis, prohibet Julius Obsequens, dum scribit hoc prodigium bovis loquentis apparuisse, consule Dolobella, id est, anno 5 Julii, et, ut diximus, anno 1 olymp. 184, a quo non longe 0980B discedit Appianus lib. IV. de Bellis civilib., in initio. Plinius, lib. VIII cap. 45, est frequens in prodigiis priscorum bovem locutum.

(Ibid.) Octavianus. Octavius L. Sed licet nomen ejus primigenium esset Octavius, postea tamen quam adoptatus est a C. Julio Caesare et haeres relictus, dictus est et Caesar et Octavianus; sed apud veteres pauciores sunt qui utantur nomine Octaviani. Vir autem doctissimus putat errore librariorum factum, ut primus annus Augusti reponatur circa annum 2 olymp. 84, pro anno primo ejusdem olympiadis 84, quia vult Eusebium ponere ingressum Octaviani eodem anno quo occisus est Caesar: sed duo adversantur, primum consensus omnium exemplarium; deinde quod Eusebius tantum tribuit Augusto an. 56, et si ejus sententia haberet locum, numerandi essent anni 57.

(Ibid.) Augustus an. 56. Augusto ad multos annos prorogatum fuit imperium, sed quos, non ita constanter 0980C omnes libri. A. enim an. 52; Au. an. 57, cui conformes sunt Eusebius lib. I Histor. cap. 9, et Zonaras, qui citat eumdem locum Eusebii ex Historia Eccles., et ante utrumque Josephus lib. XVIII Antiq. cap. 4. Nihilominus tamen notius est, quam ut probatione egeat, hic aliter Eusebium sentire, nec nisi annos 56 velle assignare; neque enim plures contexuit in serie annorum, comprobantibus omnibus codicibus. Quod si in libris historia excedat. numerentque an. 57, hoc forsan accidit vel quod nimium fidit Josepho quem ibi citat, vel propter menses quos supra 56 annos regnasse dicitur a nonnullis, et quos tamen noluit hic pro anno computare; quippe mihi valde sunt suspecti, ut dicemus mox. Si enim Augustus post vel ante (nam scriptores dissentiunt) reconciliatam gratiam cum Antonio et Lepido se et Pedium consules suffecit (ut loquitur Tacitus de Orat.) in locum Hirtii et Pansae anno 2 olymp. 184, idque 10 aut 9 kalend. Octobris, quo etiam natus est (ut vult Velleius), vel potius 14 kalend. Septemb., quo etiam 0980D obiit (ut vult Dio et Xiphilinus), ab hoc anno et die usque ad imperium Tiberii seu an. 2 olymp. 198, non numerabis ultra annos 56. Legis etiam apud Dionem, lib. LIV, quod cum Augustus aedificasset templum Quirini paulo ante suum obitum, illudque 76 columnis decorasset, ac totidem annos vixisset, hinc nonnullos dixisse ipsum non casu, sed consulto hoc columnarum numero usum fuisse; et apud Xiphilinum eum vixisse an. 75, mens. 10, dies 26. Castigandus Tacitus aut quisquis alius est auctor Dialog. de Clar. Orat., dum tribuit Augusto 58 annos; nisi dicas esse errorem librarii.

(Ibid.) Augustus an. 56, mens. sex. Numerus exemplarium Au., Peta., Fux., L., A., V., Va., P., Lo., Pi., et trium mss. Fab., Mar., Fre., Idac. (in quib. pro 56 habetur 62), me compulit addere menses sex, et quia est etiam apud Josephum lib. XVIII Antiq. cap. 4, qui dat illi annos 57, menses 6, dies aliquantulum 0981A super duos; Epiphan. in Anchor., Cassiodor. in Chron., Isidorum in Chron., et Bedam de Ratione tempor., Nicephor., Constant. in Chron., qui quatuor Eusebium aemulantur, ut ipse Josephum. Re autem melius perspecta, existimamus illam additionem sex mensium jure optimo posse rejici, tum quia non videmus quomodo sit ex mente auctoris, qui Augusto tribuit tantum annos vitae 76, et constituit initium imperii anno 2 olymp. 184; tum quia obstant testimonia veterum (licet non constent inter se) qui de die ejus ortus, imperii et obitus, scripserunt, atque etiam demonstrationes, quas accuratissime deducit eruditissimus Scaliger lib. V Emendat. pag. 413, seqq., et 435, quem consulendum tibi suadeo. Hoc unicum addam, eos qui addunt sex menses, videri hoc facere quia fortasse incipiunt numerare e caede Caesaris, quae anteit sex mensibus consulatum primum Augusti, ut dicetur postea.

(541, IV.) Antonius adversum Caesarem Aug. bellum movet. Cum tam belle consentiant codices Fux., Fa., 0981B Peta., Lo., Pi., Vi., O., Mar., et impressi (quid alii non memini), ut an. 1 Augusti velint evenisse, nec nos dissentimus, quia idem confirmant Velleius, Appianus, Suetonius, Florus, Plutarchus, et omnes veteres, dum de hoc bello dicto Mutinensi loquuntur decreto a senatu contra Antonium.

(Ibid.) Laberius. Liberius A., H., So., Pet., Ba.; Taberius M. Sed quis primam nobiscum non sentiat praeferendam caeteris, si aliorum chirographorum, et Mar., et Vincen., et vetustissimorum auctorum rationem habeat, Ciceronis, Macrobii, Livii, Senecae, Gellii et aliorum, qui Laberii Mimi seu Mimographi meminerunt, sic cognominati, quod mimos scripserit, ut colligere licet ex Gellio lib. X c. 17. At haec libri seu manu seu typis emissi, et Mar., ad an. 1 Augusti collocant, quem situm nec nos improbabimus.

(Ibid.) Publius Mimographus. Habes ista ad an. 1 Augusti, consentientibus omnibus libris et Mar. Expressio 0981C haec poterit alicui forte vana et inutilis videri, cum loca illa notasse sufficiat quae varietatem patiuntur. Aliquando tamen observandum duximus, ne qua supersit dubitatio illi qui haerere in his posset.

(Ibid.) Cicero in Phormiano occiditur, etc. In Fa., septem Vaticanis et prioribus editionibus opponebantur ista an. 2 Augusti, nos reponenda censuimus circa an. 1, secuti Pi., Fux., Peta., Vi., O., Lo., et trium mss. Fab. Mar.; et necessario ita habendum esse infertur ex iis quae superius de ejus nativitate observavimus; et quae narrant Cassiodorus, Velleius lib. II, Tacitus lib. II de Orat., et alii. Quae autem hic dicuntur de anno vitae Ciceronis 64, firmantur auctoritate Plutarchi, licet Cassiodorus et Gellius, lib. XV cap. 28, illi tantum tribuant annos 63.

(Ibid.) Ab Herennio et Popilio. Ab Herennio et Pompilio Mar. Praeterea copula et abest a Fa., sed mendose. Nam constat ex Plutarcho in Cicer., et aliis, Herennium fuisse centurionem, et Popilium tribunum.

(Ibid.) Ovidius Naso nascitur. Pi., Vi., O., et tres 0981D mss. Fab., an. 1 Augusti assignant; Fux., Peta., Fa., Lo., septem Vatic. et Mar., an. 2; et impress., an. 3. Primis potius assentiendum, teste ipso Ovidio lib. IV de Tristib.:

Editus hinc ego sum, nec non, ut tempora noris,
Cum cecidit fato consul uterque pari.
Nam omnes norunt ex Suetonio, Cicerone, Velleio, et aliis, Hirtium et Pansam ambo coss. eo ipso anno sui consulatus (qui est primus Augusti) periisse in illo bello, quod Mutinense nuncupatur, et quod describitur a Suetonio, Floro lib. IV cap. 4, Appiano lib. III de Bell. civil., Plutarcho in Antonio, et ab aliis multis. Huic simile prodit Tibullus, lib. III, de suo ortu:

Natalem primo nostri videre parentes,
Cum cecidit fato consul uterque pari.
Ovidius eodem lib. IV de Tristibus significat se natum 0982A die 21 Martii, et secundo die Quinquatrio sive festorum Minervae:

Lucifer amborum natalibus adfuit idem,
Una celebrata est per duo liba dies.
Haec est armiferae de festis quinque Minervae,
Quae fieri pugna prima cruenta solet.

(Ibid.) Caius Falcidius tribun. pleb. legem tulit, etc. Annumerantur ista diverse. Nam in Pi., O., Vi., et uno ex mss. Fab., ad an. 1 Augusti; Fux., Peta., 3 Vatic. et duo ex mss. Fab., ad an. 2; Fa., Lo., 4 Vaticani, et cusi, ad an. 3, qui propius accedunt ad Dionem lib. XLVIII. Is enim refert legem hanc a Falcidio latam, coss. Domitio et Pollione, quos Fasti Onuphrii collocant ad annum 1 olymp. 185, et ita differunt uno tantum anno. Xiphilinus eodem recidit, licet scribat factum sub Cornelio Balbo; nam is Domitio, qui abdicarat, suffectus est. Porro ab his Publius Falcidius appellatur, qui auctori C. Falcidius est, a Mar. vero C. Salonius.

(Ibid.) Si quatuor aut minus essent: si autem plus 0982B quatuor, etc., usque partiretur. Ista non exstant in A., Au., L., M., V., P., Al., Pi., Vi., O., Peta., Fux., tribus mss. Fab., Lo., Idac., Mar. et Vincen.; nec etiam in mss. Antonii Contii, ut fidem facit is libro I Lection. subsecivar. cap. 3, et merito, ut constat ex leg. I ad legem, Falcid. quae continet tantum praecedentia, ne quis plus testamento, etc., cui optime consentit Dio lib. XLVIII: Lex Falcidia, inquit, permittit ut haeres, si haereditatem adire gravetur, quadrante accepto reliquum dimittat. Adde quod Isidor. lib. V Orig., cum ubique pleraque ex nostro Chronico transcribat, praetermittit haec omnia, aliis retentis, ut etiam reperies in cap. Quaedam, dist. 2, sumpto ex Isidoro. Conjicio causam erroris promanasse ex Legulei cujusdam inscitia, qui tribuit Falcidio quod tribuendum erat Justiniano. Nam ipse est, qui in gratiam liberorum auxit non solum quartam naturae, seu legitimam eis debitam, et etiam quartam Trebellianicam, immo omnem quartam, quae filiis a qualibet lege datur, 0982C patre mortuo testato; sed specialiter, ac nominatim quartam Falcidiam, id est, quam Falcidius post legata superesse volebat haeredibus, sive liberis, sive extraneis, eamque convertit, seu produxit in trientem et semissem, secundum positam ab eo distinctionem in novella constitutione 18, idque habita ratione non solum bonorum quae parens habuit tempore mortis, sed etiam eorum quae habuit tempore donationis, ut docet novella constitutio 92. Unde non mirum si omnes quartae nomine Falcidiae appellatae fuerint l. Quisquis, c. Ad l. Jul. maj.; l. Defunctis, de legit. Haered., in cod. Theod.

(Ibid.) Ut sive liberis, sive propinquis pater sua legaret. Haec ita emendavimus ex sex Vaticanis, Fa., Ven., Lut., pro ut suis liberis, sive propinquis, idem exteris pater sua legare, ut in aliis.

(Ibid.) Partiretur. Sic ex totidem Vaticanis et Fa., pro partirentur, ut olim.

(Ibid.) Curtius Salassus. Rectius quam, ut olim, Curtius Thalassus, suadentibus L., Lo., Fa., Peta., 0982D Vi., O., Pi., Fux., septem Vaticanis, quibus proxime accedit Mar., ubi Salussus. Videtur autem ita dictus a Salassia regione Galliae Italiam versus. Hunc alii comparant cum anno secundo Augusti, ut Vi., O., Peta., Pi.; alii cum anno tertio, ut Fa., Lo., Fux. et impressi.

(Ibid.) In insula Arada. Antea legebatur Arda; sed nostra scriptura debetur quatuor Vaticanis, Lo., Fa., quibus proxime accedunt L., A., M., P., Pi., Peta., Vi., O., Fux., Mar., in quibus Arado. Nobis favent Dio lib. XLVIII, Stephanus de Urbibus, Ἄραδος νῆσος φοινίκης. Idem Plin. lib. II, cap. 103, et Strabo lib. XVI, in qua insula est oppidum parvum ejusdem nominis, ait Mela lib. II cap. 7, seu est insula vicina continenti, in qua situm est oppidum. Caeterum igne absumptum Curtium narrant Peta., Pi., Vi., O., an. 2 Augusti; Fux., Fa., Lo., septem Vaticani., qui comites excusos habent, an. 3.

0983A (Ibid.) Vibium. Vivium M., P., Lo., Fa., Lod.; Vivium L., Pi.; Urbium So. Verum haec duo posteriora sunt mendosa, et primum receptius est. Sic enim Vi., O., septem Vaticani, Mar. et alia exemplaria. Haec autem varie reponunt codices: alii quidem ad secundum Augusti, ut Pi., Vi., O.; alii ad an. 3, ut Fux., Fa., Peta., Lo., septem Vaticani, tres mss. Fab. et impressi.

(Ibid.) E taberna meritoria, etc. Bifariam sentiunt codices de anno quo id contigerit. Nam O., Pi, Vi., annum secundum Augusti observant; Fux., Fa., Peta., Lo., septem Vaticani, Mar., tres mss. Fab. et impressi, an. 3. Orosius lib. VI cap. 20, hoc recenset longe posterius, scilicet anno quo Caesari Augusto perpetua tribunitia potestas decreta est, quod Dio et Velleius volunt accidisse anno Urbis 730 aut. 731. Pejus Martinus Polonus hanc olei effusionem confert ad annum primum Christi.

(Ibid.) Gratiam ex gentibus. Post haec verba in L. interjiciuntur ista in ipso contextu: Cicero, ut quibusdam 0983B videtur, interficitur Caietis; sed in A. et P., in margine, et idem in Peta., nisi quod Caletis, pro Caietis; sed praeter praecedentia, nova formula loquendi satis reddit haec suspecta.

(Ibid.) Antonium superat Aug. et interv. senatu in amic. cum eo regreditur. Hic coeunt omnes libri et Mar., ut ad an. 3 Augusti, seu 4 olymp. 184, hanc pacem velint initam, quibus proxime accedit Dio lib. XLVIII, dum illam suggerit, coss. Domitio et Pollione, quos Fasti Onuphrii collocant ad an. 1 olymp. 185, licet cum auctore conveniant in anno 3 Augusti, assentientibus Epitome Livii, Plutarcho, Velleio, et aliis.

(Ibid.) Cornificius poeta, etc. Hic iterum conciliandi codices; Pi. enim, ut in superioribus visus est a reliquis dissentire, sic in horum situ constituendo; opponit enim anno quarto Augusti, cum tamen caeteri an. 3, ut Fux., Peta., Vi., Fa., Lo., O., Mar., tres mss. Fab., et impressi. Tamen Pi. propius videtur attingere mentem Dionis, qui, lib. XLVII, refert 0983C Cornificii necem ad consulatum Domitii et Pollionis, quem Fasti Onuphrii connumerant anno 1 olymp. 185, qui concurrit cum illo 4 Augusti.

(Ibid.) Desertus. Sic restitui ex L., P., Fux., Pi., Peta., Lo., Vi., O., A., M., Mar., et quatuor Vatican., quam, ut olim, destitutus: juvat quod apud Vincen. tom. I exstet disertus, pro desertus; cui enim ignotus naevus?

(543, IV.) Templum Rhodiorum. So, legit Templum Hierosolymorum; Fux., Peta., Mar., templa Rhodiorum. Verum cum alia exemplaria habeant nostram lectionem, et Orosius, lib. VI cap. XVIII, dicat Cassium Rhodios terra marique oppugnasse, et ad deditionem coactis nihil praeter vitam reliquisse, nihil innovavimus. Firmatur nostra lectio etiam ex eo quod in Pi., Lo., Vi., et O., templa (in plurali) Rhodiorum legamus; erat enim unicum Hierosolymis. Hic item abiere in duas partes codices. Nam Fux., Fa., Peta., O., Lo., Vi., septem Vaticani, tres mss. Fab. et excusi, ad an. 3 Augusti constituunt; Pi., ad ann. 3. 0983D Dio libro XLVII connumerat consulatui Lepidi et Planci, quem Fasti Onuphrii opponunt anno 3 olymp. 184, qui juxta auctorem incurrit in an. 2 Augusti.

(Ibid.) Secunda secessio Augusti et Antonii. Eadem est horum ratio quae superiorum, ut Pi. quidem anno 5 Augusti opponat: at vero Fux., Fa., Peta., Lo., Vi., O., tres mss. Fab., septem Vatican., Mar., anno 3, quibus annumerandi vulgares. Nec injuria; crediderim enim per secessionem hanc intelligi bellum illud Perusinum gestum inter Augustum et Antonium, quod in Fastis, ex Appiano, Plutarcho, abbreviatore Livii, et aliis, huic anno 3 connotatur.

(Ibid.) Cornelius Nepos script. histor. clarus. Plusculum in his differunt codices, quam superius: alii enim aggregant an. 3 Augusti, ut Fux., Peta., Mar.; alii an. 4, ut Fa., Lo., Vi., O. et impressi; alii an. 6, ut Pi. Sed quodcumque horum elegeris, non peccabis.

0984A (Ibid.) Fornii pater. Fonnipater V.; Fornipater Va., P., M.; Phormii pater Mar.; Formii pater tres Vatic., O., Vi., Pi.; Furnii pater Peta. Haec postrema scriptura videtur purior, cum ea sola apud veteres reperiatur. Nam exstant epistolae Ciceronis libro X ad Furnium, qui erat legatus Planci. Obsequens, Censorinus, Cassiodorus, Dio lib. LIV, et omnes libri Fastorum mentionem faciunt consulatus C. Silani et C. Furnii C. F. circa an. Urbis 737, seu 1 olymp. 191. Idem Dio meminit lib. LII, ad an. Urbis 725, C. Furnii, quem consulem designatum scribit factum senatorem, qui in numerum consularium est relatus, quod consul designatus eum magistratum ab aliis praeventus non gessisset. Forsan auctor Furnium filium vocat consularem eadem ratione, qua Dio. Licet autem Florus in fine libri ultimi, et Orosius, lib. VI cap. 21, meminerint Firmii Agrippae, qui erat legatus Augusti in bello Cantabrico circa olympiad. 188, tamen sunt viri docti, qui existimant pro Firmium legendum Furnium, quod de Firmio nil firmi 0984B inveniatur apud veteres. Porro ista exhibent Peta. et Mar. circa an. 6 Augusti. At Fux., Fa., Lo., Pi., O., Vi., circa an. 7, quod et praestant impressi.

(Ibid.) Quorum, etc., usque moritur. Desunt in L., Pi.

(Ibid.) Salustius diem obiit, etc. Plures conveniunt codices ut ad annum 8 Augusti ista referant, Fux., Peta., Fa., Lo., Pi., Mar., excusi: soli enim Vi., O. et Mar., ad an. 9. Verum quia Actiacum bellum gestum est anno 13 Augusti, seu 2 olymp. 187, a quo usque ad octavum ejusdem quatuor anni intercedunt; neque ita certum est an de quarto anno vertente, an absoluto sit sermo, praestat nil movere.

(Ibid.) Bavius poeta, quem Virgilius, etc. Haec lectio retinenda, quia sic multa exempl., et Virgilius ecloga 3:

Qui Bavium non odit, amet tua carmina, Maevi;
0984C licet Vavius in L., A., M., P., Peta., Pi., Vincen.; Favius in Lo.; Varus in Sa., Vi., O., M.; Varius in Mar.; Vanius in Fux. Describuntur autem haec circa annum 9 Augusti in Fux., Peta., Fa., Lo., et impressis; in Pi., circa an. 8; in Vi., O., circa an. 10.

(Ibid.) Antigonus contra Judaeos, etc. Annumerarunt omnia haec Fux., Peta., Mar., Lo., an. 4 Augusti; Fa. simul cum vulgatis anno 5; sed longissime ab his distant L., Vi., Pi., O., qui anno 10; ad quorum imitationem invitat verborum sententia, cum post illum annum 10 regnum invaserit hic Herodes. Immo etiam videbantur collocanda ad an. 14 Augusti, quia Josephus, lib. I de Bell. Judaic. cap. ultimo, scribit Herodem regnasse 37 annos postquam fuit rex a Romanis declaratus (qua in re illi adstipulatur Eusebius), et an. 34 ex quo interfecit Antigonum et captae sunt Hierosolymae. Sed omnes norunt quantum Eusebius dissideat a Josepho in annis Herodis. Nam annus, verbi gratia, Actiaci 0984D belli, qui est Eusebio annus 4 Herodis, est annus 7 Herodis Josepho lib. XV Antiq. cap. 6.

(Ibid.) Hierosolymitarum. In A., L., Peta., Lo., Hierosolymarum; in A., Vi., O., Hierosolymorum. Sed de hoc alias.

(Ibid.) Herodes Antipatri, etc. Observabo tantum unanimem hic esse codicum tam pergamenorum, quam impressorum, nec non Mar. consensum, cum omnes revocent ad an. 10 Augusti.

(Ibid.) Antipatri. Fux., Fa., Antipatris, sed mendose; dicimus enim Antipatrum et non Antipatrem.

(Ibid.) Ascalonitae. Ascalonitis Vi., O., L., Pi.; Ascaloniae So., Lo. Communis lectio est Mar. et Sulpitii lib. II, Eusebii lib. VIII de Demonstrat. cap. 1, lib. I Histor. cap. 6. Nam priori loco ubi agit de genere Herodis: ὁ Ἡρώδης Ἀντιπάτρου παῖς, ὁ δὲ Ἀντίπατρος Ἀσκαλονίτης; communiter enim nomina Graeca primae declinationis ad primam Latinorum 0985A solent aggregari, exceptis paucis, quae ad primam et tertiam quoque pertinent.

(Ibid.) Cypridis. Sic pro Cyprides, ut in impress., ex A., Vi., V., P., L., Fa., O., Peta., Mar., Lo., Pi., Beda, Fre., Vincen. et Orosio.

(545, IV.) Ipse erit exspectatio. Est id. exsp. in L., V., Vi., O.

(Ibid.) Accipit finem. Sensus videbatur planior, si diceremus accepit, ut habent V., L., Lo., Vi., O., Pi., Fa.

(Ibid.) Ceperunt a 65 olympiade. Sic restituo pro ceperunt 65 olympiade ex A., L., V., Pi., Vi., Fa., O., P., Lo., Peta., Fux., et ut sensus cohaereat cum sequentibus. Hinc castigato Mar., ubi, a 45 olymp.

(Ibid.) Et 186 olympiadem. Ita corrigo ex L., A., S., Vati., pro et 186 olympiade, ut in editis, licet pro 186 legas 185 in Peta., Fux., M., Au., P., Mar.; nam hic ipse locus nostram lectionem confirmat, cum agatur de olympiade 186.

0985B (Ibid.) An. 483 in medio transactis. Pro 483 habetur 482 in M., et 484 in L., Pi., Fux., Vi., O., Mar., et 486 in Au., quae lectio videbatur prae caeteris seligenda, quia ab ineunte anno 1 olymp. 65 usque ad Hyrcani finem, totidem invenies: plus tamen valuit apud nos vulgata lectio, tam ob multitudinem exempl., quam propter sequentia, ubi confert 69 hebdomadas Danielis cum annis 483.

(Ibid.) Ab initio sermonis respondendi et aedificandi Hierusalem. Loco respondendi Vi., O., et Lo., exhibent restaurandi; at Fa., reponendi; sed lectio vulgata est ipsius Danielis cap. IX: καὶ γνώσει καὶ συνήσεις ἀπὸ ἐξόδου λόγου τοῦ ἀποκριθῆναι καὶ τοῦ οἰκοδομῆσαι Ἱερουσαλήμ. Confirmatur ex his quae Cedrenus in compendio ex Chronico Eusebii Graeco, et ipsi Freculphus, lib. I, cap. 3, et Mar., perhibent: sed praecipue ex iisdem, quae ipse auctor profert lib. VIII de Demonst. cap. 2, et quae toties eodem modo repetuntur apud Hieronym. in Daniel. IX.

0985C (Ibid.) Hebdomades. In. Fa., Fux., Hebdomade; in Lo., Peta., Mar., Hebdomadae; in Pi., Hebdomadae, priori loco, et Hebdomades posteriori: utrumque enim dicitur.

(Ibid.) Sacerdotes per unctionem consecrati. Olim, sacerdotes, qui unctionem consecrati; sed aliter suaserunt L., A., M., P., Fux., Lo., Peta., Sa., Fre., Vi., O., 4 Vatic., Mar.

(547, III.) Judaeis regnavit Herodes alienigena, deficiente pontificum principatu an. 37. Haec habentur in columna Judaeorum in Fux. et Peta., et post an. 10 Augusti, ante illa verba, Herodes Antipatri, etc. Leguntur haec in Fux.: Hyrcanus contra Parthos dimicans captivus apud illos ductus est; Hyrcano captivo facto, Herodes, Antipatris, etc.

(547, IV.) Neque perpetuitate vitae. Neque puritate vitae Al., sed vitiose, ut neque perpetuitatem vitae Mar.

(Ibid.) Et templum et sanctum. Sic duximus corrigendum pro et templum sanctum, adducti numero 0985D exemplar. A., Peta., Fa., Fux., L., Au., M., P., Lo., Lod., Pi., Vi., O., Fre., Mar.; et simile est in illis duobus mss. quorum meminit Ducaeus in Collectan. in Clementem Alexandr.; nemo enim ignorat quae sit differentia inter templum et sanctum. Nam primum est generalius; dividitur enim in vestibulum sanctum et sanctum sanctorum, seu sanctuarium, immo etiam in atria; nec non et generaliori significatione, vox templum complectitur omnia aedificia quae sacrae aedi viciniora, uno et eodem murorum ambitu continebantur: apud Septuaginta Daniel. IX, ex quo hic locus sumitur, καὶ τὸ χρίσμα οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ, καὶ τήν πόλιν, καὶ τὸ ἅγιον διαφθερεῖ; quo fit ut vox sola sanctum sufficere videatur. Verum non datur a tot codicibus desciscere, quibus accedit Idac., et templum, et sanctuarium.

(Ibid.) Et caedentur in cataclysmo belli. Insernimus juxta L., Lo., Lod., Pi., O., Vi., Ven., Lut., 0986A Mar. et duobus illis mss. quorum meminit eruditus Ducaeus in Clem., pro, et caedentur cataclysmo belli, sicut in aliis editionibus; vel, et caedentur in cataclysmo belli, ut in Peta.; vel, et caedentur in perditione cataclysmo belli, ut in Fux.; ut sit sensus, caedentur magnis praeliis: comparat enim impetum et vim belli diluvio, seu cataclysmo. Caeterum Vi., O., Lo., Lod., Pi., suadebant legendum, cataclysmo bellis, quasi dicat: Caedentur bellis, ut in cataclysmo: nam mos linguae sanctae est saepe subaudire vocem ut, quam particulam ipsi Septuaginta exprimunt, καὶ ἐκκοπήσονται ὡς ἐν κατακλυσμῶ, καὶ ἕως τέλους πολέμου συντετμημένου: et succidentur sicut in diluvio, et usque ad finem belli concisi. Idem Theodoretus orat. 9 in Danielem. Eadem habet Tertullianus lib. contra Judaeos, quemadmodum in cataclysmo.

(Ibid.) Lunae secundum Romanos, cursus inventus. Desunt in Fa. et 3 Vatic.; et certe quid hoc sit, et an quispiam alius auctor simile quid scripserit, ignoro; doceant eruditi: peritissimus vir maculam notat in 0986B Eusebio ex culpa librarii, quod haec cum an. 3 olymp. 187 comparentur. Nam vult cum an. 2 olymp. 186 opponenda: sed nescio ex quo codice id hauserit; vulgares enim et membranae omnes, quae in manus nostras devenere, ita collocant, ut respondeant an. 3 olymp. 186, seu an. 10 Augusti, nisi quod in uno ex Vatic. ad an. 11, et in duobus ad an. 13, apud Mar. ad an. 12.

(Ibid.) Antonii et Augusti foedus, etc. Differentia existit inter codices, cum alii notent circa an. 10 Augusti, ut Fux., Peta., Vi., O.; alii circa an. 11, ut Fa., Lo., Pi. et excusi.

(549, II.) Aegypti regnum, quod fuit in Alexandria, destructum est. Exsulant haec a Peta., Pi., Fux., A., L., M., V., P., Lo., Pi., eorumque vice in Peta., Fux., Alexandrinorum finivit imperium; in Fa., Alexandrinorum regnum destructum est et Romanis paruit.

(549, IV.) Colonias deduxere, etc. Exsulant a Vi., O.; in caeteris ad an. 11 collocantur, ut in Peta., 0986C Fa., Lo., Pi. et vulgatis: apud Mar. ad an. 12.

(Ibid.) Augustus triumphavit, etc. Dissensio inter codices est unius anni, cum alii an. 11 Augusti, seu 4 olymp. 186, ut Fux., Peta., Fa., Lo. et excusi; alii ad an. 12, ut Vi., Pi., O., Mar. In Fastis Goltzii exhibetur Ovatio Augusti ex Siciliae idib. Novemb. et an. Urb. 717, quam hic locus videtur innuere, dum agitur de triumpho pedestris certaminis. Annus enim ille ab Urbe incurrit in an. 9 Augusti, seu an. 2 olymp. 186. Nemo autem nescit ovationem a triumpho distingui, quod qui triumpharet curru veheretur; qui ovaret, pedibus ingrederetur, ut constat ex Gellio lib. V cap. 6, Dionysio lib. V, et Plutarcho in Marcello. Sic Dio lib. XLIX, postquam fecit mentionem Sexti Pompeii expulsi e Sicilia, ait: Omniam consensu statuas Octavio decretas, et ut ovans Urbem iniret. Sic apud Suetonium Octavius, bis ovans ingressus est Urbem: post Philippense, et rursus post Siculum bellum.

(Ibid.) Antonius Cleopatrae Arabiam tradidit. Hoc factum volunt quidem Fux., Peta., Fa., Lo. et tres 0986D mss. Fab., anno 11 Augusti, et, ut Pi., anno 12; quibus adjungendi excusi ac Mar.; et ut demum Vi., O., anno 13, seu 1 olymp. 187.

(Ibid.) Augusti et Antonii tertiae dissensionis exordium, etc. Dissensio ista dissensionem inter libros peperit: cum alii an. 11 Augusti adscribendam indicent, ut Fux., Peta., Fa., Lo. et tres mss Fab.; alii an. 12, ut impressi; alii an. 13, ut Pi., Vi., O., seu an. 2 olymp. 187. Situm vulgatorum commendat Dio lib. L, dum scribit has inimicitias inter Octavium et Antonium coepisse, coss. Antonio et Volcatio, et exarsisse subsequenti consulatu Domitii et Sosii, qui incurrit in illum annum primum olymp. 187.

(Ibid.) Nicetes et Hybraeas. Ita castigandum censuimus juxta M., Fa., Peta., Fux., Pi., Al., licet Hibraeas in 4 Vatic. et Lo., Hybraeas in 3 Vatic., P. et tribus mss. Fab.; Thybreas in L., A.; Tybreas in Vi.; O., pro quo antiqua lectio in impressis Hibracas, 0987A facili lapsu c pro e: de hoc rhetore, Seneca saepe, et Strabo lib. XIV. Hujus correctionis nos prius monuerant annotationes in Senecam ex eodem codice Puteani. Caeterum revocatur hic paragraphus ad an. 11 Augusti in Fux., quatuor Vatic., Fa., Peta., Lo.; ad annum vero 13, in vulgaribus; ad an. 14, in Pi., Vi., O. et 3 Vatic.

(Ibid.) Plution. Ita scribendum docuerunt L., A., M., Pi., Vi., O., P., et 7 Vatic., cum quibus convenit Seneca saepe in controvers.; in Lo.; Fa., Peta. et trib. mss. Fab., legis Plutio; olim mendose Plusio, ut in Fux. Pluton.

(Ibid.) Cleopatra et Antonius semet interficiunt, etc. Quo anno regni Augusti illi duo diem clauserint extremum, non convenit inter libros: nam Fux., Peta., Fa., Lo. et tres mss., opponunt an. 11 vulgati anno 14 seu 3 olympiadis 187; Pi., Vi., O., Mar., an. 15, quod est conformius menti auctoris. Nam cum ipsi annus 15 Augusti sit 22 et ultimus Cleopatrae, cur non eidem anno 15 assignetur mors Antonii et 0987B Cleopatrae? Nam nemo nescit anno insequente Actiacam pugnam ambos exstinctos uno et eodem anno paucis interjectis diebus, et statim post mortem Cleopatrae Aegyptum subactam.

(Ibid.) Caius Cornelius Gallus de quo Virgilius, etc. C. Cornelius Lo., nam etiam pro Caio apud Eutropium lib. VII legimus Cneus, seu Cn.; sed repugnant alia exemplaria, et Vincen. haec referens ad verbum; quïnetiam Paeanius apud quem Γαΐος. Porro vice vocis Gallus in Au. reponitur consul, sed corrupte, ut patet ex aliis exemplar. Vincent., Eutropio lib. VII, Suetonio et Dione; locus autem Virgil. est ecloga ultima:

Vos haec facietis maxima Gallo,
Gallo, cujus amor tantum mihi crescit in horas,
Quantum, etc.

De eodem loquitur lib. IV Georg., sub nomine pastoris Aristaei, alludens ad Aristaei fabulam sumptam ex Iliad. XVIII.

0987C (Ibid.) Ptolemaei qui vocabantur. Abest Ptolemaei a Peta., O., Vi., Fux., Fa., Lo., Pi.; sed potest tolerari, cum sensus id exigat.

(Ibid.) Regnaverunt annis 295. In Vi., O., 290; in Fux., 292. Sed vulgata scriptura firmatur aliis exemplaribus, Beda et Mar., et ipsa ratione supputationis annorum, numerando ab anno 2 olymp. 114, ita tamen ut juxta illum numerum Alexander obierit an. 1 olymp. 114. Nam adde ad annos Abrahae 1693 illos 295, conficies 1888, quem vides concurrere cum hoc anno 15 Augusti. Tamen Clemens lib. I Stromat., et Ptolemaeus lib. III, cap. 8, Almag., habent tantum annos 294, et hos imitati libenter fuissemus, si favisset alicujus codicis auctoritas. Nam hic numerus videtur rectius convenire cum situ antiquo, quem retinuimus, de morte Alexandri ad an. 4 olymp. 113. Nec audiendus est Nicephorus Constantinopolit. in Chron., dum numerat ad an. 297, mens. 6: minus etiam Julius Africanus, qui apud Euseb. lib. VIII de Demonst. cap. 2, colligit regnum Macedonum 0987D durasse annos 370.

(Ibid.) Artorius medicus, etc. Sic restituendum judicavimus juxta multitudinem codicum, Fa., Peta., O., Lo., A., P., V., Va., M., Vi., septem Vaticanos, trium mss. Fab., et primas editiones Ven., Lut., quas imitantur Plutarchus, Florus Paterculus et alii, pro Antonius, ut in editionibus Basil. et Sonnia.; vel, ut in L., Pi., Artoricus; vel, ut apud Fre., Ardericus; vel, ut in Vat., Antorius, vel, ut in Mar., Arcorius, et in Fux., Archorius. Non renuissem vulgatam lectionem, si licuisset per tot exemplaria, in quibus semper penultima syllaba est ri; nam video illam esse receptam apud Plinium lib. XXIX cap. 1, et lib. XXX cap. 13, Galenum Suetonium in Augusto, Xiphilinum ex Dione, et ipsum Dion. lib. LIII, Horatium lib. I epist. 15, ac Vallam et Zonaram. Tamen nostram lectionem confirmant etiam Velleius lib. II, Valer. Max. lib. I cap. 8, Lactant. lib. II de 0988A Orig. cap. 7, nisi dicas duos fuisse medicos Augusti, unum nomine Artorium, alterum nomine Antonium Musam, quod minus placet. Horum autem situs non ita est constans. Nam in Lo., Fa., ad an. 11 Augusti; in Peta., Fux., ad an. 12; in Vi., O., Mar., et vulgatis, ad an. 15, et multo rectius. Neque enim antea obtigerat victoria Actiaca, et propius accedit ad Dionem, qui lib. LIII tradit Augustum restitutum sanitati a periculoso morbo ab Antonio Musa, coss. Augusto 11 et Pisone, quos Fasti Onuphrii comparant cum an. 2 olymp. 189, et Urbis 730.

(Ibid.) Quidam ab hoc loco primum annum Augusti monarchiae supputant. Quoniam illa verba ab hoc loco prae se ferunt annum certum, a quo monarchia Augusti deduci debeat, desiderandum fuerat ut constans et certus esset a libris notatus situs: contrarium tamen accidit. Nam Fa., Lo., Peta., designant ad an. 12 Augusti; Fux. et unus ex mss. Fab. ad an. 13; Pi., Vi., O., Mar. et impressi, ad an. 15, cum quibus conveniunt Beda de Ratione temp., et in 0988B Daniel., Honorius Augustodunensis in Chron., et hic annus 15 dubius esse nequit, si spectetur mens auctoris, de qua certissime constat ex obitu Antonii et Cleopatrae, et defectione regni Aegyptiorum ad illum an. 15. Non parum ad id facit, quod Orosius imitator Eusebii libro VI cap. 19 et 20, scribens Augustum reversum Romam an. Urb. 725, significat eorum obitum contigisse anno Urbis 724, qui concurrit cum illo anno 15 Augusti. Nam ipsius reditus fuit anno insequente, omnium consensu. Auget quod Clemens lib. I Stromat. ait Christum natum anno 28 Augusti, scilicet ab Aegypto capta; ergo ab anno 15 Augusti, quia Christus nascitur anno 42 Augusti numerando a primo ejus consulatu, et praesertim cum ipse ab Alexandro ad Actiacam pugnam numeret annos 294. Nam totidem reperies ab an. 1 olymp. 114, usque ad an. 14 Augusti. Favet etiam Josephus dum lib. XV Antiq. cap. 5, refert Actiacam victoriam ad olymp. 187, et dum lib. XVIII Antiquit. cap. 4, ait Augustum 0988C regnasse cum Antonio annos 14. Hinc enim fit necessario monarchiam ejus coeptam anno 15. Librarii, qui haec ad varios annos retrudunt, videntur existimasse auctorem hic agere de anno Actiacae victoriae. Itaque qui ad an. 12 Augusti rejiciunt, imitantur illos qui illam victoriam tribuunt anno Urb. 721 (Tacitus lib. I Histor. et anno 32 vitae Augusti, ut abbreviator Livii), et etiam Julium Africanum, qui apud Eusebium lib. VIII de Demonstr. cap. 2, numerat a fine regni Macedonum seu Aegypti usque ad an. 16 Tiberii, annos 60. Nam integri reperiuntur ab illo an. 12 Augusti seu 1 olymp. 187, usque ad 16 Tiberii. Qui autem ad an. 13, habent auctores ipsum Tacitum, Dionem, Eutropium, Suetonium, cum dicunt ipsum Augustum regnasse cum Antonio annos 12, et postea solum an. 44; Dionysium quoque Halic. dum lib. I ait finem impositum ab Augusto bellis civilibus (intellige per Actiacam victoriam et fugatum Antonium) ante an. 3 olymp. 187 (seu, ut loquitur, ante mediam illam olympiadem) et annis 22 ante annum 0988D Urbis 745, scilicet vertentem; ergo anno Urbis 723. Verum, ut haec aliquo modo concilientur, norunt docti solitos veteres non solum enumerationem annorum Augusti a variis terminis auspicari, sed etiam duas habuisse praecipuas epochas seu initia, prius post mortem Julii Caesaris: alii enim a caede ipsius, id est ab idibus Martiis; alii, ut Eusebius et vulgus scriptorum, ab anno insequente, quo Augustus primum consulatum iniit cum Pedio, mortuis Hirtio et Pausa coss. 14 kalend. Septembris (ut ait Dio lib. LV) anni Urb. 710; alterum post Actiacam victoriam: nam alii ab ipso anno victoriae, quem alii constituunt anno Urb. 721, ut Tacitus; alii 722, ut Fasti; alii 723, ut Dio lib. L et Dionys. lib. I, atque auctor; vel die 4 nonas Septembris, ut vulgus (quo etiam mense natus est Augustus (9 scilicet kal. Octob.), ut aiunt Suetonius et Dio lib. LV, immo et mortuus, ut ait Tacitus lib. I Annal. 0989A vel kalen. Augusti, ut vult Oros. lib. VI cap. 19, et Mar.; alii ab anno insequente, quo non solum sibi mortem consciverunt Antonius et Cleopatra, sed quo etiam Aegyptus capta est; sive die 26 mensis Martii, ut plures; sive mense Augusti, ut tradit Macrobius lib. I Saturn. cap. 12; sive die prima illius mensis, si verum est, quod volunt nonnulli (nam Dio lib. LX adversatur, cum scribit eum diem fuisse festum, quod aedes Martis ea die fuisset consecrata), festum sancti Petri ad Vincula successisse festo Augusti imperatoris de devictis Antonio et Cleopatra, seu Aegypto capta: Dio enim, lib. L et LI, testatur utrumque diem et victoriae Actiacae et Alexandriae seu Aegypti captae fuisse solemnem et festum, et ab illo enumerationem imperii Augusti sumi solitam, et ab hoc reliquos et subsequentes annos mundi deduci et numerari. Quidam etiam annos Augusti auspicantur ab ejus consulatu sexto, quo volunt imperium illi fuisse a senatu confirmatum; eumque Augustum consalutatum ac monarchiam adeptum post 0989B captam Aegyptum; sive octavo idus Januarias, ut vult Orosius lib. VI cap. 20; sive septimo id. Januar., ut fert lapis qui est Narbonae, et refertur apud Gruterum lib. de Inscript. pag. 229; sive ipsis idibus Januar., ut vult Ovidius; sive decimo septimo kalendas Februarii, ut vult Censorinus lib. de Die natali cap. LXV. Sed quo anno et imperii et Urbis et olympiadis ille consulatus sextus contigerit, non ita apud omnes constat: neque etiam utrum ejus consulatu quinto, ut vult Orosius; an sexto, ut Dio et vulgus; an septimo, ut Suetonius, Censorinus et Cassiodorus; magna enim est horum diversitas inter auctores.

(Ibid.) Caesar Augustus appellatus, a quo Sextilis, etc. Annumerant haec anno 13 Augusti Fux., Peta., Fa., Lo., et unus ex mss. Fab.; at anno 15, seu 4 olymp. 187, Pi., O., Vi., Mar., cum impressis. Diversitas haec contigit ex variis opinionibus scriptorum dissentientium in assignando anno primo monarchiae Augusti per annos sive Urbis, sive olympiadis, 0989C sive consulum, sive etiam consulatuum ipsius Augusti. Noli ergo damnare auctorem, licet habeat adversantes nonnullos veteres in uno vel altero anno. Orosius enim, lib. VI cap. 20, refert hanc denominationem Augusti ad an. Urbis 725, et consulatum Augusti V et Apuleii, quem tamen Fasti Onuphrii collocant ad an. 15 Augusti et 4 olymp. 187; Dio lib. LIII ad consulatum insequentem Augusti VI et Agrippae II, et Urbis 726, licet initio libri LII fateatur summam totius reipublicae esse coepisse penes Augustum coss. Caesare V et Apuleio, seu etiam, ut addit, an. Urbis 725, qui etiam vult sibi primum vendicasse illo anno nomen imperatoris; vicies enim, inquit idem, dictus est imperator. Censorinus, lib. de Die natali, cap. 65, tribuit consulatui Augusti VII et Agrippae, licet alius detur Augusto collega eo ipso consulatu 7, tam in Fastis quam apud alios scriptores. Appianus lib. I de Bello civili videtur confirmare vulgarem situm, dum ait statim post captam Aegyptum Octavium appellatum fuisse Augustum. 0989D Quod demum pertinet ad mensem Sextilem, et quo anno ille dictus sit Augustus, abbreviator Livii videtur sentire eodem anno factum, quo datum est Octavio cognomen Augustus. Nam illa duo conjungit, sicut et facit auctor. Dio tamen, lib. LV, tribuit hanc nuncupationem anno Urbis 746, et consulatui Asinii et Censorini, seu 4 olymp. 192, sicut Fasti Onuphrii eos comparant.

(Ibid.) Cum ingenti triumphorum pompa, etc., liberi Sol et Luna ante currum ejus ducti. Augustum triumphasse volunt Fux., Peta., Fa., Lo., et tres mss. Fab., anno 14 sui imperii. At Pi., O., Vi., Mar., adjunctis libris vulgaribus, anno 15; qui penitus sunt sequendi: nam Orosius lib. VI cap. 20, Dio lib. LI, referunt Octavium tres egisse triumphos anno post subactam Aegyptum 8 idus Januarii, coss. Octavio et Apuleio, qui juxta Fastos Onuphrii incidunt in annum 4 olymp. 187, et ille annus auctori idem est cum 0990A an. 15 Augusti. De his triumphis eleganter Virgilius lib. III Aeneid.:

At Caesar triplici invectus Romana triumpho
Moenia, etc.
Ubi Servius, Nam primo die triumphavit exercitus, qui Antonium 2, qui Dalmatas vicerat 3; ipse cum Alexandrino triumpho ingressus est. De iisdem triumphis Ovidius, Propertius, Horatius, abbreviator Livii, Suetonius, Dio, Appianus et alii, licet paululum diverse. Augustus, inquit abbreviator, egit tres triumphos: unum ex Illyrico, alterum ex Actiaca victoria, tertium ex Cleopatra, imposito fine civilibus bellis. Macrob., lib. I Saturn. cap. 12, ait hos tres triumphos actos mense Augusti. Quod autem ait Cleopatrae liberos Solem et Lunam ductos ante currum Augusti, explicatur a Dione lib. LI, Zonara ejus aemulo, et aliis, videlicet Cleopatram indidisse cognomen Solis filio suo nomine Alexandro, et Lunae filiae suae nomine Cleopatrae.

0990B (Ibid.) Nicopolis juxta Actium condita et Agon Actiacus constitutus. Saltem hic conveniunt omnes libri et Mar., ut ascribendum velint paragraphum istum anno 15 Augusti et anno 4 olymp. 187. Dio, lib. LI, significat Nicopolim (quasi dicas Victoriae civitatem) conditam in loco ubi castra habuerat Augustus tempore pugnae navalis Actiacae (ita dictae propter Actium promontorium vicinum), paulo ante quam capta esset Aegyptus, sed tamen eodem anno. Cassiodorus refert in superiorem annum. Videntur tamen ea quae pertinent ad agonem, potius reponenda in annum sequentem, quo celebrata est olympias 188, si verum est agonem Actiacum apud Nicopolim institutum non alium fuisse quam agonem olympicum auctum et illustratum ab Augusto, eodem tamen die et anno celebratum, sicut videtur sentire Strabo lib. VII: ἀποδέδεικται δ᾽ ὁ ἀγὼν Ὀλύμπιος τὰ Ἄκτια ἱερὸς τοῦ Ἀκτίου Ἀπόλλωνος, Actia sunt certamen Olympicum in Actii Apollinis honorem; et 0990C Virgilius Aeneid. lib. III:

Actiaque Iliacis celebramus littora ludis;
nisi dicas Augustum instituisse quidem apud Nicopolim, ut tradunt Dio, Suetonius et Mamertin. in Panegyr., ludos illos quinquennales, qui conficiebantur certamine equestri, gymnico et musico, ut ait Dio lib. LI in initio, eodem anno quo ipsa condita est, sed biennio post Romam translatos, ut etiam testantur Suetonius in Tiberio et Dio lib. LIII, idque insequente anno et die quo olympias fiebat. Caeterum corrige hoc loco Marianum, ubi ridicula sunt quae leguntur: Necapolis juxta Acticum littus a Caesare bello superatur et perimitur: Alexandriae postea in mausoleo reconditur; nam pro a legendum Antonius.

(Ibid.) Agon Actiacus. Agon Acciacus V.; Agon Actius Peta., Fux., A., L., M., Lo., Pi. et tres mss. Fab.; in Fre. Agonactus, sed vulgata caret dubio; res enim nimis nota et certa, ut nisi tot exemplarium 0990D numerus accessisset, indignum observatione merito videri potuerit.

(Ibid.) Augustus Romanis plurimas leges statuit. Desunt ista in Pi. In aliis sita sunt ad an. 15 Augusti; in Mar. an. 18. Cassiod. refert ad an. 17 Augusti, seu ipsius consulatum VI, et Agrippae III, triennio post captam Aegyptum. Iis consulibus, inquit, Caesar leges protulit. Idem confirmat Tacitus lib. III: Sexto, inquit, consulatu, Augustus dedit jura, quibus pace et principe uteremur. Sed Velleius l. II propius accedit ad situm vulgatum: Finita, inquit, vigesimo anno bella civilia, revocata pax, restituta vis legibus, judiciis auctoritas, leges emendatae utiliter, latae salubriter; quales autem leges istae fuerint Augusti, vide Suetonium. Porro ne hic desideres quae antea in editis proxime paragraphum hunc subsequebantur, videlicet haec, Alexandrinorum regnum destructum est et Romanis paruit; delenda enim visa sunt non solum 0991A quia deerant in Pi., A., L., M., 3 Vatic., P., Lo., Fux., Peta., et tribus mss. Fab., sed et ut vitaretur inanis repetitio, cum idem dicatur ad eumdem annum, licet diversis paululum verbis.

(551, III.) Censu Romae, etc., 40 centena, et 63 millia. Pro 41 centena et 64 millia, ut olim, et apud Idac. et Mar., substituimus 40 centena et 63 millia, quia sic legimus apud Freculphum, qui alter est exscriptor nostri Chronici: praecipue vero quia antiquus lapis, cujus fidem faciunt Inscriptiones antiquae Gruteri p. 230, et doctissimus Lipsius l. I Elect. c. 27, post eruditissimum And. Schottum, habet, quadragies centum millia et sexaginta tria. Firmatur etiam illa lectio 63 pro 64 a codicibus L., M., Pi.; quin etiam ex ipso mendo quo est corruptus Freculphus, ubi XLIII millia pro LXIII millia, inverso X ante L, legimus. Ingenue dicam in P. legi 15 centena, 64 millia, et in V., Va., et Fa., 1264 millia. Quoto demum anno hic census actus fuerit, variant utcumque libri. Nam Vi. et O. recensent ad an. 14 Augusti 0991B et 3 olymp. 187, Idac. ad an. 23, Pi. et unus ex mss. Fab. ad an. 15; Lo., Fux., Fa., Peta., Mar., et vulgati ad an. 16 Augusti, seu 1 olymp. 188, quibus conformes Fasti Onuphrii et ipse antiquus lapis, de quo Gruterus p. 230, qui tamen illum censum refert non ad consulatum V Aug. collega Agrippa II, ut volunt Fasti Onuphrii post Dionem l. LIII, sed ad VI, collega Agrippa II (ut etiam habent Fasti Goltzii), qui et in eumdem an. 1 olymp. 188 incurrit, cui convenit Dio, cum disertis verbis testatur hunc censum actum an. urbis 725, qui concurrit (juxta auctorem et Catonem a. 1 olymp. 7) cum anno 16 Augusti et an. 1 olymp. 188.

(Ibid.) Coloniae deductae. Ut ferme in superioribus dissident codices inter se uno anno, sic in his: nam Fux., O., Vi., aggregant haec ad an. 15 Augusti; Peta., Fa., Lo., et unus ex mss. Fa., Pi. et cusi, ad an. 16.

(Ibid.) Anaxilaus. Anaxialus V.; Anaxilius L., Pi. 0991C Athenaeus, in Dipnosoph. l. XIV c. 25, citat Ἀναξίλαος ὀρνιθοκόμος, Anaxilaum in Aviario; interpres vertit Anaxilan, quamvis Athenaeus utrumque citet et Anaxilan et Anaxilaum. Ad haec sunt qui velint ista pertinere ad an. 15 Augusti, ut Fux., O., Vi.; quidam vero ad an. 17, ut Peta., Fa., Lo., Pi. et editi. Vulgati propius accedunt ad testimonium Dionis l. XLIX, quo prodit astrologos καὶ τοὺς γόητας, et magos, urbe ejectos ab Agrippa aedile, an. Urb. 720, qui incidit in an. 11 Augusti.

(Ibid.) M. Terentius Varro philosophus prope nonagenarius moritur. In his libri aliquantulum inter se discordes: alii appingunt an. 15, Augusti, ut Vi., O.; alii an. 16, ut Fux., Peta., Fa., Lo. et editi; alii an. 17, ut Pi. Nullus veterum dirimit litem, cum istius obitus altum sit silentium apud eos: sed annus ejus natalis positus circa an. 1 olymp. 166, firmat vulgatum situm. Nam 16 annus Augusti est Varronis 89, ut ita non male respondeat verbis auctoris prope nonagenarius. Si tamen velis collocare ad an. 17 Augusti, 0991D non adversabor. Nam ille erit Varronis an. 90 decurrens. Hinc autem Varronem nominavit philosophum, quia eodem tempore alius erat M. Terentius Varro legatus Augusti contra Gallos seu Salassos, ut scribit Dio l. LIII, et alii. Porro iste idem est, qui restituit annos ab Urbe, ope Taruntii mathematicorum praestantissimi, de quo supra diximus.

(Ibid.) Thebae Aegypti, etc. Excidii hujus tempus notant concurrere, alii quidem cum an. 15 Augusti, ut Vi., O.; alii cum an. 16, ut Lo., quem imitantur vulgati; alii cum an. 17, ut Fux., Peta., Fa., Pi., Mar. Hujus eversionis nulla est memoria apud veteres scriptores.

(Ibid.) Ad solum erutae. Ad solum dirutae in Vi., O., L., Pi.; sed alterum est familiarius apud auctorem.

(Ibid.) Cornelius Gallus. In Peta. Sallus pro Gallus, quo quid corruptius? prius enim commendatur 0992A tum in caeteris chirographis hic et supra, tum apud Suetonium, Strabonem l. XVII, Eutropium l. VII, Dionem l. LIII, licet ab illis nonnumquam Cornelius Gallus, alias Gallus Cornelius usurpetur. Caeterum reposuerunt ad an. 17 Augusti Fux., Peta., Fa., Lo., Mar. et impressi; at ad an. 18, Pi., Vi., O.

(Ibid.) Tralles terraemotu consederunt. Addidimus vocem motu, quia alias nullus erat sensus, et praeterea sic legitur in L., Fux., Vi., O., A., V., P., Al., Fa., Peta., Pi., Ven., Lut. et trib. mss. Fab., nisi quod in Lut. pro consederunt, legitur contenderunt; forsan legendum conciderunt, ut saepe antea apud auctorem. Nihilominus receptius consederunt a verbo consido; hac eadem notione, qua apud Ciceronem sumitur oratione de Provinciis Consularibus, ubi de Alpibus agens: quae jam licet considant. Porro pro Trallis, ut antea, repositum est Tralles, ex fide Vi., O.; his vicinus est Fux. in quo Tralle ter. mot. consedit; et in Fa. Trallus ter. mot. considerunt. Non inficiabor tamen quin vulgata possit tolerari, sicuti 0992B dicimus Sardis, ut pluribus antea; cave tamen ne impingas in errorem illum Mariani, ubi Valles terraemotu consederunt, pro Tralles.

(Ibid.) Indi ab Augusto, etc. Adducor ut credam ista evenisse anno 18 Augusti, cum ita dictent tam chirographi Fa., Fux., Lo., O., Vi., Pi., Peta., quam impressi; nec longe absunt ab iis quae refert Xiphilinus e Dione lib. LIII circa consulatum Augusti XI et Pisonis (qui in Fastis Onuphrii annotatur anno 2 olymp. 189, qui incidit in 21 Octavii), scilicet Indos confirmasse amicitiam cum Augusto, cum ejus gratia antea legatos ad eum misissent. Orosius lib. VI cap. 21 confirmat vulgatum situm, dum ait praecedente anno ante Cantabros devictos, Caesarem apud Tarraconem citerioris Hispaniae legati Indorum et Scytharum, toto orbe transmisso, tandem ibi invenerunt, ultra quod jam quaerere non possent, refuderuntque in Caesarem Alexandri Magni gloriam, etc. Hujus legationis meminit Florus lib. IV cap. ultimo. Dio lib. 0992C LIV, et Strabo lib. XV, non de hac ipsa loquuntur, sed de alia posteriore.

(Ibid.) Messala Corvinus, etc. Comparant haec cum anno 18 Augusti Fux., Peta., Fa., Lo., O., Vi., Mar. et excusi; dissentit solus Pi., qui cum an. 19. Ex hoc loco intelliges Tacitum, dum scribit Messalam ejurasse praefecturam quasi nescium exercendi, scilicet quia sic finxit.

(Ibid.) Augustus Calabriam et Gallos vectigales facit. Idem omnes membranacei, et editi, atque etiam Idac., Mar., Fre., quin et Fasti Graeci; sic enim habent, teste Casaubono, Αὔγουστος, Καῖσαρ Καλαβρίαν καὶ Γαλάτας ἰσοφόρους ἐποίησεν. Idem Paeanius Graecus metaphrastes Eutropii, ubi tamen Eutropius lib. VII habet Cantabriam. Nihilominus assentior eruditissimo Casaubono, qui in lib. II Sueton. pag. 85, putat hic Eusebium castigandum, et pro Calabriam legendum Cantabriam, cum constet ex Suetonio, Eutropio, Velleio, Dione, Sexto Rufo, Floro, et Orosio, bellum Cantabricum tunc temporis confectum 0992D fuisse, et Cantabros subactos ab Augusto: quinetiam ejus ductu universam Hispaniam factam stipendiariam, ut loquitur Velleius, et ipsam postremam omnium provinciarum auspicio Augusti Caesaris perdomitam fuisse, ait Livius lib. XXVIII. Adde quod Eusebius ipse circa an. 1 olympiadis 190, dicit, Cantabri res novas molientes opprimuntur. Verum librorum consensus prohibuit quominus aliquid mutarem. Neque tamen consentiunt inter se codices in anno. Nam Lo., Fux., Fa., Mar. et impressi reponunt ad an. 19 Augusti, seu 4 olymp. 188; Pi., Vi., O., Peta., ad an. 20. Dio lib. LIII scribit Cantabros et Astures per Antistium ducem seu legatum Caesaris, Salassos autem populos Galliae subactos et vectigales redditos per Varronem alterum ejusdem ducem, anno Urbis 729, et coss. Augusto IX et Silano, quos Fasti Onuphrii cum eodem anno 4 olymp. 188 comparant. Et similiter Cassiodorus scribit hoc 0993A ipsum contigisse anno 19 Augusti. Hoc bellum describunt Orosius lib. VI cap. 21, Epitome Livii, et Florus lib. IV cap. ultimo: ubi multa sunt nomina propria depravata, quae poteris emendare ex Suetonio, Plinio et Strabone.

(Ibid.) Munatius Plancus. Munatius Plautus Vincen.: M. Gnasius Plautius Fre.; sed ubique mendum, ut docent caeteri libri, Suetonius, Tacitus, Cicero, Velleius, Dio, Inscriptiones apud Gruterum pag. 439, et alii: quanta autem sit affinitas litterarum et significationis harum vocum Plautus et Plancus, quasi utrumque sita pedum latitudine; sic enim dicti qui supra modum pedibus planis essent, sumpta metaphora a tabellis, quae plancae appellantur; vide Turnebum lib. X cap. 19 Adversar. Opponunt autem haec Pi. quidem, O. et Vi., anno 20 Augusti: at Fux., Peta., Fa., Lo., Mar., anno 19, quibus adhaerent libri impressi. Sed de condito per eum Lugduno anno olymp. 184, seu Urbis 710, quo Hirtius et Pansa erant consules, et anno superiore quam Munatius 0993B fuit consul, testatur Dio lib. XLVI. Exstat etiam apud Onuphrium Panvinium in commentariis ad Fastos, anno Urb. 712, et in Inscript. Gruteri pag. 439, vetus inscriptio, quae adhuc Caietae visitur, in qua Munatius dicitur in Gallia colonias Lugdunum et Rauricam deduxisse.

(Ibid.) Galliam Comatam. Sic emendavimus pro Galliam Romanam, ut in Lut., B., H., Pet., Ba., So., Fux., Lut., Idac., Fre., quod expunximus secuti L., A., Au., M., V., Vi., O., Va., Vat., Fre., P., Fa., Al., Lo., Sa., Pi., Ven., Peta., Mar., apud quem tamen memineris castigandum Commotam cum gemino m pro Comatam, et quia nusquam legimus aliquam partem Galliae vocatam fuisse Galliam Romanam; immo vel Togatam, de qua ad olymp. 180, et illa est Cisalpina in Italia; vel Comatam, et haec est Transalpina, quo etiam nomine est appellata omnis Gallia, ut inquiunt Plin. lib. IV cap. 17, et Mela lib. I cap. 2; vel etiam Brachatam, de qua Mela lib. II, Cicero 0993C orat. pro Fonteio, et in Pisonem, quae aliter Narbonensis, ut constat ex Plinio et Mela. Comata sic dicta fuit, quod gentes essent intonsae et capillatae contra morem Romanorum, ut ait Plin. lib. II cap. 37. Quod autem hic Munatius rexerit partem Galliae Transalpinae, testatur Dio lib. XLVI.

(Ibid.) M. Lollius Galatiam, etc. Haec sumpta videntur ad verbum ex Eutropio lib. VII. Sunt autem plures qui ad an. 19 Augusti revocent, ut Fux., Peta., Fa., Lo. et impressi, quam qui ad 20, ut Pi., Vi., O. et tres mss. Fab. Nec contemnendus vulgaris situs. Idem firmatur auctoritate Dionis lib. LIII, qui tradit, Amynta rege mortuo, Gallograeciam seu Galatiam redactam in provinciam coss. Augusto IX et Silano, et anno Urbis 728. Hos enim, si ad annos Abrahae 1264, qui natalem Urbis antecedunt, addideris, fiet annus 1992, qui incurrit in hunc annum 19 Augusti. Eutrop. lib. VII, ait M. Lollium propraetorem (sic enim legendum alii volunt non pro praetore) primum administrasse Galatiam. Idem confirmant 0993D Rufus et alii.

(Ibid.) Augustus, cum ei monarchia deferretur, renuit. Sunt haec in Fa., Lo. et impressis, ad an. 19 Augusti; in Fux., O., Vi., Fa., Pi., tribus mss. Fab. et Mar., ad annum 20. Quodnam horum eligas, non adeo est facile statuere; nec quomodo Augustus dicatur renuisse monarchiam. Narrat quidem Dio lib. LIII, Augustum in suo consulatu VI et Urbis 726, habuisse orationem ad senatum, qua omne imperium deposuit: tandem multis argumentis adductum, ut principatum solus obtineret, hac arte effecisse, ut a senatu populoque confirmaretur. Tamen quo longius Romanos a suspicione regiae potestatis sibi propositae abduceret, divisit provincias inter se et senatum et populum Rom., nec suscepit imperium in suas provincias, nisi decennale, hoc etiam jactanter addito, si breviori spatio posset eos subjicere, eo citius se imperio destiturum. Hac ratione repudiatio monarchiae concurreret 0994A (secundum calculum Catonis ab an. 1 olymp. 7) cum an. 17 Augusti: quia tamen constat ex ipso Dione lib. LIV, immo etiam ex Capitolinis tabulis (quibus proxime accedunt Suetonius, Velleius lib. II, nec dissidet Tacitus lib. I, dum hic ait Augusto continuatam tribunitiam potestatem per septem et triginta annos), Augustum anno Urb. 721 dictaturam et censuram perpetuam penitus renuisse, atque contentum fuisse perpetua tribunitia potestate ei oblata, conjicio duo: primum pro voce monarchia, quae habetur hoc loco, legendum esse dictatura; secundum, hunc paragraphum rectius collocari ad an. 20 Augusti, quia video illum annum Urbis 731 secundum illas tabulas (nam Dioni est annus 732) concurrere (secundum Varronis supputationem ab an. 3 olymp. 6) cum illo an. 20 Augusti, seu ab Abraham 1993.

(553, III.) Quintilius Cremonensis, etc. Fa., Lo., tres mss. Fab. et cum illis impressi volunt isthaec in annum 10 Augusti incurrere; sed Fux., Peta., O., Pi., Vi., Mar., in an. 21.

0994B (Ibid.) Augustus Cyzicenos libertate privavit. Plusculum hic libri differunt, quam in superioribus. Nam Vi., O., opponunt an. 20 Augusti; Fux., Pi., an. 21; Fa., Lo., Peta, Mar. et cusi, an. 22, seu an. 3 olymp. 189; et hi similiores Dioni, qui lib. LIV refert haec contigisse Apuleio VI et Silio coss., qui in Fastis Onuphrii jacent ex opposito anni Urbis 733, an. 1 olymp. 190. Itaque differentia est duorum annorum. Suetonius et Dio narrant causam hujus ademptae libertatis ob cives Romanos flagris caesos; sed sequenti anno restitutam testatur ipse Dio lib. LIV. Exin Strabo lib. XII ait sua aetate, id est ante an. 12 imperii, Cyzicenos fuisse liberos.

(Ibid.) Pylades. Pliades O., Vi.; Pilades Lo., Fa., Mar. Sed vulgata stabilitur consensu aliorum librorum et auctoritate Dionis lib. LIV, Suetonii de altero Cytharoedo et Megalopolitano multo antiquiore. Pausanias lib. 8: hanc saltationem pantomimorum antea non fuisse usitatam, sed introductam et inventam ab Augusto, 0994C et tractatam a Pylade et Bacchylide (seu potius Bathyllo) testatur: pariter Suidas in vocibus Ἀθηνοδῶρος et ὄρχησις; et indicat Tacitus lib. I Annal., dum agit de ludis Augustalibus tunc primum coeptis, et cui ludicro indulserat Augustus, dum Mecaenati obtemperat effuso in amorem Bathylli.

(Ibid.) Cilix. Germanior lectio, quam olim Cylix; nam nullus Cyliciam dixit per y, sed Ciliciam, et incolas Cilices: sic ex codicibus Pi., Lo., Peta., L., tribus mss. Fab., Fux., Mar., qui habent Cilex, unde sumpsimus primam syllabam, et ex impressis retinuimus alteram. Nam in V., F., P., Mar., legimus Cylex: nostram lectionem sequitur Suidas, Κίλιξ. Verumtamen, ut infra Oppianus dicitur Cilix, vel juxta antiquam lectionem Cilex, idem dicendum de Pylade, sicut etiam Chrysippus dicitur Cilix, et ita de aliis. Porro non erit difficile conciliare codices, cum omnes ad annum 22 Augusti hunc versiculum evocent; nec ab illis dissideat Dio.

(Ibid.) Tiberius ab Augusto missus occupavit Armeniam. 0994D Ascribuntur haec in Fux., Fa., Peta., Lo., Pi., Idac., Mar., anno 23 Augusti, ut et impressis; excedunt has metas O., Vi., qui conferunt cum an. 24. His addendus Dio lib. LIV, qui haec refert ad consulatum Apuleii et Silii, qui, ut dixi, juxta Fastos Onuphrii, confertur cum an. 1 olymp. 190, is vero incurrit in an. 24 Augusti.

(Ibid.) Atratinus. Melius juxta L., Peta., O., V., M., Vi., P., Lo., Pi., Ven., Lut., Fux., quam Atracinus, ut in edit. Basil. et Sonn.; vel Atartanis, ut in Fa.; vel Atramius, ut in Mar. Nam Atratini consulis meminit Dio lib. XLIX; item Fasti, sed praecipue Cicero initio orationis pro Caelio. Ego, inquit, Atratino humanissimo atque optimo adolescenti ignosco, etc., si voluit accusare; pietati tribuo. Quod attinet ad situm, evocant ista ad an. 22 Augusti O., Pi., Vi.; ad an. vero 23, Fux., Peta., Fa., Lo. et cusi.

(Ibid.) Coelium accusaverat. Rectius cum diphthongo 0995A juxta Pi., Fux., Peta. et tres mss. Fab., Ciceronem, Tacitum, Velleium, Dionem, et Fastos, quam ut olim Celium; vel Coelium, ut in Mar., licet legam singula apud Pedianum et alios.

(Ibid.) Habetur ad. Habetur et ad L., M., Lo., Fux., Peta., Pi., Vi., O.

(Ibid.) Cantabri, etc. Annumerantur ista in Fux., Fa., Lo. et impressis, ad annum 23 Augusti; at vero in Peta., Pi., Vi., O., tribus mss. Fab. et Mar., ad an. 24. Nihil tamen obstat quin veterem sedem retineamus, quia illa propius accedit ad Dionem lib. LIII, dum asseverat haec contigisse, coss. Augusto X et Norbano, quos incidere in an. Urbis 730 colligitur ex eodem initio lib. LII, qui annus juxta calculum Varronis ab an. 3 olymp. 6 concurrit cum an. 23 Augusti. Ad horum confirmationem non parum facit auctoritas Orosii lib. VI cap. 21, dum testatur bellum Cantabricum quinque annis durasse, qui complentur ab an. 19 Augusti usque in hunc an. 23.

(Ibid.) Herodes apud Hierosolymam, etc. Major 0995B pars codicum refert ista contigisse an. 24 Augusti, ut Fux., Fa., Lo., Pi., Vi., O. et excusi: sed Peta., tres mss. Fab. et Mar., ab his desciscentes, an. 25. Josephus, lib. XV cap. 11, videtur annumerare ista ad an. 13 Herodis, qui illi est idem cum an. 20 Augusti.

(Ibid.) Brundusii Virgilius moritur Sentio Saturnino, etc. Brundisii Lo., Pi., Peta. et tres mss. Fab., quod accedit ad Graecum Βρεντήσιον; sed prius est receptius, et apud Ciceronem, Livium, Plinium, lib. de Viris Illustribus, Caesarem, et Antoninum in Itinerar., licet alterum reperiatur apud Suetonium, Velleium, Tacitum, Orosium, et alios bonos auctores. Retinetur autem ista sententia in Lo., Pi., Vi., O., ad an. 25 Augusti, seu 2 olymp. 190; at in Fux., Peta., Fa., Mar., ad annum 26, quos sequuntur vulgares, a quibus inviti discedimus, ut ad priores abeamus. Etenim si ab anno 3 olymp. 177 usque in hunc annum supputaveris, reperies an. 55, quos dicitur 0995C vixisse: alioquin si antiquus situs mansisset tam in nato quam in mortuo Virgilio, egisset 57 annos, quod adversatur historiae aetatis illius. Adde quod eidem an. 2 olymp. 190, Fasti Onuphrii consulatum hujus Saturnini assignant; de anno obitus Virgilii nemo veterum scripsit, quod sciam, praeter auctorem Vitae Virgilii, sive sit Donatus praeceptor D. Hieronymi, sive Servius, qui scribit Virgilium obiisse Cn. Plantio et Q. Lucretio coss., sed crediderim restituendum pro Cn. Plantio, C. Sentio. Honorius Augustodun. qui vixit anno 1120, et fuit aemulator Eusebii, meminit in Chron. horum consulum Saturnini et Lucretii ad an. 25 Augusti, et Urbis 735: prior numerus nobis favet, secundus antiquo situi.

(Ibid.) Lucretio Cinna. Antea Cynna, sed maluimus sequi Fa., Pi., Lo., Peta., Fux., Mar., Vi., O., Dionem, et Cassiodorum: quid alii libri, non recordor; hic in Fastis non Cinna, sed Vispillo appellatur.

(Ibid.) Istiusmodi suprascripto quem. Inseruimus suprascripto ex A., L., M., V., Va., Fa., Peta., Vat., 0995D P., Lo., Fux., Fre., Mar., pro istiusmodi quem; licet in Fux. subscripto.

(Ibid.) Herodes Samariam, etc. Revocant isthaec ad an. 26 Augusti Fux., Peta., Fa., Lo., Mar. et vulgati; ad an. 28, Pi.; ad an. 29, Vi., O. Cusi propius accedunt ad mentem Josephi, dum lib. XV Ant. c. 11, ait hanc urbem Sebasten conditam, seu restitutam ab Herode, circa an. 13 sui regni, qui coincidit per eum cum an. 16 Augusti, si quidem ipse vult. lib. XIV, c. 23, eum Herodem coepisse regnare olymp. 148, coss. Calvino et Asinio, qui concurrunt cum an. 4 Augusti.

(Ibid.) Sebasten, Sebastiam L., A., Au., Fa., Peta., Fux., O., Vi., M., V., P., Lo., Lod., et Itinerarium Antonini. Verum nil immutandum, cum Hieron. ep. 27, ad Eustochium, hoc ipsum proferens, utatur priori lectione; nec dubito quin ea sit retinenda, quia cum idem referat auctor sub olymp. 165, consensu omnium exempl. scribit Sebaste; et ita vocatur 0996A ab Hegesippo l. I, Strabone l. XVI, Josepho l. XV Antiquitt. c. 11, Σεβαστὴ, et merito, cum ab Augusto sit dicta, et is Σεβαστὸς appellaretur, ut docet Pausanias l. III, quod idem est ac Latine Augustus.

(Ibid.) In Paneade. In Pancade L.; in Paniade Lo., V.; in Paniede Fa.; in Paneadi tres mss. Fab.; communem retinuimus cum Mar. ac Josepho l. XV Antiquitt. c. 13, et cum Eusebio ipso l. VII Histor. c. 17; qui enim certius de auctoris alicujus sententia constabit, quam si varii illius loci conferantur, vel Latina cum Graecis comparentur? Ἐπὶ τῆς Φιλίππου Καισαρείας, ἣν Πανεάδα Φοίνικες προσαγορεύουσι.

(Ibid.) In Paneade id templum quod. Pro in Paneade templum quod, secuti L., M., quinque Vatic., P., Lo., Lod., Vi., O., Ven., Lut.; sed in Pi., Peta., Fux. et tribus mss. Fab., in Paneade id quod: corrigendus ergo Mar., ubi in Paneade ideo quod Panoniam, etc.

(Ibid.) Augustus Samiis libertatem dedit. Reducuntur haec ad varios annos in variis libris, ut in Fux., 0996B Fa, Lo. et vulgaribus ad an. 26 Augusti; in Peta., Mar., ad an. 27; in Pi. ad an. 28; in O., Vi., ad an. 29. Sed editi idem habent cum Dione l. LIV, dum ista congerit in consulatum Apuleii et Silii, qui an. 1 olymp. 190, seu 24 Augusti respondet.

(555, III.) In Cypro plurima, etc., conciderunt. Assignant haec ad an. 27 Augusti Fux., Fa., Peta., Lo. et cusi; ad annum vero 29, Pi., Vi., O.

(Ibid.) Germanos in arma versos M. Lollius superat. Hi bellici motus inter libros excitarunt non leves motus. Nam alii ad an. 27 Aug., seu 4 olymp. 190, reduxere, ut Fux., Fa., Peta., Lo., Mar., et cusi; alii ad an. 29, ut Pi.; alii ad an. 30, ut Vi., O. Dio l. LIV, dum scribit Lollium domuisse Bessos Germaniae, seu potius Thraciae populos, confert hoc ipsum cum consulatu Domitii et Scipionis, quem Fasti Onuphrii reponunt ad an. 1 olymp. 191, ita ut uno anno distent inter se, si olymp. designatio certior sit apud Onuphrium quam apud Eusebium. Nam si habeatur 0996C ratio anni ab Urbe, qui est Dioni 738, et qui juxta calculum Varronis ab an. 3 olymp. 6 concurrit cum an. ab Abraham 2000, vulgatus situs est a caeteris anteponendus. Dio ipse postea subjungit, maximum tunc fuisse bellum contra Germanos, quod Augustum urbe extraxit, et in quo Lollius victus est; quam cladem Lollianam majoris infamiae quam detrimenti fuisse tradit Suetonius; ejusdem quoque meminit Velleius lib. II, quam vult accidisse post mortem Agrippae et triumphum Tiberii de Pannoniis, id est post annum Urbis 742 (qui incidit in an. 31 Augusti secundum Varronem, et 33 secundum Catonem), coss. Messala et Quirino, quos Fasti Onuphrii objiciunt an. 1 olymp. 192, qui est auctori an. 32 Augusti. Julius Obsequens convenit penitus cum auctore, et sede vulgari, dum scribit Furnio et Silano coss. insidiis Romanorum Germanos circumventos sub M. Lollio legato graviter vexatos. Nam illi consules constituuntur ad eumdem an. 4 olymp. 190, tam in Fastis Onuphrii 0996D quam apud alios auctores. Videant ergo duo viri eruditissimi non solum Eusebium, sed alios veteres commemorare victoriam Lollii de Germanis, nec Obsequentem propterea emendandum; nam potest fieri utrumque, quod Lollius prius vicerit Germanos, et postea ab ipsis devictus fuerit.

(Ibid.) Varius. Placuit ita legendum potius quam, ut olim, Varus, libris manuducentibus A., L., M., P., Pi., Fux., Mar., ad quos proxime accedunt, Varrius Lo., Peta.; Varrus Vi., O., Ven., Lut., Fa.; Verrius Fre. Nostrae etiam lectioni pondus addit auctoritas Quintiliani, Macrobii, Taciti, Ovidii, Horatii, Servii et aliorum: neque vero negarim legi apud Virgilium ecloga 6 et 9, initio, Varum; idem in Vita Virgilii, quae Donato ascribitur, sicut etiam Varrum. Cave autem ne eumdem existimes cum Quintilio Varo, ut nonnulli docti. Porro aggregarunt ista ad an. 27 Augusti Fux., Fa., Peta., septem Vatican., Lo., Mar. et editi; verum ad an. 30, Pi., Vi., O.

0997A (Ibid.) Augustus Caium Agrippam adoptavit in filium. Adoptionem hanc an. 27 Augusti ascribunt Fux. et Lo. At anno 28, Fa., Peta., Mar., Idac., simul cum impressis; anno 29, Pi.; anno 30, Vi., O. Dio l. LIII editorum sedem confirmat, ubi refert ad consulatum Furnii et Silanii, qui, juxta ejus rationem numerandi per consules, incidit in annum Urb. 737. Nam si ad 1264, qui est annus Abrahae Urbem conditam proxime praecedens, adjeceris 737, exsurget 2001, in quem incurrit 28 Aug., de quo hic agitur.

(Ibid.) Aemilius Macer Veron. poeta in Asia moritur. Horum situs satis incertus, cum alii ad an. 28 Aug. locarint, ut Fux., Peta., Fa., Lo., quibus adhaesere vulgares; alii ad an. 30, ut Pi.; alii ad an. 31, ut Vi., O.; alii ad an. 29, ut Mar.

(Ibid.) Tiberius Vindelicos et eos qui Thraciarum, etc. Reposita his sedes in Lo., Mar. et impressis, ad an. 29 Augusti; in Pi., O., Vi., ad an. 30; in Fux., Fa., Peta., ad an. 28, cum quibus videtur sentire Dio, l. LIV, dum loquitur de Rhaetis et populis qui 0997B circa Tridentum habitant (quos eosdem dicimus esse cum Vindelicis ac Noricis ex Velleio lib. II), a Tiberio subactis coss. Druso Labone et Calphurnio Pisone, anno Urb. 739, qui coincidit cum an. 28 Aug. juxta Varronianam supputationem, initium sumendo a 3 olymp. 6.

(Ibid.) Qui Thraciarum. Qui Thracum Al.

(Ibid.) Coloniae Berytum, etc. Respondent anno 30 Aug. in Fux., Fa., Peta., Lo. et excusis; ann. 31, in Vatic. et Pi.; an. 32, in Vi. O.

(Ibid.) Berytum. Birretum L.; Byretum Vi., O.; Beritum Fa., Lo., Fux., et tres mss. Fab., sic Antonin. in Itiner.; Ebericum Mar. ubi mutuatus est E a finali praecedentis vocabuli coloniae, ut saepe in mss., et c pro t assumpsit. Verum prius magis probandum; sic enim omnia alia exempl. et Ammian. Marcel. l. XIV. At Agathias l. I, et Mela l. I, Beriton; ubi ejus scholiastes ait appellari etiam adhuc lingua vulgari Barutos, et esse portum Damasci. Thevetus 0997C scribit Baruth. Item apud Plin. l. V cap. 20, Berythus cum h.

(Ibid.) Patras. Ita restituo pro Pataras, ad imitationem L., A., M., V., Va., et reliquorum Vaticanorum, Vi., Fux., et trium mss. Fab., Fa., P., Lo., Peta., Mar. Patrae vero sunt urbs Achaiae, ex Plin. l. IV c. 4, Stephano et Pausania l. III, Hieronymo de Script. Eccles., Thucydide lib. II, cujus apud Socratem, l. VII Histor. c. 36, Perigenes dicitur episcopus. Strabo etiam l. VIII testatur Romanos deduxisse coloniam Patras post pugnam Actiacam. Patara autem est urbs Lyciae, de qua Pausanias l. IX, Herodot. lib. I, Plin. lib. III c. 4, Ptolemaeus, Mela, et alii.

(Ibid.) Bosphorum Agrippa capit. Captos Bosphoranos volunt Fux., Fa., Peta., Lo., Mar. et excusi, an. 30 August. seu 3 olymp. 191; Pi. an. 31; Vi., O, an. 32. Situm vero hunc vulgatum comprobat Dio l. LIV, dum ista gesta refert coss. Crasso et Cornelio, qui in Fastis Onuphrii eidem anno 3 olymp. 0997D 191 respondent.

(Ibid.) Cestius Smyrnaeus rhetor Latine Romae docuit. In Vi., Sa., Cestius Smirneus Latinam rhetoricam docuit, quae loquendi formula usurpatur superius, ubi agitur de Plotio; verum cum utrobique probus sensus sit, utrumvis legendum censueris, parum refert. In Lo. Ysmirneus; apud Mar. Cercius occurret. Libri minus inter se conveniunt, quo anno designanda sint: an. 30 Aug., ut Peta.; vel an. 31, ut Fux., Fa., Lo., Mar. et vulgati; vel 32, ut Pi.; vel 33, ut Vi., O.

(Ibid.) Augustus a senatu pontifex maximus appellatur. Delatum Augusto honorem hunc anno 31 imperii sui volunt Fux., Fa., Peta., Lo., et Mar. editi; at an. 32, Pi.; et an. 33 Vi., O. Favet editis Dio l. LIV, dum refert Lepidum pontificem maximum obiisse coss. Tiberio et Q. Varo, et in ejus locum constitutum Augustum. Illi autem consules in Fastis Onuphrii Panvinii anno Urbis 740, 4 olymp. 191, et 0998A anno 31 Augusti opponuntur. Suetonius rem narrat, sed subticet annum. Ovid. l. III Fastor. indicat creatum pontificem maximum sexto die Martii:

Sextus ubi Oceano clivosum scandit Olympum
Phoebus, etc.
Caesaris innumeris, quos maluit ipse mereri,
Accessit titulis pontificalis honor.

(Ibid.) Herodes Caesaream in nomine Caesaris condidit, etc. Conditam referunt Lo. quidem an. 31 Augusti; at vero 32, Fux., Fa., Peta., Mar. et cusi; anno demum 33, Pi., Vi., O. Josephus, l. XVI cap. 5, ait Caesaream aedificatam per decennium et perfectam an. 28 Herodis et olymp. 192. Sed licet, cum auctores loquuntur de olymp., nulla addita mentione anni, ut plurimum intelligant annum primum illius olymp., ut alias diximus, et ita auctor optime cum Josepho conveniret, tamen hic convincitur eum de an. 4 illius olymp. loqui, quia an. 14 Augusti est illi an. 7 Herodis, ut supra diximus ex l. XV Antiq. c. 6.

0998B (Ibid.) Herodes Antidonam condidit, etc. Reducuntur ad an. 32 Augusti in Fa., Lo. et impressis; sed ad 33 in Fux., Peta., Pi., Vi., O., Mar.

(Ibid.) Antipatridam atque Herodionem. Antipatram Fa.; Herodion. Fa. et Lo.; Herodiem Peta.

(Ibid.) Tiberius Caesar de captivis Pannonis triumphat. Pro captivis in Vi., Fa., Pi., O., Fux., legitur captis. Videbantur haec penitus eradenda, tum quia absunt ab Lo., tum quia eadem consequenter habentur; sed vicit membranaceorum, Mar. et editorum consensus. Plerique autem mss. pro triumphat habent triumphavit, L., A., Au., M., P., Pi., Peta., Mar. Hunc porro triumphum ascribunt, alii quidem an. 32 Augusti, ut Lo.; alii an. 33, ut Fa. et impressi; alii an 34, ut Fux., Peta., Pi., V., O.; alii 39, ut Mar. Discimus ex Dione l. LIV Tiberium vicisse Pannonios rebellantes mortuo Agrippa, propterea senatum ei triumphum decrevisse, quem ducere Augustus non permisit, sed ejus loco triumphalibus eum honoribus et 0998C ornamentis ornavit, coss. Messala et Sulpitio Quirino, quos Onuphrii Fasti collocant ad an. 1 olymp. 192 et ad an. Urb. 742, qui apud auctorem coincidit cum illo an. 33 Augusti.

(Ibid.) Horatius 57 aetatis suae anno, etc. Horatii mortem obtigisse referunt Fa., Lo., Pi., an. 34 Augusti, quibus conformant se impressi; at Fux., Peta., O., Pi., Vi., Mar., an. 35, qui situs est purior: respondet enim anno ejus nativitatis, de quo supra. Si enim aggregaris annos ab Abraham 1951, annos 57, prodibit 2008. Item et si computes per olympiades ab anno 3 olymp. 178, usque ad an. 4 olymp. 192, an. 57 Horatii in 35 Octavii incurret. Sed nullus, quod sciam, veterum scriptorum anni mortis illius meminit.

(Ibid.) Passienus pater. Apud Mar. deest pater: praeterea congeruntur ista in spatium illud oppositum anno 34 Augusti in Fa., Lo. et impressis; an. 35, in Fux., Peta., Pi., Mar.; an. 36, in Vi., O. Quodnam 0998D horum sit certius, vix potest dici, cum nulla apud veteres obitus hujus Passieni exstent monumenta: immo nec ipsius, praeter Senecam, qui eum vocat virum eloquentissimum, et temporis sui primum oratorem, lib. II Controvers. 4. Verosimile est ejus filium esse eumdem, qui vocatur Passienus Ruffus, seu Passienus Crispus, qui, teste Plin., l. XVI, c. 24, ita arborem eximiam adamavit, ut eam solitus esset osculari et amplecti, et de quo Suetonius in Nerone, et Cassiod. in Chron., ut de consule circa an. Urb. 749, seu 1 olymp. 194.

(Ibid.) Julius Hyginus cognomento Polyhistor. C. Julius Hircinius apud Mar.; C. Julius Schyginus Policastor in Fa.; C. Julius Higinus cognomento Policastor in Lo., et apud Suetonium; C. Julius Iginus, etc., in Peta.; C. Julius Yginus, etc., in Vi., O. Caeterum comparanda haec esse cum anno 35 Augusti auctores sunt Fux., Fa., Peta., Lo., Pi., Mar. et vulgares; vel cum an. 36, Vi., O.; qui omnes possunt tolerari, 0999A cum non tam agatur de singulari anno aliquo quam de tempore.

(Ibid.) Tiberius vastata Germania imperator appellatur. Insignitum volunt hoc titulo imperatoris Tiberium Fux. quidem, Fa., Peta., Lo., Pi., Mar., an. 35 Augusti, seu 4 olymp. 192, quod et imitantur editi. At vero an. 36, Vi., O. Vetus sedes stabilitur auctoritate tum Dionis l. LV, dum hoc bellum Tiberii post mortem Drusii fratris contra Germanos confectum, et titulum imperatoris ipsi inditum ascribit an. Urb. 746, quia ille coincidit cum anno Abrahae 2008, qui est auctori 35 Augusti, et, quod majus est, coss. Asinio et Censorino; tum etiam Dionysii Halicarn. l. II, dum ut testis oculatus scribit ipsum Tiberium et Pisonem (qui successerunt illis duobus coss.) iniisse consulatum an. 1 olymp. 193, quo ipse Dionysius discessit ex Urbe, et non anno 2, ut notant Fasti Onuphrii; ergo consulatus Asinii et Censorini incidit in 4 olymp. 192. Licet autem ipse Dionysius dicat consulatum 0999B Tiberii et Pisonis esse Urbis annum 746, non propterea tamen dicendus est contrarius Dioni, qui illum annum tribuit superioribus consulibus. Sed distinguendum est juxta diversam rationem supputationis Varronis aut Catonis, cum saepe uno anno differant, saepe duobus. Quod autem Dionysius loquens de olymp. 193, sit intelligendus de anno primo olymp., duplici ratione efficitur: primo quod veteres ut plurimum solent significare annum primum olymp. dum absolute olympiadem notant: secundo quod ipse paulo post clare docet se Romam advenisse circa mediam olympiadem 187, simul atque finitum est bellum civile, et ibi mansisse per annos 22, qui desinunt in annum vertentem 4 olymp. 192.

(Ibid.) Herodes Hyrcanum, etc. Concurrunt hic libri tam scripti quam typis exarati et Mar., ut ad an. 36 Augusti ista congerant.

(557, III.) Tiberius de Rhetiis. De Raetis A., M., P., Graece Ῥαῖτοι, et Inscriptiones apud Gruterum pag. 439; de Retis Lo.; de Rethiis Vat., Strabo, Victor, 0999C Plinius passim (ut lib. XXIV cap. 30). Paterculus lib. II, et Eutropius lib. VII, Victor in Epitome saepe faciunt mentionem Rhaetorum, seu Raetiorum. Verum in O., Pi., L., Vi., Vincent. et Anton., legitur deletis pro de Rhetis; apud Mar. praetermissa, et in Peta. Daretis, sed vitiose. Nam cum nostra lectione conveniunt Suetonius, Orosius, Florus, et alii multi qui Rhetiam a Tiberio subactam scribunt. Ad ultimum secundum hunc Tiberii triumphum comparant Fux., Fa., Peta., Lo., Mar. et vulgati, cum an. 38 Augusti, contra quam Pi., O., Vi., qui cum 37, quibus conformis Dio lib. LIV, quod spectat ad Rhetos, ubi haec refert ad consulatum Drusi et Calpurnii Pisonis, quos Fasti Onuphrii opponunt an. 2 olymp. 193, qui est auctori 37 Augusti. Suetonius scribit Tiberium triumphasse de Rhetiis, Vindelicis, et Pannoniis; a quibus non dissentit Velleius, immo nec Dio lib. LV, qui hunc triumphum adscribit consulatui Tiberii et Pisonis, quos Fasti Onuphrii suggerunt an. 2 olymp. 193. Sed 0999D si habeatur ratio anni Urbis 747, qui coincidit apud Onuphrium ex Varrone cum illo consulatu, et apud Eusebium cum anno ab Abraham 2011, vulgatus situs erit caeteris praeferendus.

(Ibid.) Armenis. Ita habent omnes libri, sed suspicor esse mendum pro Germanis. Nam praeter affinitatem vocum, constat ex Dione, Velleio et Suetonio, Tiberium non solum vicisse Germanos, quod auctor etiam paulo ante dixit, sed de ipsis quoque triumphasse hoc anno, qui est illis et auctori idem ac Urbis 747. Verum apud veteres non invenitur quod de Armenis triumpharit, quamvis eos subegerit multo ante, ut praedixit auctor. Armenicis reposuit Mar.

(Ibid.) Albutius Silo Novariensis. In Pi., L., Albutius Silo Naveriensis; in Vi., O., Albutius Silona Variensis; in Mar. Albutius Valiensis; in Lo., Peta., Albucius Silo Novariensis; apud Sueton. de clar, Rhetor. Albitius Silus; apud Senecam lib. I Controv. 1000A et passim, Albutius Silius. Scribendum autem per c, non per t, vult eruditissimus Nicol. Faber in lib. III Contr. Senec. pag. 17, tam ex lapidibus quam ex scriptoribus, sicut etiam legimus in prima edit. Ven. Tamen est per t in aliis, ut etiam habent dicti scriptores et Quintil. lib. II cap. 16, lib. III cap. 3 et 8. At Silo olim scribebatur per y, in vulgatis et in Fa., et in editione Senecae anni 1557. Nam in illa anni 1587, habes Silus, sed in aliis est per i, quos sequimur cum eisdem auctoribus. Jam vero libri censent haec reducenda vel. ad an. 37 Augusti, ut Pi.; vel an. 38, ut Fux., Peta., Fa., Lo., Vi., O., Pi., una cum editionibus et Mar.

(Ibid.) Augustus Juliam filiam suam in adulterio deprehensam damnat exsilio. In Pi. et trib. mss. Fab. ac Mar., deest vox Juliam: sed nemo potest dubitare quin auctor de ea loquatur, cum Augustus nullam aliam prolem habuerit, et idem recitetur apud Suetonium, Dionem lib. LV, et alios plures. Ista porro collocantur in Fux., Peta., Vi., O., Lo., Fa., 1000B Mar. et excusis, ad an. 39 Augusti, seu 4 olymp. 193; in Pi. ad an. 38. Apposite quidem hic codex, si hoc contigit, ut vult Dio lib. LV, coss. Antistio et Balbo, et si eos Fasti Onuphrii recte assignant ad an. 3 olymp. 193, qui coincidit cum an. 38 Augusti. Si tamen spectetur an. Urb. 748, qui concurrit ex Dione et ratione ordinis consulum cum illis coss. et cum anno ab Abraham 2012 (si numeres ad olymp. 7), retinendus est vulgatus situs. Velleius lib. II distat ab auctore tribus annis, cum relegatam Juliam commemorat Augusto et Caninio coss., si sequendi sunt Fasti Onuphrii, dum eos tribuunt anno Urbis 752 et 3 olymp. 194; cui accedit Macrobius lib. II Saturn., cum tradit hanc Juliam, antequam in exsilium mitteretur, natam annos circiter 38, et si etiam verum est, ut Dio tradit lib. XLVIII, eam natam coss. Lucio Martio Censorino et Caio Sabino, seu an. Urbis 715, vel 3 olymp. CLXXXV. Fuit autem a patre Pandataria insula mox oppido Rheginorum clausa, ubi obiit 1000C anno Urbis 767, ut testatur Tacitus lib. I.

(Ibid.) M. Tullius Tyro. Pro Tiro legitur Tyro in Peta. et trib. mss. Fab., sicut apud Tacitum. Verum utrumque receptum est apud bonos auctores. Habemus autem hic libros consentientes Vi., O., Fux., Peta., Fa., Pi., Lo., Mar., et editos, ut opponantur ista an. 39 Augusti.

(Ibid.) Usque ad centesimum. Sic rectius pro usque centesimum, ut olim, juxta A., M., L., V., Va., Pi., Lo., P., O., Mar., Ven., Lut., So., Fre., Peta., Vi., Fux., Fa.

(Ibid.) Augustus gladiatorum ludum et navale certamen exhibuit. In Fa., Pi., Lo., Vi., O., ista pendent ab an. 39 Augusti, seu 4 olymp. 193, quod et in excusis servatur. At in Fux., Peta., Mar. an. 40. Sed Velleius lib. II firmat antiquum calculum, dum ait haec spectacula adhibita eodem anno, quo Julia pulsa est in exsilium, licet differre videatur ab auctore, eo quod illa adscribat consulatui Augusti et Caninii, quem Fasti Onuphrii tribuunt an. 3 olymp. 194. Sed 1000D quis conciliaret veteres in collatione consulum cum olympiadibus?

(Ibid.) Melissus Spoletinus, etc. Reposuere ista ex adverso an. 39 Augusti Vi., O., Pi.; et anni 40, Fux., Fa., Peta., Lo., et editiones, una cum Mar.; recensebis tamen quod is habet Melissus Poletinus, pro Spoletinus.

(Ibid.) M. Portius Latro. Portius Cato Vi., O.; sic etiam Vinc. et Antonin. titulo 4, cap. 5. Notandum, inquiunt, quod praeter Catonem Uticensem fuit alius Cato philosophus stoicus, qui secundum Eusebium an. imperii Augusti 41, taedio duplicis quartanae seipsum interfecit, sperans post istam vitam meliorem invenire, ut ait Eusebius. Portii Catonis philosophi meminit Sextus Frontinus lib. I et II; Aemilius Probus; Valer. Maxim. lib. II cap. 4, et lib. III cap. 2; ut etiam ipse Eusebius ad olymp. 177, Portii Latronis clari inter magistros dicendi; Plin. lib. XX cap. 14, Seneca passim 1001A in controversiis, ut de suo condiscipulo in schola Marulli rhetoris. Quintilian. et alii misere confundunt cum hoc Portio Latrone alterum Catonem: fuit et alius ejusdem nominis orator insignis, cujus meminerunt Varro lib. I de Re rustica, Sallust. lib. I Hist., Cicero in Bruto, Livius lib. XXXIV et XLIX, Plin. lib. VII cap. 27. Colum. lib. I, Plutarch. in Vita Catonis, Valer. lib. II cap. 4 et lib. III cap. 2. Hujus opera edita sunt Lugduni Batavorum an. 1590. Ad extremum his designata sedes in Fux., Fa., Peta., Pi., Lo., Mar. et impressis, ad an. 40 Augusti; in Vi. O., ad an. 41.

(Ibid.) Herodes ad ea quae supra crudeliter, etc. Augent vocem, ut augeant sensum Fux. et Peta. Nam pro crudeliter substituunt crudelissime; Mar. est contentus voce crudelis. Praeterea exhibentur ista e regione, in nonnullis, ut in Lo., Fa., Pi. et editis, una cum Mar., an. 40 Augusti; in Peta., Vi., O. et trib. mss. Fab., an 41.

(Ibid.) Caesar amicitiam, etc. Componunt ista cum 1001B an. 41 Augusti libri editi; cum an. 42, Fa., Lo., Mar.; cum an. 43, Fux., Peta., Vi., O.; cum. an. 44, Pi.

(Ibid.) Tertullianus, etc., usque passum. Cum antea ista essent ad an. 42 Augusti posita, translata sunt in hunc locum sub anno 41 Augusti, ex fide M., P., Lo., O., Vi., L., A., Fux., Peta., et sententia idem poscente. Leguntur autem ut additamenta, minusculis litteris in margine Fa. et unius ex mss. Fab. ad an. 42.

(Ibid.) Affirmat Christum 41 anno. Pro 41 habes 40 in V., Va., Lo., Fa.; sed prius respondet ipsi Tertulliano adversus Judaeos, cui adhaerent Hieronymus in Esai. cap. IV et Daniel. IX, Irenaeus lib. III cap. 25, Julianus Toletanus, Cassiodorus, et Marianus. Sunt viri docti qui hos conantur conciliare cum aliis, qui ortum Christi referunt ad an. 42 Augusti, ut illi incipiant numerare annos Augusti a caede Julii Caesaris, isti autem ab ejus primo consulatu. Sunt etiam alii qui volunt priores loqui de anno vertente, posteriores de anno completo: sed neutrum satisfacit multis 1001C nominibus. Caeterum non est hujus loci illa afferre.

(Ibid.) Edicente Caesare. Desunt haec duo verba in L., Vi., O., Lo., A., V., Va., Vat., Fa., Fux., Peta., Pi., Mar. Porro reposuimus istam periodum hoc loco ad an. 42 Augusti ex fide omnium mss. praeter Fa., Peta. (Nam in illo ad an. 41, in hoc ad an. 43), et ita poscente ratione temporis, et auctoritate Lucae II, et ipsius Eusebii lib. I Histor. cap. 1. Quibus satisfit viro doctissimo, qui ex horum situ antiquo ad an. 41 Augusti, et 2 olymp. 194, argument abatur ortum Christi referendum ex Eusebio in an. 2 olymp. 194. Non tamen celabo in Lo., P., Vi., O., M., A., L., illam periodum apponi consequenter post illa sequentis periodi verba, Judaeae nascitur: sed cum jam esset receptum in vulgatis, ut illa praeiret, satis fuit illi suum annum proprium restituere, videlicet 42 Augusti. Adde quod Quirinus coeperat censum describere paulo ante Christi nativitatem.

(Ibid.) Ex Senatusconsulto. Ex consilio senatus P., A., M., V., Vi., Lo., Peta., Fux., O., Pi.; ex consulto 1001D senatus Va., Fa., Vat., V.; ex senatusconsultu Ven.

(Ibid.) Quirinus. In Vi., O., Fux., Cyrinus, sicut habet Lucas II, et auctor ipse in hist. lib. I cap. 5, ex Josepho lib. XVIII antiquit. cap. 5, et omnes Graeci Κυρήνιος, vel Κύρεινος, ut Latini, Suetonius et alii habent Quirinus, vel ut Tacitus Quirinius, ut et Dio lib. LIII. Appellabatur autem Publius Sulpitius Quirinus, ut constat ex Tacito, Fastis Consularibus ad an. Urb. 741, et aliis. Nec audiendus est Laurentius Valla, qui putat eum vocari Cyrenaeum.

(Ibid.) Possessionumque describit. Melius juxta Fux., Peta., M., L., Lo., A., V., Va., Fa., Mar., Pi., O., Vi., quam, ut olim, possessionesque.

(557, V.) Anni Domini. Non est dissimulandum in sex Vaticanis, trib. Fab. et omnibus mss., praeter Vi., O. et V., deesse numerum, seu seriem annorum a Christo, perinde ac illam annorum mundi, de qua fuse in limine notarum; et secundum quam etiam 1002A ex auctore primus an. Christi est 5199 mundi. Unde satis constat utramque columnam annorum et a mundo, et a Christo, a librariis fuisse additam, sicuti multi ante nos observarunt: in quibus est vir clariss. Nicolaus Faber, quem sine honore non possumus nec debemus nominare, praefatione in Fragmenta Hilarii. Unde nec mirum videri debet, si nihil certi constet de annis a Christo apud Eusebium, et Hieronymum, neque apud alios veteres, nisi prout colligitur ex imperatorum successionibus per adjunctionem annorum, quibus quisque regnavit, et per collationem cum olympiadibus et consulibus, sicut apud Dionem, Livium, et alios colliguntur anni Urbis secundum ordinem consulum. Jam vero non erit extra rem de annis Christi, prout in codicibus Victorino et Oisellano (nam quid de eisdem contineat codex V., non memini, cum perierint, ut dixi saepe, meae notae antiquae) contexuntur, nonnulla attingere, ut quivis facilius intelligat in quibus dissideant a nostris, ut deinceps observabimus, in quibus 1002B coeant, et quibus ex causis. Observandum ergo in primis illos duos pares esse et convenire cum nostris usque ad an. Christi 71, ut idem sit an. 1 Vespasiani consentientibus non solum omnibus libris, sed ipsis Vincentio, Martino, Polono, Antonino, et aliis sequacibus Eusebii. Ex hinc distant 1 an. Nam cum an. 80 Christi in vulgatis occupet spatium oppositum an. 10 Vespasiani, est in Vi., O., ad an. 1 Titi. Hujusmodi dissidium nascitur, quia isti tribuunt Vespasiano tantum an. 9, et alii an. 10: sed cum mox illi duo dent Tito an. 3, et editi tantum an. 2, fit ut conveniant in an. 84 Christi, ut sit in omnibus ad an. 2 Domitiani et inde usque ad an. 1 Mar. Antonini, qui cum in editis concurrat cum an. Christi 163, in illis est ad an. 162, quia hi duo tribuunt tantum Antonino Pio annos 22, et editi an 23. Haec differentia unius anni perseverat usque ad an. 213, quem tam vulgati, quam illi duo collocant ad annum primum Caracallae, quia illi prorogant imperium Severi usque ad an. 19, 1002C vulgati non nisi usque ad 18 annos. Mox incipiunt dissidere in an. 220, qui in vulgatis est ad an. 1 Macrini, in illis ad an. 1 M. Aurelii, quia hi concedunt tantum annos sex Caracallae, at alii annos 7. Quod discrimen perseverat usque ad annum Christi 328, qui respondet anno 19 Constantini in vulgatis, at in illis anno 20 ejusdem et ultimo Chronici Eusebiani: qua ratione progrediuntur usque ad finem Chronici Hieronymi, ubi in vulgatis annus 381 Christi est an. 14 Valentis et ultimus illius Chronici, in illis an. 380: et in hoc terminant annos Christi, neque enim illos appingunt in Prospero. Quando autem primum accessio columnae illius annorum a Christo facta sit huic Chronico, vix certi quidquam dici potest. Licet enim Contractus (qui scribebat an. 1060), Marianus (qui scribebat an. 1083), persequantur suum Chronicon per annos Christi, nusquam tamen meminere annorum a Christo secundum Chronicon Eusebii, immo valde diversam rationem persequuntur. 1002D Marianus enim verbi gratia, componit an. 1 Vespasiani cum anno 74 Christi, et annum 20 Constantini cum an. 325, et sic de aliis. Contractus vero an. 1 Vespasiani cum an. 72 Christi, et annum 20 Constantini cum an. Christi 327. Vincentius autem (qui scribit an. 1250) notat annos Christi eodem modo, quo Victorinus et Oisellanus codices, sed in hoc nusquam meminit Chronici Eusebii. Solus Antoninus (qui vivebat an. 1450) facit mentionem annorum a Christo juxta Eusebii Chronicon, ut loquens de Vespasiano, Vespasianus imperavit, ut scribit Eusebius in Chronicis, anno Domini 71, et de Maximino imperatore: coepit imperare anno Domini 238, secundum Eusebium in Chronicis; et sic in aliis, in quibus concurrit cum nostris editis ut plurimum.

(559, III.) Jesus Christus Filius Dei, etc. Omnes fere libri concurrunt, ut nativitatem Salvatoris praenotent ad eumdem annum, videlicet Herodis 32, Augusti 42, et 3 olymp. 194. Dixi fere; nam solus Lo. 1003A habet ad an. Herodis 31, Augusti 41, et 2 olymp. 194. Vi. quoque et O. dissident tantum ab universa cohorte librorum in olymp., cum constituant ad an. 2 olymp. 194 quod in illis duobus nascitur ex illo an. 19 Ptolemaei, qui et Alexander, praetermisso in serie Alexandrinorum, de quo supra; hinc enim fit, ut primus annus Julii Caesaris, qui debebat concurrere cum an. 1 olymp. 183, respondeat an. 4 olymp. 182, ac proinde an. 42 August. respondeat an. 2 olymp. 194, cum deberet an. 3 olymp. 194. Quod autem editorum situs potior sit tam in olymp. quam in anno Augusti (nam in an. 32 Herodis non est controversia de mente auctoris), confirmatur ex eo, quod an. 20 Constantini sit auctori, ut suo loco demonstrabitur, annus Christi 329 et an. 3 olymp. 276. Ergo si cursu retrogrado numeres, reperies annum primum Christi esse 3 olymp. 194. His adde quod alioquin hic annus primus Christi non incurreret in an. 2015 ab Abraham, quod tamen necessario ponendum, ut mox demonstrabimus: quo fit ut non 1003B possim assentiri viro doctissimo, qui ex eo quod Eusebius dicat annum Tiberii 15 incidisse in an. 4 olymp. 201, idemque affirmet eum annum fuisse aetatis Christi 30, contendit propterea consequi natum Dominum anno 2 olymp. 194, juxta Eusebium. Primum enim oppono alium eruditissimum virum (Pererium pag. 550 in suis in Danielem Commentariis) contrarium ex eodem colligentem, nimirum Eusebium designantem an. 15 Tiberii e regione illius anni 4 olymp. 201, aperte declarasse ortum Domini contigisse an. 3 olymp. 194. Deinde si nativitas Domini, seu primus annus epochae ipsius uno gradu altius sursum versus promovendus est, necesse fuerit non solum primum annum Julii Caesaris et Augusti, sed etiam Tiberii et caeterorum imperatorum ad anterioris olympiad. annum propellere: atque ita primus an. Julii Caesaris non jam statuetur ex adverso anni primi olymp. 183, sed ex adverso quarti praecedentis olymp. 182. Quod tamen quam longissime ab Eusebii mente abesse 1003C nobis certum est et exploratum, cum jam scripserit pag. 119 Julium arripuisse imperium olymp. 183, id est an. 1 illius olymp. 183. Nam cum veteres simpliciter et sine additione loquuntur de olymp. ut plurimum ejus annum primum intelligunt, sicut non semel monuimus. Praeterea cum lib. X de Praepar. cap. 3, scripserit annum 15 Tiberii inveniri quartum olympiad. 201 (nam mendose legitur ducentesimae quintae ac primae) et doctrinam Evangelicam eodem anno incoepisse, et lib. I Hist. cap. 10, Christum baptizatum fuisse, quando jam tricesimum aetatis suae annum agere incipiebat, et spatium temporis praedicationis suae vix integrum quadriennium efficere; et lib. VIII de Demonstr. cap. 2: Proditum est, inquit, memoriae omne doctrinae eruditionisque miraculorum Salvatoris nostri tempus trium annorum et semis fuisse; non igitur illi completus est an. 30 Christi sed inchoatus et currens baptismi tempore, neque spatium septem plenarum olympiadum et duorum annorum inter ejus ortum et baptismum interceptum reperiri 1003D potest, sed septem sunt tantum completae olymp. intermediae; tertius autem annus olymp. 194, in quem refertur ortus ejus, tot solum menses habet: quot sunt a solstitio hiberno, quo natus est Dominus, ad solstitium aestivum, quo annus olympiadis sequentis inchoatus est, et trigesimus item Christi tot mensibus decurtatus est, quot a sexto Januarii, quo baptizatus est, usque ad aestivum solstitium, quo olympicus annus finitur, interjecti sunt: ita ut ex collectis olympiacis annis non plures conficiuntur anni quam 29 completi, et trigesimus per tredecim dies inchoatus. Idque ex diagrammate annorum expansorum colligi poterit, siquis ita per quatuor strigas et intervalla linearum disponat omnes aetates Christi anno 23, ut primum Christi annum collocet ex adverso an. 3 olymp. 194. Sic enim omnes deinceps quasi quadruplici catena deducet, ut ex adverso 30 reperiantur siti, et 15 Tiberii, et annus 4 olymp. 201.

1004A (559, III.) Quo anno coepit Christianorum salus, quis et primus annus Christianae salutis numeratur. Desunt haec in A., Al., L., M., V., Peta., Fux., P., Lo., Fa., Vi., O., Pi., et tribus mss. Fab.: propterea libenter expunxissem, nisi me cohibuisset dignitas rei, tum quia nullus pene ms. contexit annos a Christo, ut dixi; tum quia certum est Dionysium Exiguum abbatem Romanum primum constituisse annos a Christo, quibus utimur an. 532; et communem etiam numerandi rationem annos a Christo in rescriptis pontificum et regum, seu actis publicis, seu etiam in chronographis et historicis, natam multo post Eusebium et Hieronymum, sive tempore Caroli Magni, sive ante vel post; nam de hoc viri docti contendunt.

(Ibid.) In Bethleem Judae nascitur. Judaeae vice, ut in impressis, Mar. et aliis nonnullis mss.; vel Judaea, ut in Pi., legimus; Judae in A., Fux., Peta., L., Vi., M., V., P., Al., O., Lo., a quibus firmiter stat Hieron. in cap. II Matthaei: Librariorum, inquit, error 1004B est. Putamus enim ab evangelista primum editum, sicut in ipso Hebraico legimus, Juda, non Judaeae. Quae est enim aliarum gentium Bethleem, ut ad distinctionem ejus hic Judaeae poneretur? Juda autem idcirco scribitur, quia est alia Bethleem in Galilaea. Et licet exemplaria Graeca evangelistarum habeant hodie Βηθλεὲμ τᾶς Ἰουδαίας, hoc est, Bethleem Judaeae, quia tamen verisimile non est Hieronymum versionis hujus Chronici auctorem sibi ipsi esse adeo contrarium: et cum habeamus tot codices locupletissimos testes hic mentis ejus, nefas fuit ab illis dissentire. Nihilominus non video, pace D. Hieronymi dixerim, quin Matthaeus non potuerit scribere τῆς Ἰουδαίας eadem ratione, qua LXX Interpretes vertunt Jehuda, τῆς Ιὀυδαίας, ut psal. LXXV: γνωστὸς ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ὁ Θεός; psal. CXIII: ἐγενήθη Ἰουδαία ἁγίασμα αὐτοῦ, facta est Judaea sanctificatio ejus. Sic I Reg. XVII; εἰς Σοκκὼθ τῆς Ἰουδαίας, ubi noster interpres, in Soccoth Juda. Sic etiam Matth. XIX: migravit a 1004C Galilaea et venit in fines Judaeae. Ex quibus locis et similibus constat vocem Judaea sumi aliquando pro sola tribu Juda, seu regione illius, et non solum pro tota regione Palaestinae, quam Hebraeorum, seu Judaeorum gens incolebat.

(Ibid.) Colliguntur, etc., usque ad nativitatem Christi anni 2015. Pro an. 2025, ut in impressis, et aliis nonnullis mss., posuimus anni 2015, ex fide A., Al., L., Pi., Peta., Fux., V., P., Au., M., Lo., Idac., trium mss. Fab., Vincen., et ex ratione calculi ab Abraham appositi per decadas ad oram. Non reticebo codices Vi., O., pro 2015, habere duo millia quatuordecim. Sed in illis error manavit ob illum decimum annum sublatum Ptolemaeo, qui et Alexander, de quo non semel. Etenim si annus ille accedat, sicuti praestitimus, annus primus Christi, qui anno 42 Augusti respondet, incurret in illum an. ab Abraham 2015.

(Ibid.) Sixtus Pythagoricus philosophus. Exstat in vulgatis Xistus; apud Mar. Sextius, sicut apud Senecam 1004D epist. 108. Magis tamen probo priorum editionum Ven. et Lut. scripturam, maxime cum iis patrocinentur quinque Vatic. nec longe absint L., P., Au., Peta., Fux., M., Lo., Pi., O., Vi., et tres mss. Fab., et Vincen. tom. I, in quibus Sextus, sicut apud Laertium lib. IX cap. ult., et etiam apud Senecam in epist. et lib. de Ira, et saepe alias. Quinetiam ita legere optimos veterum codicum Eusebii testatur doctissimus Nicol. Faber in Senecam, cui favent Hieronym. ad Ctesiphontem et in Ezech. cap. XVIII, et Gennadius in catalogo, ubi agit de Rufino. Marianus Victorinus in Hieronymum observat apud Graecos vocari Xestum non Xistum, sed proculdubio aut scribendum Xystus more Graecorum, aut Sixtus, aut etiam Sistus voce Latina, seu ad similitudinem vocum Latinarum detorta. Porro quoad situm, discessionem ab invicem fecerunt libri. Nam Lo., Fa., et editi, aggregant ista ad an. 1005A 42 Augusti; Vi, O., Mar. et Fux., ad an. 43; Pi., Peta., Vincen., ad an. 44.

(559. III.) Agnoscitur. Rectius, ni fallor, juxta M., V., Va., Peta., O., Fux., P., Vi., Lo., Pi., quam nascitur, quod in editis erat: astipulatur nostrae lectioni Marianus Scotus dum ait Sextus Pythagoricus philosophus claruit.

(561, III.) Augustus Tiberium et Agrippam in filios adoptat. Contigit haec adoptio, si quae fides habenda Fa., Lo., Mar. et editis, an. 43 Augusti. Nam Fux., Peta., Pi., Vi, O., Contract., ad an. 44, seu 1 olymp. 195, reponunt: iique propius accedunt ad Dionem, qui lib. LV haec assignat consulatui Aemilii (seu Aelii) et Saturnini. Siquidem Fasti Onuphrii illum recte suggerunt reponendum circa an. 4 olymp. 195. Licet autem Dio loquatur tantum de Tiberio, tamen Suetonius et Contractus adoptionem utriusque et Tiberii et Agrippae conjungunt.

(Ibid.) Judas Galilaeus ad rebellandum Judaeos, ne acquiescerent solvere tributa Romanis, cohortatur. 1005B Ista ne acq. sol. trib. Roma. non exstant in A., L., Au., O., Vi., M., 7 Vaticanis, Fux., Fa., Pi., Peta., P., Lo., Mar., Fre., Vincen., Contract. Verum sunt consona his quae habentur Actor. V et describuntur late a Josepho lib. XVIII Antiq. cap. 1, et lib. II de Bell. Judaic. cap. 7, et iis quae ex eodem referuntur ab auctore lib. I Histor. cap. 5, ex quibus apparet hunc Judam commovisse populum adversus censum actum a Quirino, illique persuasisse censum illum inferre manifestam servitutem. Caetera autem habentur ad an. 43 Augusti in Fa., Lo., Vincen. et excusis; ad an. 44 in O., Vi. et Contract.; ad an. 45, in Fux., Peta., Pi.; vulgatus situs firmatur ex ipso auctore loco citato. Nam licet Josephus scribat rebellionem hujus Judae contigisse tempore illius census, seu, ut loquitur D. Lucas Actor. V, in diebus professionis factae per Quirinum, post quam Archelaus Viennam relegatus fuit, quod contigit anno ultimo Augusti; tamen Eusebius confundens hanc 1005C secundam descriptionem, quae fuit solius Judaeae cum prima universali facta tempore nativitatis Christi per eumdem Quirinum, de qua Luc. I existimavit non sine magno ὑστερολογίας vitio illum tumultum contigisse circa tempus nati Christi; convincitur enim ex verbis ipsius D. Lucae, cum nuncupat primam illam descriptionem, quae facta est per Quirinum nascente Christo. Nam revera est prima, videlicet ratione habita illius quae secundo per eumdem Quirinum facta est post annos quatuordecim. Non quod tunc primum censi et descripti fuerint Judaei: omnes enim norunt id quod auctor jam tradidit, Judaeos redditos vectigales Romanis per Pompeium circa olympiad. 179, nec destiterunt usque ad Vespasianum et destructionem Hierusalem, sicut testantur Epiphan. haeresi 51, et ipse Josephus saepe, et colligitur ex Evangelio. Ex quibus merito coarguuntur homines non contemnendae eruditionis, sed nimis amatores novitatis, dum non solum ex istis duabus descriptionibus unicam efficiunt (quod et 1005D facit auctor), sed malunt fidem potius adhibendam soli Josepho, ut illa semel facta fuerit anno ultimo Augusti, quam ipsi Eusebio, seu etiam evangelistae, qui illam referunt ad annum natalis Dominici, seu ad an. 42 Augusti; adeo ut audeant non minus putide quam impie asserere illa verba Lucae, Haec descriptio facta est a praeside Syriae Cyrino, esse supposititia, neque ullo modo esse evangelistae.

(Ibid.) Herodes cum Christi, etc. Fa. Lo. et impressi ad an. 44 Augusti monent ista esse locanda; at Fux., Peta., O., Pi., Vi., ad an. 45; Mar. ad. an. 43; verum non sunt deserendi editi. Neque enim serius a Christo nato, quam biennio, caedes infantium evenire potuit. Quod intervallum Eusebius et alii colligere videntur ex verbis illis Matthaei a bimatu et infra, secundum tempus quod exquisierat a magis, quibus et favere videtur Macrobius, dum scribit lib. II Saturnal. cap. 4, Herodem intra bimatum pueros 1006A interfici jussisse. Herodes enim cum tempus nativitatis Christi ignoraret, non solum bimos pueros occidit, sed et eos qui juniores erant, utpote nati paulo ante illud tempus, quod fuerat exquisitum a magis. Non enim verisimile est eum occidere voluisse eos qui post adventum magorum nati essent.

(Ibid.) Universos in Bethleem. Universos Bethleem Lo., Fa., Peta., Fux., et tres mss. Fab.

(Ibid.) Herodes morbo, etc. Minus conveniunt libri, ubi referunt quo anno ista contigerint. Etenim Fa., Pi., Vi., O., Vincen. et editiones, an. 47 Augusti; at Fux., Peta., Lo., Mar., an. 46; Contract. an. 44; Ado. an. 48.

(Ibid.) Intercutis aquae et scatentibus. Sic correximus ex L., A., Peta., Fux., O., M., P., Al., Vi., V., Mar., Beda et Contracto, qui haec ipsa ad verbum referunt, pro intercutis atque scatentibus, ut in editis, et Idaci; vel intercutis aqua et scatentibus in Pi., L. Nostra lectio convenit cum Josepho lib. XVII Antiquit. cap. 8, et cum ipso Eusebio citante Josephum lib. I 1006B cap. 8: περὶ τοὺς πόδας ὡς ὑδροπιῶντος οἰδήματα.

(Ibid.) Scatentibus. Scaturientibus Va. Utrumque habet Euseb. li. II cap. 8 Histor. eccles.: quin et verenda, inquit, putrefactione vermibus scatente absumebantur; et paulo post dum idem refert, pudendorum putrefactio vernibus scaturiens, quod effert per duo verba σκώληκας ἐμποιοῦσα, et σκώληκας γεννῶσα.

(Ibid.) Asinius Pollio, qui de Dalmatis triumpharat, etc. Quemadmodum in superioribus uno aut altero anno codices differunt, sic in istis. Nam O., L., Pi., Vi., opponunt anno 46 Augusti; Mar. an. 45; Fux., Fa., Peta., Lo., an. 47, quibus conformes excusi. Triumphus autem hujus Asinii ex Parthenis seu Parthinis (populis Macedoniae, teste Plinio lib. III cap. 23) ascribitur in Fastis, seu lapidibus Capitolinis, anno Urbis 714, seu olymp. 185, septimo kalendas Novembris; a quibus non dissentit Dio lib. LVIII. Verum Horatius lib. II, ode 1, indicat eum triumphasse de Dalmatis:

1006C Et consulenti Pollio, curiae,
Cui laurus aeternos honores
Dalmatico peperit triumpho.
Ubi Porphyrio ait eum triumphasse de Salona urbe Dalmatiae capta: idem Servius in Virgil., et Florus. Observatione dignum quod scribit Suidas hunc Asinium primum Graecorum res gestas Latino stylo esse persecutum.

(Ibid.) Filius ejus Archelaus. Desideratur filius ejus in L., A., Peta., Lo., Pi., M., V., Va., Var., Fa., P., Fux., Mar. et tribus mss. Fab., sed tamen exstat in Vi., O., Al., Contracto, Adone, Vincen. Constat quoque ex Matth. cap. II, Josepho lib. XVII Antiquit. cap. 12, Euseb. lib. I Histor cap. 6 et 8, Beda lib. de Ratione temporum et aliis, Archelaum fuisse filium Herodis Magni.

(Ibid.) Lysias. Pro Lysias videri poterat subrogandum Lysanias, quia non est credendum alium esse a Lysania, quem Lucas evangelista cap. III Abylina tetrarcham 1006D appellat. Accedit quod ipse auctor lib. I Eccles. Histor. cap. 7 et 9, inter tetrarchas filios Herodis numerat non Lysiam, sed Lysaniam. Idem Nicephor. lib. I cap. 15, et Cedrenus. Unde dicendum aut auctorem, quem alii imitantur, memoria lapsum (quod non raro contigit apud veteres scriptores), aut pridem maculam hanc illi inustam, visum nihilominus intacta relinquere, cum illa habeantur non solum in omnibus libris, sed etiam apud Bedam, Marianum, Adonem, Freculphum, Reginonem, Contractum et alios Eusebii sectatores. Caeterum meminit quidem Josephus lib. XIV Antiquit. cap. 21, et lib. XV cap. 12, duorum, quorum utrique Lysanias nomen, sed qui nec tetrarchae, nec filii Herodis dicantur; immo nec pertinent ad haec tempora. Non desunt autem multi viri eruditi, qui damnant auctorem, dum hunc Lysiam seu Lysaniam facit fratrem Archelai, et filium Herodis, sed quia solo argumento 1007A a negatione sumpto nituntur, cum inquiunt apud Josephum et alios nihil tale haberi, non video cur propterea ab Eusebii sententia abeundum sit, de quo tot libri et auctores fidem nobis faciant. Hallucinantur alii viri docti, et utinam in illis non esset vir summae eruditionis et pietatis, Jansenius in Concordant. Evangel. qui eum Lysaniam, quem Josephus, lib. XIV Antiquit. cap. 20, facit Ptolemaei Memnei filium, eumdem esse existimat cum illo, qui dicitur tetrarcha a D. Luca. Nam constat esse ἀναχρονισμὸν ex eodem Josepho lib. XV Antiquit. cap. 4, et Dione lib. XLIX, dum tradunt illum occisum jussu Cleopatrae ante annos 40, id est anno Urbis 718, seu an. 1 olympiad. 186. Sed pessime Joannes Calvinus in Harmon. Evangel. sicut animadvertit Carolus Molinaeus J. C., licet homo infestus fidei catholicae, in libro quem inscripsit Collatio seu unio quatuor Evangelistarum, etc., pag. 96, cujus placuit verba referre, quia liber ille fuit industria Calvinistarum statim a partu pene exstinctus cum aliis quae 1007B ipse ediderat contra errores graviores Calvini: Calvinus, inquit, hic ait Lucam evangelistam abuti, seu improprie uti voce tetrarchia, eo quod hi tres non essent tetrarchae, sed tritarchae, quoniam tres tantum repugnarent, et excusat evangelistam eo quod initio quadruplex fuit regionum partitio. Caeterum quamvis aliae deinde secutae sint mutationes, tamen honoris causa tetrarchae nomen retentum, quemadmodum Plinius lib. I natur. Histor. cap. 18 septemdecim ejusdem regionis tetrarchias numerat. Ego vero dico evangelistam nostrum valde proprie locutum. Residua enim pars regni, quam Judaeam vocabant, in qua regnum et tetrarchia suppressum fuit, non erat confusa, nec reliquis portionibus aut fratribus Archelai accreverat; sed imperio Romano reservata per praesides Romanos regebatur. Reliquae ergo tres portiones non erant τριταρχίαι ( ut putat Calvinus), sed vere τετραρχίαι, et Herodes Philippus et Lysanias veri tetrarchae proprie loquendo, utpote singuli non tertiae, sed quartae tantum 1007C partis regionis domini seu toparchae, regio nomine adempto.

(561, III.) Et Philippus. Ista omnia comparantur in Fa., Lo. et impressis cum anno 48 Augusti; in Fux, Peta., O., Pi., Vi., cum an. 47; sed sententia potest ferre utrumque.

(563, III.) Fames Romae, etc. Notantur haec varie. Nam in Peta., Pi., O., Vi., Contract., circa an. 48 Augusti, ut etiam facit Orosius lib. VII cap. 1; at in Fux., Fa., Lo., Mar. et vulgatis circa an. 49, seu 2 olymp. 196; quae sedes firmatur a Dione lib. LV, dum hanc famem congerit in annum consulum Lepidi et Arruntii et Urb. 759. Nam uterque coit cum hoc anno 2 olym. 196, ut cernere licet ex Fastis Onuphrii et Sigonii.

(Ibid.) Philistion mimographus. Philistio mimographus tres mss. Fab.; mimographus tres Vatic.; Minographus Fa., sed perperam. Nam quod Philistion fuerit celebris ad excitandum risum, testantur Hieronymus, Epiphanius, Cassiodorus, Marcellinus, 1007D Sidonius, Suidas et ipse Martialis libro II, epigram. 41:

Mimos ridiculi Philistionis.
Isque adeo risisse fertur, ut risu sit exstinctus. Porro pro Philistion leges Phylistio in Fa.; in Peta., Fux., Fa. et tribus mss. Fab. Philistio, sine y.

(Ibid.) Magnesianus. In Lo., Fa. et Pi., Magnes Asianus; et ad oram Peta., al. Magnes. Sed Euseb. significat Philistionem oriundum ex Magnesia urbe Asiae ad oram Maeandri fluminis; alius enim fuit Nyssenus, qui obiit tempore Socratis, inquit Suidas. Tamen illa lectio Magnes posset defendi auctoritate Eustathii et Hesychii, qui Magnesiae urbis Macedoniae incolas vocant Magnetes. Caeterum quo anno floruerint, non ita certo ex meis membranis elici potest, cum aliae anno 48 Augusti ascribant, ut Pi.; 1008A aliae anno 49, ut Fa., Peta., Lo., Vi., O., quibus adhaerent editiones; aliae demum an. 50.

(Ibid.) Tiberius Caesar Dalmatas, etc. Haec describuntur in L., Pi., Mar., circa an. 49 Augusti; in Fux. vero, Fa., Lo., Peta., O., Vi., Contract., circa an. 50, seu 3 olymp. 196; a quibus impressi non dissentiunt. Qui locus unus est ex iis ex quibus Cuspinianus asserit exemplar Chronici Eusebii adeo esse corruptum, ut vix ejus umbram habeamus. Nam vult hoc bellum Dalmaticum (ut loquitur Velleius), seu Illyricum (ut Appianus, Suetonius, et Dio; ut enim ait Suetonius, Illyricum patet intra Italiam regnum Noricum, et Thraciam, et Macedoniam, interque Danubium, et sinum maris Adriatici), seu Germanicum (ut Orosius, licet non satis apposite), et fuisse maximum externorum post Punica, coeptum per Tiberium, et per eumdem finitum triennio post, et anno Urbis 760 et 4 olymp. 196. Sed cum sit tantum differentia unius anni, non videtur justa querela, maxime cum ille ipse dissentiat in annis Urbis 1008B a Dione, qui lib. LV illud bellum vult finitum coss. Sulpitio et Poppaeo, et an. Urbis 762. At Velleius lib. II vult illud consummatum paucis diebus ante cladem Varianam, quam Suetonius pene exitiabilem nuncupat. Sed quando illa contigerit, inter doctos valde contenditur, nec est hujus loci in ea immorari.

(Ibid.) Athenodorus Tarsensis, etc. In Fux. Tharcensis Ciliciae. Editiones hactenus et Mar. nobis exhibuerant Tharsensis cum s et aspiratione, verum additio vocis Ciliciae in Fux. facit praeter alios mss., ut illam excludamus cum libro Fa. Hoc enim discrimen plerique assignant inter urbem Tarsum Ciliciae, et alteram quae Tharsis in Scriptura nominatur, ut aspirationis nota distinguantur; et ita etiam legitur apud Lucianum in Macrobio, dum de eodem Athenodoro loquitur, quem facit praeceptorem Augusti, et vixisse 80 annos, sine spiritu. Plura de Tarso vide infra. In anno minus conveniunt codices; nam Pi., Vi., O., volunt anno 50 Augusti; Fux., Fa., 1008C Peta., Lo., an. 51, quos sequuntur vulgati.

(Ibid.) Athenienses res novas, etc. Motum hunc factum observant Pi., Vi., O., an. 51 Augusti; Fa., Fux., Peta., Lo., Mar., an. 52, cum quibus idem docent editi.

(Ibid.) Jesus Christus, etc., usque poterant. Desunt in L., A., Fux., Fa., M., P., Lo., Peta., Pi., Vi., O. et 7 Vatic.; et impuritas locutionis sapientiae suae pro sapientiae illius satis suspecta reddit. Verum reliquimus ad an. 12 Christi, ob veritatem Evangelii Luc. I, licet Mar. ad an. 13 aggreget.

(Ibid.) Messala Corvinus, etc., circa sacram spinam, circa spinam in L., V., Pi. Sed hic utinam peritus aliquis medicus exacte non horam, non diem, sed saltem observasset, quo anno coeperit Corvini morbus, aut mors, liberasset nos proculdubio ab hac difficultate. Nam. Vi., O., Pi. et Alber., ascribunt anno 52 Augusti; Fa., Mar. et vulgati an. 53. Lo., Contract., an. 54; Fux., Peta., an. 55. Nullus veterum hujus mortis mentionem facit: testatur vero 1008D Plinius, lib. VII cap. 24, Messalam ita laborasse memoria, ut etiam proprii nominis fuerit oblitus.

(Ibid.) Hulcere. Sine aspiratione legitur in Vi., O., L., A., V., P., Fux., Peta., Lo., Pi., Mar.; sed prius sumptum e Graeco ἕλκος, posterius est usitatius apud Latinos.

(Ibid.) Augustus cum Tiberio, etc. Nobis constituendus censor, qui censum hunc recenseat. Non enim ad quem annum Augusti disponi debeant, idem omnes tradunt. Nam. Pi., Vi., O., Mar., ad 54; Fux., Fa., Peta., Lo., Alber., Idac. et vulgares, ad an. 55, seu 4 olymp. 197, qui propius accedunt ad Onuphrii, Goltzii et Sigonii Fastos; hi enim lustrum hoc septuagesimum tertium subjiciunt consulatui Sexti Pompeii et Sexti Apuleii, qui est Urbis 766 et 2 olymp. 198, et ultimus Augusti, omnium consensu. Suetonius etiam docet hunc censum actum eodem anno quo obiit Augustus.

1009A (563, III.) Nonagies ter centena. Rectius juxta P., Fux., Peta., Vi., O., Alber. et primas editiones Venetas et Lutetianam, quam, ut in editis, nonagies trecenta; seu 93, ut in L., Pi.; seu nonaginta centena millia, apud Idac.; sive nonaginta ter centena, ut in Mar. Non enim ita debet triplex centenarius numerus per multas decades multiplicari, sed centenarius tantum: et quod nos diceremus novem milliones et trecenta millia, dixerunt Romani nonagies ter centena millia.

(Ibid.) Et septuaginta. Et sexaginta V., Va., Vat., Fa., Lo.; at utrumque desideratur in Au.

(Ibid.) Sotio philosophus, etc. Rectius suadentibus L., A., Lo., M., V., Peta., Fux., Pi. et H., sicut etiam scribitur apud Hieronym. lib. de Scriptor. Ecclesiast., et ab ipso Seneca lib. I, epist. 108, vocatur Sotion, quem sequitur Diogenes Laert. lib. IX, et ita in So. et Mar., sed Socies in Pi. Non es autem monendus castigandum illud apud Vincen. tom. I, ubi corruptius quam ut notari debeat: a Socio, inquit, 1009B Athenodorus Stoicus a Socio praeceptor Senecae clari habentur. Adhaec comparant hunc paragraphum Lo., Fa., Peta. et vulgares, cum an. 55 Augusti; Fux., Pi, Vi., O., cum an. 56.

(Ibid.) Archelaus nono anno, etc. Certus praefixus terminus, si Archelai tantum rationem habeas, cum notet annum ejus regni nonum: at si Augustum spectes, indicant Fa., Lo., an. 55 Augusti; Fux. vero, Peta., O., Pi., Vi., Mar., cum vulgatis, an. 56.

(565, III.) Defectio solis facta, etc. Joan. Lucidus, et sagacissimus temporum emendator Joseph. Scaliger obfirmate negant toto hoc anno vel sequente solem potuisse deficere; et Lucidus vult id accidisse an. 2 Tiberii, quo mathematici sunt urbe expulsi, auctoribus Virgilio, Plutarcho, Plinio et Appiano. Tamen praeterquam quod idem cum auctore habet Dio lib. LVI, ad hunc ipsum annum, firmus et constans est omnium codicum consensus, ut in eumdem 1009C ultimum annum Augusti retrudatur haec solis defectio: excipe Contract. qui ad 55 Augusti reposuit.

(Ibid.) Attellae in Campania moritur. Atellae cum unico t Lo., Vi., O., Mar., ut Strabo (licet hic cum unico l), Spartianus, Macrobius, Ptolemaeus et alii. Quod ad historiam pertinet, idem habet Eutropius lib. VII, licet alii velint Augustum obiisse Nolae, ut Tacit. lib. I, Sueton. in Augusto c. 99.

(Ibid.) Romanorum III, Tiberius regnavit an. 23, etc. Antea Tiberius III Rom. regnavit an. 23, etc. Sed maluimus sequi consensum omnium fere mss. in horum verborum ordine, ut nomen imperii praecedat, imperatoris vero subsequatur, ut superius in Augusto vidimus, et constat etiam hoc loco satis ex primis illis editionibus Ven. et Lut. Adjunxi fere, excipiendi enim sunt Pi. et L., in quibus exstat simpliciter Tiberius an. 23. De simili transpositione plura ubi de Semiramide et Aralio actum est. Et 1009D semel dictum sit pro caeteris imperatoribus.

(Ibid.) Regnavit an. 23, vel 21, ut aiunt nonnulli. Haec vel 21, ut aiunt nonnulli, absunt ab L., A., M., V., P., Lo., Fa., Fux., Peta., Pi., Vi., O., Mar., Vincen.; et verisimile est a quodam sciolo adjecta, ut similia saepe alias; praesertim cum Hieronymus in Daniel. IX scribat Tiberium regnasse an. 22, mens. 7, dieb. 28; et Tertullianus lib. adversus Judaeos an. 22, mens. 7, diebus 20; Lut. vel 22, ut aiunt nonnulli; in Fux. autem deest sola vox nonnulli. Euseb., lib. II Histor. cap. 4, ait eum regnasse circiter 22 annos, Τιβέριος μὲν οὖν ἀμφὶ τὰ δυὸ καὶ εἴκοσι βασιλεύσας ἔτη. Orosius, Eutropius, Beda, Jornandes, Cassiodorus, Tacitus, et Suetomus aiunt annos 23, aut ferme 23. Joseph. de Bell. lib. II cap. 8, et lib. XVIII Antiquit. cap. 13, ait an. 22, mens. 6, dies 3; Zonaras an. 22, mens. 7, dies 7.

(Ibid.) Tiberius quasi coactus, etc., usque recepit. Haec desiderantur in A., L., M., Lo., Pi., O., Vi., 1010A P., Fa., Fux. et 3 mss. Fab., septem Vatican., Peta. et Mar.: unde merito deleri debuerant, nisi alii codices obstitissent, et graves historici fere idem testarentur, inter quos Dio lib. LVII: Ita, inquit, omnes animi affectus occultabat, ut quae cupiebat numquam fere diceret, etc. Imperatoris nomen una cum caeteris omnibus decretum a senatu repudiavit, etc.; licet omnia administraret, quae pertinent ad principatum, tamen negabat omnino se velle.

(Ibid.) Onerosam jungi sibi servitutem. Forsan injungi, pro jungi.

(Ibid.) Caius Asinius. Pro Caius est Gaius in L., A., P., Lo., Pi., Vi., O., Peta., Fux., Vincen.; frequens est enim ista luxatio G pro C et contra, praecipue in nominibus propriis: Eusebius tamen sicuti Graeci, per G scribit, ut lib. II Histor. cap. 4, Γάἳος. Sic etiam Joseph. lib. II de Bello Judaico cap. 9. Unde dictum illud, quod boni ominis causa frequentabant nubentes, duplici modo efferebant, ubi tu Gaius, ego Gaia; vel ubi tu Caius, ego Caia. De eo 1010B vide Senecam lib. IV Declam. et in lib. Controv., Plinium lib. VII epistol., Sueton. in Claudio, Tacitum passim, Gellium lib. XVII. cap. 1, qui eum vocant Caium, sicut facit Censorin. lib. de Die natal. cap. 70.

(Ibid.) Caius, etc., diris a Tiberio suppliciis necatur. Pro necatur, codices Lo., Vi., O., Pi., Fux., Peta., et tres mss. Fab., Mar. atque Vincent., enecatur. Porro quae supplicia dira vocet, non ita constat ex aliis scriptoribus. Tacitus tamen lib. V: non dubium, inquit, Asinium Gallum peremptum egestate cibi, sed sponte vel necessitate incertum. Fames quippe, ut atrox mortis genus, dira et sacra vocatur ab Hesiodo lib. I, cui titulus, Ἐργὰ καὶ Ἡμέραι, Ὅδ᾽ ἀλύξεται αἴθοπα λίμον. Porro concurrunt ista cum an. 1 Tiberii in Fux., Fa., Lo., Pi., Vi., O. et vulgatis; at in Peta. cum an. 2, a quibus omnibus longe distat Tacitus lib. V, dum refert hanc necem circa an. 19 Tiberii coss. Galba et Sulla, in quibus consulibus consentit 1010C Dio lib. LVIII. Id autem quod forsan fefellit auctorem, ut ad an. 1 Tiberii collocaret, fuit quod odium Tiberii, quod morti hujus Asinii Galli causam dedit, ab initio imperii sui conceptum erat, ut narrant Dio lib. LVII, et Suetonius, videlicet ex eo quod cum Tiberius callida cunctatione et ambiguis responsis suspenderet senatum rogantem, ut susciperet imperium, ille Asinius cum nimia libertate respondit, Elige quam velis partem.

(Ibid.) T. Livius, etc. Haec cum variis comparantur annis. Nam in Pi. cum an. 2 Tiberii; in Fux., Vi., O., Mar., Contract., Vincen., cum 3; in Fa., Peta., Lo. et vulgatis, cum an. 4. Hujus obitus altum est silentium apud veteres.

(Ibid.) Ovidius poeta, etc. Ex Pi., Vi., O. et Contract., mors illius incurrit in an. 3 Tiberii. At in Fux., Peta., Fa., Lo., Alber., Mar., in an. 4, quos sequuntur vulgati. Nullus auctor quod sciam, meminit, quo anno mors Ovidii acciderit.

1010D (Ibid.) Germanicus Caesar de Parthis triumphat. Non dubium quin sit legendum de Catthis, seu de Cattis. Sic enim Tacitus habet lib. II Annal.: C. Caelio, L. Pomponio coss. Germanicus Caesar ad VII kalen. Junias triumphavit de Cheruscis, Chattis et Angrivariis, qui sunt populi Germaniae: cumque illorum consulatus incidat ex Fastis Onuphrii in annum 1 olymp. 199, ipsa ratio temporum atque adeo locorum, in quibus Germanicus bellum ante hunc annum gessit, et qui longe distant a Parthis, hanc emendationem exigit. Profectus quidem est (teste Tacito et Dione) eodem anno in Syriam et Armeniam, ubi multis victoriis potitus obiit insequente anno fraude Tiberii, ministerio et opera Pisonis. Sed quod pugnaverit contra Parthos, nulla mentio apud veteres, quod sciam. Adde quod Orosius lib. VII, cap. 1, scribit nunc ipsum Germanicum triumphasse de Germanis an. 4 imperii Tiberii. Sic enim sunt unanimes libri et Contract. ut hunc versiculum ad an. 4 Tiberii 1011A collocent, licet Mar. ad an. 5, quia tamen defuit auctoritas alicujus exemplaris, quin ipsi Mar. et Idac. imitantur vulgatos in scriptura: matui timidus nimis haberi in retinenda vulgata scriptione, quam audaculus et temerarius in mutanda. Hic autem Germanicus fuit pater Caii Caligulae imperatoris, frater Claudii, imperat., et filius illius Drusi, qui primus dictus est Germanicus a devictis saepe Germanis, et quod primus Romanorum ducum navigavit Oceanum Septentrionalem, ut loquitur Suetonius, et cujus monumentum exstat apud Moguntiam; de quo auctor circa olymp. 205. Is ipse etiam est, qui in suum cognomentum ascivit imperatores, ut loquitur Tacitus lib. I Annal. Omnes enim imperatores paucis demptis hoc sumpserunt cognomen a bellicosissima illa Germanorum gente. Hic etiam ipse est quem Tiberius coactus est adoptare in filium, antequam ipse ab Augusto adoptaretur, ut observant Cassiodorus, Suetonius, Joseph. lib. XVIII Antiqu. cap. 4, Tacit. lib. II et III.

1011B (565, III.) Tredecim urbes, etc. Mira omnium librorum consensio. Hoc enim omnes una cum septem Vatic., Vincent., Contract. et Mar., indicant contigisse an. 5 Tiberii. Observat quidem Plinius lib. II cap. 84 hunc terraemotum sub principatu Tiberii contigisse, et Strabo l. XII, in fine, ait sua aetate (scribebat autem circa an. 12 Tiberii), sed annum non annotant. Verum Tacitus lib. II refert ad an. 4 Tiberii, coss. Caelio et Pomponio, qui apud Onuphrii Fastos incidunt in an. 1 olymp. 199, qui est Eusebio an. 4 Tiberii, et sic differentia est unius anni. Pejus multo Orosius lib. VII cap. 6, dum hunc motum tribuit anno 18 Tiberii.

(567, III.) Mosthene. Ostene Lo., Fa.; Osthene in quinque Vatican.; Mosthenae Al.; Mostene Vincent., et in V.; Mustene Pi.; Monestene, Vi., O.; Monesthene Fux. Peta. Sed nostra lectio haud dubie retinenda est. Sic enim apud alios codices ac Mar., et Nicephor. lib. I cap. 17. Est autem urbs Lydiae apud Ptolemaeum 1011C et alios Geographos. Hinc corrige Tacitum, ubi Mosceni, pro Mostheni.

(Ibid.) Egeae Hierocaesarea. Sic restituo pro Megaechiero Caesarea, ut in impressis, et aliis nonnullis codicibus, vel Megahiero Caesarea, ut in Vinc., secutus Al., So., H., Ven., Lut. (nisi quod hi duo pro Caesarea legunt Caesaria, ut etiam Pi., Peta.), et Tacitum lib. II, ubi agit de hoc terrae motu, licet duodecim tantum urbes numeret, sicuti facit Plinius lib. II, cap. 84, et non tredecim, uti noster Eusebius, neque quatuordecim ut Nicephorus. Idem Tacitus lib. III facit etiam mentionem de Hierocaesariensibus. Adde quod legis in Al., A., M., P., Aegae Hierocaesarea; in Lo. Egelerio Caesarea, e pro h; Egee Chiero Caesarea in Fa.; Egechiero in Peta.; Fux., Aegehiero Caesarea (praeter quam quod in Fux. Cesaria sine diphthongo). Apud Marianum Aeges, Hiero, Caesarea; apud Vincent. Magahiero Casarea; in Pi., Vi., O., deest Aegeae. Sed distinguuntur Hiero et Caesarea, seu Caesaria. Nam utrum sit scriptum, non est facile judicare. In 1011D duobus Vatic. Aegae, Hiero Caesarea; in uno, Aegeae, Hiero, Caesarea; in altero idem, praeter Chiero pro Hiero; in trib. Vatic. Egechiero, Caesarea. Nicephor. lib. I cap. 17, dum de hoc terraemotu loquitur, meminit Hierocaesareae unico vocabulo, non autem Aegeae, sed ejus loco ex Diahircania duas facit Dia et Hircania, seu Hircania Dia, nam ita invertit: ubi observandum Aegeae urbem esse Aeoliae apud Strabon. lib. XIII, Plin. l. V cap. 30, Hierocaesaream vero Maeoniae urbem in Asia minori apud Ptolemaeum. Neque negligendum est hunc locum visum pridem castigatione dignum eruditissimo Lipsio; in Curis enim suis secundis in lib. II Taciti, pag. 20, ubi parem locum illius interpretatur, dum de hoc terraemotu 12 urbium loquitur, Tredecim, inquit, urbes facit Eusebius in Chronico, sed nominibus valde corruptis. Emendabis Mostene, Aegae, Hierocaesarea, Philadelphia, Tmolus, Temnus, Cume, Myrina, Apollonia, 1012A Hircania. Idem in commentariis in lib. XIII Annal. pag. 368, contendit rectius scribi Aegaeas quam Egas.

(Ibid.) Tmolus. Sic etiam emendavi pro Himolus, ex fide codicum Al., Fa., Mar. et trium mss. Fab., Nicephori lib. I cap. 17, Taciti lib. II, et auctoritate Lipsii in Tacitum: de monte Tmolo, non in Cilicia, ut vult Servius, sed in Lydia juxta Sardis, Virgil. in Georg. lib. I et II, Ovid. lib. II Fastorum, et Plin. lib. V cap. 29, lib. VII cap. 48, Strabo lib. XIV, Solinus. Porro legitur in Peta., Fux., Molus; in P., M., L., A., Tinolus, corrupte scriptum in, pro m, ut saepe; in Vi., O., Pi., Thimolus; sic apud Ovidium:

Deseruere sui nymphae vineta Timoli,
ubi antiquiores et castigatiores habent Tmoli, seu etiam Thimoli, nam sic antea vocabatur. Unde Stephanus, de Urbib. Tmolum et Timolum fluvium eumdem esse agnoscit, et ab eo peti lapidem, qui Lydius vocatur, tradit Theophrast. lib. de Lapidibus, 1012B unde nomen monti et urbi. In Vi., O., V., Va., Thomolus; in duobus aliis Vatic. Tomolus; in aliis tribus Hymolus; Lo. Imolus I., pro T; apud Vincen. Bimolus; in Peta. et Fux. Molus. Plinius l. V c. 29, ait montem Tmolum prius vocatum Timolum.

(Ibid.) Temnus. Pro Temis, ut apud Mar., ex cod. Al., cum quo conveniunt Strabo l. XIII, Tacit. l. II; et ita hic legendum censet Lipsius; in Pi., Vi., O., Peta., Fux. et 3 mss. Fabri, et Vaticanis tribus Temus; in Lo. Temos; apud Nicephorum Timus; in uno Vatic. Themis; in tribus aliis Temnis.

(Ibid.) Cyme. Relictis posterioribus editionibus in quibus exstabat Cumae, sequendos nobis proposuimus codd. Vi., O., Al., Lo., M., L., Fa., Peta., Fux., Pi., tres Vatica., Ven., Lut., ut omnia inter se belle consentiant. Idem enim legitur infra circa olymp. 221, nullo codicum refragante. Sed et haec scriptio variis rationibus roboratur. Nam in duobus Vatic., Mar. et Vincen., Cime, cujus loco corrupte in 1012C uno Vatic. Cires, in uno alio Cune, in P. Erma, appositione E pro C, et r pro y. Item quia licet haec prima specie diversa appareant, in eo tamen satis affinia dignoscuntur, quod Ci, vel Cy a fronte habeant, non autem Cu. Praeter haec confirmatur etiam calculo gravissimorum auctorum Latinorum; sic enim Mela, Tacitus, Plinius: nam Ptolemaeus, Appianus, Strabo, et alii Graeci habent semper Κύμη; et quamvis variae sint urbes, quae hoc nomine celebres habentur, quas numerat Stephanus, illae sunt praecipuae, quae in Aeolia (de qua hoc loco) et in Campania, quae tamen plerumque confunduntur. Si quae tamen distinctio colligi potest, illa est, ut saepius, quae in Campania Cumae, aut Cuma dicitur, quae in Asia Cyma, vel Cyme, ab hac Cymei incolae, ut apud Livium ab illa Cumani nominentur. Paterculus l. I facit mentionem utriusque; unam in Italia vocat Cumam, alteram Cymen in Aeolia: Lipsius qui, ut diximus, locum hunc castigabat, vult legendum Cume. Cassiod. lib. de Orthograph. sentire videtur inter Cymam et Cumam, nullum 1012D aliud esse discrimen, quam quod y convertatur in u.

(Ibid.) Myrhina. In V. Mirna; in L. Myrena; in Pi., Myrenia; in Lo., Fa., Mirina; in Vi., O., Zmirna; in uno Vatic. Zinirna, in quinque aliis confunditur cum superiori voce, ut legas Cimemirina, vel Cymemirina; in P., Peta., Al., Fux., Myrina; et idem apud Tacitum l. II, Plin. l. V c. 30, et l. IV c. 12, Velleium l. I, Oros. l. VII et 12, Niceph. l. I c. 17, Ptolem. in Geogr., et Strabon. l. XIII. Scholiastes Apollonii Μύρινα: a Myrino conditore (inquit Mela l. I) Myrina vocata. Verum nihil duximus immutandum propter auctoritatem impressorum, et aliquot mss., et quia nostra lectio reperitur infra circa olymp. 221, idque consentientibus omnibus exemplaribus praeter Lo., ubi Mirena.

(Ibid.) Apollonia, Hyrcania. Hactenus consensum plurium codicum nos amplecti professi sumus. Hic 1013A tamen religione deposita unicum codicem ducem habemus, hoc est Al. Omnes enim alii libri tam impressi, quam mss. et Mar., Apollonia Diahircania. Nam licet Vi., O. et Vinc., distinxisse videantur, apud quos Apollonidia Hircana, communiorem tamen lectionem magis promovisse judicabuntur. Quotus enim quisque est, qui non judicet postremam illam syllabam di esse superfluam? Item licet in Lo. comperiam Dia Hircania, et in P., Peta., Fux., Dia Hyrcania per y, in duobus Vatic. Diahyrcania, in aliis duobus Diahierchania, in tribus Dia Hyercana, et apud varios auctores, ut Plinium, Strabonem, Ptolemaeum, Stephanum, Nicephorum legam Dia esse nomen urbis et insulae; nullus tamen recenset ullam urbem cui nomen Diahyrcania. Potius ergo visum est singulare sequi exemplar, quam toti antiquitati velle sese opponere, praesertim cum habeamus faventem Tacitum loco citato, et judicium doctissimi Lipsii, qui hunc locum sic esse emendandum monet.

1013B (567, III.) Fenestella, etc., et carminum, etc., sepeliturque Cumis. Sepeliturque Tomis V. Sed minus probabiliter, licet in Mar. Thumis. Haec autem Pi. an. 7 Tiberii ascribit, sed adversarios habent caeteros codices tam scriptos quam impressos, Contract. et Mar., qui omnes evocant ad annum sextum.

(Ibid.) Tiberius multos reges ad se, etc. Constituuntur ex adverso an. 7 Tiberii in Fux., Peta., Lo., Fa., Mar. et impressis; et an. 8, in Pi., Vi., O. Eutropius rem quidem eamdem narrat, sed suppresso anno.

(Ibid.) Cujus regno in Provinciam verso, etc. Haec est germana lectio, quam restituimus ex A., Au., L., Al., Vi., Pi., O., M., 5 Vatic., P., Lo., Fux., Peta. et 3 mss. Fab., Ven., Lut., Jornand., Mar., Vincen. Nam alteram, quae in editis conspicitur, cujus in provinciam versam, cum sit velut sine capite fabula, quis non spuriam agnoscat? Accedit Fa. cujus regnum in provinciam, etc.

1013C (Ibid.) Mazacam. Mazaeam M., V., ubi error e pro c; Mazocam P. et tres mss. Fab.; Mascasam Vincen.; Mazacham Mar. Vulgata haud dubio retinenda; nam de Mazaca Stephanus lib. de Urbib., Sozom. l. V c. 4, cujus licet Graeca editio habeat Μάζα, suspicor tamen esse mendum propter sequens κατά. Sic enim: Μαζὰ κατὰ τὸ πρῶτου ὀνομαζομένη; sed pro Μαζὰ κατὰ legendum Μάζακα rejecta particula τὰ, licet in manuscripto desit illa vox κατὰ, manente quidem Μαζὰ sine κα. Verum nescio an ex eo loco sumpserit Pomponius Laetus, quando scribit eam vocatam Mazam; tamen Strabo l. XIV, Solinus Polyhist., Eutrop. l. VII, Hieron. in Esai. LXVI, ubi hanc ipsam sententiam refert, eamque facit metropolim Cappadocum, et quis non veterum ejus urbis meminit? Miror hic accuratissimum Ortellium, qui in suo Thesauro Geographico accusat Philandrum, quod in Vitruvium scripserit male hanc Mazacam vocari Magaram ab Eusebio. Neque enim Philander illa tribuit Eusebio, sed Sexto Rufo, seu ejus typographo.

1013D (Ibid.) Pompeii theatrum incensum. Incendium hoc ad an. 7 Tiberii reposuerunt Fux., Contract. et Mar.; an. 8, Peta., Lo., Fa. et vulgares; ad annum demum 10. Pi., O. et Vi. Tacitus l. III anno 9 Tiberii: Pompeii, inquit, theatrum igne fortuito haustum est. Nam antequam Pompeius Magnus an. Urb. 699 perpetuum theatrum, seu mansuram theatri, sedem posuisset, ludi solebant edi subitariis gradibus et scena in tempus structa, ait idem Tacitus l. XIV. Unde Ausonius in Prologo ludi septem sapientum:

Aedilis olim scenam tabulatam dabat
Subito excitatam nulla mole saxea.
Populus enim Rom. antea stabat in theatro sicut sedebat in circo, scribunt Tacitus, Valer. Max. l. II cap. 4, et alii: illud vero theatrum sufficiebat large ad hominum 40 millia, ut ait Plin. l. XVI cap. 15. 1014A Coeptum est restaurari a Tiberio, et absolutum a Caio, ait Suetonius.

(Ibid.) Tiberius Drusus consortem regni facit. Factum hoc referunt Fux. quidem ad an. 7 Tiberii; Fa. ad an. 8, seu 1 olymp. 200, qui et videtur pellexisse in suam societatem omnes vulgatos; Peta., Lo., Mar., Contract., ad an. 9; Vi., O., ad an. 10; Pi. demum ad an. 11. Hic autem Drusus non erat filius Germanici fratris Tiberii, ut vult vir doctus, sed filius ipsius Tiberii.

(Ibid.) Drusus Caesar veneno periit. Variae codicum agitationes incertum reddunt annum. Nam Fux. notat haec circa an. 8 Tiberii; Fa. circa an. 9, ubi consentiunt et vulgati; Peta., Lo., Mar., circa an. 10; Pi., Vi., O., circa an. 11. Situs vulgatorum firmatur auctoritate Dionis l. LVII, qui hanc necem fraude Sejani, et Liviae uxoris Drusi, non Tiberii (ut vult Orosius), illatam rejicit in an. Urb. 774. Nam is concurrit ex auctore cum an. 9 Tiberii, seu an. 2038 Abrahae: Cassiodorus confert ejus funus in an. 9 1014B Tiberii. Sed si habeatur ratio consularis hujus Drusi, qui concurrit cum consulatu quarto Tiberii, et in quo obiit (unde Dio, l. LVII, et Zonaras ejus aemulus observant tam ipsum quam caeteros omnes collegas Tiberii morte violenta obiisse), dicendum est eum obiisse an. 7 Tiberii, cum ille consulatus incidat in eumdem annum.

(Ibid.) Atherius. Hatherius Vi., O., Lo.; Haterius Al., ut etiam Tacitus l. III et IV, Seneca l. I et VII controv., et saepe. Aterius sine spiritu Pi., Ven., Lut., Fux., sicut etiam Hieron. advers. error. Joan. Hierosol.; Hacterius Peta., Vincen. tom. I; Arterius Fa. Caeterum ut varii fuerunt anni, quibus hic vixit, sic varii sunt libri in situ. Nam in Fux. ad an. 9 Tiberii; in Fa., Mar. et impressis, ad an. 10; in Peta., Lo., Pi., ad an. 11; in O., Vi., ad an. 12. Et hi videntur sequendi, quod propius accedant ad Tacitum, qui refert l. IV obitum hujus Haterii in 12 ann. Tiberii, sub finem consulatus Getulici et Calvisii, qui 1014C conferendus est, auctore Onuphrio in Fastis, cum anno 2 olymp. 201 et Urb. 778.

(Ibid.) Annum, summo. Annum in summo L., Pi., Vi., Lo., O., Fux., Peta.; annum cum summo A., P.

(Ibid.) Servius Plautus etc. Saevius A., M., Vat., P.; Seius V., Va.; Servilius L., Pi.; Servius Lo., Peta., Fux., Ven., Lut. Germanior vulgata, quod hoc Servius usitatius sit inter praenomina, non item alia. Video placere viro docto, ut hic vocetur Serenus apud Tacitum l. IV, dum narrat quemdam filium accusasse patrem suum (quem vocat Q. Vibium Serenum) quod struxisset Tiberio insidias et misisset in Galliam concitores belli. Tamen licet conveniant fere in anno, cum hic ad annum decimum Tiberii, auctor vero ad annum undecimum collocet; nihilominus non video quomodo illa historia respondeat istis verbis auctoris corrupti filii reus; praeterea pater ille Serenus non dicitur mortem sibi conscivisse, sed missum in exsilium fuisse. Caeterum eo communiter propendent codices, ut anno undecimo 1014D Tiberii assignent. Sic enim Fux., Peta., Lo., Fa., Mar., editi. Soli enim Vi., O., Pi., dissident, qui anno 13.

(Ibid.) Philippus Tetrarcha, etc. Quoniam anni observatio verus est historiae index, advertendum collocari haec diverse, ut aliquando quidem, ut in Fux., ad an. 11 Tiberii: aliquando ad an. 12, quod communius est, ut in Peta., Lo., Fa., Mar. et impressis. Alias vero ad an. 13, ut in Pi., Vi. et O. Josephus autem, lib. XII Antiqu. cap. 3, ista refert ad tempus Augusti, scilicet ad an. 37 post Actiacam victoriam: crediderim tamen esse mendum in hoc numero, quia statim ipse narrat obitum Augusti post an. 57, et mens. 6 imperii, ex quibus ait vixisse 14 annis ante illam pugnam. Ergo forsan pro 37 legendum est 42 aut 43, non autem 27, ut recensendum putat Cuspinianus in Cassiodor. pag. 349, dum non bene existimat Josephum loqui de eodem censu, 1015A quem Quirinus egit an. 1 Christi.

(569, III.) Pontius Pilatus procurator, etc. Vox Pontius non exstat in L., A., M., O., Fa., P., Lo., Vi., Lod., O., Pi., Peta., Fux., 4 Vatic. et trib. mss. Fab., et Contract. Verum reperitur paulo post in omnibus libris et apud Mar. hoc eodem loco, et nemo nescit fuisse praenomen Pilati, testante Scriptura: observabis praeterea totam hanc sententiam ascribi apud Mar. an. 11 Tiberii, apud Contract. et Adonem an. 12; in Fux., Peta., Lo., Fa., Alber. et impressis, an. 13, quibus adversantur Pi., qui an. 14; O. et Vi. qui an. 15. Vulgati propius accedunt ad id, quod auctor scribit lib. I Histor. cap. 10, annum quartum Pilati respondere an. 15 Tiberii, et Pilatum missum in Judaeam anno 12 Tiberii, atque ibi eum mansisse usque ad Tiberii mortem. In quo Josephum videtur secutus, qui lib. XVIII Antiq. cap. 7., narrat Pilatum decennio in Judaea egisse: quae sufficiebant ut anno 12 Tiberii ascriberentur, si codex aliquis praesto fuisset, ac si semper convenirent Josephus 1015B et Eusebius. Quare autem Pilatus dicatur procurator Judaeae, magis proprie quam praeses, et quale fuerit officium procuratoris, consule eruditissimum Lipsium in lib. XII Annal. Taciti, cum nil verius nec doctius dici queat.

(Ibid.) Votienus Montanus. Desideratur vox Montanus in L., P., Pi. Verum retinenda est; nam, praeter caeteros mss. et Mar., ita habet Tacitus lib. IV. Porro soli O. et Vi. volunt hunc paragraphum opponi an. 15 Tiberii, reliqui an. 14 et 3 olymp. 201. Idem Tacitus confert in an. 12 ejusdem, et coss. Cossi et Agrippae; quos Fasti Onuphrii comparant cum an. 1 olymp. 201. Itaque biennio citius quam auctor.

(Ibid.) Herodes Tiberiadem, etc. Unius anni inter codices est dissidium, cum alii anno 14 Tiberii assignent, ut Lo., Fa., Pi., Mar., Contract., quibus adjungendi vulgati; alii anno 15, ut Fux., Peta., Vi., O. Josephus longe dissidet ab auctore, cum ista suggerat in tempora Augusti: qua de re consule 1015C superiorem notam.

(Ibid.) Condidit et Libiadem. Pro Libiaden, vel Libyadem, apud Mar.; lego Juliadem in Al., Vi., O., et trib. mss. Fab. Quae lectio videtur confirmari ex Josepho, qui, ut constat tam ex autographo Graeco, quam ex interpretatione Latina et Gallica, scribit libro XVIII Antiquit. cap. 13, et lib. II de Bello Judaic. cap. 8, hanc urbem conditam ab hoc Herode tetrarcha dictam fuisse Juliam, seu Juliadem exnomine Juliae uxoris Augusti et matris Tiberii, Ἰουλιάδα ἀπὸ τοῦ αὐτοκράτορος ἀγορεύει τῆς γυναικὸς, ut paulo ante, teste nostro auctore. Philippus in honorem Juliae filiae (ait Joseph. libro XVIII Antiq. cap. 3, et Hieron. in Matth. XVI) Augusti vocarat Caesaream Juliadem. Nec absurdum videri debet hanc urbem utroque nomine vocatam et Libiadem, seu Liviadem, et Juliadem, cum Augusta, a qua hoc cognomen, duplici appellatione insignita fuerit et Livia et Julia, illa quidem propria, hac vero ascititia, seu adoptiva. Est enim vocata in haereditatem ex testamento Augusti, 1015D et jussa est nomen Juliae assumere, ut loquitur Suetonius: quod confirmat Tacitus lib. I, dum ait, eam assumptam in familiam Liviam ex illo testamento, et ex hinc factam et conjugem et filiam, et coeptam vocari Juliam: sicut constat etiam ex nummis et lapidibus, de quibus plurimi viri docti, et collegit Gruterus libro de Inscriptionibus. Unde et Philo in Flaccum ad Caligulam de Livia Augusta verba faciens, Julia, inquit, proavia tua. Caligula enim filius erat Germanici, cujus pater Drusus, frater Tiberii, et uterque filius Liviae Augustae, ut notant Plutarch. in Antonio, Suetonius in Caligula, Dio lib. XLIX et passim, Tacitus lib. V. Hinc Ovidius utroque nomine eam appellat, ut libro I Fastorum:

Sic Augusta novum Julia nomen erit;
et lib. I de Tristib. .

Livia sic tecum sociales compleat annos.
1016A Ubi cum illud adverteret vir doctus minus accurate, priori loco, pro Julia, recensendum dixit Livia; sicut etiam Marianus in suis notis in Hieronymum ausus est dicere mendosum esse Josephi codicem, dum scribitur Juliadem, pro Libiadem. Agnosco equidem hoc Latinis, ut Juliae nomine eam appellent, satis inusitatum, sed quam rarum illis, tam familiare est Graecis. Nihilominus placuit Libiaden retinere, qui eam legem major exemplarium pars nobis dixit in quibus vel Libiaden per n, ut in Pi., Lo. et Beda.; vel Libiadem per nt, ut apud Marianum; vel Liviadam, ut in Lo.; vel Liviadem, ut in Fa. et nostris; consentiunt Contractus et alii auctores. Unde Ptolemaeus, lib. III cap. 6, inter urbes Palaestinae Libiadem numerat. Nec te moretur dissimilitudo litterarum b et v in Livia et Libiade; hoc enim posterius ex Graecorum idiomate profectum est, qui cum non habeant litteram consonantem u, quae Latine per v consonantem leguntur, per b reddunt. Poterat aliquis dubitare an haec Livia, seu Julia esset adhuc in 1016B vivis; sed Plinius, lib. XIV, cap 6, solvit dubium, dum ei tribuit annos 82. Dio, lib. LVIII, ἓξ καὶ ὀγδοήκοντα ἔτη, 86 annos, et apertius Tacitus lib. V, in initio, cum ejus obitum suggerit consulatui Rubelli et Fuffii, qui incidit in an. Urbis 784 et Christi 32.

(Ibid.) Joannes filius Zachariae, etc. Idem hic dissidium. Nam Pi. anno 14 Tiberii ista ascribit; caeteri anno 15, ut Fux., Peta., Lo., Fa., Vi., O., Marian., Contractus et impressi. Nec immerito, cum ita doceat Lucas cap. III Evangel.

(Ibid.) Ipse quoque Dominus, etc., viam annuntiat, etc. Superiores libri eodem modo hic differunt, sed auctor saepe alias, et praecipue circa olympiad. 212, et lib. I Histor. cap. 10, satis exprimit mentem suam, dum initium praedicationis Christi refert ad principium anni 30 Christi et 15 Tiberii, quod firmatur auctoritate Matth. cap. IV, Marc. I, et praecipue Luc. III et IV: καὶ αὐτὸς ἦν ὁ Ἰησοῦς ὡσεὶ ἐτῶν τριάκοντα ἀρχόμενος ὢν ὡς ἐνομίζετο υἱὸς Ἰωσὴφ; quorum verborum 1016C quam multiplex fuerit sensus apud veteres, et quis praeferendus, vide quae in suis accuratissimis Annalibus colligit illustrissimus Baronius to. I pag. 36, et quae disserit eruditissimus Scaliger lib. VI de Emendat. tempor. pag. 512 et seqq.

(Ibid.) In populos. In populo L., Pi.

(Ibid.) Templi, anni 1060. Pro 1060 legitur 1040 in L., Pi., Idac. et 3 Vatica.; in A. 260, sed corrupte. Itaque retinenda vulgata lectio quae habetur in quatuor Vaticanis et aliis mss. Nam si ad 1060 addas 984 (eodem enim anno ab Abraham coepit aedificatio templi), conficies 2044, et cum simili anno ab Abraham concurrit annus 15 Tiberii et trigesimus Christi, in quo observa auctorem non comprehendere in illo numero 1060 annum 4 currentem Solomonis, quod etiam facit fere semper in aliis numeris.

(Ibid.) Ex Aegypto, an. 1539. Hoc verius quam quod legebatur anno 1538, non solum quia sic A., Au., M., septem Vaticani, P., Lo., Pi., Vi., O., et 1016D quia haec lectio confirmatur ex ipsis mendis quae reperiuntur, ut in Idac., apud quem 1809, et in Peta. et Fux., in quibus an. 529. Nam ubique vides numerum 9; sed etiam ex ipsa supputatione. Nam si ad 505 ab Abraham, quo anno contigit exitus ab Aegypto, addas 1539, conficies 2044, cum quo, ut dixi, convenit annus 15 Tiberii.

(Ibid.) Et Semiramidis. Commodius quam et Semiramis ex Lo., Pi., Vi., L., Peta., O., Fux., Fa.

(Ibid.) Ab Adam usque ad diluvium an. 2242. Haec adjecimus ex praescripto Pi., Vi., O., L., A., Fux., Au., M., septem Vatican., Lo., Lod., Fa., Peta. et trium mss. Fab., Vincen., quod convenit cum his quae reperiuntur supra circa an. 990. Quin, praeter codices supradictos, ita etiam habere exemplar ms. reginae matris testatur eruditissimus Ducaeus in Collectaneis ad Clementem Alexandr. pag. 801. Facit etiam, quod Beda refert, Eusebium in Chronicis 1017A componere annum 30 Christi cum anno ab orbe 5228, quod recte congruit cum nostris libris et illo numero auctoris 2242, ab Adam ad diluvium. Cedrenus, dum citat nostrum auctorem de annis mundi usque ad 18 Tiberii, refert annos 5539. Verum librarii vitio id tribuo, pro 5281, quia confundit annos Eusebii cum annis Cedreni, apud quem numerantur anni 3539.

(Ibid.) Principium octuagesimi primi jubilaei secundum Hebraeos. Haec quoque inseruimus freti auctoritate Bedae, Mariani, Adonis, Contracti et aliorum, qui omnes referunt Chronica Eusebii ad annum 16 Tiberii, hoc ipsum complecti: sicut etiam habent codices Petavinus, Fuxensis, Victorinus, et Oiselli, licet primi duo tantum ad oram, et licet alii loco octuagesimi primi habeant vigesimi. Sed vitium esse librarii pro 81, satis constat ex praecedentibus jubilaeis et ipsa ratione supputationis. Nam Eusebius significat trigesimo anno Christi, seu decimo quinto Tiberii, perfici juxta Hebraeos quartum millesimum 1017B ab orbe, sive octuagesies quinquaginta annos, seu octuaginta jubilaeos, prout (sicuti ipse praemonuit) quilibet jubilaeus significat et continet quinquaginta annos. Nec mireris annos 4000 juxta Hebraeos absolvi anno Christi trigesimo, quia a quinquagesimo primo Abraham (in quo duo primi millenarii ab orbe erant exacti) usque ad trigesimum Christi, juxta supputationem Eusebianam, non nisi 1994 anni resurgant. Nam diversa est Hebraeorum et Eusebii ratio annorum; verbi enim gratia, Eusebius ait Hammon regnasse duodecim annos, Hebraei duos tantum. Eusebius Josiae regnum ad ann. 32 prorogat, Hebraei ad 31 tantum. Et ipse Eusebius, cum dat annos 22 Tholae judici, notat alias 23, secundum Hebraeos, et sic de caeteris: unde non sine judicio Eusebius, dum per jubilaeos enumerat, subjicit secundum Hebraeos. Scias autem posteriores Hebraeos multum inter se dissidere, et a veteribus; vulgus autem rabbinorum, seu etiam Judaeorum numerare ab orbe usque 1017C ad Christum, tantum annos 3760, ita ut octogesimus jubilaeus, seu quater millesimus incidat ex eorum calculo in annum Christi 240. Porro non caret singulari mysterio trigesimum annum Christi esse ultimum annum jubilaei octuagesimi, quo clangore tubarum celebrabatur solemnitas et remissio debitorum, et libertas servorum. Nam trigesimo anno Christus ipsa coelestis tuba coepit praedicare remissionem peccatorum, et perficere quod praedixerat Esaias c. LXI: Spiritus Domini super me ad annuntiandum mansuetis misit me, ut mederer contritis corde, ut praedicarem annum salutarem, etc.

(Ibid.) Jesus Christus Filius Dei discipulos suos, etc. Hanc et sequentem sententiam ab his verbis exorsi sumus, Jesus Christus, etc., cum antea deessent, et efficerent unicum paragraphum cum antecedente. Nam et venustate plena sunt, et reperiuntur in V., O., Lo., Fa. Deinde ita melius respondent singulis annis Tiberii, quos quaelibet sententia sibi vindicat.

(Ibid.) Viam, miracula. Antea legebatur viam et 1017D miracula, sed ex fide Al., Fa., Pi., Peta., Fux., Lo., Vi., O. et primae editionis Ven., expunximus copulam et, atque ita sententia fit planior.

(Ibid.) Jesus Christus Filius Dei, etc. Confusae habentur istae tres sententiae. Nam Vi., O., haec Jesus Christus filius Dei salutarem, etc., usque imperat, ponuntur ad annum 15 Tiberii, praeceduntque illum paragraphum, Computantur in praesentem, etc. Post verbum vero imperat, inseruntur haec quae hic praecedunt, Ipse quoque Dominus Jesus Christus hinc in populos, etc., usque ad esse quae diceret. In aliis codicibus haec quidem, Ipse quoque, etc., anteeunt periodum, sed non illa, Jesus Christus filius Dei salu., et computantur, etc.; in Pi. illa, Jesus Christus filius Dei salutarem, etc., usque praelocutae circa. 16 annum ejusdem inchoantur, et ad 17 pertingunt cum signo crucis ad oram, quamvis decimus septimus annus confuse pingatur; at illa, Jesus Christus ad 1018A passionem, etc., ponuntur ad annum decimum octavum cum signo item crucis e regione: in aliis tres hae periodi, quae incipiunt a Jesus Christus, etc., separantur ita, ut prima quidem anno 16 Tiberii, secunda anno 17, tertia anno 18 respondeat, et annus 19 Tiberii inscribitur ad latus sinistrum illius sententiae, Ecclesiae Hierosolymorum, etc.; quod idem licet observare in Vi., O., ubi quoque ad latus dextrum ponitur trigesimus quartus annus Christi. At in Peta., Lo., annus 19 apponitur e regione istorum, Solis facta defectio; in Fa. autem ex opposito hujus sententia, Cassius Severus, etc. Sed in hoc conveniunt omnia exemplaria, ut haec periodus, Pilatus post, etc., anno vigesimo Tiberii assignetur, et primo olymp. 203: praeterquam in Vi., O., ubi primus ille annus olymp. 203 incidit in 21 Tiberii; ex opposito vero illius notae numeri 20 ponitur Sejanus praefectus. In Lo., Peta., Pi., Fa., Fux., et in omnibus vulgatis annus olymp. 202 rejicitur ad annum 16 Tiberii; in V., O., ad annum 17. Sed in his mendose, 1018B ut constat ex iis quae ante notavimus. Quid alii Chirographi habeant, periit memoria una cum meis antiquis observationibus, quae mihi tumultibus bellicis direptae sunt. Anastasius Bibliothecarius in sua Chronologia, quam ex Georgii monachi et Theophanis Chronographiis Graecis succincte excerpsit et transtulit, et quam olim legimus in Bibliotheca Vaticana, cuique simile exemplar apud nos est, dum refert ista ex nostro auctore, sic scribit, Eusebii Pamphili de hoc ipso (de Christi passione) Jesus Christus filius Dei et Dominus noster secundum prophetias, quae de ipso sunt, ad passionem properat an. Xviiii (forsan error librarii pro an. 18, in quo omnes libri conveniunt) imperii Tiberii, secundum quod tempus, sicut etiam in aliis gentilium reperitur historiis, per singulas dictiones, quae acta sunt enarrabimus. Nam sol defecit, Bithynia mota est, plurima Nicheae urbis ceciderunt, quae omnia concurrunt his quae circa passionem Salvatoris nostri evenerunt: scribens autem 1018C et Phlego, qui olympiadas super ipsis enumerat in tertio decimo sermone eisdem verbis asserit haec. Porro quarto anno 202 olymp. facta est defectio solis maxima, et nox hora sexta diei facta, ita ut etiam stellae in coelo parerent, terraemotus etiam magnus in Bithynia factus plurima Nicheae subvertit. Ex quibus licet confirmare nostras emendationes, et colligere Anastasium non tam secutum translationem Hieronymi, quam novam confecisse ex ipso Georgio referente ipsissima verba Graeca Eusebii.

(571, III.) Quae de eo fuerant praelocutae. Pro quae de Deo fuerant praelocutae. Non puto dubitaturum quemquam, quin ita sit legendum, sicut dicent L., A., Au., M., V., Va., Fux., Peta., Vat., P., Al., Lo., Ven., Lut., Vi., O., Pi., Mar. et Idac., cum antea haberetur quae de Deo, etc., ut observatum est.

(Ibid.) Tempore etiam in aliis. Ita quoque legendum confirmant L., A., Peta., Fux., Pi., Au., P., Lo., Vi., O., pro tempore et in aliis.

(Ibid.) Et tenebrae super universam terram. Desiderantur 1018D haec in A., L., P., V., Lo., Fa., Peta., Fux., Pi., O., Vi., Mar., Vincent. Unde verisimile est adjecta a lectore ex Evangelio Matth. c. XXVII.

(Ibid.) Bithynia terraemotu, etc. His ad latus appingunt Fux., Peta., Lo., an. 19 Tiberii, ut ipso anno contigisse designent; at Fa., Pi., Vi., O., Mar. et impressi, an. 18, quod esse ex mente Eusebii docent praecedentia.

(Ibid.) In urbe Nicena. In urbe Nicaea Fa., Peta., Fux., Al., Lo., ut circa olymp. 275; in urbe Nicaena Pi; in Bithinia Nicenae urbis Mar. Eusebius l. III de Vita Constantini, et alias passim ἡ Νήκαια dicitur. Sed utrumque apud bonos auctores.

(Ibid.) Acciderunt. Acciderant Lo., Pi., Fa., Fux. Peta.; accidere Vi., O.

(Ibid.) Scribit. Sic convenientius ex consensu A., Lo., L., M., V., Fux., Peta., Pi., Vi., O., pro scripsit, ut olim.

1019A (571, III.) Phlegon. Ita scribendum discimus ex A., Peta., Fa., Lo., M., V., Ven., Lut., P., Al., L., Vi., O., Vincent., quorum alii Phlegon, alii, ut Fux., Peta., Flego pro Phlegon, ut et in aliis impressis et mss., secuti praeter exemplaria, Origenem l. II contra Celsum, et tract. 29 in c. XXIV Matthaei, Suidam, Evagrium l. I, c. 20, Cedrenum, et alios, qui idem testimonium proferunt. Fuit autem Phlegon insignis historicus, et libertus Hadriani imperatoris.

(Ibid.) In XIII libro. Correximus in hunc modum juxta L., A., M., V., Va., Fux., Vat., Lo., Vi., Pi., O., Fa., Peta. et Anastasium, cum antea scriptum esset in 14 libro. Verum vetus lectio poterat ferri, nisi obstitissent tot exemplaria, quia apud Origenem l. II contra Celsum legimus, scribit Phlegon in 13, vel 14, ut arbitror, de temporibus libro.

(Ibid.) Quarto autem an. 202 olymp. Pro 202, in P., L., Pi., legis 200, sed error librarii est manifestus ex serie olymp. Porro videbatur tam hic quam in 1019B praefatione legendum tertio pro quarto, cum juxta auctorem an. 18 Tiberii et passio Christi concurrant cum 3 olymp. 202. Nihilominus cum libri sint consentientes in voce quarto, nihil muto; sed relinquo judicium erudito lectori, quomodo ista Phlegontis possint conciliari cum Eusebio, vel etiam quomodo cum an. 3 olymp. 202 concurrat luna 15, et cum die Veneris, seu feria sexta, qua certissime contigit Servatoris passio, littera B, ut volunt omnes, nisi dicas Christum dici mortuum anno illo quarto olymp. 202, non quod ille annus quartus numeretur inter annos vitae Christi, sed quia obiit anno eo civili et Romano, seu consulum, qui incidit a kal. Januar. et in cujus aestatem incipit initium anni 4 olymp. 202. Frequens est enim apud auctorem, et alios veteres, ut ita confundant annos consulum cum annis olymp. Quam autem sit necessarium scire annum certum passionis Christi ad exactam rationem temporum investigandam, audi August. l. II de Doctrina christiana 1019C cap. 28: Per olymp. et consulum nomina multa saepe quaeruntur a nobis, et ignorantia consulatus, quo natus est Dominus et quo passus, nonnullos coegit errare.

(Ibid.) Dies hora sexta. Diei hora sexta in A., M., V., Va., Fa., Fux., Peta., Vi., Pi., O., Mar., Vincen. Sed sensus utrobique est integer.

(Ibid.) Ita in tenebrosam. Ita ut in tenebrosam Pi., Vi., O, L., Peta., Fux., Vincen.; ita tenebrosam V., Va., Fa.

(Ibid.) Ut stellae in coelo. Addidimus in, suadentibus Al., Peta., L., Lo., A., V., P., Pi., Vi., O., Mar., Vincent., Cedreno, pro ut stellae coelo, sicut in impressis, sive ut stellae coeli, sicut legit illustriss. Baronius.

(Ibid.) Argumentum autem hujus rei, quod Salvator isto anno passus sit, Evang. praebet Joan. in quo scribitur post 15 annum Tiberii Caesaris Dominum tribus annis praedicasse. Mirum quid per haec intelligat auctor cum nil tale reperiatur, nisi dicas cum eruditissimo Baronio ipsum habuisse aliud exemplar, vel quia idipsum colligit ex eo, quod Joannes 1019D constituat quatuor Paschata post baptismum Christi.

(573, III.) Ex adyto templi. Vetus vulgatorum lectio ex aditu templi; Vi., O. et Fa., ex abdito templi; Lo., Peta., Mar., ex adito templi; Pi. et Fre. ex adyto templi, quos maluimus imitari. Sic enim doctissimus Scaliger, cujus judicio plurimum defero, hunc locum refert lib. VI de Emendat. temp. pag. 505. Facit ad id Joseph. lib. II de bello Judaico cap. 14, et lib. XVIII Antiquit. c. 4, lib. VI de Bello cap. 31, ubi docet vocem hanc auditam a sacerdotibus ingressis interiora templi, οἱ ἱερεῖς προελθόντες εἰς τὸ ἔνδον ἰερόν. Suidas vero apertius eodem vocabulo utitur. Φωνὴ ἠκούσθη ἐκ τῶν ἀδύτων, a quo stat Cedrenus.

(Ibid.) Memoratus. Supradictus O., L., Vi., Fa., Peta., Fre., Fux., Fa.

(Ibid.) Imagines Caesaris. Purior lectio quam olim imaginem Caesaris, auctoritate L., A., O., V., Lo., Pi., Fa., Vi., Fux., Peta., Fre. Nam etiam Josephus, lib. XVIII Antiquit. cap. 4, et lib. II de Bello 1020A Judaico cap. 14 et 17, et post eum Eusebius lib. II Hist. cap. 6. utuntur plurali, τὰς εἰκόνας.

(Ibid.) Sed repugnantibus Judaeis, et cum quasi ex uno consilio ad matrem praeparati, nudatas illico cervices ad recipiendos ictus omnes proni paraverant, Pitatus motus statuas jussit auferri. Absunt haec omnia ab A., L., Au., M., Fux., Vi., O., Pi., Fa., P., Lo., Peta., septem Vatic., Mar., Idac., et a Freculpho, qui tres nihilominus ad verbum referunt tam praecedentia quam subsequentia. Ideo facile crediderim esse addita. Adde quod Eusebius nil tale refert in Hist. lib. II cap. 6, licet caetera et alia multa recitet ex ipso Josepho, et in praefatione Historiae testetur se plenius narrare in libris historiae, quae antea scripserat in Chronico per epitomen. Verumtamen et tota sententia et ipsa fere verba reperiuntur apud Joseph. lib. II de Bell. Judaic. cap. 14, et lib. XVIII Antiquit. cap. 4. Sic enim ipse καὶ Πίλατος θαυμάσας τὸ ὀχυρὸν αὐτῶν ἐπὶ φυλακῇ τῶν νόμων, παραχρῆμα 1020B τὰς εἰκόνας ἐκ τῶν Ἱεροσολύμων ἐπανεκόμισεν εἰς Καισάρειαν. Tunc Pilatus admirans fortitudinem Judaeorum in conservandis legibus suis, confestim imagines de Hierosolymis auferri praecepit, Caesareamque perduci.

(Ibid.) Ad mortem praeparati. Videbatur legendum ad mortem praeparati ex Josepho lib. II de Bello Judaico cap. 4, et lib. XVIII Antiquit cap. 4, unde ista sunt deprompta pene ad verbum. Sic enim ipse ἡδονῇ δέξεσθαι τὸν θάνατον ἐγέλων. Verum cum sensus sit integer utrobique, noluimus discedere a consensu omnium exemplarium, quae ista continent. Hanc enim nobis diximus legem.

(Ibid.) Paraverant. Sensus postulabat ut legeretur paravissent, sed deluit auctoritas codicis.

(Ibid.) Ecclesiae Hierosolymorum primus episcopus. Revocantur haec ad an. 18 Tiberii in Fa., Mar., Contract. et vulgatis; ad an. 19, in Fux., Peta., Lo., Pi., Vi., O. Hieronymus de Scriptor. Eccles. ait eum ordinatum Hierosolymorum episcopum statim post 1020C passionem Domini, et rexisse Ecclesiam 30 annis usque ad an. 7 Neronis. Ergo accommodatius ad an. 18 Tiberii, ut vulgo.

(Ibid.) Jacobus frater Domini. Jacobus qui habitus est frater Domini Vi., Pi., O., L.

(Ibid.) Cassius Severus, etc., summa inopia. In summa inopia Lo., Pi., Fux. Porro extremum hunc annum Cassii volunt eumdem esse Fux., Lo., Fa. Peta., cum an. 19 Tiberii, quibus adhaerent editi; at Vi., Pi., O., cum an. 20. Ab illis longe dissidet Tacitus lib. IV Annal., dum illius Cassii obitum tribuit an. 11 Tiberii. Ejusdem Cassii meminerunt Suet. in Caligula cap. 16, et Seneca praefat. lib. III Controv.

(Ibid.) Qui Quintianum illud proverbium. Qui Quintilianum, etc., O., Vi., Sa., sed perperam: licet ejus proverbii nulla sit memoria apud veteres, adeo ut ignoretur quale illud sit, et quid significet, nisi quod non est improbabile proverbium illud dici posse de eo qui summa inopia premitur. Nam iste Cassius et 1020D in summa penuria obiit, ut, praeter auctoritatem Eusebii, potest colligi ex Tacito lib. IV Annal., Sueton. in Caligula cap. 16, Dione lib. LVI.

(Ibid.) Stephanus lapidatur: Saulus ad Christum convertitur. Desiderantur in A., Lo., M., quinque Vatic., Pi., Fa., O., Vi., Peta., Fux. et tribus mss. Fab., P., Lo. Nihilominus certum est ex Martyrologio Romano, Beda, Usuardo, Adone, et aliis Stephanum obiisse septimo mense, sive (ut quidam eorum loquuntur) non longe post Christi ascensionem, idque 26 die Decembris; vel, si audiendus est Anastasius in sua Chronologia, an. 37 Christi; vel, si Nicephoro, lib. II cap. 3, et Glycae, III par. Annal., anno septimo (nisi lapsum librarii suspiceris pro mense 7) post ejus resurrectionem. Otho, lib. III cap. 12, refert pariter cum Eusebio et Contract. ad an. Christi 34, Cassiodorus ad an. 33, Mar. ad an. 35. Videntur autem esse prorsus aliena ab Eusebio, quae hoc loco spectant ad tempus conversionis Pauli, 1021A cum ipse, lib. II Hist. cap. 1, significet ejus conversionem contigisse biennio post obitum Stephani. Marianus scribit Stephanum passum an. 19 Tiberii et Christi 35. Nam vult Christum natum an. 41 Augusti, Paulum vero conversum eodem anno: quae indicant nil horum fuisse in Chronico Eusebii, tempore Mariani. Ut enim ferme semper in caeteris, sic et hic haud dubio ejus verba transcripsisset.

(Ibid.) Pilatus post supradictam, etc. Indicant seditionem hanc motam, alii quidem an. 19 Tiberii, ut Fux., Peta. At plures an. 20, ut Pi., Lo., Fa., Vi., O., Mar. et impressi.

(Ibid.) Quem Corbonam. Quem Corbanam, in A., L., M., L., Vi., O., Mar., Pi., nisi quod in Pi. loco m finalis legatur n; sic Math. XXVII, Κορβονᾶν. Verum Eusebius, de cujus mente agitur, lib. II Hist. cap. 6, τὸν ἱερὸν θησαυρὸν, καλεῖσθαι δὲ Κορβονᾶς. Idem Josephus, lib. XVIII Antiquit. cap. 4, lib. II de Bell. Judaic. c. 8, e quo sumpta videntur. Hos sequuntur Cyprian. Hieron. in Matth. XXVII, Idac., Vincen. 1021B et alii.

(Ibid.) Sejanus praefectus, etc. Referunt ista ad an. 20 Tiberii Fux., Pi. Peta., sed ab his dissentiunt Lo., Fa., Vi., O., Contract. et excusi, qui ad an. 21, seu 2 olymp. 203. Verum neutrum defendi potest, si quae fides habenda sit Tacito lib. V et Dioni lib. LVIII, qui annotant tempus necis Sejani ad an. 17 Tiberii, et consulatum, quem ipse cum Tiberio gessit, quique in Fastis Onuphrii comparatur cum 3 olymp. 202 et an. 17 Tiberii: ita ut unice probem illust. et piissimi Baronii summum judicium, dum hic erratum ait ab auctore, occasione capta ex eo, quod Josephus, lib. X Antiquit. cap. 18, describat interitum Sejani sub extremis imperii Tiberii annis; cum tamen planum sit Josephum plura ibi gesta Tiberii, non observato annorum ordine, perstrinxisse.

(Ibid.) Instantissime cohortatur. Instantissime Tiberium 1021C cohortatur Vi., L., O., sed satis subintelligitur.

(Ibid.) Jacobus frater Joannis Apostoli, jubente Herode, capite truncatus occiditur. Absunt ab L., A., M., Lo., P., Fa, Peta., Fux., 7 Vatic. et 3 mss. Fab., Mar., et merito. Nam licet constet ex Actis, cap. XII, Jacobum interfectum ab Herode, scilicet isto tetrarcha, Petrum vero mox in vincula conjectum; tamen ipse Euseb. in Hist. lib. II, cap. 9, existimat id sub Claudio contigisse octo ferme annis serius, κατ᾽ ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν (δῆλον δ᾽ ὅτι τὸν τὸν ἐπὶ Κλαυδίου) ἐπέβαλεν Ἡρώδης ὁ βασιλεὺς τὰς χεῖρας, etc., quod cum minus exacte observaret noster glossographus, minusque caperet, quod est apud Lucam, impegit in ἀναχρονισμόν. Ut ingenue tamen dicam ex mente auctoris, Jacobus non est interemptus ab Herode Tetrarcha, sed a rege Herode, qui et Agrippa. Porro in Vi., Pi., O., reperiuntur his verbis, Jacobus qui habitus est frater Joannis Apostoli jubente, etc.

1021D (Ibid.) Petrus Apostolus, etc., usque liberatur. Exsulant haec pariter ab iisdem exemplaribus, unde et expungi poterant propter easdem rationes, quibus praecedens versiculus. Nam licet Acta Apostolorum, cap. XII, testentur Petrum fuisse duabus catenis vinctum, et ab angelo liberatum; tamen Euseb. lib. II Hist. cap. 9, existimat id factum circa an. 2 Claudii; verum satis fuerit in gratiam Criticorum haec expressisse aliis typis, ut suspecta.

(575, II.) Judaeorum Agrippa an. 7. Judaeorum princeps Agrippa Vi., Fux., O., Peta. et tres mss. Fab.; Judaeorum Agrippa rex Lo.; quae lectio videbatur retinenda, quod auctor bis eum nominet regem; sed quia utrumque et princeps et rex deest in Fa., Pi. et vulgatis, satis sit variae lectionis admonuisse. Corrupte antea legebatur an. 26 (quod et habet Contract. antequam annos Christi deducat; nam postea annos 7 tantum assignat) pro an. 7; sed emendavimus juxta codices Lo., Pi., Vi., A., O., 1022A V., L., et ipsam rationem annorum per seriem, consentientibus omnibus libris. Adde quod Josephus, lib. XIX Antiquitt. cap. 7, ita docet, enumeratione facta quot annos regnavit sub unoquoque imperatore. Mortuus est, inquit, 54 aetatis anno et τῆς βασιλείας δὲ ἕβδομον, imperii vero septimo. Tamen lib. II de Bello Judaic. non nisi sex videtur tribuere, tres quos rex. et tres quos regnavit tetrarcha; sic enim cap. 19: Βεβασιλευκὼς μὲν ἔτη τρία, πρότερον δὲ τῶν τετραρχιῶν τρισὶν ἑτέροις ἔτεσιν ἀφηγησάμενος. Quatuor namque sub Caesare Caio regnavit annis, cum Philippi quidem tetrarchia tribus; quartum vero Herodis, tres autem reliquos sub Claudii complevit imperio. Euseb., lib. I Hist. cap. 10, non plures annos tribuit quam septem ipsi Agrippae: in hoc tamen a se ipso differt, quod ibi velit eum regnasse quadriennio sub Caio, et triennio sub Claudio.

(575, III.) Persius Flaccus, etc. Constanter libri in annum 21 Tiberii conferunt, ut Fux., Pi., Vi., 1022B O., Lo., Fa., Peta. et cusi, quibus assentitur Cassiodorus.

(Ibid.) Agrippa filius Aristobuli filii Herodis regis accusator, etc. Variant aliquantulum codices. Nam Fux., O., Pi., Vi. ad an. 21 Tiberii; Lo., Fa. Peta., Idac., Mar., Contract., una cum editis ad an. 22. Si favisset aliquis codex, reposuissem ad an. 23; tradit enim Joseph., li. II de Bell. cap. 8, Agrippam sex mensium spatio in carcere fuisse detentum, cum Tiberius excessit e vita. Porro locus hic feliciter restitutus est ope Bedae, Freculphi, Vincent. tom. I l. II c. 11, Contracti, et Adonis, cum antea foede legeretur Agrippa Herodis fiilius accusator, etc.; quin et inserta erat vox regis in mss. A., V., L., P., Peta., Vi., Pi., O., Mar. et 3 mss. Fab., hoc pacto, etc., Agrippa filius Herodis regis accusator, etc., ita ut in illis deessent illa duo intermedia Aristobuli filii, quae quam necessaria sint docet Joseph., l. XVIII Antiq. c. 9, ubi ait Agrippam hunc fuisse filium Aristobuli, et nepotem Herodis Magni, Ἀριστοβούλου 1022C μὲν υἷος ὤν; etc. 7: Ἡρώδης τε καὶ Ἀριστόβουλος καὶ Βερνίκη καὶ οἵδε παῖδες Ἡρώδου τοῦ υἱέος τοῦ μεγάλου. Idem lib. II de Bello Judaico cap. 15.

(Ibid.) Romam profectus. Purius ex L., A., V., P., Pi., Peta. et trib. mss. Fab., Mar., Contr., Adone et Beda, pro Romae profectus.

(Ibid.) Eo quod . . . . . videret. Ista non exstant in L., Au., M., septem Vatic., Lo., Pi., Vi., O., Fa., Peta., Fux., Vat., P.: sed cum sint apud Josephum lib. XVIII Antiquit. cap. 13, et lib. II de Bello cap. 8 (ex quo Eusebius depromit res Judaeorum), possunt tolerari.

(Ibid.) Pilato de Christianorum dogmate, etc. Aegre dignosci potest cui anno haec adscribenda sint, cum in varia distrahantur libri. Nam Pi., Vi., O., Vincent., collocant circa an. 21 Tiberii; Fux., Lo., Peta., Mar., circa an. 22, Fa. et excusi circa 23. Rem eamdem narrat auctor ex Tertulliano lib. II Hist. cap. 2: post eos Orosius, lib. VII cap. 4, Gregor. Turonensis lib. I cap. 24, et alii plures.

(Ibid.) Reciperetur. Sic aptius ex A., L., Pi., Vi., 1022D O., Lo., Lod., Antonin., ex Eusebio, pro reciperentur, ut in aliis codicibus.

(Ibid.) Ex consulto Patrum. Receptior lectio, quam olim ex consultu Patrum. juxta codd. V., L., Lo., Vi., Pi., O.; vel ex consilio Patrum, ut apud Mar.

(Ibid.) Accusatoribus Christianorum comitatus. In L., Pi., deest vox Christianorum. Sed est in aliis et Mar., nec videtur superflua.

(Ibid.) Scribit Tertullianus in Apologetico. Haec verba in tribus Vaticanis junguntur cum illo proximo versiculo: Multi senatorum, etc. hoc pacto: scribit Tertullianus in Apolog. multos senatorum et equitum Romanorum a Tiberio interfectos. Sed quod pertineant potius ad priorem sententiam, quae incipit, Pilato Christianorum, etc., et debeant terminare illius ultima verba, satis convincitur ex ipso Apologetico Tertulliani, ubi de hac ultima sententia altum est silentium, sed non ita de altera.

1023A (575, III.) Petrus apostolus Antiochenam Ecclesiam fundavit, ibique cathedram adeptus, sedit an. 25. Desunt in L., Pi., A., M., septem Vatican., V., Pi., Fa., Peta., Fux. et tribus mss. Fab., Lo., Lod., Beda., Mar., Fre., et sunt valde suspecta. Prima quidem pars, quod Petrus sederit Antiochiae, antequam Romam proficisceretur, confirmatur ex sequentibus ad annum Christi 44, et ex Patrum veterum assertione, Chrysost. Homil. de Translation. S. Ignatii, Hieron. de Script. Eccles. in Petro et in cap. II ad Galat., Leon. sermo. 1 in Natal. Apost., Greg. lib. VI Epist. 37, Bedae de sep. aetat., et Ado. in Chron., quibus conveniunt Martyrologia, et dies festus, die 22 Februar., dicatus ob cathedram, seu sedem Petri apud Antiochiam. Sed quod anno ultimo Tiberii hoc acciderit, valde disceptatur, et quod sederit Antiochiae annis 25, a nullo veterum umquam dictum est: immo et omnino contrarium et historiae veritati, et subsequentibus, cum sub anno 44 dicitur, consentientibus omnibus exemplaribus, Petrum sedisse 1023B 25 annis Romae, et cum etiam Evodius dicatur tunc constitutus Antiochiae episcopus primus, scilicet post Apostolos Petrum et Paulum: et esset absurdum dicere Petrum sedisse una cum Evodio. Itaque necesse est fateri integram sententiam nullo modo esse Eusebii: unde illustr. Baronius lumen temporum existimat ultimam particulam sedit an. 25 rejiciendam: sed probat multis argumentis caetera esse retinenda; tamen ob fidem editorum maneant immota.

(Ibid.) Multi senatorum, etc. Si vis haec ad an. 21 Tiberii evocanda, habes auctores O., Vi.; si ad an. 22, sequere ducem Pi.: si ad an. 23, Fux., Lo., Fa., Peta., et impressos imitare, quibus conveniunt Suetonius et Tacitus lib. VI.

(Ibid.) In Lucullana villa. Deest in A., Peta., L., Lo., Vi., O., Pi., M., V., Va., Vat., P., Fa., Fux., Mar., Fre. Verum cum sit in aliquot exemplar., et sit conforme veritati historiae, nefas fuit istud obliterare. Nam sic testantur eum decessisse in villa, 1023C cui Lucullus quondam dominus, Tacit. lib. V Annal., et Sueton. qui eam vocat Lucullianam, cujus meminit Plutarchus in Mario.

(Ibid.) Roman. IV. Caius Caligula. Pro Caius M., L., Lo., Pi., Peta., Fux., nobis Gaius exhibuerunt tam hic, quam aliis in locis, ad imitationem Graecorum, qui G pro C usurpant; unde quem Latini Caium dicunt, ii Gaium reddunt, sicut vides in Pandectis Florentinis, et alias saepe, verum licet non dubitem Eusebium Gaium dixisse. Sic namque Clemens et alii, qui Graece scripserunt; familiare enim Graecis hujusmodi nomina propria, quae apud Latinos per C inchoantur, per G reddere. His adde, quod Plutarch., in quaestionibus Roman. quaest. 54, observat elementa illa c et g esse admodum cognata; quin et Romanos littera g sero uti coepisse, eamque a Sp. Carbilio reliquis adjectam; Hieronymum, saltem cum Latine scripserit, probabilius est Latinorum morem potius quam Graecorum imitatum, uti factitarunt posteriores interpretes in reddendis Latine auctoribus 1023D Graecis. Ad extremum, absit ut a firmo illo codicum consensu abeamus, reponendaque ista ad alium annum, quam ad Caii primum asseramus, cum ita habeant omnes libri.

(Ibid.) Roman. IV, Caius Caligula regnavit an. 3, mens. 10. In Peta., pro an. 3, mens. 10, habes an. 4, mens. 10; in Vi., O. et Vinc., an. 4, sublatis mensibus; Contract. an. 3, mens. 10, die. 8, licet in serie annos 5 contexat. Reliqui libri et Ado vulgatam lectionem proponunt. Marianus, Regnavit, inquit, an. 4, mens. 10, diebus 8, teste Eusebio et Beda. Eusebius, lib. II Hist. cap. 8, minus distincte: Cum principatu, inquit, nondum toto quadriennio potitus esset, Γαΐον οὐδ᾽ ὅλοις τέτταρσιν ἔτεσι τὴν ἀρχὴν κατασχόντα. Nec obest superior varietas, quo minus firmiter adhaerescamus lectioni vulgatae, cum omnes alii libri communi consensu quatuor tantum annos numerent in columna et serie annorum.

1024A (Ibid.) Caius semetipsum inter deos refert. In deos Pi., Vi., L., A., Lo., O., Mar., Contract., Beda. Jam vero nefas a consentientibus inter se exemplaribus tam manu quam typis exaratis dissentire; conveniunt enim omnes, ut a Caio susceptum velint an. 1 imperii sui. Philo in Flaccum videtur hoc tribuere an. 2 Caii. Dio lib. LIX ejusdem quidem rei meminit circa an. 3 Caii, sed cum his verbis, Jam ante humano fastigio altior haberi volebat, Jovem se fingebat, etc. Suetonius cap. 22 idem quoque testatur, sed tempus et annum reticet.

(Ibid.) Avilius. Alibius Lo. Prior lectio germanior; sic enim Philo in Flac., membranacei et editi: porro retine haec ad an. 1 Caii, cum habeas consensum omnium codicum.

(Ibid.) Adversus eos. Sic reposuimus ex V., P., Lo., Vi., O., pro adversus eum. Sed in A., L. et Pi., utrumque deest, et eum et eos.

(Ibid.) Ad Caium. Ad Caium Caesarem in P., A., L., Lo., V., Pi., Vi, O., sed hoc satis intelligitur.

1024B (577, III.) Passienus, etc., fraude haeredis suae. Emendavimus hunc locum pro ob fraudem haereditatis suae, secuti L., A., M., P., Lo., Pi., Vi., O., tres mss. Fab., et unum ex Vaticanis, ac judicium accuratissimi Lipsii in Curis secundis ad lib. XII Annal. Taciti. Nam ut ipse probat ex verbis scholiastae veteris in Juvenal. satir. 4: Passienus periit per fraudem Agrippinae uxoris, quam haeredem reliquerat. Putat autem haec trajectitia esse in an. 2 Caligulae, cum Suetonius in Nerone cap. 6 affirmet hunc Passienum obiisse sub initium Claudii. Nicol. Faber vir eruditissimus, in Senecam pag. 14, idem indicat exscriptorum vitio non esse suo loco posita, ut, inquit, plurima alia. Sed cum 7 Vatic. et alia omnia exemplaria illi anno adscribant, non video cur Suetonii fides singularis sit praeferenda Hieronymo, vel Eusebio.

(Ibid.) Matthaeus in Judaea Evangelium primus scribit. Desunt in A., Fa., L., M., septem Vaticanis, 1024C Vi., O., Pi., Peta., Fux., P., Lo., et tribus mss. Fab., Mar., Fre., nec ex alio loco, vel scriptore vetere constat quo anno Matthaeus scripserit, nisi quod ipse Eusebius, lib. V Histor. cap. 8, refert verba Irenaei scribentis Matthaeum historiam Evangelii composuisse tunc, cum Petrus et Paulus Romae evangelizarent, quod non contigit ante an. 44 Christi: Sic enim ipse ὁ μὲν δὴ Ματθαῖος ἐν τοῖς Ἑβραίοις τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ αὐτῶν, καὶ γραφὴν ἐξένεγκεν εὐαγγελίου τοῦ Πέτρου καὶ τοῦ Παύλου ἐν Ῥώμῃ εὐαγγελιζομένων καὶ θεμελιούντων τὴν ἐκκλησίαν. Et juxta hanc sententiam facile crederem ista hic fuisse adjecta.

(Ibid.) Caius cognomento Caligula, Memmii, etc. Haec sunt varia in mss. Gaius Memmii, etc., Peta., Fux.; Caligula Memmii A., M., V.; Gaius Caligula Memmii Vi., O., C.; Memmii Fa.; Gaius Memmi Lo.; C. Caligula Memmii Pi. Hanc historiam vide apud Sueton.: horum autem situs uno consensu codicum est ad an. 3 Caii.

(Ibid.) Pontius Pilatus in multas incidens calamitates 1024D propria se manu interfecit, etc. Annumerantur ista in Vi., O., Pi., Fux., Peta., Lo., Fa., Mar. et excusis, an. 3 Caii, seu 3 olymp. 204. Idem cum illis sentit Cassiodorus, dum ista verba auctoris mutuatus obitum Pilati confert in annum consulum Publicolae et Nervae, quos Fasti Onuphriani collocant ex adverso 4 olym. 204, quique numerando per consules concurrunt cum an. 3 Caii: et auctor lib. II hist. cap. 7, ubi iisdem ferme verbis utitur, conjicit in eumdem annum. Quam historiam Zonaras ait Eusebium ex olympiadum scriptoribus referre. Contract. rejecit in an. 4.

(Ibid.) Caius Petronio, etc. In his assignandis suo loco dissentiunt Vi. et O. a caeteris. Hi enim adscribunt an. 2 Caii, cum caeteri, Fux., Fa., Peta., Pi., Lo. et vulgares, an. 3.

(Ibid.) Statuam suam. Deest suam in L. et Pi.; nihilominus retinendum. Nam constat ex Suetonio, 1025A Dione, Philone, et Eusebio lib. II Hist. Eccles. cap. 5, Caligulam non solum sibi arrogasse divinam majestatem, sed etiam imposuisse simulacris numinum capitis sui formam, aliorum capitibus demptis; quin etiam animo agitasse templum Hierosolymitanum in suum proprium templum demutare, cum titulo novi Jovis illustris Caii, ut ait Philo lib. de Legatione ad Caium.

(Ibid.) Jovis Optimi Maximi. Cum vox Optimi antea deesset, eam restituimus, secuti A., Lo., Lod., Vi., O., Pi., L., M., Al., V., P., Peta. Caligula enim se asserebat Jovem, teste Aurelio, sicque vocari se atque Optimum Maximum curabat, auctoribus Suetonio et Philone.

(Ibid). Quod Judaei maxima negaverunt obstinatione. Desunt haec in A., Lo., Fa, Peta., L., M., V., Va., Vat., Pi., Vi., O., P., Fux. et trib. mss. Fab. veritas tamen historiae non repugnat, ut licet videre apud Josephum lib. XVIII Antiquit. cap. 11.

(Ibid.) Josephus in synagogis. Antea legebatur Josephus 1025B praeter quam in synagogis, sed emendavimus nixi auctoritate codicum A., L., M., V., Va., P., Lo., Lod., Pi., Fa., item Adonis sectatoris Eusebii, et praecipue ipsorum Josephi lib. XVIII Antiquit. cap. 15 et lib. II de Bello Judai. cap. 9, et Philonis, quos citat Eusebius. Sic enim Philo lib. de Legatio. ad Caium: Caius proseuchas (id est loca orationis) praesertim Judaeorum, quos sibi exosos habebat, exorsus ab Alexandria, sibi usurpavit, et replevit statuis effigiem suam referentibus, nemine non cedente ipsius auctoritati, atque violentiae. Hinc non dubitem vocem praeter quam additam a quodam sciolo, qui cum legisset Judaeos caruisse prorsus imaginibus, tam in templo quam extra, animadvertit istud hic recitari ad exprimendam extremam persecutionem Caii in Judaeos, ac hujusmodi particulae additionem omnem sensum pervertere, nec solum inanem, sed contrarium reddere; cum alioquin mens Eusebii et aliorum sit loqui de solis Judaeis, et de statuis Caii 1025C positis in civitate et in templo. Hic demum observandum quod differunt Vi., O., a caeteris, cum aggregent ista anno 2 Caii; caeteri Fux., Pi. Lo., Fa., Peta et impressi, an. 3.

(Ibid.) Caius sorores suas, etc. Lo. et Fa. et impressi opposuere ista an. 3 Caii. At Pi., Fux., Peta., Vi., O., Mar., an. 4.

(Ibid.) Caius omnes exsules, etc. Non est quod haec a veteri sede dimoveamus, cum eam illi assignent omnes tam membranacei quam editi, Pi., Fux., Lo., Fa., Peta., Vi., O., Mar., ad an. 4 Caii.

(Ibid.) Caius a protectoribus suis, etc. Retentus est pristinus situs. Ubi enim constantes sint libri, cur variemus? Collocant enim haec ad an. 4 Caii.

(Ibid.) Anno aetatis suae 29. Non dubitavimus restituendum 29, cum habeamus duces libros A., Au., V. Peta., Lo., Vi., O., Idac., primas editiones Ven., Lut., Sueton., et Jornan., pro 25, ut olim; sive, 28, ut in L., Fa. (licet in hoc sit supra scriptum vel 38); sive 34, ut in Fux.; sive 24, ut apud Cassiodorum; 1025D sive 39, ut apud Eutrop. et Mar. Confirmat nostram lectionem Dio, dum tradit lib. LIX Caium natum annos 25, ubi imperator factus est, et imperasse tribus annis, mensibus novem, diebus viginti octo. Hoc ipsum facit Suetonius, dum scribit Caium natum patre suo Germanico et Fonteio coss., a quibus usque ad hunc annum numerantur 29 consulatus. Hinc emendabis alios scriptores.

(Ibid.) Regnavit an. 13, mens. 8. Vulgati legebant mens. 9, L., Vi., O., Pi., Peta., Mar., Contract., mens. 7. Nobis visum est A., P., imitari, in quibus mens. 8; sic enim Cassiodor. in Chronic., Suetonius, Tacitus lib. VI, et Joseph. lib. II de Bello Judaic. cap. 18. Γαΐου δὲ ἡγεμονεύσαντος ἔτη τρία καὶ μῆνας ὀκτώ. Sic etiam Fasti Sigonii, Zonaras, et ipse Euseb. lib. II Histor. cap. 19, Clemens lib. I Stromat.: ἔτη ιγ′, μῆνας η′, ἡμέρας η′. Totidem etiam menses assignant Jornandes et Tertull. adversus Judae., 1026A licet hic in annis, uterque in diebus dissentiant ab auctore. Suetonius habet mens. 10; Ado, an. 14.

(Ibid.) Diebus 28. Diebus 29 A.; diebus 24 V., Fa. Tamen Cassiodorus, Mar., Contract., et alii libri, lectioni nostrae adhaerent. Suetonius et Clemens Alexan. lib. I Strom. scribunt dieb. 8.

(Ibid.) Apud Mogunciacum. Apud Magontiacum Pi.; apud Maguciacum Vi., O.; apud Mogunciam Au. Sic Eutropius antiquus; nam Vineti editio habet apud Maguntiam, et postrema Sylburgii apud Mogontiacum; idem in libro Notitiae imperii apud Cassiodorum et alios plures. Prima scriptura retinenda cum Tacito lib. XX, Ptolemaeo, Mar. et aliis; licet etiam Ammian. Marcell. lib. XV et XVII, Antoni. in Itinera., et Victor. Schotti., Jornandes lib. rer. Geticar., Hieronym. epist. 11 de monogamia, habeant Moguntiacum per u et t, loco o et c, Vopiscus Maguntiacum. Sed hoc non est tanti.

(Ibid.) Iste est Claudius patruus Drusi, qui, etc. Iste locus est plane depravatus. Nam licet omnes libri, 1026B Mar. quoque et Idac. habeant hanc vulgatam lectionem; nihilominus non est dubium quin sit legendum: Iste est Claudius patruus Caii, filius Drusi, qui, etc., sicuti habent Idacius et Paeanius Metaphrastes. Graecus Eutropii: μετὰ τοῦτον βασιλεύει Κλαύδιος, ὃς ἦν μὲν θεῖος τοῦ Καλιγούλου, Δρούσου δὲ παῖς οὗ μνημεῖον ἔστιν ἐν Μογόντιακῷ. Ex quo emendabis Eutropium lib. VII, apud quem: post hunc Claudius fuit, patruus Caligulae, Drusi, qui apud Moguntiam cum filio monumentum habet, cujus et Caligula nepos erat, frater; nam pro frater legendum filius. Certum est enim ex Floro, Dione, Tacito, Valerio, Suetonio, et aliis, Claudium fuisse fratrem Germanici Patris Caii et filium Drusi, qui in Germania defunctus primus sibi peperit Germanici cognomen decreto senatus, quique fuit frater Tiberii imperatoris, et filius Tiberii Claudii ex Julia seu Livia Drusilla, quae eum peperit tertio mense in domo Augusti, qui, ut loquitur Tacitus, lib. V, eam abstulit marito cupidine formae. 1026C Ipse etiam obiit in consulatu anno Urbis 745, circa olymp. 192, et ejus monumentum constructum fuit apud Moguntiam, non quod ibi essent ejus ossa (Romam enim fuerunt delata, ut ait Dio, et habuit sepulcrum Ravennae, ut testatur antiquus lapis apud Gruterum in Inscript.), sed honorarium Κενοτάφιον, ut loquuntur Suetonius et Dio lib. LV. Adhuc hodie visitur apud Moguntiacum moles illa Drusi.

(Ibid.) Alibi legi, avunculus, quia frater matris Caii fuit. Absunt ab L., A., Au., M., V., Lo., Pi., Fa., Vi., Peta., O., Fux., Idac. Propterea licet sint in nonnullis, non dubium quin sint longe hinc amandanda. Nam Claudius omnium consensu non fuit frater Agrippinae matris Caii Caligulae, sed Germanici Caesaris ipsius mariti et patris Caii: et licet fuisset frater matris Caii, non propterea avunculus istius Drusi. Sed Sciolus, qui hoc finxit glossema, confundit Drusum patrem Claudii, cujus uxor Antonia junior, seu minor, et de quo superiori nota, cum Druso filio Germanici, et Agrippinae, cujus uxor Aemilia 1026D Lepida, teste Tacito, et qui propterea erat nepos Tiberii ex fratre.

(Ibid.) Petrus Apostolus, etc. Ita exordiuntur hoc loco omnes libri, sumpto initio non a sede, sed a nomine pontificis. In caeteris tamen Romanis pontificibus non idem observatum, ut suo loco annotabimus. Praeterea hoc pontificatus initium annumerant iidem libri ad an 2 Claudii, quod tanto certius videri debet, quo graviores auctores idem sentiunt, ut Cassiodorus, Contractus in Chronico, Hieronym. de scriptor. Ecclesiast. caeterique omnes qui de ea re tractant.

(Ibid.) Natione Galilaeus Christianorum pontifex primus. Haec non leguntur in L., Au., M., septem Vatica., Lo., P. Pi., Vi., O., Fa., Peta., Fux., et ita illustrissi. Baronius, Ecclesiasticae historiae lumen, dum hanc sententiam refert, praetermittit illa verba usus haud dubie aliquo ms.

1027A (577, III.) Cum primum. Cum primus. Lo., Pi., Vi., O., Mar.; cum prius Ado.

(Ibid.) Proficiscitur. Mittitur in L., A., Peta., Fa., Au., Lo., Vi., O., M., septem Vatica., Fux., et trib. mss. Fab., Pi., Cassiod., Idac., Mar. At alii codices habent nostram lectionem, quam confirmat Anastasius Biblioth. in sua Chronolog. mss. dum ait; Petrus princeps apostolorum, Antiochena fundata primo Ecclesia, Romam pergit Evangelium praedicaturus; quae vox si minus grata videatur, quasi inferat aliquam subjectionem et obedientiam, non est novum verbum mitti dici non solum de pari in parem, sed etiam de inferiori ad superiorem, pro suadere, et approbare, ut videre licet Jos. XXII, dum populus mittit summum sacerdotem Phinees, etc. Hinc Leo, dum de eadem re loquitur, sermo. de natali Apostol.: cum duodecim, inquit. Apostoli accepta per Spiritum sanctum omnium locutione linguarum, imbuendum Evangelio mundum, distributis sibi partibus terrarum suscepissent, beatissimus Petrus princeps apostolici ordinis, ad arcem 1027B Romani destinatur imperii; scilicet communi consilio et consensu apostolorum.

579, III. Marcus evangelista, etc. Posset dubitari utri haec assignanda sint ad 2 an. Claudii, sic enim Lo., Fa., Peta.; an vero anno 3, ut Pi., Vi., O., Fux., Mar., Contract., et impressi. Sed cur istos non sequamur, nihil obstat.

(Ibid.) Christum annuntiat. Post illa verba inseruntur ista in codd. L., Pi.: Martialis apostolus apud Gallos praedicat; sed perspicuum est adjecta fuisse ab aliquo Lemovicensi, cum in aliis exempl. desint.

(Ibid.) Primus, etc., Evodius. Euvodius, L., A., Pi. Sed, praeter alia exempl. nobiscum sentiunt Contractus, Vincen., Mar. et alii; sed et ipse Euseb. lib. III Histor. cap. 22: Inter eos, qui Antiochiae Ecclesiam gubernarunt, primus Evodius, ἐπ᾽ Ἀντιοχείας Εὐωδίου πρώτου καταστάντος, scilicet post apostolum seu Petrum, ut explicat Ignatius epist. 12, et Chrysost. 1027C homil. de translatione S. Ignatii. Horum autem sedes est ad an. 4 Claudii in Peta., Vi., O., Fux., Pi.; in Fa., Lo. et editis est ad 3. Forsan verius, si sequamur omnes Latinos scriptores, qui tradunt Petrum sedisse Antiochiae septem annis, licet forsan non integris.

(Ibid.) Agrippa rex Judaeorum, etc. Mortem Agrippae opponunt Pi., Fux., Peta., O., Vi., Mar. et vulgati., an. 4 Claudii., Lo., Fa. Contract.; an. 3; quod videbatur magis probandum, quoniam auctore Josepho lib. XVIII Antiquit. cap. 13, Caius statim ut imperium adeptus est, Agrippam creavit regem, et ita septimus annus Agrippae in 3 Claudii incidet. Sed nil mutandum, quod ex eodem Josepho constet ipsum Agrippam non rediisse in Judaeam, nec suscepisse regnum, nisi secundo anno Caii; quin etiam ipse lib. XX Antiq. cap. 3 scribit Agrippam hunc obiisse an. 8 Claudii. Adde quod si mutares situm anni primi Agrippae, esset etiam mutandus annus primus Agrippae 1027D filii, immo et omnium annorum in serie Judaeorum.

(Ibid.) Post quem filius ejus. Post quem filius suus Pi., Lo., Peta., Fux., Mar. et tres mss. Fab. Sed sensus recidit eodem, licet prior lectio purior haberi debeat.

(Ibid.) Agrippa a Claudio substituitur. Ista corrupta antea proponebantur, cum ita haberentur: Agrippa avunculus Herodis a Claudio substituitur. Verum cum eae voces, avunculus Herodis, desiderentur in omnibus mss. necnon veritati historiae repugnent, contra propositum nostrum hinc a nobis amota sunt, ne tam turpi macula auctor foedaretur; post hunc enim Agrippam nullus, qui aetate junior fuerit, Herodes appellatus est.

(Ibid.) Prophetia Agabi, etc., famem in toto, etc. Revocantur haec ad an. 3 Claudii in Fa., sed constantior reliquorum consensus, ut ad an. 4 reponantur, ut Pi., Fux., Lo, Peta., Vi., O., L., quos sequimur: 1028A eam enim fuisse mentem Eusebii, agnosces ex Mariano, Orosio, Beda, Contracto, Adone et aliis Eusebii verba referentibus ad eumdem annum; immo etiam ex ipso Josepho (quem auctor saepe in multis aemulatur) qui, lib. XX Antiq. cap. 2, meminit circa hunc an. 4 Claudii dirae famis, quae grassabatur Hierosolymis et in Syria, licet Dio, lib. LX, velit tamem viguisse Romae an. 2 Claudii, nec cujuspiam alterius sub imperio Claudii meminerit, describatque accidisse coss. Claudio et Largo: Fasti tamen Goltzii comparant horum consulatum cum an. 1 Claudii. Pete quae de hac re observat columen historiae illustrissimus Baronius in accuratissimis Annalibus tom. I, pag. 333, edit. 2.

(Ibid.) Quae in Actibus. Qua in actis Peta., Fux.; qua in actibus Fa., Mar., quae in actis Pi.

(Ibid.) Claudius de Britannis, etc. Hunc triumphum alii anno 4 Claudii, ut Fux., Peta., Lo., Fa., excusi, Ado et Orosius, lib. VII cap. 6; alii anno 5, ut O., Pi., Vi.; at Cassiodorus sub coss. Crispino et Tauro, 1028B qui in Fastis Sigonii et Onuphrii obtinent an. 4 olymp. 205, qui concurrit cum illo 4 Claudii.

(Ibid.) Orchadas insulas Romano adjecit imperio. Arguit hunc locum erroris pius et doctissimus Lipsius in secundis Curis in Tacitum, eo quod Cornelius Tacitus asserat multo post, hoc est centum annis elapsis, aut circiter, ab Agricola Orchadas exploratas, et in ditionem Romanam redactas, cum antea fuissent ignotae: verum judicet peritus lector majorne fides Tacito, quam Eusebio, aut Hieronymo adhibenda sit, praesertim cum habeamus inter se consentientes libros, et auctores suffragantes Cassiodorum, Eutropium lib. VIII, Orosium lib. VII cap. 6, Bedam, Marianum, Freculphum, Jornandem, Adonem, et alios plures. Miror quomodo vir summe doctus sibi potuit persuadere has insulas Orchadas esse easdem, quae apud Suetonium vocantur Stoecades: nam istas ipsemet Suetonius collocat prope Liguriam regionem Italiae. Porro in voce Orchadas Vi., O., Lo., rejiciunt 1028C spiritum, sicut etiam Cassiodorus, Orosius, Ado, Solinus, Plinius, Eutropius, Ptolemaeus, sed retinuimus ob odium novitatis in re levi, cum sit in aliis libris, Tacito, Mela, Freculpho, Jornande et aliis; licet altera videatur purior, quia aspiratio non solet ut plurimum adhiberi, nisi vocibus e Graecia deductis.

(Ibid.) In cujus gloriae memoriam filium suum Britannicum appellavit. Non leguntur in A., Au., L., M., Fa., Fux. et trib. mss. Fab., septem Vatica., P., Lo., Peta., sed tota sententia reperitur apud Eutropium lib. VII, et constat ex veteribus scriptoribus, filium Claudii vocatum Britannicum, ut apud Dio. lib. LX Histor. Rom., et alios plerosque.

(Ibid.) Domitius Afer Nemausensis. Nemaurensis in Fa., pro Nemausensis, sed perperam. Praeterea transferunt aliqui ad an. 4 Claudii, ut Fux., Lo., Fa., Peta., in quo habent sectatores vulgatos; aliqui ad an. 5, ut Pi., Vi., O., Mar.

(Ibid.) Quirinalis rhetor. Desunt in L., Pi.; exstant tamen apud alios et Vincen. tom. I Specul., licet certent 1028D inter se libri, cum alii ad an. 4 Claudii velint referenda esse. Cujusmodi sunt Fux., Lo., Fa., Peta. et editiones; alii ad an. 5, ut Pi., Vi., O., seu ad an. 1 olymp. 206, cum quibus concurrit Cassiodorus, dum hoc refert ad consulatum Vinicii et Cornelii, quorum annus collocatur ab Onuphrio ex adverso an. 1 olymp. 206.

(Ibid.) Inter Theram et Therasiam exorta est insula, etc. Hanc insulam discimus vocatam Thiam ex Plinio lib. II cap. 87, et lib. IV cap. 12, et Seneca lib. VI Quaest. natur., quaest. 21. Plinius quidem, lib. II cap. 87, vult enatam Marco Junio Syllano et Lucio Balbo coss. ad Octavum Idus Julias, et anno 3 olymp. 195, quia ait contigisse post an. 110 ab Hiera enata, cui erat proxima. Sed si pro 110 legas 130, conveniet cum nostro auctore; quare non videtur in hoc tantummodo locus hic Plinii corruptus, sed etiam in consulibus, cum illius consulatus apud ullos scriptores 1029A nulla exstet memoria. Hoc autem accidisse volunt Lo., Fa. et impressi, an. 4 Claudii, seu 4 olymp. 205; O., Vi., an. 6; Pi., Fux., Peta., Orosius lib. VII cap. 6, et Ado an. 5, cum quibus convenit Cassiodorus, dum idem ascribit anno quinto Claudii, et consulatui Vinicii et Cornelii, seu ut habent Onuphriani Fasti, Vinicii et Corvini, qui illum consulatum comparant cum anno 1 olymp. 206.

(581, II.) Superioris Agrippae filius. Desunt in Au. et L.; habentur tamen in aliis et etiam in contextu: sicut quoque apud Josephum lib. II de Bell. Judaico cap. 19.

(581, III.) Descriptione . . . 69 centena. Va., Vat., Lo., Fa., Pi., Mar., legunt LXVII centena, sed cum aliis libris concurrunt Mar., Ida., Contract. et Cassiodor. vetus (nam in novo mendose habetur centena millia et XLIII), Tacitus lib. XI, ubi tamen oculatissimus Lipsius notat in ms. Vaticano Taciti legi quinquaginta octo centena et octoginta quatuor millia; et in veteri lapide, quem tamen parum fidum autumat 1029B Septies Decies Centena Millia LXXXVII. De hoc censu fuse Suetonius. Ne autem existimes, ut faciunt nonnulli, hunc censum seu lustrum (neque enim fiebat lustrum nisi censu facto) fuisse omnium ultimum. Nam, ut notat Censorinus lib. de Die natal. cap 56, 57, ultimum et septuagesimum quintum (si numeri non sunt corrupti) fuit factum Vespasiano V et Caesare III coss., id est anno Urbis 826 et 2 olymp. 213, et postea, inquit, plane desierunt. Postea teste eodem anni numerari sunt coepti per Agones Capitolinos sub consulatu 12 Domitiani, seu anno 2 olymp. 216, qui etiam lustrum dicuntur in antiquis Inscriptionibus, et initium sumebant a kalend. Januarii, cum ante agones olympici inciperent a fine Junii, ac desierunt celebrari circa olymp. 277, et Christi 330, ut scribit Onuphrius pag. 147.

(Ibid.) Descriptione, etc. et 44 millia. Minus apposite antehac habebant editiones CXLIV millia, cum C (nota centenarii) scriberentur pro et, quod facile dignosci potest ex fide codicum A., Au., L., M., V., 1029C Vi. Va., Fa., Vat., P., Lo., Lod., O., Vincen., Mar., Contract., Fre. et Cassiodori. Apud Idac. corrupte et LXIX millia. Hic autem paragraphus habetur in Lo., Peta., Fux., Fa. et cusis. ad an. 5 Claudii; in Pi., Vi., Mar., Contract et O., ad an. 6; sed in illis omnibus ad an. 1 olymp. 206. Nam ita aliquando variant inter se. Ad extremum Cassiodorus iisdem verbis tribuit an. 6 Claudii, et consulatui Asiatici et Cornelii, seu ut in Fastis et Messalae, cui appingitur apud Onuphrium an. 2 olymp. 206. Tacitus lib. XI tribuit an. 8 Claudii, et coss. Vitellio et Vipsanio, quos Fasti Onuphrii collocant ad an. Urb. 800 et 4 olymp. 206.

(Ibid.) Claudius . . . objectis. Desunt in L., A., M., septem Vatica., P., Lo., Fa., Peta., Fux., Pi., Mar., Fre. et trib. mss. Fab. De his tamen, et de lacu Fucino exsiccato, et de portu Ostiensi fuse Tacitus lib. XII, Plinius lib. XXXVI cap. 15, et Suetonius in Claudio, et plura Dio lib. LX de magnificentia 1029D Claudii in exstruendo portu Ostiensi: sed existimat contigisse eodem anno quo fames; immo illius occasione initum consilium de exstruendo illo portu, unde non absurde hic annumeratur anno qui consecutus famem. De illo lacu vide Strabon. lib. V.

(Ibid.) Thracia . . . in Romanorum provinciam, etc. Desideratur Romanorum in L., A., P., M., Lo., Fa., Peta., P. et quinque Vatic.; et merito, cum vox in provinciam hoc satis significet. Porro conveniunt aliquot membranae cum impressis, ut haec ad annum 6 Claudii exponant; sic enim Fux., Lo., Fa., Peta., cum ad 7 Vi., O. et Pi. reposuerint. Cassiodorus docet redactam in provinciam anno 6 Claudii, coss. Asiatico et Cornelio, qui cum magistratum gesserint apud Onuphrium an. 2 olympiad. 206, eodem anno Thraciam factam fuisse provinciam asserendum est.

(Ibid.) Maria virgo . . . scribunt. Non exstant in A., L., M., septem Vatica., P., Vi., O., Lo., Fa., Fux., 1030A Mar., et trib. mss. Fab., Pi., Peta.; et merito delenda, si vera est Epiphanii et Cedreni opinio D. Mariam obiisse anno aetatis suae 72, vel, secundum alios, an. 62, vel 63, vel 57, vel 58, vel 59. Nam ita variant scriptores. Verum nil immutandum duximus, quod nil certi constet ex priscis auctoribus de tempore et modo obitus ipsius.

(Ibid.) Sub procuratore Judaeae Cumano, etc. Dissentiendi occasio praerepta est, cum tam belle conveniant libri sive chirographi, sive cusi; omnes enim ad an. 7 Claudii constituunt. His adjunge Mar., Adonem, Contract., et Oros. l. VII c. 6, licet Joseph., l. XX Anti. c. 5 et 6, velit et procurationem seu praefecturam Cumani, et hanc seditionem accidisse an. 8 Claudii.

(583, III.) M. Antonius, etc. Aggregarunt haec ad ea quae an. 8 Claudii respondent, Fux., Lo., Fa., Peta. et sic vulgati; at Pi., O. Mar., et Vi., an. 9.

(Ibid.) Fame facta. Porius hoc ex consilio L., O., A., P., Lo., Vi., Pi., Peta., Mar., pro fames facta, 1030B ut olim: verum in horum situ conveniunt libri ad an. 9 Claudii, praeter Mar. qui ad an. 10.

(Ibid.) Tres simul soles apparuerunt, etc. usque coierunt. Ista non habentur in A., L., M., septem Vatica., P., Lo., Peta., Fux., Vi., O., Pi., Mar.; sed videntur exscripta ex Plin. l. II hist. c. 31, qui etiam scribit idem saepius contigisse, sicuti Dolobella consule; de qua re noster Eusebius supra ad olym. 184. Idem Plinius haec refert ad consulatum Claudii et Orfiti, qui apud nonnullos chronographos concurrit cum an. 10 Claudii, ut in vulgatis, apud alios cum an. 11.

(Ibid.) Magna fames, etc. Soli O., Vi., an. 9 Claudii opponunt, cum Fux., Pi., Lo., Fa., Peta., Contract. et impressi, an. 10, sicut etiam Beda, Ado, Oros. l. VII c. 6. De eadem Suetonius, et forsan etiam Act. XI.

(Ibid.) Dionysius Areopagita, etc., usque claret. Absunt ab L., M., A., V., Va., P., Lo., Pi., Fa., 1030C Fux., V., O., Mar. Sed sunt apud Othon. l III c. 25, sed praecipue Act. XVII, et apud auctorem l. III Hist. c. 4, l. IV c. 23. Nec desunt plura testimonia, ex quibus constat hunc Dionysium esse auctorem librorum qui ejus nomine circumferuntur. Qua de re vide Sixtum in Biblioth. p. 79, et eruditorum omnium Coryphaeos Baronium tom I p. 408, et Bellarm. tom. I, p. 1166.

(Ibid.) Claudius. Felicem, etc. Cum haec praetermittantur in Pi., L., in aliis plusculum est difficultatis in situ. Nam Fux., Peta., Vi., O., an. 10 Claudii ascribunt; Lo., Fa., Contract., ann. 11, quos editi consectantur; Mar. an. 12. Auctor videtur haec deprompsisse ex Josepho, l. XX Antiq. c. 5, qui tamen res omnes a Cumano gestas in unum congerit, et Felicem post eum in Judaeam missum: sed Tacitus l. XI tradit ambos simul in Judaeam missos, ita ut hic Galilaeam administraret, ille reliquam provinciae partem, et Cumanum mulctatum exsilio coss. Sylla et Othone, qui ex Fastis Onuphrii concurrunt 1030D cum ann. 4 olympiad. 207, qui est auctori an. 12 Claudii.

(Ibid.) Philippus Apostolus Christi apud Hieropolim Asiae civitatem, dum Evangelium populo nuntiaret, cruci affixus, lapidibus opprimitur. Desunt in L., A., M., septem Vatic., Vi, P., Peta., Fux., Lo., Pi., Fa., Mar.; unde valde est probabile fuisse adjecta, cum apud Hippolytum, de 70 discip. dicatur passus sub Domitiano, et apud Simeonem Metaphrastem die 5 Sept., anno aetatis suae 87. Retinuimus tamen, quia consentiunt omnes eum martyrio functum Hieropoli. Euseb. l. V Hist. c. 24; Φίλιππον τῶν (sic enim legendum, non Φίλιππον τὸν) δώδεκα ἀποστόλων, ὃς κεκοίμηται ἐν Ἱεραπόλει; Hieron. de scriptor. Ecclesiast., Sophronius, Chrysostom. homil. in 12 Apost., Nicephor. lib. II cap. 39, Metaphrastes, et alii.

(Ibid.) Apud Hieropolim Asiae. Emendavimus hunc locum ex A., H., pro Hierosopolim: scripsissem 1031A Hierapolim per a, ut cum Strabone l. XIII, Vitruvio l. VIII, Evagrio l. I c. 19, Xiphilino in Trajano, Plin. l. V c. 25, Ulpiano l. I de Aqua quotidian., Hieronymo passim, Eusebio, Cedreno, Photio et aliis convenirem, quasi Ἱερὰ πόλισ, id est sacra urbs, nisi observassem nostrum Eusebium seu Hieronymum in hoc Chronico sub olympiad. 210, 220, 237, semper scribere, consentientibus omnibus libris, Hieropolis, et non Hierapolis, Hieropolitanus, et non Hierapolitanus. Sic de Hieropolitanis Macrob. lib. I Saturn. cap. 17, Stephanus, Plutarchus in Crasso, Otho. lib. III Chronic. cap. 25, Freculphus l. I c. 17, tom. II. Addidit autem Asiae, quod altera sit Hieropolis in Creta.

(583, III.) Sub Felice procuratore, etc. Triplex velut acies codicum videtur instrui posse, cum alii ad an. 11 Claudii ista referant, ut Pi., Fa., Vi.; alii ad an. 12, ut Peta.; alii ad an 13, ut Fux, Lo., Mar., Contract. et impressi. Quis annus sit certior, vix potest colligi ex scriptoribus, nisi quod ex Josepho videntur 1031B accidisse ultimis annis magistratus Felicis, quibus videtur favere Tacitus l. XII, dum anno superiore ante obitum Claudii, meminit seditionis, seu belli, in Judaea sub Felice.

(Ibid.) Qui populum sua persuasione deciperent. Commendatior lectio, quam quod legebatur, qui populum suasione deciperent. Sic enim constanter A., Al., M., Vi., V., Va., Vat., Pi., Lo., Lod., P., Peta., Fux.; suis persuasionibus deciperent Mar.

(Ibid.) In quibus. Sic scribi malim, et melius est juxta M., P., Peta., Al., Vi., quam ut in editis, in qua, vel in quis, ut in Pi. et trib. mss. Fab.; vel in queis, ut in L. et Fux. Licet hae duae posteriores confirment vulgatam.

(Ibid.) A tribuno. Deest in L., V., sed in aliis exemplaribus et in Actis c. XXI.

(Ibid.) Nero, etc., regnavit an. 13. Unione signandum; sic ex fide L., A., Lo., Fa., Peta., et trib. mss. Fab., Pi., Au., Fux., P., Jornan., Mar., Ado., 1031C Contract., Vincen. tom. I et IV, quibus accedunt Eusebius ipse l. III Hist. c. 5: μετὰ Νέρωνα δέκα πρὸσ τρισὶν ἔτεσι τὴν ἀρχὴν ἐπικρατήσαντα; Zonaras Theoph. Antio. l. III 3, Cassiodor. In Chronic., Cedrenus, Nicephorus Constantinopol. in Chronol., Suetonius. Caeterum Tacitus ait. l. XVII Romanos assuefactos 13 annis Neronis. Hinc Clem. l. I Strom. ait regnasse 14 annis, sed ex aliorum sententia annis 13, mens. 8, dieb. 28, sicut Xiphilin. ex Dio. an 13, mens. 8; Nicephor. Callist. l. II c. 37, ait regnasse 14 an., praeter paucos admodum menses, quod convenit cum illis 14 an., mens. 7, dieb. 28, nostri auctoris: licet vetus lectio habeat, Nero, etc., regnavit an. 14, quam sequuntur alia exemplaria, et Beda. Verum mendum esse hoc loco jam observarat Joachimus Camerarius in Nicephor. Constantinop.; et quamvis auctor in serie annorum Neronis regnum praemonstrantium 14 annos depingat, quod omnium codicum consensu comprobatur, hoc tamen susceptum 1031D ab eo debemus agnoscere, non tam propter menses illos, qui reliqui sunt in imperio Neronis, 13 annis, quam propter spatium, quod fuit occupatum a Galba et aliis duobus, inter regnum Neronis et Vespasiani. Nam in Hist. eccl. tribuit Neroni 13 annos, Galbae et Othoni annum integrum, et sex menses: quae confirmantur ab Hieronymo in catalogo scriptorum Ecclesiasticorum, ubi an. 14 Neronis componit cum 37 a passione Christi.

(Ibid.) Felice regente Judaeam. Sic legendum docuerunt P., L., A., Au., M., V., Va., Vi., O., Vat., Pi., Peta. et tres mss. Fab., pro recedente a Judaea, ut in editis, vel regnante in Judaea. Nam ut apud Mar. illa seditio non contigit occasione recessus Felicis, nec in illo instanti, sed primo anno Neronis, ut constat ex Josepho l. II de Bello Judaic. c. 23, et l. XX Antiq. c. 13, quem locum citat Euseb. l. II Hist. c. 20: κατὰ δὲ Νέρωνα Φηλίκος τῆς Ἰουδαίας ἐπιτροπεύοντος αὐτοῖσ ῥήμασι αὖθισ ὁ Ἰώσηπος τὴν εἰς 1032A ἀλλήλους στάσιν τῶν Ἱερέων ὡθέ πως ἐν εἰκοστῷ τῆς ἀρχαιολογίας γράφει. Nec ille Felix discessit nisi secundo peracto, teste Luca cum Act. XXIV ait: biennio (ab imperio Neronis) expleto accepit successorem Felix Portium Festum, et ante Neronem administraverat per an. IV. Unde Paulus eum alloquens: ex multis annis te esse judicem genti huic scio. In Lo., Fa. et Mar., regnante in Judaeam. sed vitiose. Apud Idac. regnante in Judaea; in Va. Felice regnante seditio, etc.; in Fux., Felice praeside seditio. Caeterum soli O. et Vi. apponunt ista circa an. 2 Neronis, cum reliqui, Fa., Fux., Peta., Pi., Lo. et impressi, circa an. 1.

(Ibid.) Festus in gubernatione. Deficit hoc in gubernatione in L., A., Au., O., Vi., M., V., Va., Vat., Peta., Al., trib. mss. Fab., P., Lo., Fa., Pi., Mar., Fux., Contract., Adone. Porro unanimis est codicum consensus, ut hanc periodum ad an. 2 Neronis reponant; ut etiam firmatur auctoritate Hieronymi in catalogo Vir. Eccles., ubi agit de Paulo. Cassiodorus aggregat anno 2 Neronis et consulatui Marcellini (seu, 1032B ut est in Fastis, Marcelli) et Aviolae, quibus in Onuphrii Fastis respondet an. 2 olymp. 208, qui Eusebio est an. 14 Claudii. Auctor idem fuse explicat l. II Hist. c. 3.

(Ibid.) Berythius. Berutius Lo., Fa.; Beritius O., Vi., tres mss. Fab.; Berytius Peta., Pi., Fux., ut etiam Sueton. lib. de clar. Orat., in fine, apud quem dicitur Marcus Valerius Probus Berytius, etc.; et recte cum sit sic dictus ab urbe Phoeniciae quae Graece Βήρυτος. Caeterum haec aggregant omnes libri ad ea quae an. 2 Neronis opponuntur a Cassiodoro, iisdem consulibus quibus superiora assignantur. Gellius, l. XVII c. 9, facit mentionem commentarii hujus Probi grammatici de occulta litterarum significatione in Epistolis a Caio Caesare scriptis, qui liber est impressus.

(585, III.) Statius Surculus, etc. In duas discinduntur partes nostri libri; cum alii, ut Peta., Fux., annumerent anno 2 Neronis; Lo., Fa., Vi., O., Pi. 1032C et septem Vaticani an. 3, quod et praestitere editiones. Cassiodorus connotat eidem consulatui Marcellini et Aviolae, ut ea quae jam praecesserunt; Contract. an. 4 Neronis.

Statius Surculus Tholosanus. Ursulus Tholosensis L., A., P., M., Al., Lo., Fux., Mar., quos sequitur Cassiodorus restitutus; nam antiquus habet Colossensis; Sursulus Tholosensis Vi., O., Peta. et Sa.; Spatius Ursulus Tolosensis tres mss. Fab.; Ursolus Tolosensis Pi.; et ea vox Tholosensis usurpatur etiam a Justino l. XXXII, forsan pro eo qui licet natus sit Tholosae, aliunde tamen est oriundus, ut apud Vopiscum Bonosus homo Hispaniensis, qui fuit origine Britannus, et natus in Hispania; Tholosanus autem, cujus majores non dicantur aliunde orti. Porro exstant opera Papinii Surculi Statii poetae, edita Basileae an. 1541, et Parisiis an. 1600, quem Gesnerus facit Neapolitanum, alii Epirotam. Danthes Hetruscorum poeta vernaculus et alii faciunt eum Tholosanum, 1032D decepti patria hujus nostri rhetoris, de quo Juvenalis et Sidonius: et qui saepe citatur a Macrobio, Servio, Prisciano, et aliis veteribus.

(Ibid.) Terrae motus et solis defectio. Ascribuntur anno 3 Neronis in Peta., Vi., O., Fux., Pi.; at in Lo., Fa. et vulgaribus an. 4. in Mar. an. 5. Tacitus l. XIV, Plinius l. II c. 70, volunt hunc Solis defectum accidisse pridie kalend. Maias, Vipsanio et Fonteio coss., qui in Fastis Onuphrii respondent an. 3 olymp. 209, cui opponitur annus 5 Neronis, ut apud Tacitum: illi tamen concurreret quartus Neronis, si 18 Tiberii, seu 33 Christi essent in Onuphrio positi ad an. 3 olymp. 202, ut accidit apud auctorem; quod quidem observandum in illis omnibus locis in quibus illi Fasti distant anno uno. Quod autem spectat ad terraemotum, Suetonius quidem illius meminit, nulla tamen anni observatione facta.

(Ibid.) Nero Agrippinam, etc. In varia abiere codices, cum alii anno 3 Neronis annumerent, ut Vi., 1033A O., Pi.; alii an. 4, ut Peta., Fux.; alii an. 5, ut Lo., Fa., Contract. et editi, qui videntur firmari quoad matrem, auctoritate Taciti l. XIV.

(Ibid.) Nero tantae luxuriae, etc. In tres veluti factiones dividuntur libri: nam quidam comparant cum an. 4, ut Pi., Vi., O.; alii cum an. 5, ut Peta., Fux.; alii cum anno 6, una cum editionibus, Contract. et Mar.

(Ibid.) Ut frigidis et calidis. Et calidis exsulant a Fa.

(Ibid.) Nero Romae, etc. Ni dissentiret Pi., qui ista aggregavit ad an. 5 Neronis, aliorum partes sequendas praescriberem, qui omnes ad an. 6, ut Vi., O., Fux., Fa., Peta., Lo. et editi.

(Ibid.) In magistratu Judaeae. Magistratui Judaeae A., l., M., V., P., Lo., Fa., Pi., Vi., Peta., O.

(Ibid.) Festo . . . succedit. Cedit V., sed mendose, ut colligitur ex simili loquendi formula l. II Histor. c. 22: Felici huic Festus a Nerone successor mittitur, Τούτου δὲ Φῆστος ὑπὸ Νέρωνος διάδοχος πέμπεται. 1033B Idem colligitur ex l. II de Bell. Judaic. c. 12: Διαδεξάμενος δὲ παρὰ τούτου τὴν ἐπιτροπὴν Φῆστοσ. Ad haec pergit haec eadem ad an. 5 Neronis apponere Pi., cum reliqui ad an. 6, ut Lo., Fa., Peta., Vi., O., Fux. et editi.

(Ibid.) Jacobus frater Domini, etc. Contigere haec, ut Vi., O., Pi., Mar., volunt an. 6 Neronis; at, ut Lo., Fa., Fux., Peta., Contract., Ado et vulgares, anno 7, et optime, ex sententia Hieronymi, de qua supra, cui accedit Josephus l. XX Antiq. c. 8, dum ait hunc Jacobum occisum tunc, cum venit Albinus in Judaeam, ejusque adventum constituit, l. VII de Bel. Judaic. c. 12, ante annos septem et menses quinque ab obsidione Hierosolymae. Epiphan., haeres. 78, ab hac sententia longe abest, scribens Jacobum vixisse post Salvatoris assumptionem annis plus minus 24, et obiisse anno aetatis 96.

(Ibid.) Assumitur. Sic restituo, non sine ope codicum A., L., Peta., Lo., Lod., Al., Au, M., V., P., 1033C O., Vi., Mar., pro summititur, ut in vulgatis, vel sumitur, ut in Fa.

(Ibid.) Ante mensam Neronis fulmen cecidit. Decidisse fulmen indicant Pi., O., Vi., an. 7 Neronis; Mar. an. 9; reliqui an. 8, tam scripti, ut Fa., Lo., Peta., Fux., quam cusi. Tacit. l. XIV Annal. refert in annum 7 Neronis, coss. Nerone IV et Cosso, an. Urb. 813.

(Ibid.) Post Marcum, etc., episcopus Anianus, etc. De horum situ dissentiunt libri, cum Peta., Vi., Fux., O., Pi., tres mss. Fab., Contract., an. 8 Neronis ascribant; Lo., Fa. et editi, anno ejusdem 9; Mar. an. 7. Sed potior est lectio priorum, cum ita habeat auctor l. 2 Hist. c. 23: Νέρωνος δὲ Ὄγδοον ἄγοντος τῆς βασιλείας ἔτος, πρῶτος μετὰ Μάρκον τὸν ἀπόστολον καὶ εὐαγγελιστὴν τῆς ἐν Ἀλεξανδρείᾳ παροικίας Ἀνιανὸς τὴν λειτουργίαν διαδέχεται. Quae male vertit Musculus: Cum autem Nero jam octo annos imperasset, primus post Marcum apostolum et evangelistam, 1033D Anianus Alexandrinae paraechiae administrationem suscepit. Nam ita videtur potius annus 9 Neronis, quam 8. Fidelius reddidisset, si, cum Nero octavum ageret annum, dixisset. Quod confirmat Hieronymus lib. de Scriptoribus Ecclesiasticis, dum ait Marcum obiisse octavo Neronis, anno, a quo, si supputes usque ad an. 4 Domitiani, reperies an. 22, ita ut summa illa 22 annorum, quibus sedit hic Anianus, inchoetur in an. 8 Neronis et pertingat usque ad quartum Domitiani, quo ei successit Abilius.

(Ibid.) Anianus. Rectius quam, ut antea, Annianus, ut docent Vi., Pi., O., Fux., et ipse auctor in Historia. Hinc castigabis Mar., ubi Amanus, pro Anianus, supposito m pro ni.

(Ibid.) Praefuit an. 22. Praefuit an. 24, L., Pi., sed perperam; 23 an. Contract.

(Ibid.) Persius Volaterranus, etc. Haec ita praecedentem paragraphum consequuntur sub eodem anno, ut qui illum paragraphum an. 8 Neronis ascripserint, 1034A et haec etiam ad an. 8 revocent, ut Peta., Vi., O., Fux., Pi.; qui autem anno 9, et haec ad an. 9 constituant, ut Lo., Fa., una cum editis et Contract.

(Ibid.) Volaterranus satiricus poeta. Desunt in A., L., M., V., P., Lo., Pi., O., Fa., Vi., Peta., Fux. et trib. mss. Fab., et videntur addititia, cum jam idem dictum sit ab auctore circa olymp. 203.

(Ibid.) Aetatis suae 29. Pro 29 legitur in P. et tribus mss. Fab. 28, in aliis, ut vulgo.

(Ibid.) Thermae a Nerone aedificatae, quas Neronianas appellavit. Haec fere sequuntur conditionem superiorum: qui enim ea anno octavo adjunxerunt, et haec item, ut Vi., O., Fux., Pi., si exceperis Peta., qui una cum Lo., Fa., Contracto et editis, an. 9, seu 3 olymp. 210 opposuit. A Cassiodoro componuntur cum an. 10 et consulatu Crossi et Bassi, qui in Fastis Onuphrianis respondet an. 4 olymp. 210. Caeterum non est temere usus auctor voce appellavit. Nam, teste Cassiodoro, et aliis, odio Neronis, mutato vocabulo, postea dictae sunt Alexandrinae.

1034B (Ibid.) Anneus Lucanus, etc. Continent ista Peta., Fux., Vi., O., Pi., circa an. 9 Neronis; at Lo., Fa., Mar. et vulgati, circa an. 10; Contract. circa an. 11. Caeterum scribendum Annaeus cum diphthongo, suadebant Peta., Vi., O., cum quibus sunt Tacitus, Terentius:

Annaeus Seneca, et Pomponius ante secundus.
et Martialis,

Annaei facerent manus Sereni.
Sic habent etiam epigrammata Urbis apud Mazochium, et Inscriptiones librorum utriusque Senecae in editionibus recentioribus; nam antiquae carent diphthongo. Verum prohibuerunt non solum alii libri, tam hic quam ubique, sed etiam graves scriptores, ut Symmachus l. II, epist. 283, Pandectae Florentinae l. 1 ad S. C. Treb., Lactantius saepe, August. l. VI de Civit. c. 10, et passim, ipse Hieronymus 1034C lib. de Script. Eccles., quod Sophronius ejus interpres confirmat, in quo Ἄννεως, licet ultimae editiones Hieronymi habeant Annaeus. Corruptio quoque, quae cernitur apud Xiphilinum in Caio, ubi Ἄννιος Σενέκας, et interpres Annius Seneca, firmat potius vocalem e quam diphthongum. Suetonius ejus meminit in Nerone, sed ejus veteres editiones habent e, posteriores ae. Veteres saepe et in inscriptionibus, teste Grutero in lib. Inscript., et etiam in carminibus componendis (testes sunt poetae) ita confuderunt ae cum e, et e converso, ut unum pro altero scriberent sine delectu.

(Ibid.) Nero ut similitudinem . . . partem Rom. urbis incendit. Oblectatum Neronem docent hoc spectaculo an. 9 imperii sui P., Vi., O., Fux., Peta.; at dissentiunt Lo., Mar. Contractus et editi, qui an. 10, sicut Tacitus l. XV Annal., coss. Lecanio et Licinio. Cassiodorus etiam scribit illud evenisse decimo consulatu regno Neronis, sed sub aliis coss., scilicet Silvano et Paulino. De eodem incendio mentionem faciunt 1034D Tertullianus in Apologet., Orosius l. VII c. 7, et Suetonius in Nerone, et quomodo duravit non solum per sex dies et septem noctes, ut volunt Tacitus, Suetonius, et Orosius, sed etiam per novem, ut fert vetus inscriptio. Consule oraculum Annalium Eccles. magnum Baronium tom. I, p. 640.

(Ibid.) In Asia tres urbes. Concurrunt codices ut in an. 10 Neronis evenisse testentur, Lo., Fa., Fux., Peta., Pi., V., O., Mar.

(Ibid.) Laodicia. Laudocia Lo.; Laodicea Mar.; sed prius receptius, ut jam diximus.

(Ibid.) Hieropolis. Iherapolis Vi., O.; Jerapolis Peta.; Hierapolis Lo., Fa., Pi., sicut Marianus et Otho l. III c. 17, qui duo utuntur iisdem fere verbis atque Eusebius. Prior lectio germanior est, et legitur apud Clementem, Antonin. in Itinerar., et alios: qua de re plura paulo ante. Haec vocatur a Luciano Hiera. Quidam putant eamdem esse cum ea quae 1035A vocatur Edessa in Syria, et quam describit Lucianus in libro de Syria dea.

(Ibid.) Colosse. Colasse Fa., Lo., Mar.; Colossae apud Oros. l. VII, c. 7, ut etiam apud Plin. l. VI c. 32, et Strabonem l. XII, Κολοσσαὶ et apud Paulum, τοῖς ἐν Κολοσσαῖς. Unde dicendum Colossae, non Colosse, minus Colasse, licet legamus apud Suidam Κολασσαεὺς . . . Κολασσαεῖς οἱ Ῥόδιοι, qui tamen longe aberrat, dum existimat Colossenses, eosdem esse ac Rhodios, licet plures habeat tam inter Graecos quam Latinos, hujus opinionis sectatores, qui decepti videntur nominis affinitate cum colosso illo celebri Rhodiensi, de quo auctor circa olymp. 139. Belle autem conjungitur cum Hieropoli et Laodicia, cum sint urbes ejusdem provinciae scilicet majoris Phrygiae. Colossem autem fuisse vicinam hujus Laodiciae (nam variae sunt urbes ejusdem nominis tam in Mesopotamia quam alibi) testatur etiam Chrysost. in 1 cap. Epist. Paul. ad Colossen.

(Ibid.) Albino procuratori Judaeae Cestius Florus 1035B succedit. Desiderantur procuratori Judaeae Cestius in A., L., M., V., P., Fa., Lo., Pi., Peta., Fux., Vi., O., Mar. et Beda., nec immerito, cum Florus non Cestius, sed Geffius appellaretur, ut videre est apud Josephum lib. ultimo Antiquit. cap. 9: Γέσσιος δὲ Φλῶρος ὁ πεμφθεὶς Ἀλβίνου διαδόχος ὑπὸ Νέρωνος Unde versionem Gallicam Josephi castigabis, in qua Geffius pro Gessius, et lib. II de Bell. Judaic. cap. 13 et 16; quia tamen constat ex eodem, et Tacito lib. V, Cestium Gallum fuisse legatum Syriae, et ducem illius belli, hinc factum ut Hieronymus, aut quisquis alius est harum additionum auctor, delusus harum vocum Gessii affinitate, et munerum seu officiorum cognatione, seu conjunctione, confunderet procuratoris nomen cum legati nomine, unde ultro reposuissem Gessius, si vel minimum favissent libri. De sede minor difficultas; his enim constans circa annum 10 Neronis, tam in libris scriptis Vi., O., Pi., Fux., Peta., Fa., Lo., quam in editis et Mar.; nec aliunde 1035C oppositum probari potest.

(Ibid.) Junius Anneus Gallio. Anneus non habetur in A., L., M., P., V., Lo., Peta., Pi., Fux., Vi., O., Mar., nec apud Vincen. tom I. Verum retinuimus, cum sit ejus nomen gentilium. Nam L. Annaeus Seneca, qui et rhetor, et cujus sunt (contra vulgi opinionem) libri controversiarum et suasoriarum, tres habuit filios ex Elbia, L. Anneum Senecam philosophum, consulem, et praeceptorem Neronis, atque cujus sunt epistolae et caetera opera philosophica, quae exstant nomine L. Senecae; alter fuit Anneus Novatus vocatus Junius Gallio, postquam a Junio Gallione rhetore adoptatus fuit; tertius Anneus Mella, qui honores contempsit, et fuit pater Lucani poetae: horum trium, non autem patris meminit auctor, sicut etiam facit Tacitus lib. XVI. De his vide eruditiss. Lipsium lib. I Electo. cap. 1. Credo ergo hunc Gallionem esse eumdem de quo fit mentio Actor. XVIII. Constanter autem indicant omnes libri reponendam hanc periodum ad an. 10 Neronis.

1035D (Ibid.) Olympias 211 non est acta, Nerone in suam praesentiam differente. Mendum erat foedum, sed castigavimus auxilio codicum L., Fux., A., V., M., Lo., et trium mss. Fab. Idem est in Peta., sed ad oram, cum antea post verbum interfecit legeretur mortem ejus (Gallionis), Nerone in suam praesentiam differente, etc., quasi illa dicerentur de Gallione, cum referri debeant ad olympiacum agonem. Locus hic est mutilus in Fa. Nam post verbum interficit (sic enim habet, ut Vi., O., Fux., Lo., Peta.) sequitur in sua praesentia deferente; sed super ea verba scriptum est in alio codice hic deficit testum; quam inepte! in Vi., et O., post illa, et cytharistas coronatur, ita habetur: Quidam codices habent, ducentesima undecima olympias non est acta, Nerone in suam praesentiam differente.

(Ibid.) Duae tantum provinciae, etc. In varias rursus abeunt libri partes; nam Lo., Pi., O., anno 10 1036A Neronis indicant evenisse; at Fux., Peta., Fa., Mar., una cum vulgarib. anno 11, quibus convenit Cassiodorus, dum haec componit cum consulatu 11, a morte Claudii, Telesini et Apuleii, quem refert Onuphrius in Fastis an. 2 olymp. 211, licet Telesinum cum Paulino copulet, non cum Apuleio.

(Ibid.) Pontus Polemoniacus. Pontus Polemiacus Peta. Vi., O.; Paolemoniacus Fux.; Pelamoniacus Fa.; Pelomoniacus Lo.; Ptolemaicus Mar.; sed sine dubio vulgata caeteris praeferenda, ex Aurelio Victore lib. de Caesarib., et in Epitome, Suetonio, Vopisco, Eutropio, qui hoc ipsum narrant, adduntque Pontum dictum sic a Polemone Regulo; cujus etiam meminit Ammianus et plerique alii. Notitia imperii constituit unam provinciam inter decem Ponticas.

(Ibid.) Multi nobilium, etc. Tribuunt ista anno 10 Neronis Vi., Pi., O.; et anno 11, praeter vulgares, Lo., Fa., Peta., Fux., Mar.; an. 12 tres mss. Fab.

(Ibid.) Cerycas. Cericas in Pi., Vi., O. et tribus Vatic.; in reliquis quatuor Ceriacas; apud Mar. Ceritas. 1036B At in margine B., H., Pet., Ba., et So., annotatum est Pyrrhicas fortasse legendum ex Suetonio; sed consensus mss. repugnat, et ratio ipsa demonstrat, cum, teste Spartiano in Adriano et aliis, vox Pyrrhica significet actionem saltationis militaris, seu armatae, non tripudiatorem. Cerycas autem a voce Κήρυξ significat praecones, inter quos certum est Neronem de praemio contendisse, ut docet Suetonius in Nerone cap. 24. Praeconio, inquit, is ubique contendit; erant enim praeconum agones, teste Pausania in Eliacis lib. I: Σαλπιγγι τοῖς δὲ ἐφεστηκόσιν καὶ τοῖς κήρυξιν, ἀγωνίζεσθαι καθέστηκε. Oros., lib. VII cap. 7, legit Ceritas et in margine Orosii emendati a Fabricio legitur Scenicos, ut etiam Marianus; sed est mendum librariorum, ut Ceriacas in Fa. Porro tamquam ad ludorum celebritatem convenere omnes libri tam mss., Vi. Pi., Lo., Fa., Peta., Fux., O., quam excusi, ut ad annum 11 Neronis reponerent.

(Ibid.) Lucius Anneus Seneca. Assignantur anno 1036C 11 Neronis, seu 1 olymp. 211, in Lo., Fa., Pi. et vulgatis; at an. 12 in Fux., Peta., Vi., O.; an. 13 in 3 mss. Fab. Sed rectius vulgati; docet enim Tacitus lib. XV, caedem hujus Senecae evenisse eodem anno 11 Neronis, Silio Nerva et Attico Vestino coss., quorum consulatus in Fastis Onuphrii respondet eidem anno 1 olympiad. 211.

(Ibid.) Rursum Nero, etc., Pythia. Phitia Lo.; Pitia Mar.; sed utrumque foede; notiora enim haec duo pro agone musico, quam ut pluribus opus sit. Adde quod vindicat sibi hanc periodum annus 12 Neronis, in Pi., Lo., Fa., Peta., Fux. et excusis; an. 13 in trib. mss. Fab. Haec accidisse hoc anno 12 Neronis videtur confirmari auctoritate Philostrati in fine, et Luciani in Nerone, et Suetonii de eodem.

(Ibid.) Neroni in expensas, etc., Sic ista correximus ex A., Au., M., Lo., Peta., Fux., Mar. et Orosio, pro Neroni expensas, etc. Observandum autem quod assignarunt an. 12 Neronis Lo., Fa., Vi., O., Pi., quod et praestant excusi. At Peta., Fux., Mar., an. 13.

1036D (Ibid.) Annua. Hanc emendationem pro annuo auctoritas codicum A., L., Au., Fa., M., V., P., Lo. Peta. et Mar., confirmavit.

(Ibid.) Nero cum caeteris. Comparantur ista cum anno 12 Neronis, in Vi., Pi., O.; at cum anno 13 in Lo., Fa., Peta., Fux., Mar., tribus mss. Fab. et excusis.

(Ibid.) Philosophi insignes. Philosophus insignis in L. Sed non dubium, quin prior sit retinenda, cum uterque fuerit philosophus, et de Musonio constat apud Tacitum lib. XIX, et infra circa olymp. 215. Praeterea non est omittendum haec opponi an. 14 Neronis in Lo., Fa., Peta., Fux. et excusis; sed circa annum 12 ea retinent Vi., Pi., O.; circa an. 13 Mar. et tres mss. Fab.

(Ibid.) Anneus Mella, etc. Circa annum 12 Neronis reponuntur in Vi., Pi., O.; circa an. 14 in Lo., Fa., Peta., Fux.

1037A (Ibid.) Mella. Melas Vi., Pi., Mar.; Mela Lo.; Mellas Peta.; Molas Fux.; apud Tacitum et Senecam, Mella; tamen utrumque legitur apud veteres et Mella et Mela. Itaque nil moveo.

(Ibid.) Bona Lucani poetae filii sui a Nerone promeretur. Lumen bonarum litterarum Lipsius, in curis secundis ad lib. XVI Taciti pag. 89, haec ridicule et παραλόγως scripta autumat: itaque hunc locum ita corrigit, ob bona Lucani filii sui a Nerone perimitur, quia Tacitus lib. XVIII Annal. scribit ipsum Mellam accusatorem conscivisse, dum rem familiarem Lucani filii acriter requirit. Sed quid impedit quin Tacitus possit cum auctore conciliari, si dicamus Mellam primum obtinuisse a Nerone bona filii sui Lucani (nam cur in eum invidia ex eo quod Lucano interfecto rem familiarem ejus acriter requirit? et quomodo potuisset requirere, nisi jam ejus bona promeruisset a Nerone?); postea autem Neronem, cum inhiasset opibus Mellae auctis ex bonis Lucani, illis eum spoliasse. Nam verba Taciti significant Neronem inhiasse opibus 1037B Mellae, nil de bonis Lucani. Adde quod lectionem vulgatam habent omnes libri, et ipse Vincen.; haud dubium quin ex Eusebio, cujus (Lucani) bona pater ejus Mela Senecae frater a Nerone obtinuit.

(Ibid.) Promeretur. Consequenter adjungitur in L., V.: Prima persecutio a Nerone; in Pi. item, sed ad oram et cum minio, ac videtur esse additum a librario.

(Ibid.) Primus Nero, etc., etiam persecutionem. Persecutionem hanc a Nerone excitatam volunt Vi., Pi., O., anno 13 sui imperii; at Lo., Fa., Peta., Fux., Mar. et impressi, anno 14, sicut habet Cassiodorus, scilicet Silvano et Othone coss., hoc est, ut vult Onuphrius in Fastis, an. 4 olymp. 211, qui incurrit in illum an. 15 Neronis. Duo autem sunt animadversione digna: primum, quod auctor hanc persecutionem in Christianos nominet primam, vel dicat Neronem primum illam excitasse. Nam intelligit non solum de prima universali seu gentium (quae enim narratur 1037C Act. XVIII, fuit particularis in Judaea et Samaria, et a Judaeis), sed etiam de prima cruenta. Unde eleganter Tertullianus in Scorpiaco cap. 15: Orientem fidem Nero primus Romae cruentavit; siquidem non solum auctore Suetonio, sed etiam ipso Luca Act. XV et XVIII, Claudius Christianos antea cum Judaeis urbe expulerat. Alterum, eum forsan loqui de persecutione hoc anno facta, non tam ut ejus initium seu motum prodat et indicet, quam ut ejus occasione exprimat martyrium Petri et Pauli. Nam certum est ex Tacito lib. XV, persecutionem Neronis coeptam anno 10 imperii ejus, occasione incendii urbis Romae, et ut tormentis et suppliciis Christianorum aboleret rumorem illius incendii, et exstingueret odium quod propterea omnes in eum conceperant.

(Ibid.) Contra Judaeos, etc. Pi., Vi., O., collocant circa annum 13 Neronis; Contract. circa an. 12; verum superant reliqui numero, qui circa an. 14, ut Fa., Lo., Fux., Peta., Mar. et editi.

1037D (Ibid.) Vespasianus plurimas urbes Judaeae capit. Pi., Vi., O., ad an. 13 Neronis ista conferunt; at Fa., Lo., Fux., Peta., ad an. 14, quibus sese praebent comites vulgares.

(Ibid.) Flavius Josephus, etc. Persistunt in dissidio Pi., Vi., O., nam ista iterum assignant anno 13 Neronis; Fa., Lo., Fux., Peta. Mar., Alber., anno 14, cum vulgatis.

(Ibid.) Cujus rei causa vitam dono accepit. Ista non reperiuntur in Peta., Vi., Fux., L., O., Lo., M., septem Vatic., Fa., P., Mar., Vincen. Verum sunt consentanea historiae veritati, ut constat ex Alberto, Zonara tom. II, et Josepho lib. III de Bell. Judaic. cap. 27.

(Ibid.) Post Petrum primus, etc. Hoc verborum ordine et connexione recensentur ista in omnibus codicibus tam scriptis quam cusis, ita ut vocabulum Linus non det initium periodo, sicut tamen fecerat antea nomen Petrus, cum egit de initio suae cathedrae 1038A seu pontificatus Rom. Sed quid intersit, et utrum praestet, pluribus paulo post. Porro haec Pi., O. et Vi., anno 13 Neronis adscribunt; at Fa., Lo., Fux., Peta., Albertus, an. 14, quod et vulgares praestitere.

(Ibid.) Linus an. 11. Videbatur reponendum an. 12, quia sic suadebant O., Vi. et Contract.; quin etiam ipse Eusebius, lib. III Hist. cap. 13 (juxta versio. Musculi et Rufini), ait Linum praefuisse an. 12, immo et antiqua series computando pro Galba, etc., annum unum, idem postulat. Nam ea ratione a Lino seu ab illo an. 1 Galbae usque ad Anacletum, seu ad an. 2 vertentem Titi, reperiebantur an. 12 integri; nihilominus nefas duximus discedere a communi consensu librorum, praecipue cum expungamus e serie illum annum fictitium Galbae, etc., et certum sit ex ipsomet auctore, ut dicemus suo loco, Linum obiisse an. 2 Titi, ac licet ille annus 2 sit duodecimus currens ab anno 1 Vespasiani.

(591, III.) Consumata est. Consumta est A., L., M., Vi., P., Pi., Lo., Idac., Fux., Peta., O., Mar., Ado, 1038B et ipse Eutropius lib. VII, qui eadem refert. Hic tandem coeunt libri; omnes enim ad unum anno 14 Neronis haec opponunt.

(Ibid.) Romanorum Galba, Otho et Vitellius regnaverunt an. 1, mensib. 9. Haec prius habebantur in editis et aliquot mss. inter illa verba, familia consummata est, et ista, Post Neronem, etc.; vel inter illa, in Tiberim projicitur, et ista, Romanorum VII, Vespasianus, ut in V., apposita nota numerali 1, in serie annorum per imperatores; sed exsulant longe ab L., A., Peta., Fux., P., Lo., M., O., Pi., Vi.; unde et expungenda contra morem nostrum censuimus, coacti etiam ipsa ratione nec levi. Nam ipse situs olympiadis 212, qui in vulgatis est ad an. 1 Vespasiani, et recte hoc manifesto convincit: alioquin enim olympias praecedens 211, cujus annus primus est ad an. 11 Neronis, haberet, ut ferunt vulgati, annos quinque, quod est nimis absurdum. Praeterea cum ex ordine olympiadum pendeat praecipua ratio temporum, si concedatur haec 1038C additio, illae plane confundentur. Cum enim communi omnium (praeter Fa., ubi 1 olymp. 212 habetur ad an. 1 Galbae, etc.) probatorum codicum calculo (nam quod in Vi., Pi., O., e regione anni 2 Vespasiani collocetur, est manifesta labes orta ex anno illo 10 Ptolemaei, qui et Alexander, de quo tam saepe) primus annus olympiadis 212 incidat in annum primum Vespasiani, fiet cum illa additione unius anni, ut ejus olympiadis annus secundus concurrat cum illo anno primo Vespasiani. Eadem ratione, primus annus Domitiani, qui est primus olympiadis 215, erit secundus ejusdem olympiadis, et sic de caeteris, cum magna perturbatione annorum, quibus singula quaeque contigerunt, ut de sacris Eleusinae per Hadrianum, et aliis, suo loco videbimus. Idem dices de annis Christi, cujus 72 debet concurrere, juxta auctorem, cum secundo anno Vespasiani. Nam si auctoris testimonio paulo post a 15 anno Tiberii absoluto ad 2 Vespasiani, numerantur anni 42 (sic enim legendum), 1038D sequitur annum 2 Vespasiani, esse 72 Christi; quod nequit stare, si annus ille supposititius Galbae et aliorum inter caeteros locum habeat; alioquin erit 73, ut in editis habebatur: sed quam germana sit lectio, constat ex Antonino, qui observat Eusebii Chronicon comparare 72 Christi cum an. 2 Vespasiani, ut praemonuimus circa an. 1 Christi, quae consule. Similiter confunderentur anni ab Abraham. Nam cum consensu omnium exemplarium annus 2090 incidat in an. 6 Vespasiani, si insereretur ille annus Galbae, etc., incederet an. 5 ejusdem Vespas., et ita de caeteris. Denique cum, approbantibus omnibus exemplaribus, Nero dicatur VI imperator, Vespasianus vero VII, Titus VIII, et ita alii per ordinem, certissimum est argumentum illum annum Galbae, et aliorum duorum impp. non fuisse numeratum ab auctore. Quod etiam manifeste docet Marianus exscriptor Eusebii; ubi enim retulit illa omnia: Galba septimo mense imperii sui, etc., usque in Tiberim projicitur, haec subjungit: hoc 1039A autem tempus inter Neronem et Vespasianum neque Eusebius, neque etiam Beda supputat; et paulo infra: Segregatis a numero principum (sic enim legendum, non principem) Galba, Othone et Vitellio. Idem colligitur ex Vincentio, apud quem hic tribus (imperatoribus Galbae, Othoni, Vitellio) nullus in Chronicis annotatur annus. Adverte praeterea loco eorum, mensibus 9, in V. et Fa. legi mensibus 6, quibus conveniunt, quae alibi habentur apud eumdem Eusebium, lib. III Histor. cap. 5, dum de regno Galbae et Othonis mentionem facit, τῶν ἀμφὶ Γάλβαν καὶ Ὄθωνα ἐνιαυτὸν ἐπὶ μησὶν ἕξ. Idem Evagrius lib. III, cap. 41: Γάλβας τὰ παραπλήσια πέπονθεν Ὄθωντε καὶ Βιτέλλιος οἱ τρεῖς βασιλεύσαντες (sic legendum ex mss., et non βασιλεύσαντας) μόνους ἑκκαίδεκα μῆνας. Ab his, quae hoc loco scribit auctor de regno illorum trium imperatorum, non longe abest Hieronymus cap. 9 Daniel., ubi ait Galbam regnasse mensibus 7, diebus 28, Othonem mensibus 3, diebus 5, Vitellium mensibus 8, diebus 28, ex quibus fit annus unus, menses octo et 1039B dies unus. Josephus vero lib. IV de Bello Judaic. cap. 33: Otho, inquit, principatum tenuit dies duos et menses tres, καὶ πολλοῦ φόνου γενομένου διεχρήσατο μὲν Ὄθων ἑαυτὸν ἐν Βριξέλλῳ τὴν ἧτταν πυθόμενος (( F. leg. παθόμενος)) ἡμέρας δύο καὶ τρεῖς μῆνας κρατήσας τῶν πραγμάτων. Tacitus illis tribus tribuit unum annum, sed quidquid ferat aliorum sententia (nam historia horum trium imperatorum est plena tenebrarum), non est quod discedamus a mente auctoris, qui septem tantum menses tribuit Galbae. De mensibus Vitellii est contentio inter libros, et haec sola ratio diversitatis magno est argumento, praetereunda esse quae delevimus. Adde quod Vitellius coepit imperare vivente adhuc Galba, et Vespasianus eodem anno quo Otho, qui ipso die caedis Galbae imperium sumpsit. Annus quoque 14 computatur inter annos regni Neronis, licet tantum 13 annos imperarit, et octo fere menses; quia ultimus annus continet interstitium mensium quibus regnarunt Galba, Otho et Vitellius. Si objicias 1039C videri necessarium hunc annum, ut sic tandem fiat summa illa annorum 329 a Christo, ad quam terminatur Eusebii Chronicon, scias nos aliunde huic malo mederi, addito uno anno imperatori Caracallae, quem libri editi omisere, ut suo loco observavimus.

(Ibid.) Post Neronem Galba, etc. Haec in scriptis libris ad an. 14 Neronis annumerantur, praeter Fa., ubi pariter ac in editis illi tribuuntur, appicto anno uno Galbae, etc.

(Ibid.) In Hiberia. Sic habent codices A., Lo., Vi., O., L., Au., Peta., M., P., Al., Idac., Sueton. in Galba, Onuphr. in Fastis, melius quam in Hybernia, ut in vulgatis, et in Hyberia, ut in Fux. Verum quod per Hiberiam intelligat Hispaniam, nemo ignorat, unde ejus vice in trib. mss. Fab. legitur in Hispania: qua de re, et cur aspirationem retinuerimus, superius attigimus pluribus.

(Ibid.) Galba 7 mense, etc. Eamdem rationem ineunt libri in designando horum situ, quam in superioribus 1039D collocandis observavimus; editi enim revocant haec ad an. 1 Galbae, cum econtra membranae ad an. 14 Neronis, Fux., Lo., Fa., Peta., Pi., Vi., O.

(Ibid.) Vespasianus duobus praeliis, etc. Idem observandum, quod superius attigimus, ista in editis ita se habere, ut an. 1 Galbae, etc., respondeant; at in chartis pergamenis, praeter Fa., an. 14 Neronis.

(Ibid.) Otho tertio regni sui, etc. Dissidium illud librorum cusorum et scriptorum de anno Galbae, etc., peperit illam diversitatem; ut libri excusi haec cum anno Galbae, etc., comparent: at chirographi Pi., Vi., Lo., Fux., O., Peta., Fa., cum anno 14 Neronis.

(Ibid.) Bebriacum. Merbriacum Vi., Pi., O.; Vitriacum Idac.; Vetriacum L., A., Au., Peta., Fux., M., V., Lo., Fa., P.; Vetria, Ado.; Βητριάκον, Plutar. in Othone. Vulgata lectio exstat apud Suetonium, licet eruditissimus Turnebus, lib. XXIV Adversar. cap. 36, testetur in Suetonii ms. legi Betriacum, eamque 1040A lectionem fideliorem autumet, sicut doctissimus Casaubonus allegat duos Suetonii codices mss., in quibus Bretiacum: vulgatam item orthographiam sequuntur Eutropius (sed idem Casaubonus asserit reperiri in quibusdam ejus veteribus schedis Betriacum, sicut sunt et aliae nonnullae in quibus Betricum), Vopiscus, Juvenalis, Victor in Epitome. Nam libro de Caesaribus habet Betriacum, sicut etiam Marianus citans Eusebium, licet paulo post hunc eumdem locum referens, Veteracum scribat. Josephus lib. V de Bello Judaico cap. 8, Φρηδίακον, quod Ruffinus reddit Bebriacum. Vetus Taciti editio, lib. II, habet Bebriacum: doctissimus tamen Lipsius Bedriacum reposuit; ex quibus liquido constat, merito dictum ab accuratissimo Casaubono, nusquam minus et auctores veteres et libros, quam in loci hujus scriptione consentire, ferre tamen Latinis scriptoribus aut Bebriacum dici, aut Bedriacum.

(593.) Olympias 212. Excluso eo anno a serie qui olim dabatur regno Galbae, Othonis et Vitellii, haec 1040B olympias optime congruit cum anno 1 Vespasiani, sicuti habent mss., praeter Pi., O., Pi., L., qui constituunt cum vulgatis hanc olympiadem ad an. secundum Vespasiani, propter omissionem anni 10 Ptolemaei, qui et Alexander., de qua circa olymp. 173 et 183.

(Ibid.) Antiochiae secundus, etc., Ignatius. Annumerantur rursus ista in vulgaribus quidem ad an. 1 Galbae; at apud Contr. ad an. 13 Neronis; in Fux., Peta., Fa., Pi., Vi., Lo., O., ad an. 4; et hi viciniores sunt Nicephoro Constantinop., qui assignat Evodio superiori episcopo an. 23. Albertus objicit anno Christi 71, qui respondet 1 Vespasiani, quamvis is imperii Vespasiani initium 72 an. tribuat.

(Ibid.) Octavo imperii sui mense. Tollenda volunt libri A., L., Au., M., V., P., Pi., Lo., Fa., Peta. Nam etiam legimus obiisse nono mense, id est post octo menses et quinque dies imperii, ut 1040C scribit Josephus lib. V de Bell. Jud. cap. 13, aut, si Eutropio lib. VII credimus, 18 mense et die uno. Nihilominus in Fux. habetur, octavo mense imperii sui et die uno; et Anastasius Biblioth. in sua Chronol. ms. ait imperasse mensibus 8. Marianus, dum refert ad verbum omnia ista ex Eusebio: Vitellius, inquit, 8 mense imperii sui a Vespasiani ducibus occisus; idem Ado et Vincen.; itaque nil muto. Ad extremum observes velim istum paragraphum esse positum in Fa. ad an. 1 Galbae, etc., quoniam hoc peculiare est illi codici Fa., ut in serie annum unum Galbae, Othoni et Vitellio adscribat, quem editi imitantur; in caeteris est ad an. 14 Neronis.

(Ibid.) Vespasianus apud Judaeam, etc. Vindicat haec sibi annus 1 Vespasiani in omnibus codicibus; at apud Contractum ad an. 1 Galbae.

(Ibid.) Capitolium Romae incensum. Idem de hoc paragrapho dicendum, et recte, ut videre licet apud Tacitum lib. XIX, et Xiphil. in Vitellio.

(Ibid.) Regnum Judaeorum defecit. Haec adjecta 1040D sunt ex L., A., Peta., Au., Pi., Vi., O., Fux., nisi quod in his duobus exstat deficit pro defecit.

(Ibid.) Titus Judaea capta. Contigerunt haec an. 2 Vespasiani consensu omnium codicum, quibus astipulantur Josephus lib. VII Antiq. cap. 18, ipse Auctor lib. III Hist. Eccles. cap. 7, Isidorus in Chron., Albertus et Cassiodorus, quorum fides nemini potest esse suspecta, cum collectio annorum, quam subjungit Auctor usque ad an. 2 Vespasiani, seu Hierosolymorum eversionem, abunde prodat illius mentem. Nec te moveat graves auctores haec conjicere in an. 1 Vespasiani. Nam annus qui illis est primus, est auctori secundus, quia illum annum, quem ipsi tribuunt Galbae, Othoni et Vitellio, Auctor annumerat inter annos Vespasiani.

(Ibid.) Causam Azymorum fuisse refert, ob quae. Ita habent libri A., L., Au., Lo., Vi., O., M., Pi., atque ita sine dubio legendum pro, Causam 1041A Azymorum fuisse refert ob quam, ut in vulgatis.

(Ibid.) Crucifixerant. Colligitur omne, etc. In L., Pi., inseritur inter Crucifixerant et Colligitur, istud: Martialis apostolus, conversa Gallia, cum ecclesias per totam Aquitaniam fundasset, obdormivit in pace per Christum. Sed licet acta Martialis referant ejus obitum in hunc annum, tamen cum haec desint in caeteris exemplaribus, non dubito a quodam Lemovicensi adjecta fuisse, ut similia alia quae diximus.

(Ibid.) Colligitur omne tempus in secundum annum Vespasiani. Magis placuit nobis haec lectio in secundum annum, quam illa antiqua (quae etiam est apud Idac.), in secundo anno, secutis P., Fa., L., Vi., O., A., Pi., M., Peta., Mar., tres Vatican., et tres mss. Fab., et propter illa verba sequentia, et novissimam eversionem, etc.; sed praecipue quia Auctor non complectitur in illa summa annorum 42 ipsum extremum an. 2 Vespasiani, ut mox dicemus.

(595.) Ab exordio evangelicae praedicationis. Sic habet L., Au., A., M., V., Va., Pi., Al., Vi., P., 1041B O., Vat., Lo., Lod., Mar. et tres mss. Fab.; et omnino melius quam vulgati, in quibus, ab exordio praedicationis.

(Ibid.) Praedicationis 42. Olim pro 42 legebatur 43. Sed malui imitari consensum librorum L., Fux., M., Au., P., Pi., Peta., O., Lo., Vi., Lod., trium mss. Fab., Fre., Idac., Mar. Quid ferant Vaticani et alii, nil habeo. Sed conjicere licet illum annum 43 positum in vulgatis, pro quadragesimo secundo, manasse ex accessione anni Galbae, etc., positi in serie annorum: quem si subtrahas, haec nostra castigatio confirmatur, ut ipsa illius anni adjectionem arguit. Adde quod inter an. 29 Christi, et annum 2 Vespasiani reperies tantum totidem ann. 42. Nec dubium est quin ille annus currens Vespasiani debeat excludi ab illa summa 42, ut annus trigesimus Christi includi; hoc enim exigunt illa verba in 2 annum Vespasiani et a 15 Tiberii Caesaris anno, et ab exordio evangelicae praedicationis. Hieronymus 1041C in ps. CVIII, et saepe alias, Hegesippus quoque lib. V, atque alii plerique, volunt Hierosolymam captam anno 42 post passionem Christi. Origenes in Matth. tract. 29, ex Chronicis Phlegontis, tradit excidium Hierosolymorum accidisse circa an. 40, a 15 Tiberii Caesaris; ita variant auctores.

(Ibid.) Anni 238. Rectius quam, ut olim, 239 vel 229, ut in V., Pi., L., vel an. 237, ut in M., Lo., manuducentibus Au., Peta., Fux., P., Idac., Fre. et Mar.; et quia si an. ab Abraham 1847, qui praecedit initium illius captivitatis, addas 238, efficies 2085, qui cum an. 1 Vespasiani concurrit.

(Ibid.) Anni 590. Accommodatius quam, ut olim, 591 vel 592, ut in 3 mss. Fab.; vel 661, ut in Idac.; vel 701, ut in V.: hanc enim emendationem requirunt codices P., L., Peta., Vi., O., Fux., Pi., A., M., Mar., Fre., et Antoninus, ex Eusebii Chronico, quibus favet ipsum mendum quod habetur in Au., M., ubi 690. Ratio quoque idem postulat: totidem enim reperiuntur ab an. 2 Darii usque ad an. 2 1041D Vespasiani, ipso tamen incluso. Adde enim 590 ad an. ab Abraham 1496, qui anteit an. 2 Darii, conficies 2086, quem vides concurrere cum an. 2 Vespasiani. At si retineres num. 591, incideres in an. 3 Vespasiani, quod est penitus contra auctoris mentem.

(Ibid.) Facta est, anni 1102. In Fa. et 3 Vatic. 1103, in A. 302; sed nil immutandum, cum scriptio vulgata sit aliorum exemplarium, Orosii, Idacii, Mariani, Antonini: et quia inter annum ab Abraham 983, qui praecedit initium aedificationis templi sub anno 4 Salomonis, et annum 2 Vespasiani, reperiuntur totidem an. 1102, juxta calculum auctoris.

(Ibid.) Vespasianus Capitolium aedificare orsus. His in Au. sequentia adjunguntur: Germanos rebellantes superat. Non est praetereundum, quod ad varios annos dirigantur haec in variis codicibus, ut in 1042A Vi., O., ad an. 3 Vespasiani, seu an. 3 olymp. 212: in Lo., Fux., ad an. 4 ejusdem Vespasiani; in Pi., Peta., Fa. et excusis, ad an. 5; apud Mar., ad an. 6. Vulgati confirmantur a Cassiodoro, a quo non dissentit Tacitus lib. XX Annal., seu lib. IV Hist.

(Ibid.) In Alexandria facta seditio. Seditionis hujus tempus designant Vi., O., quidem, et Lo., annum 4 Vespasiani; Pi. vero, Peta., Fux., Fa. et impressi, an. 5. De otio et maledictis Alexandrinorum contra Vespasianum scribit Xiphilinus e Dione, sed non indicat annum.

(Ibid.) Serapion agnoscitur. Desiderantur in L., A., M., V., Fux., Va., Vat., P., Vi., O., P., Fa., Peta. et tribus mss. Fab.

(Ibid.) Achaia, Lycia, Rhodus, Byzantium, Samus, Thracia, Cilicia, Comagene. Locus corruptissimus, ubi pro Cilicia irrepserat Sicilia, quod saepe contigit ob affinitatem vocum; emendatus ergo a nobis suasu omnium membranarum. Ad haec sunt qui putent pro Thracia legendum Thrachia, seu Thrachea. 1042B Sic enim primus omnium notavit Turnebus lib. XXIV Advers. cap. 36, dum similem locum apud Suetonium lib. VIII recenset. Ita enim Suetonius: Thraciam Ciliciam, etc., in provinciarum formam redegit (Vespasianus). Idem Alciatus lib. I Praetermissor., et Hudgerus in Cuspinianum, quorum nec improbandae rationes; sub Claudio enim legimus antea Thraciam redactam sub ditionem populi Romani, licet Ammianus Marcellinus lib. II dicat hoc contigisse sub Lucullo. Praeterea Strabo et Stephanus dividunt Ciliciam in Tracheam, id est asperam seu montanam, et πεδιάδα, id est planam aut campestrem, quarum una versus occidentem, altera versus septentrionem vergat. Sic enim Stephanus in voce Τραχεῖα: Κιλικίας δὲ τῆς ἔξω Ταύρου ἡ μὲν λέγεται Τραχεῖα, ἡ δὲ Πεδιάς, quo fit ut, sublata virgula ad eorum imitationem, libenter legissem Trachea Cilicia, praesertim cum ad eos accedat auctoritas Aurelii Victoris in Epitome: Cilicia, inquit, 1042C Trachea et Commagene, etc., provinciis accessere; verum deest conjunctio et in Aurelio restituto. Illud tamen obstitit praeter odium novitatis seu mutationis non necessariae, quod advertam quaevis exemplaria, veluti peculiari quodam studio ac communi voto scribere Thracia et duo haec Thracia et Cilicia interpunctione distinguere: cum tamen in aliis urbibus aut provinciis, quae non minus commate seu puncto separari debuerant, illud saepe neglexerint; sed et doctissimos viros Torrentium, Casaubonum, Vinetum, Sylburgium et alios hanc eamdem virgulam inter haec duo apud Suetonium et Eutropium retinuisse, judicio Turnebi posthabito. Accedit quod Paeanius Eutropii metaphrastes apertissime disjungat Θρᾶκάς τε ἐπι τούτοις καὶ Σίλικας, etc., εἰς ἐπαρχειῶν σχῆμα μετέστησε. Addo in omnibus codicibus, praeter Lo., in quo Trachia, sicut et apud Eutropium, Aurelium et Suetonium, reperiri Thracia, sine h in secunda syllaba, nisi quod Eutropius habet Vespasianum redegisse in provinciarum formam Thraciam, 1042D Ciliciam, Tracheam et Comagenem, ubi aut delendum vocabulum Tracheam, aut interpunctio post vocem Ciliciam. Inter chirographos nonnulli ex divisis vocibus Samus et Thracia unicam conflarunt Samothracia; sic L., Pi., Ereculphus lib. II cap. 1, et Otho lib. III cap. 19; sed reclamant Eutropius, Paeanius, Suetonius, et alii. Quod si roget quis, quomodo Eusebius sibi constare dicendus sit, cum antea Thraciam provinciam factam retulerit, et qua ratione Cilicia in provinciam nunc redacta dicatur, cum multo ante id contigerit, ut etiam de Achaia, erudito lectori excutiendum relinquo. Si quid enim probabiliter afferri potest, idem dicendum videtur quod in aliis non semel notavimus, Eusebium seu potius Hieronymum non tam his locum proprio judicio, quam ex aliorum sententia assignasse, et pro dissentientium inter se auctorum sententia idem in diversis locis disposuisse. Jam 1043A vero totus hic paragraphus petitus videtur vel ex Suetonio, vel ex Eutropio, in quibus eadem fere habentur. Sed cum codices abeant in duas partes, alii enim an. 5 Vespasiani assignant, seu 1 olymp. 213, ut Pi., Vi., O., Lo.; alii an. 6, ut Fux., Peta., Fa. et impressi, Cornelius Tacitus lib. XVIII Annal., seu, ut volunt recentiores, lib. II Hist. paulo altius repetit, dum haec tribuit consulatui Galbae et Vinii vel Junii, quem Fasti Onuphrii referunt ad an. 1 olymp. 212.

(Ibid.) Commagene. Comagena in L., A., Al., M., V., Pi., P., Va., Vat., et Orosio lib. VII cap. 9, Ammian. lib. XIV; Commagena in Vi., ut Antonin. in Itinerar., et Strabo, seu ejus interpres lib. XII et XVI, cum ipse utatur voce Κομμαγήνη, et Solin. in Polyhistor.; Comageni, Mela lib. I cap. 2, Plin. lib. V cap. 12, Eutrop. et Suetonius: Comagene, cum uniquo m et e, Dio lib. LIX, Procop. lib. I de Bel. Persic., Otho loco superiori. Nec mireris Commagenen dici redactam per Vespasianum in provinciam, cum 1043B apud Tacitum lib. II legamus eam a Tiberio prius subactam, eique Serveum praepositum. Nam Caligula ejus successor, teste Dione lib. LIX, reddidit Antiocho filio Antiochi, Comagenem paternum regnum; et ita secundo per Vespasianum provincia facta.

(Ibid.) Colossus erectus, etc. Colossum hunc erectum volunt Pi. quidem anno 5 Vespasiani; Vi., O., an. 6; at Lo., Fux., Peta., Fa., una cum excusis, Mar. et Contract., anno 7, sive 3 olymp. 213; quem situm confirmant Cassiodorus et Xiphilinus: ille dum refert ad an. 7 Vespasiani, hic ad consulatum Vespasiani VI et Titi IV, quem Fasti Onuphrii revocant ad eumdem annum 3 olymp. 213, Albertus an. Christi 78, qui incurrit in an. 9. De ista Colossi erectione Vespasiani, seu potius refectione, vide Suetonium cap. 18.

(Ibid.) Erectus habens. Erectus est, habens Vi., O., Pi., Contract., Albertus.

(Ibid.) Altitudinis. Altitudinem L., Pi., Au., M.

1043C (Ibid.) Pedes 107. His subjunguntur ista in Au.: Quem in nomine et laude victoriae suae, quam in Germania fecerat, erexit. Xiphilinus centum tantum numerat pedes; notitia imperii centum duos semis.

(Ibid.) Quirinus Asconius. Deest Quirinus in L., Pi.: at in M., quinque Vatic., Lo., habetur tantum simplex Q; in A., simplex C; in P., Squirinus; in Vi. O., Peta., Fux., Quintus, sicut est in margine H., Pet, Ba., B. et So. Gesnerus in Biblioth. utrumque legit et Quintus et Quirinus; sed primum sibi magis placere docet. Caeterum pro Asconius in Fa., V., Ascodius: in P. et tribus mss. Fab., Squasconius; in A., Pasconius. Referunt haec circa 6 Vespasiani Pi., Vi., O.; at circa an. 7 Lo., Fux., Peta., Fa. et impressi.

(Ibid.) Gabinianus. Ita legendum juxta codices A., M., Lo., Fux., Al., a quibus non longe absunt sex Vatic., P., Peta. et tres mss. Fab., ubi Gabianus pro Gabinius. ut in vulgatis, Mar. et aliis. De Gabiniano, Cornel. Tacitus, seu, ut aliis placet, Quintil. 1043D lib. de Orator., et Hieron. in Isai. praefat. 8. Hanc lectionem retinendam jam observarat doctissimus Nicol. Faber in Senec. lib. III Controvers. pag. 14. Verum variae sunt sedibus assignandae progressiones. Nam Vi., O., ad an. 6 Vespasiani exponit; Pi. ad an. 7; Lo., Fux., Peta., Fa., Mar., et editi, ad an. 8.

(Ibid.) Tres civitates, etc. Hic terraemotus non est ita constans circumstantia temporis: Pi. enim, O. et Vi., annum 7 Vespasiani designant; Lo., Fux., Fa., an. 8, ut et impressi: at demum Peta., Fre., Mar. et Contract., an. 9, quibus assentitur Orosius lib. VII cap. 9.

(397.) Lues ingens, etc. Quam ingens lues, cui defuerit, qui eam certo notaret. Neque enim conveniunt codices, cum alii eam sub anno 8 Vespasiani referant, ut Pi., O., Vi., Fa.; alii sub an. 9, ut Lo., Fux., Peta., Contract. et excusi. Forsan eadem 1044A est quam Suetonius refert sub Tito fuisse maximam, quanta non temere alias.

(Ibid.) Ita ut per multos dies. In Peta. abest vox ita, ut etiam in L., Pi., Lo., sed in his tribus inseritur particula negationis, ut per non multos dies. Verum utrumvis probaveris, sensus utrobique constabit, diverse tamen: vel quod decem millia obierint intra paucos dies, vel quod decem millia unoquoque die absumpta fuerint. Sed prius est verisimilius, licet alterum non sit improbandum, cum, Scriptura teste, triduo mortui sint ex populo a Dan usque Bersabee, septuaginta millia virorum. II Reg. XXIV.

(Ibid.) Vespasianus Colonias, etc. Certus Vespasiani occasus: dubium tamen mihi reddunt codices annum, dum Pi. et Vi. ad an. 9 Vespasiani referunt. At Lo., Fux., Fa., Peta., Mar., Contract., ad an. 10, una cum excusis.

(Ibid.) Vespasianus, etc., anno aetatis 69. Anno aetatis 64, Lo., Fa., Peta. Xiphilinus firmat vulgares. an. aetat. 69, mens. 8. Suetonius quoque: annum agens 1044B aetatis sexagesimum, ac nonum, superque mensem ac diem septimum. Vincen.: anno vitae suae 70.

(Ibid.) Titus regnavit annis 2, mensibus 8. Annis 3, mens. 2, L., Pi., in textu, et deducunt seriem per 3 annos; annis 2, mens. 2, A., Au., Lo., Fux., Peta., Fa., M., P., quinque Vatic., Contract. Idem Vi., O., licet hi duo in serie tres annos assignent. Sic etiam Jornand., Freculphus, Clemens lib. I Strom., Cassiodorus, Nicephorus, Beda, Ado et ipse Euseb. lib. III Hist. cap. 13; at Dio apud Xiphilinum, Suetonius et Fasti annos 2, mens. 2, dieb. 20. Epiphan. constituit an. 2, mens. 2, dies 2. Theophilus an. 2, dieb. 22; Zonaras an. 2, sex diebus minus; Cedrenus an. 3; Orosius biennio post; Eutropius an. 2, mens. 8, diebus 20. Idem Marianus. Alii libri et Albertus habent vulgatam. Optarem equidem, ut aequo jure et cum membranaceorum bona venia, licuisset tres annos Tito assignare, eosque in serie appingere, ut sic consuleretur incommodo illi quod peperit expulsio 1044C anni Galbae, etc., cujus resarciendi gratia cogimur tandem dare septem annos Caracallae. Ad extremum cum concurrant omnes libri in his ad annum 1 Titi reponendis, et nos assentiamur.

(Ibid.) Dixit: amici. Castigatius quam olim, dixerit amice, ex fide Lo., Vi., O., Pi., Fux., Peta., Fa., M., Fre., Idac., Mariano, et ex ipsa ratione sententiae. Adde auctoritatem Victoris in Epitome, Ausonii in Panegyrico, et Suetonii cap. 8.

(Ibid.) Romanae Ecclesiae II constituitur episcopus Cletus an. 12. Antiqua lectio: Anacletus III Romanae Ecclesiae constituitur episcopus annis 12; in quatuor Vaticanis: Romanae Ecclesiae II constituitur episcopus Anacletus an. 12. Melior nostra, nam substituimus primo Cletus pro Anacletus, juxta codices A., M., P., L., Pi., Peta., Lod., tres Vaticanos, Idac., Mar., et quia convenit cum Tertulliano lib. III Carmin., Irenaeo lib. III cap. 3, Epiphanio haeresi 27, Hioronym. de Scriptorib. Eccles., atque cum communi opinione veterum Patrum, Cletum (seu mendose 1044D Anacletum) successisse Lino. Adde testimonium Mariani nobilis historici: Anacletum, inquit, omnino Eusebius praetermisit; cui accedit Vincentius: de Anacleto tacet Eusebius in Chronicis, et dicit quod Anacletus ipse est Cletus. Idem et eisdem verbis Antoninus, Martinus Polonus, et Registrum Chronicorum. Certissimum argumentum Chronica Eusebii illorum tempore convenire cum nostra lectione. Quod si plerumque videas, maxime apud Graecos et ipsum Eusebium, lib. III Hist. cap. 13, Anacletum poni pro Cleto, et ista duo nomina inter se confundi, licet c. 22, Ἀνέγκλητος pro Ἀνάκλητος, existimarim hoc contingere errore librariorum, seu amanuensium, qui decepti affinitate litterarum, putaverunt unum eumdemque esse, sicut videbimus factum de Marcellino et Marcello Rom. pontificibus. Unde fit ut in uno codicum Vaticanorum legatur utrumque Cletus Anacletus; sed duos fecerunt Epiphanius, Damasus 1045A et sacra antiquitas, quae utrumque observat ac colit peculiari festo die. Anacletus enim successit Cleto. Secundo loco adjecimus II pro III, tum ex fide omnium mss. et Idac., tam horum qui Cletum quam illorum qui Anacletum nominant; tum quia Linus istius praedecessor dictus fuit primus, scilicet post Petrum, et Clemens successor Cleti dicatur III, sicut scribit Euseb. lib. III Hist. c. 22. Tertio cum prius ista tota sententia ad annum primum Titi collata esset, rejecimus in secundum annum, secuti omnia mss. (praeter Pi. et L., quae constituunt ad an. 3), Albertum et ipsum Euseb. lib. III Hist. cap. 13. Sub Titi, inquit, altero anno imperii, Linus Ecclesiae ministerium Anacleto tradit. Αὐτοκράτωρ Τίτος ὁ παῖς διαδέχεται, οὗ κατὰ δεύτερον ἔτος τῆς βασιλείας, Λῖνος ἐπίσκοπος τῆς Ῥωμαίων ἐκκλησίας δυοκαίδεκα, etc. Marianus quoque scribit ex methodo Cletum coepisse secundo anno Titi. Adde quod ab an. 14 Neronis, quo coepit Linus, usque ad an. 2 Titi, in quo ipse obiit, reperies an. 12. Nec 1045B dissimulandum est in omnibus mss. et duabus primis editionibus Ven., Lut., tam hic quam deinceps, nomen pontificis Romani apponi in fine clausulae hoc pacto: Romanae Ecclesiae II constituitur episcopus Cletus, et non: Cletus II Rom. Eccles. constituitur episcopus, sicuti videmus observatum in episcopis aliarum sedium, ut, verbi gratia, cum ad olymp. 219 legimus: Alexandrinae Ecclesiae III episcopus praefuit Cerdo, et non: Cerdo praefuit episcopus Alexand. Ecclesiae; et ita de caeteris. Sed ob reverentiam sanctae sedis Romanae, et fortasse quia illa successio semper vim magnam habuit contra haereticorum novitatem, factum est a typographis, scilicet a prima editione Basiliensi an. 29, ut nomen pontificis Rom. primo loco ascriberetur: quod haud dubio magis probandum. Quod tamen si minus exacte a nobis in singulis observatum fuit, illud condonabis correctori vel typographo: observata etiam in Al., P. et quatuor Vatic., Anaclitus pro Anacletus, quia familiare est ut i pro e, 1045C et contra, sumatur; sic Paraclitus et Paracletus; in Fa. Anicletus.

(Ibid.) Mons Vesuvius, etc. Ut in varias serpsit incendium regiones, sic et varia in libris occupavit spatia. Lo., Fux., Fa., Peta., Mar., anno 1 Titi opponunt, ut excusi. At Pi., Vi., O., anno 2. Xiphilinus e Dione videtur haec copulare cum anno 1 Titi; ubi enim de conflagratione Vesuvii egit, subjungit statim Titum anno 2 profectum ad visendam calamitatem Campaniae, quod confirmatur auctoritate Zonarae tom. II Annal. Unde error Cedreni convincitur, qui hoc contigisse scribit anno 3 Titi.

(Ibid.) Mons Vesuvius. Mons hic non minores fere excitavit controversias inter scribas et librarios, quam olim incendia et scintillas; nam vix reperies vocabulum quod magis varie pingatur. Hinc in Au. et Idac., Bibius; in A., Vi., O., Vincen., et apud Anastasium Biblioth., Bebius; in trib. ms. Fab., Baebius; Sueton. in Vespasiano, Vesevus, sicut etiam Virgilius; 1045D in M., Besbius, sicut Dio, Plutarchus, Galenus, Cedrenus, Xiphilinus, et alii Graeci, βέσβιος, sive Οὐεσσούσιον, ut apud Diodorum, interpretes, Vesevius, seu Vesuvius, seu Vesubius. Ut vero sic efferremus, auctores nobis fuerunt, praeter vulgatos et aliquot ms. libros, ut septem Vaticanos, Jornandes, Orosius lib. VII c. 9. Plin. lib. XIV cap. 2, Zonar. tom. II, Mela lib. II cap. 4, Florus, Victor, aliique multi. De flammarum vero montis illius eruptione plura Dio, Suetonius, Silius Italicus, Martialis, Aurelius Victor, Vitruvius, Strabo et alii. Post Vesuvius, seu Bibius, adjectum est in Au., in Asia; sed corrupte, cum sit, in Campania, teste Solino et aliis, distans a Neapoli ad quartum fere lapidem, et, ut loquitur Procop. lib. II de Bell. Goth., stadiis septuaginta, hodie Sumanus; et Dionis Epitome in Tito hanc conflagrationem describens, τὸ γὰρ ὄρος τὸ Βέσβιόν ἐστι μὲν πρὸς τῇ ταλάττῃ κατὰ τὴν Νεάπολιν, mons Vesuvius, qui juxta Neapolim ad mare vergit, etc. Sic Mela ibid. Hinc castigandus 1046A Mar., apud quem mons Cypri, etc., pro mons.

(Ibid.) Titus Musonium, etc. Factum hoc a Tito anno 1 imperii, indicant Fux. et Peta. Verum communius anno 2 volunt obtigisse libri, ut Pi., Vi., O., Fa., Lo. et impressi; incertum quibus potius credas, cum nullus sit veterum, qui litem dirimat. Suidas in voce Cornutus et Musonius, dissentit ab auctore, dum asserit eum cum Cornuto interfectum a Nerone, ob studium arguendi et immodicam libertatem. Sed convincitur a Philostrato, qui lib. VII scribit illum relegatum a Nerone in insulam Gyaram, unde exiit postea.

(Ibid.) Musonium Rufum. Musonium Mar.; praeterea pro Rufum in V., Va., Lo., Fa., legis Ruffinum. Verumtamen Tacitus lib. Annal. XV et XIX, et Histor. lib. III, Plinius lib. III Epistolar., et Mar., habent nostram lectionem, ex quibus colligitur illi nomina fuisse C. Musonius Rufus, patria Tyrrhenus.

(Ibid.) Philosophum. Deest in L., Lo., Pi., sed est in aliis, et apud Vincent. et Mar.; praeterea est consonum 1046B veritati, ut dixit Auctor paulo antea, et ex praedictis scriptoribus patet, et etiam ex Xiphilino, qui ait Vespasianum philosophos praeter Musonium Roma expulisse. De hoc paulo ante.

(Ibid.) Titus amphitheatrum, etc. Obtigisse monent libri aliquot dedicationem hujus amphitheatri anno 1 Titi, ut Peta., cum quo convenit Cassiodorus, item et Albertus; sed reliqui anno 2, ut Pi., Vi., O., Lo., Fux., Fa., Mar. Ejus amphitheatri meminit Suetonius in Tito; Xiphilinus e Dione videtur annuere amphitheatri hujus fundamenta jacta anno 5 Titi, sequenti vero anno fuisse peractum, et dedicatum summa cum celebritate.

(399.) Romae plurimae aedes incendio concremantur. Quoniam inter libros dissensio nata est de annis Titi, cum aliqui tres annos illi concedant, alii duos; ii quidem qui tres, tertio anno collocant, ut Pi., Vi., O.; at reliqui anno tantum 2, ut Lo., Fa., Fux., Peta, quibus Xiphilinus et Zonaras suffragantur, 1046C nec illis adversatur Suetonius.

(Ibid.) Titus morbo periit. Si Titi imperium ad tres annos prorogaveris, anno 5 evolasse a nobis dicendus, et ut habent Pi., Vi.; sin annos duos concesseris, anno 2, ut in Lo., Fa., Fux., Peta. et vulgatis.

(Ibid.) In ea villa qua pater. Commodior visa est haec lectio juxta L., A., P., Vi., O., Pi., septem Vatic., quam antiqua, in ea villa, in qua pater, ne repetitio praepositionis fastidium pareret, quamvis utraque ferri possit.

(Ibid.) Pridie idus Septembris. Deest in L., A., Peta., Fux., sex Vatic., Vi., O., P., Lo., Fa. et tribus mss. Fab. Suetonius scribit obiisse idib. Septembris, ex quo hic versiculus videtur sumptus ad verbum.

(Ibid.) Domitianus regnavit annos 15, mens. 5. Observandum est non omnino in his sibi constare libros. Cum enim Fux. an. 12, mens. 5, regnum Domitiani definiret, nihilominus annos 14 in serie 1046D apposuit; Pi. praeterea, licet propius ad rei veritatem, ad annos 14, mens. 5, producit, sed plures exhibet in serie, nimirum an. 15. Vi. vero et O, cum a vulgaribus non dissentiant in iis quae in textu, in serie tamen non nisi annos 15 explicant. Verum in his omnibus aperta labes, cum auctor annos 16 concedat, isque numerus adeo sit necessarius, ut si vel unum sustuleris, corruat totius Chronici moles. Numquam enim alioquin attinges annorum summam 329 a Christo, qua suum auctor opus definivit, ut suo loco videbitur.

(Ibid.) Decreto senatus, etc. Titum in deos relatum referunt Lo., Fux., Fa., Peta., Contract., an. 2 Domitiani; Pi., Vi., O. et cusi, anno 1, quos ducimus sequendos.

(Ibid.) Domitiani uxor, etc. Habent haec Pi., Vi., O., Fux., Peta., Mar. et editi, circa an. 1 Domitiani; Lo., Fa., circa 2, qui imitandi videbantur, cum Suetonius aperte tradat Domitianum consalutasse 1047A Domitianam ut Augustam altero anno sui imperii. Verum mutatio non est visa adeo necessaria.

(Ibid.) Domitianus quotidie, etc., secretam quietem consuevit sumere; in qua nihil aliud curabat, nisi muscas stilo praeacuto configere. Desiderantur in A., L., Au., M., Fux., Fa., septem Vaticanis, P., Pi., O., Lo., Vi., et trib. mss. Fab.; sed videntur fere ad verbum deprompta ex Suetonio: idem reperies apud Aurelium Victorem lib. de Caesar., et in Epitom., et apud Xiphilinum in Vespasiano.

(Ibid.) Domitianus eunuchos, etc. Adjungunt anno 2 Domitiani, seu 3 olymp. 215, Pi., Vi. O., Fux., Peta.; reliqui vero an. 3 Domiti., ut Lo., Fa., Mar. et impressi, una cum Contracto. Cassiodorus ascribit an. 1 Domitian., sed consulatui Domitiani IV et Ruffi III, quem Onuphrius opponit illi an. 3 olymp. 215. De eadem prohibitione eunuchorum vide Philostrat. in Vita Apollonii, et Sueton. in Domit., et Ammianum. Unde Martialis laudans Domitianum lib. 1047B IX Epigr.:

Non puer avari sectus arte mangonis,
Virilitatis damna moeret ereptae.

(Ibid.) Tres virgines, etc. Asciscuntur ad an. 2 Domitiani, in Pi., Vi., O., Fux.; at in Lo., Fa., Peta., Mar., Contracto et cusis, ad an. 3 hujus stupri exstant nonnulla apud Suetonium; et Plutarch. in Problem. qu. 85, narrat qua occasione id factum sit, sed nullus indicat quo anno Domitiani.

(Ibid.) Plurimos senatorum, etc. Vertuntur haec varie. Nam Pi., O., Vi., ad an. 2 Domitiani evocant; Fux., Fa., Peta., ad an. 3, una cum impressis; Lo., ad an. 4.

(Ibid.) Secundus Alexandrinae, etc. Alexandrinae Ecclesiae praepositum Abilium an. 2 Domitiani indicant Vi., O.; at an. 3 Pi., Fux.; an. 5 Mar.; an. 4 Lo., Fa., Peta. et excusi, satis apposite. Nam si superior Anianus coepit sedere post annum octavum Neronis, et praefuit annis 22, non potuit Abilius sedem 1047C occupare ante annum 4 Domitiani. Adde quod Eusebius lib. III cap. 12, juxta versionem Christoph., ait Anianum vita functum anno 4 Domitiani, eique suffectum Abilium, et cap. 16 ait Abilium obiisse anno primo Trajani, et an. 13 praefuisse, qui reperiantur integri inter 4 Domitian. et 1 Trajani.

(Ibid.) Abilius. Sic pro Albilius, ut in vulgatis, Mar. et aliis, suadentibus A., L., Vi., O., Fa., Fux., M., Al., septem Vatic., P., Pi., Lo., Contracto, trib. mss. Fab., Zonar. tom. II, Euseb. lib. III Histor. cap. 12, ubi Ἀβίλιος, et Martyrologio Rom. 22 Junii. Idem apud Nicephor. Constantinop. in Chronol., et Callixtum lib. III, cap. 2. Utrum vero iste sit secundus episcopus, an vero Anianus, consule illust. Baronium in Martyrol. et Annal.

(Ibid.) Domitianus templum, etc. Aggregant haec ad an. 3 Domitiani, Pi., O., Vi.; ad an. 4 Fux.; ad an. 5 Lo., Fa., Peta. et editiones; ad an. 6 Mar.

(Ibid.) Primus Domitianus dominum se et deum appellari jussit. Pi., Vi., O., opponunt anno 3 Domitiani; 1047D Fux. an. 5; Lo., Fa., Peta., Mar., Contract., an. 6; quibus adjungendi impressi, et consentit Cassiodorus, iique non multum absunt a Xiphilino e Dione, qui sub Trajani et Glabrionis consulatu, quem Fasti Onuphriani copulant cum anno 3 olymp. 217, qui est undecimus Domitiani, notat Juvenium Celsum adorasse Domitianum, eumque crebro compellasse dominum et deum, quibus nominibus antea compellebatur. Ado.: Ut deum, inquit, sese ac dominum vocari, scribi, colique jusserit. De hac re Eutropius, Orosius, Sueton. in Domit., et ejus assentator Martial., lib. VIII Epigram., fin.:

Edictum domini deique nostri,
Quo subsellia certiora fiunt;
Et postea:

Posse Deum rebus pariter, Musisque vacare
Scimus.
1048A Et Statius Sylvar. lib. XIV:

. . . . En tibi est
Deus, hunc jubet beatis
Pro se Jupiter imperare terris.
Propterea miror quomodo solus Aurelius Victor scribat, Caligulam primum omnium dominum se palam dici passum, postea Domitianum, et tandem Diocletianum, quod omnes in illis damnarunt, quia domini vox apud Romanos proprie non nisi in servos fuerit, ut indicat Martialis:

E servo scit te genitum, blandeque fateris,
Cum dominum appellas Sosibiane patrem.
Augustus edicto vetuit se dominum appellari, ne a liberis ac nepotibus suis, vel serio vel joco dici passus est (Suetonius in Octavio cap. 53). Tiberius quoque renuit domini appellationem, acerbeque increpuit eos qui ipsum dominum dixerant (Tacitus, lib. II, in fine, et Suetonius in Tiberio). Alexander Severus vetuit 1048B quoque se dominum appellari, teste Lampridio. Video tamen Senecam scribere, quomodo obvios, si nomen non succurrit, dominos salutamus, quibus indicat olim obvios quosque vocatos dominos.

(Ibid.) Duo menses, etc. Quando haec appellationis mutatio facta sit, non ita clare docent codices, cum alii anno 4 Domitiani obtigisse indicent, ut Pi., O., Vi.; alii an. 6, ut Fux.; alii an. 7, ut Lo., Fa., Peta., Mar. et impressi. Suetonius indicat illam factam, eo quod altero mense Septembri Domitianus ad imperium evectus, altero natus esset; vultque accidisse post duos triumphos, quos actos Xiphilinus docet circa consulatum Trajani et Glabrionis, quem Fasti Onuphriani, ut dixi, comparant cum anno 3 olympiadis 217, qui est undecimus Domitiani. Fasti tamen Goltzii diversis annis opponunt hos triumphos, ut dicturi sumus postea, scilicet primum anno 4, alterum anno 11, quod ita esse satis e re ipsa colligitur, quod Domitianus non aliunde dictus sit Germanicus, 1048C quam a victis Dacis Germaniae populis. Hujus autem mutationis meminit etiam Macrob. lib. I Saturn. cap. 12, qui et haec subjungit: Sed ubi infaustum vocabulum Domitiani ex omni aere vel saxo placuit eradi, menses quoque usurpatione tyrannicae appellationis exuti sunt. Hoc ipsum subindicat Censorinus lib. de die Natal.; nam postquam locutus est de mensis Augusti nomine: Postea, inquit, multi principes nomina quaedam mensium mutavere suis nuncupando nominibus, quod aut ipsi post modum mutaverint, aut post obitum eorum illa nomina pristina suis reddita mensibus.

(Ibid.) Quintilianus ex Hispania, etc. Demus eum aliquot annorum spatio claruisse; neque enim fama illius eodem anno, quo nata, exstincta est. Nam et varie codices, cum alii quidem celebrem fuisse dicant, anno 5 Domitiani, ut Pi., Vi., O.; alii an. 7, Fux., Fa., et cusi; alii anno 8, ut Lo., Peta., Mar., Contract., et tres mss. Fab., quos Cassiodorus sequitur.

1048D (Ibid.) Calaguritanus, qui primus Romae publicam scholam et salarium e fisco accepit, claruit. Calaguritanus primus Romae publicam scholam et salarium e fisco accepit et claruit. Haec lectio est quinque Vatican., L., A., P., M., Peta., Lo, Vi., O., Pi., Mar., Cassiodori; sed parum interest, cum sensus idem maneat; Calagoritanus, Fa.; Calagorritanus, Lo.

(601.) Domitianus plurimos nobilium in exsil. mittit et occidit. Coepisse Domitianum ita saevire, Pi. quidem indicat an. 5 imperii sui; O., Vi., an. 6; Lo., Fux., Fa., Peta., tres mss. Fab. et editi, an. 8; Mar., 9; Contract., an. 11. Philostrat. in Vita Apol., lib. VII, VIII, rei quidem meminit, sed annum reticet.

(Ibid.) Domitianus mathematicos et philosophos Rom. urbe pellit. Quidni in philosophos saeviat, qui in senatores? non ita tamen certum quo anno imperii sui; nam Pi. an. 5 Domitiani; O., Vi., an. 6; 1049A Lo., Fux., Peta., tres mss. Fab. an. 8; Fa., Mar. et excusi, anno 9. Licet plerique veterum scriptorum rem ipsam testentur, immo notent non solum Urbe, sed tota Italia ejectos, ex nullo tamen videtur constare annus certus: tales sunt Suetonius, Lucianus in Peregrino, Dio Chrysostom. orat. 45, Philostrat. lib. VII, Gellius lib. XV, cap. 11, ubi narrat quoties philosophi Urbe sint ejecti.

(601.) Pellit. Pepulit Lo., Fux., Peta., Fa., Vi., O.

(Ibid.) Multa opera, etc. Opposuere haec variis annis codices, ut Pi. an. 6 Domitiani; Vi., O., an. 7; Lo., Fux., Peta., tres mss. Fab., an. 9; Fa., Mar., et impressi, an. 10, quibus favet Cassiodorus in eo quod pertinet ad haec Forum Trajani, etc.; nam praecedentia constituit ad an. 9.

(Ibid.) In quis Capitolium. In quibus Capitolium Vi., O., Lo., Fa., Mar. Usitata tamen scriptio potest defendi, licet usitatior sit in queis, ut apud Suetonium cap. 5, ex quo ista videntur sumpta. Nam licet 1049B Vespasianus illud restituerit, ut vidimus supra, sed ejus morte iterum exarsit, ut ait Suetonius.

(Ibid.) Divorum porticus. Vox divorum non exstat in Fa., sed in Mar. conjungitur mendose cum arca divorum.

(Ibid.) Isium. Melior haec lectio quam vetus Hisuium, juxta codices Al., M., Peta., Fux., et tres mss. Fab., P., Lo., Sa., Mar., aut Ysium, juxta Vi., O., et quia idem significat ac in honorem Isidis, cui, ut etiam Serapi, plures aedes erant dicatae Romae. In L., A., V., Lod., Isacium; in Vat. Hisium; apud Notitiam imperii, Cassiodor. et Eutrop. Iseum; at apud Lampridium congrue nostrae lectioni Isius, seu ut olim Isium; nam ex Ἴσειον, ει modo per i, modo per e redditur.

(Ibid.) Serapium. Sapium Va.; Serapicum junctum cum voce subsequenti stadium, sine copula interposita Vi., O.; vel Serapis stadium Mar.; Serapium P., Lo. et tres mss. Fab. Lampridius habet Serapium, et Tertull. lib. de Spectac. cap. 8, et adversus 1049C Gent. cap. 18, Serapeum, ut Eutropius lib. VIII, et Notitia imperii. Nam penultima scribitur apud Graecos per ει, quae a Latinis vertitur in i aut e longum. Nostra lectio videtur retinenda. Erat autem locus consecratus in honorem Serapis, de quo Ammian. lib. XXII. Verum non est dissimulandum ista nomina propria aedificiorum urbis Romae hic apposita, reperiri apud veteres scriptores adeo corrupta, ut vix certi quidquam possis statuere.

(Ibid.) Horrea Piperataria, Vespasiani templum, Minervae Chalcidicae. Restituimus vocem Piperataria, pro Piperatoria, juxta Vi., O., L., A., M., V., Fa., Peta., Lo., Pi., Lod., Sa., et Cassiodorum. Verum haec sententia varie distinguitur et legitur. Nam ita antea: horrea Piperatoria, Vespasiani templum Minervae Chalcidicae; at in V., Vat., horrea Piperatoria Vespasiani, templum Minervae, etc. In Peta. et Fux.: horrea Piperatoria Vespasiani templum Minerva Chalcidica; in A., L., P., Pi., Lo., Vi., O., 1049D Fa., Sa., horrea Piperataria, Vespasiani templum Minerva Chalcidica. Idem habetur apud Cassiodorum et Marianum, nisi quod in hoc perperam Piperasa pro Piperataria. De templo Vespasiani in regione octava Urbis, meminit Notitia imperii. De eodem Josephus lib. VII, cap. 19: μετὰ τὴν βεβαιοτάτην τῆς Ῥωμαίων ἡγεμονίας ὁ Οὐεσπασιανὸς ἔγνω τέμενος εἰρήνης κατασκευσαι. Post Romani imperii firmissimum statum Vespasianus paci templum aedificari decrevit. Unde Suetonius: Vespasianus fecit nova opera, templum pacis foro proximum; Xiphilinus quoque: Templum pacis dedicatum est Vespasiano VI et Tito IV coss.; et paulo ante: Vespasianus templum in Capitolio aedificare coepit primus, inde terram extulit, etc. Ex quibus jure reprehenditur vir doctus post Fre. et alios, dum existimat hoc templum a Claudio inchoatum, et a Vespasiano perfectum: illud erat, scribente Herodiano, μέγιστον καὶ κάλλιστον γεngr;oacgr;μενον τῶν ἐν τῇ πόλει ἔργων, πλουσιώτατον δὲ ἦν πάντων ἱερῶν δι᾽ ἀσφάλειαν, 1050A ἀναθήμασι κεκοσμημένον χρυσοῦ καὶ ἀργύρου. Opus cunctorum tota urbe maximum fuit, atque pulcherrimum idem templorum omnium opulentissimum, egregieque munitum, multoque ornatum auro et argento. Hieronymus tradit Vespasianum in illud vasa et ornamenta templi Hierosolymitani a Tito advecta reposuisse. De templo autem Minervae, quod Romae Chalcidicum nuncupabatur, loquitur Dio lib. LI, et exstant antiquae inscriptiones apud Gruterum pag. 232. Pausanias lib. X meminit alterius sacri Minervae, quod Χαλκίοικον dicebatur apud Lacedaemonas, quia ex aere solido confectum, vel laminis aeneis contectum. Minerva quae Chalcidica, seu Χαλκίοικος cognominatur, in auctorum ore frequens, ut Thucydidis, Diodori, Plutarchi; sed et de ejus templo idem Plutarchus, Livius lib. XLV, Aelianus lib. IX de varia Historia, Pausanias lib. X, Suidas, qui appellationis illius causam reddit: Χαλκίοικος ἡ Ἁθηνᾶ ἐν Σπάρτῃ ἢ ὅτι Χαλκοῦν οἶκον εἶχεν, ἢ διὰ τοὺς Χαλκιδεῖς τοὺς ἐξ Εὐβοίας φυγάδας αὐτὸν κτίσαι. 1050B Chalciacus Minerva apud Spartam vel quod domum aeream habebat, vel quod Chalcidenses, qui erant ex Eubaea profugi, id templum condiderant. Ex quibus constat quantum errent ii qui etymologiam petunt ex eo quod lacunari aereo tectum esset. Nam si ita esset, dicendum erat Καλκικόν. Caeterum scies male hoc loco appositam virgulam post vocem Vespasiani, cum debuisset praeire post vocem piperataria.

(Ibid.) Odium. Non existimavi odiosum lectori, si Odium retinerem. Licet enim communiorem hujus vocis orthographiam esse agnoscam apud Suetonium in Domitiano, Ciceron. lib. IV, epist. 86, ad Att., Tertull. lib. de Resurrect. carn., Vitruvium lib. V cap. 9, et alios Latinos auctores, Odeum per e, et non Odium per i, et ita habere emendatiores codices Chronici nostri, scribat Pamelius in Tertul., seu etiam, ut apud Blanchum interpretem Xiphilini in Adriano, Odoeum, sive, ut apud Ammianum lib. XVI et Eutropium Vineti (nam abest penitus ab editione 1050C Sylburgii), Odaeum, ubi eadem plane refert quae hic Eusebius; verum cum nullus eorum codicum, quos videre licuit, aliter habeat quam nos, praeter Fux. in quo Odeion, nefas mihi fuit a tot exemplarium tam manu quam typis exaratorum consensu recedere, praesertim cum hic non tam investigandum quae mens aliorum, quam quae Eusebii, seu Hieronymi, nec eo certius aliunde quam ex fide omnium codicum potest elici. Et licet fatear me nusquam apud ullum auctorem veterem (nam Rhodiginus et alii scribunt Odium), praeter Cassiodorum antiquum, legisse Odium per i, sed semper Odeum, aut Odaeum; nihilominus si a μετώδειον dicimus metodium, quasi dicas, ut volunt nonnulli, post, seu trans Odium, quare non Odium? Adde quod hae litterae i et e ita habent familiam communem, ut modo in hanc, modo in illam transeant. Praeterea, cum vox Graeca sit Ὠδεῖον, quid mirum si Hieronymus retinuit nativam Graecorum pronuntiationem, praesertim cum 1050D saepe ει Graecorum reddatur apud Latinos per i, non solum per e longum? Similia sunt Isium et Serapium, pro quibus licet apud Graecos scribantur Ἴσιον et Σεραπεῖον, et apud Suetonium et Latinos efferantur, ut plurimum, Iseum et Serapeum. Hieronymus tamen reddit Isium et Serapium. Hinc Romulus, Amasaeus, Pausaniae interpres, ita reddit vocem Ὠδεῖον, quod Odeum vocant, quasi Cantilenarium dicas. Guarinus, Strabonis interpres, lib. IX, cantorum receptaculum; Lapus interpres Plutarchi, orchestram, rectius si more aliorum interpretum retinuissent nomen proprium, maxime cum orchestra sit pars theatri, et, ut loquitur Festus Pompeius, locus in scena, immo etiam sedes senatorum Romae, unde per orchestram Juvenalis intelligit primores, et Odium sit, teste Pausania, non pars, sed genus absoluti et integri theatri, τοῦ θεάτρου, ὃ καλοῦσιν ᾠδεῖον πρὸ τῆς ἐφόδου, etc. Apud antiquiores Graecos dicebatur Λεώχη locus choris et cantilenis destinatus, in quo poemata, 1051A antequam auctores in theatrum prodirent, recitabantur; vel, ut tradit Hesychius, locus in quo fiebant commissiones rhapsodorum et citharoedorum, priusquam theatrorum usus invectus esset. Dictum ait Eustathius ab ᾠδῇ, id est cantu. Legimus a Pericle Athenis aedificatum, quod describitur a Vitruvio lib. V cap. 9, et de quo Appianus lib. de Bell. Mithrid., Plutarchus in Pericle, et Suidas: Ὠδεῖον Ἀθήνησι ὥσπερ Θέατρον ὃ πεποίηκεν, ὥς φασι, Περικλῆς, εἰς τὸ ἐπιδείκνυσθαι τοὺς μουσικούς. Non satis feliciter auctor marginum in vulgatis B., H., Pet., So., pro Odium, vel Odeum, substituit Methodium, nescio an ad imitationem Suetonii, apud quem, juxta veterem editionem, legimus Methodium, pro quo recentiores restituerunt Odeum, quibus libenter assentior. Nam illa syllaba met videtur mendose sumpta et repetita ex litteris praecedentium vocum stadium et. Nam hoc modo plura menda saepe apud nostrum auctorem et alios irrepsisse saepe observavimus, et facile agnoscunt, 1051B qui in lectione codicum mss. sunt utcumque versati. Potuit etiam ille decipi auctoritate Domitii, qui commentario tertio in Sylvas Papinii putat legendum apud Eusebium Methodium, et non Odium. Verum debuerat ille auctor observasse ipsum et Merulam apud Dionem in Adriano reprehendi eo nomine a Caelio Rhodigino lib. XXVIII cap. 12, et merito. Nam si Methodium nihil est aliud quam transitorium (sic dictum quod per illud ad forum Romanum et Augusti esset transitus), et istius facta sit mentio superioribus verbis, quae ratio ut pro Odium substituatur Methodium? Cassiodorus Cochlei et Cuspiniani habet Odion, sed recens Odaeum. Sunt viri eruditi qui dicant idem forum vocari transitorium Methodium et Odium; sed multa obsunt, quae dicere supersedemus.

(601.) Forum Trajani, thermae Trajanae, et Titianae, senatus ludus matutinus, mica aurea, meta sudans et Pantheon. Misere corruptus erat hic locus, quippe cum legeretur in editis, Forum Trajani, 1051C thermae Trajanae, et Titianae et Pantheon; in Fa. Tatiane, sed mendose, quia Thermae dictae sunt Titianae, quod a Tito constructae; in Pi., Vi., O., Peta., Fux., Pantheum. Nos ope exemplar. L., A., P., Al., Lo., M., Peta., Fux., et trium mss. Fab., quatuor Vatic., Pi., Vi., O., Sa., Mar. et Cassiodori, quae deerant supplevimus. Quomodo autem sit intelligendum, quod dicitur de foro et thermis Trajani, cum ipse non adhuc imperaret, relinquo judicio peritorum antiquitatis: hoc unum sentio, utrumque sic vocari ab auctore, quia postea illud nomen obtinuerunt, ubi ea Trajanus exornavit; eadem ratione, qua, verbi gratia, transitorium Domitiani dictum est Nervae, quia ab eo ornatum et absolutum, testibus Suetonio et Lampridio, quod in multis aliis aedificiis publicis observatum est. Caeterum cum haec Romae facta dicuntur a Domitiano, ita intellige, ut major pars instaurata proprie fuerit, cum prius sub Nerone et Tito conflagrassent.

(Ibid.) Domitianus de Dacis et Germanis triumphat. 1051D Egit hunc triumphum, si credimus Vi., O., anno 8; si Pi., an. 9; si Fux., Peta., an. 10; si Lo., Fa. et Contracto, an. 11, ut et impressis. Goltzius duos refert triumphos Domitiani de Dacis et Germanis. Primum scribit anno 4 Domitiani, Urb. vero 837, qui juxta supputationem Varronis incurrit in an. 2109 ab Abraham, quemque auctor significare videtur, ubi anno 6 Domitiani ait Dacos victos: alterum comparat cum anno 11 Domitiani, Urb. vero 844, qui respondet, juxta eamdem supputationem, anno ab Abraham 2116, qui incurrit in an. 11 Domitiani.

(Ibid.) Domitianus tantae superbiae, etc. Ascribuntur anno 9 Domitiani in Vi., O.; an. 10 in Pi., Fux.; an. 11 in Lo., Fa., Mar., Peta. et editionibus.

(Ibid.) Haecque et caetera omnia suo tantum titulo sine ulla prisci auctoris memoria signaret. Desiderantur in Vi., L., Fux., A., M., Au., septem Vatic., P., Pi., O., Lo., Lod., Fa., Peta., Mar., Fre.; nec 1052A dubito quin sint subdititia et penitus eradenda, aut saltem loco movenda, et trajicienda in finem praecedentis paragraphi: Multa opera Romae, etc., et post vocem ultimam Pantheon. Nam hoc ipsum docet Suetonius cap. 5: Plurima amplissima opera incendio absumpta restituit, in queis et Capitolium, quod rursus arserat; sed omnia sub titulo tantum suo ac sine ulla pristini auctoris memoria.

(Ibid.) Maxima virginum, etc., usque defossa est. Non reperiuntur in Fa.; in aliis minus certam habent sedem. Nam in Fux. evocantur ad an. 10 Domitiani; in Vi., Pi, O., Lo., Peta. et vulgatis, ad an. 11; solus Suetonius cap. 8 hoc ipsum attingit, sed non exprimit annum.

(Ibid.) Rom. Ecclesiae, etc., Clemens an. 9. Haec transposuimus in an. 12 Domitiani, juxta L., Peta., Fa., Lo., A., V., P., Va., Vi., O., Pi., Vat., et ipsam rationem supputationis a Cleto, qui sedit an. 12, cum antea essent sita sub an. 11. Nam Eusebius ipse, lib. III Histor. cap. 12, primordia illius constituit 1052B an. 12 Domitiani. Caeterum in Lo. exstat an. 8 pro an. 9, cui adversatur Euseb. lib. III Histor. cap. 28, novem enim annos illi tribuit.

(Ibid.) Domitianus prohibuit vites in urbibus seri. Assignantur in Fux., Peta., Pi., circa annum 11 Domitiani; apud Mar. an. 10; in Vi., O., Lo., Fa. et cusis, circa annum 12. Vide Suetonium cap. 7 et 14, qui rationem reddit hujus edicti per Italiam et provincias, eo quod nimio vinearum studio negligi arva existimaret. Unde conjicio pro in urbibus legendum forsan in orbe, nisi intelligas dictum pro arvis vicinis urbibus. Vineta enim non nisi urbibus locis habitatis plerumque adjacent. Philostratus in Vita Apollonii reddit aliam rationem, quod rixae, pugnae, caedes ex ebrietate orirentur.

(Ibid.) Vigesimum librum. Viginti libros. Al., Fre., sed utrumque potest defendi.

(Ibid.) His temporibus scribit. Quamvis vulgati et omnes mss., item Fre., Mar., et alii, habeant hujus 1052C temporis, praeter Fa., in quo his temporibus, maluimus hunc unicum sequi, quia norunt omnes qui versati sunt in lectione librorum Josephi, ipsum nil perstringere de temporibus Domitiani, immo, lib. XX cap. ultimo, profitetur se deduxisse libros suos, tantum usque ad an. 19 imperii Neronis. Vetus hic error Freculphum et alios in eum casum impulit, ut assereret Josephum scripsisse viginti libros Antiquitatum, a mundi exordio usque ad an. 12 Domitiani. Porro hic concurrunt libri unanimiter, ut indicent haec ad annum 12 Domitiani disponenda. Sic enim Peta., Pi., Vi., O., Lo., Fux., Fa., Mar. et editiones, quibus favet Fre., quamvis ex iis quae habet Josephus ad calcem dicti libri XX, videantur potius revocanda ad an. 13. Sic enim is: Et si Divinitas concesserit, per discursum quidem commemorabo rursus et causas belli, et eorum quae ad praesentem pertinent diem, quae est tertii decimi quidem anni Domitiani Caesaris principatus.

(Ibid.) Domitianus multos nobilium, etc. Retinent 1052D ista nonnulli codices adhuc sub an. 12 Domitiani, ut Pi.; alii tamen circa an. 9, ut Mar.; alii transmisere ad an. 13, ut Vi., O., Lo., Fux., Fa., Peta., Contract. et excusi: Eutrop. idipsum subindicat cum ait: Domitianus consobrinos suos interfecit.

(Ibid.) Secundus post Neronem, etc. Hanc persecutionem Pi. assignat anno 12 Domitiani; Vi., O., Lo., Mar., an. 13; Fux., Fa., Peta. et cusi, an. 14, a quibus non est recedendum, quia firmantur auctoritate Hieronymi lib. de Scriptor. Eccles.: Quarto decimo anno secundam post Neronem, persecutionem movente Domitiano, Joannes in Pathmos insulam relegatus scripsit Apocalypsim.

(Ibid.) Quam Irenaeus interpretatur. His inseruntur in L., A., P., Vi., sequentia: Secunda persecutio a Domitiano.

(Ibid.) Domitianus rursum philosophos. Rursus ejectos philosophos Pi., Vi., O., et Vincen. tom. IV, 1053A demonstrant an. 13 Domitiani; Fux. et Mar. 14; Lo., Fa., Peta., cum impressis, an. 15.

(601.) Per edictum. Deest in L., Pi.

(Ibid.) Apollonius Tyaneus. Pro Tyaneus habes in Vi., O., Pi., Lo., Fux., Fa., Tianaeus; in Peta., Mar., Thyanaeus, sicut etiam apud Vopiscum in Aurelian., Suidam, et Hieron. epist. 31, et in psalm. LXXXII; Thyaneus apud Cassiodorum, sine diphthongo. Nostra scriptura est auctoris adversus Hieroclem passim, Xiphilini, in quibus Τυανεὺς, Nicephori Callisti, et aliorum mss et auctorum. Constat autem sortitum eam appellationem a sua civitate Tyana (ut scribunt Plinius, Strabo, Ammianus et alii), seu Thyana (ut scribit Vopiscus et alii) in Cappadocia, de qua Plinius, Strabo, vetus Itinerarium a Burdigala usque Jerusalem, Arrianus et alii. Hoc autem nomine ab aliis distinguitur, quia eo tempore plures erant Apollonii. Gentiles vero hunc pro numine frequentabant, ut loquitur Vopiscus, ejusque praestigias opponebant veris Christi miraculis; ipsius vitam describit Philostratus. 1053B Caeterum Apollonium celebrem fuisse indicant an. 14 Domitiani Pi., Vi., O., Fux.; an. 15 Lo., Fa. et excusi; anno 16 Peta., et tres mss. Fab., ut etiam Cassiodorus.

(603). Domitianus, etc., Judaeorum regni reliquus foret. Gratior lectio quam impressa, Judaeorum regno reliquus, idque ex fide A., Fux., Au., M., V., Lo., O., Vi, Pi., Va., P., Vat., Fa., Mar. Observandum praeterea aggregari ista ad an. 14 Domitiani in Pi., Vi., O., Fux.; at apud Mar. ad an. 15; in Lo., Fa., Peta. et impressis, ad an. 16. Istis magis favet auctor lib. III Histor. cap. 15, dum ex Hegesippo indicat haec contigisse ultimis annis Domitiani, et postquam paululum repressa est, seu destitit persecutio contra Christianos, atque occasione famae antiquae ex genere David nasciturum regem, qui cunctis gentibus imperaret.

(Ibid.) Scribit Brutius plurimos, etc. In hac periodo libros habemus dissentientes in anno, licet conveniant 1053C in re; cum alii anno 14 Domitiani annumerent, ut Pi., O., Vi., Fux.; alii an. 15, ut Mar.; alii an. 16, ut Lo., Fa., Peta. et impressi. Eusebius, lib. V Histor. cap. 14, hoc exsilium Domitillae refert in an. 15 Domitiani.

(Ibid.) Brutius. Laudo magnopere summum judicium pii et magni illius Baronii, ut legendum sit Eratius, quem laudat Plin. lib. I, epist. 16, lib. II, epist. 9; vel Brutianus, cujus meminit idem Plinius lib. II, epist. 22. Nam, ut optime ille, de Brutio nulla est mentio apud antiquos. Nihilominus quia conveniunt omnes libri, Mar. et Fre., cum vulgata lectione, nil muto.

(Ibid.) Flaviam Domitillam Flavii Clementis consulis, etc. Restituo Domitillam pro Domicillam, ex Lo., Lod., Vi., O., Pi., Fa., Fre., et ex Martyrologio tam Romano die 7 Maii, quam Bedae et aliorum; et ex ipso Eusebio lib. III Histor. cap. 14, vel (secundum varias editiones) cap. 19, ubi in versione Musculi legitur solum Flavia. At in Graeco 1053D codice, καὶ Φλαβίαν Δομετίλλαν ἱστορήσαντες, et sic reddit Christophorson., Flaviam Domitillam; cui consonant Suetonius et Xiphilinus in Domitia. Anastasius Bibliothec. scribit Domicilla, Albertus et etiam Trebellius Pollio. Similis error irrepserat in Victoris Epitomen in matre Titi, cujus nomen Domitilla, et quae erat ejusdem familiae.

(Ibid.) In insulam Pontiam. Olim, ut etiam in Fre., Adone, Mar. et Alberto, legebatur, in insulam Pontianam; sed secuti sumus L., M., quatuor Vatic., Lo., Vi., Pi., O., Fa., et ipsum Euseb. lib. III Historiae cap. 14, seu (secundum varias versione) 19; sic enim ipse: εἰς νῆσον Ποντίαν κατὰ τιμωρίαν δεδόσθαι; et Adonem in Chronic., Martyrologium Roman. ad diem 7 Maii, et Hieronym. epist. 27: Delata (de Paula loquens) ad insulam Pontiam, quam clarissimae quondam feminae sub Domitiano principe pro confessione nominis Christiani, etc., Flaviae Domitillae nobilitavit 1054A exsilium. Dio, seu Xiphilinus, ait fuisse relegatam in Pandatariam. Ἡ δὲ, inquit, Δομιτίλλα ὑπερωρίσθη μόνον εἰς Πανδατέριαν; in quam pariter ipse Dio scribit Juliam ab Augusto patre fuisse amandatam, sicut Suetonius in Tiberio narrat Agrippinam, et in Caligula ait ejusdem cineres inde elatos, ut e Pontia insula ossa fratris. Ex quibus constat illas duas insulas exsulibus recipiendis destinatas fuisse. Sed hanc contrarietatem facile conciliabis, si dixeris duas fuisse Domitillas, quarum altera in Pontiam, altera in Pandatariam fuerit relegata, sicut erudite accuratissimus Baronius in Martyrologium, vel si mavis jure vicinitatis unam pro altera accipi Pandatariam pro Pontia, vel econtra. Strabo enim, lib. II, inter insulas Tyrrheni maris utramque nominat; a quo non multum differt Plinius lib. VI cap. 3, et Varro lib. III de Re rustica: hoc ita fieri apparet in insulis propinquis Pontiae, Palmariae, Pandeteriae. Cum autem fuerint iisdem temporibus plures hujus nominis, Clemens, is videtur esse qui fuit collega 1054B Domitiani in consulatu IX, circa an. 10 ejus imperii.

(Ibid.) Testata est, Testata sit Al., Lo., Vi., Pi., Fa., Fux., Peta., sed non est tanti momenti.

(Ibid.) Multa signa, etc. Evocantur ista in Pi. et Fux. ad an. 14 Domitiani; in Vi., O., Mar., ad an. 15; in Lo., Fa., Peta. et editionibus, ad an. 16.

(Ibid.) Domitianus occisus, etc. Licet varient codices: alii enim mortem Domitiani ad 14 annum imperii illius conferunt, ut Pi., Fux.; alii ad an. 15, ut Mar.; alii ad an. 16, ut Lo., Fa., Peta., Contractus et impressi. Necessarium tamen est hos duces sequi, cum ad annum 16 illius producatur imperium.

(Ibid.) Per Vespillones ignobiliter. Per Vispillonem sic nobiliter Lo.; per Vespertiliones ignobiliter Vi., O.; per Vispiliones ignobiliter Fa., Mar.; per Vispillones ignobiliter Peta.; per Vespeliones ignobiliter Vincent. tom. I; Vespiliones Ado; sed ubique mendum in voce Vespillones, ut in Lo. in his sic nobiliter, sicut videre licet ex Eutropio libro VII, a quo haec mutuatus 1054C auctor videtur.

(Ibid.) Exportatus. Haec scriptio potius recipienda quam antiqua asportatus, juxta codices Lo., L., A., M., P., Pi., O., Vi., Peta., et tres Vatic.; sic etiam habet Eutropius lib. VII, et Ado.

(Ibid.) Anno aetatis 35. Prius in editis, et Idac., erat anno aetatis 36; in Fux. anno aetatis 45; sed maluimus sequi Al., Au., O., Vi., Pi., Peta., M., P., septem Vatican., Lo., Contract., Mar., quibus est conformis Cassiodorus: Dio tamen apud Xiphilinum scribit Domitianum vixisse an. 44, mens. 10, dieb. 26, cui assentiuntur Eutropius, Sueton. et Aurelius Victor; aiuntque interfectum an. aetatis suae 45.

(Ibid.) Clypeique et imagines ejus, etc., usque conculcatae. Haec omnia desiderantur in L., A., Au., M., Vi., O., Lo., Lod., Fux., P., Pi., Sa., Fa., Peta., sex Vatic. et trib. mss. Fab., Mar.: tamen reliquimus, non quod credamus esse auctoris, sed quia eadem Sueton. in Domitiano, Senatus adeo laetatus est, ut, etc., scalas etiam inferri, clypeosque et imagines 1054D ejus coram detrahi, et ibidem solo affigi juberet, novissime eradendos ubique titulos, abolendamque omnem memoriam decerneret. Sed et Euseb. lib. III Hist. cap. 21. Cum autem, inquit, post Domitianum, qui annis quindecim imperavit, Nerva in imperio successisset, honores Domitiano exhibitos dejici, et ad propria reverti, etc. Quibus respondent ad verbum Graeca, μετὰ δὲ τὸν Δομετιανόν πεντεκαίδεκα ἔτεσιν ἐπικρατήσαντα Νερούα τὴν ἀρχὴν διαδεξαμένου καθαιρεθῆναι μὲν τὰς Δομετιανοῦ τιμὰς, etc. Idem fere testatur et Macrobius lib. I cap. 12. Porro quod vox clypeus scribenda sit per y, et quam vana sit veterum grammaticorum contentio, dum per vocem clipeus significari volunt scutum, per clypeum vero, vel clupeum imaginem appictam scuto, consule Plinium lib. XXXV cap. 3.

(Ibid.) Cerdo. Cerdon Peta., Fux. Omnes autem codices, ut etiam Mar., enumerant hunc paragraphum 1055A ad an. 1 Nervae, nec immerito, ut ex annis 13 antecessoris Abilii constat, qui incipiunt a 4 Domitiani finiente, et desinunt in an. 1 vertentem Nervae. Eusebius tamen lib. III Historiae cap. 21 (juxta version. Musculi) quam scripsit post Chronicon, mutavit sententiam, dum vult Evaristum sedisse an. 13, et initium episcopatus Cerdonis opponi anno 1 Trajani, quod ad ejus imitationem facit Contractus.

(603.) Senatus decrevit, etc. Coeunt omnes libri, ut ad annum 1 Nervae haec notentur, ut O., Vi., Lo., Fux., Fa., Peta., Mar. et impressi, praeter Pi., ubi fuit omissa nota numeralis.

(Ibid.) Itaque multi. Atque ita multi L., Au., Pi.

(Ibid.) Secessisse, in qua urbe. Sic melius legitur quam olim, secessisse qua urbe, monitu codicum A., L., Au., V., P., Pi., Vi., Lo., Mar., Peta.

(Ibid.) Justus a Tiberiade, etc. Assignantur ista anno 16 Domitiani, in Pi., et anno 2 Nervae, in Vi., O., Mar. At demum anno 1 in Lo., Fux., Fa., 1055B Peta. et impressis.

(Ibid.) Nerva morbo, etc. Qui Nervam imperasse volunt annis duobus, anno 2 Nervae opponunt, ut Vi., O., Mar., qui unum tantum, ut Lo., Fux., Fa., Peta., Contract., anno 1. In Pi. cum notam praetermittat, an. 16 Domitiani dicenda sunt respondere.

(Ibid.) Trajanus Agrippinae, etc. Pi. annotat haec circa 1 Trajani; Vi., O., Mar., circa 2; reliqui, ut Peta., Fux., Lo., Fa., et cusi, circa 1 Nervae. Porro pro Agrippina, apud Agrippam legit Vincen. tom. IV.

(Ibid.) Mensibus 6. Mensibus 7, L., O., Vi., Pi. Clemens lib. I Stromat., Cassiodor., Albertus, Ado, et Contractus, et, quod praecipuum est, auctor, lib. IV Hist. c. 3, legunt mens. 6, dies 15.

(Ibid.) Inter deos. In deos L., A., Au., Lo., Lod., Mar., O., Vi., Pi., sicut etiam dicetur postea de Trajano. Sed utrumque dicitur et ab auctore, et ab aliis scriptoribus, ut Vincen. tom. IV. Item librorum decreto redactum est hoc senatus decretum ad. an. 1 1055C Trajani, ut Peta., Fux., Lo., Fa., Mar. et impressorum: ab his dissident O., Vi., Pi., qui an. 2 opposuere.

(Ibid.) Joannem Apostolum, etc. Ad quem annum Trajani venerit, non ita clare exemplaria, cum alia ad an. 2 Trajani, ut Fux., Fa., Contract. et editiones; alia ad an. 3, ut Peta., O., Vi., Lo., alia ad an. 4, ut Pi., L.; Albertus ad an. 1. Nil vetuit ab editis discedere; immo firmantur auctoritate Hieronymi lib. de Scriptor. Eccles., dum tradit Joannem defunctum Ephesi an. 68 a passione Christi, quem vides in hunc 2 ann. Trajani incidere.

(605.) Papias Hieropolitanus. Jeropolitanus Peta.; Hieropolitanus Vincen.; Jerosolymitanus O., Vi.; at Albertus, apud Hierusalem. Sed male, ut licet colligere ex aliis Eusebii locis, ut lib. II Hist. c. 15, seu, ut in exemplari Graeco c. 14: Συνεπιμαρτυρεῖ δ᾽ αὐτῷ καὶ ὁ Ἱεραπολίτης ἐπίσκοπος ὀνόματι Παπίασ l. III c. 35: Παπίας τῆς ἐν Ἱεροπόλει παροικίας καὶ αὐτὸς ἐπίσκοπος; ubi castigabis mendum interpretis, qui vertit Hierosolymitanae 1055D paraeciae episcopus. An autem scribendum Hieropolis, vel Hierapolis, pete ea, quae supra diximus.

(Ibid.) Evaristus, etc. Haec cum antea sita essent circa ann. 2 Trajani, sicuti habent Peta., O., Vi., Fux., Lo., Fa., Mar., vel circa 4, ut est apud Contract. et Albertum, in hunc locum a nobis sunt transposita, hoc est, in annum 3 Trajani, ducibus L., Pi., et Eusebio ipso l. III Hist. c. 28, ubi: Cum jam Trajanus imperator triennio imperasset, Clemens Evaristo ministerium tradidit: cui succenturiantur Hieronymus lib. de Scriptor. Eccles. et Nicephorus, l. II c. 18, et Liber Pontificalis Damaso adscriptus; quae demum unica hac ratione concluduntur, quia hoc pacto omnia belle inter se conveniunt, ubi novem anni, qui Clementi antecessori assignantur, suum spatium retinent, et in ann. 3 Trajani desinunt. Situs tamen antiquus potest defendi, si dicas haec 1056A et similia, quae pertinent ad initium sedis pontificum, collocari non in anno, quo sedere coeperunt, sed in anno superiore, sicut supra notavimus.

(Ibid.) Trajanus de Dacis et Scythis triumphat. Referunt hunc triumphum ad an. 7 Trajani Vi., Pi., O.; alii ad an. 4, ut Peta., Fux., Lo., Fa., Mar., Contract. et vulgares, quos tuentur Fasti Goltzii, Cassiodorus et antiqua inscriptio, quam profert Onuphrius in Comment. in Fastos, et post eum Gruterus in Inscriptionibus p. 246: Imp. Caesar. D. Nerva, F. Nerva Trajanus, Augustus, Germanicus, Pontifex maximus, trib. pot. IV, cos. IV, victo Decebalo: item Dacicus. Juvant etiam Xiphilinus, et Plinius in Panegyrico, ex quibus constat Trajanum sese Romam contulisse an. 2 sui imperii, quarto vero anno expeditionem suscepisse in Decebalum regem Dacorum.

(Ibid.) Trajanus victo rege Decebalo Daciam fecit provinciam. Ista, quasi diversis annis gesta sint, collocant libri. Nam Lo. ad ann. 4 Trajani reponit; 1056B Peta., Fux., Fa., Mar., ad ann. 5, quibus adjungendi sunt editi, et Cassiodorus. At Vi., O., Pi., ad an. 7. Cujus quidem rei meminit Eutropius, Suetonius, et Dio Nicaeus, quamvis annum non observent, nisi quod Dio videatur in sequentes annos rejicere.

(Ibid.) Rege Decebalo. Rectius videbatur Decibalo, juxta Peta., Fux., Fa., Pi., Vi., O., Lo., sicut etiam habent Sextus Ruffus, Aurelius Victor. lib. de Caesarib., Plin. l. X Epist., Eutropius l. VIII, et ejus metaphrastes Paeanius: immo hic cum duplici l. Tamen quia apud Xiphilinum scribitur Decebalus, et ita alii libri et antiquae inscriptiones, ut constat apud Gruterum p. 73 et 103, ideo nihil mutavimus. Nam permutatio e in i est frequens apud veteres.

(Ibid.) Sauromatas. Sarmatas Fux., Vi., O., Mar.; Sauramutas Fa. Haec nomina Sarmata et Sauromata saepe communia sunt, tam Europaeis, quam Asiaticis, et contra: immo, ut observat Plin., l. IV c. 12, 1056C illud tantum est discriminis, quod a Latinis Sarmata, a Graecis Sauromata appellentur. Nec dubito eosdem esse, quos superius appellavit Sarmatas, dum Tiberium Sarmatas imperio Romano adjecisse refert: numquid enim potuerunt postea rebellare Sarmatae; ut saepissime deinceps?

(Ibid.) Osroenos. Sic legendum esse, non ut antea Asroenos, ut in B., A., vel Asraenos. ut in Ba., docuerunt Pi., Lo., P., Fux. et tres mss. Fab., et ipse Euseb. l. II Hist. c. 1: πρὸς τὸν Ὀσροηνῶν βασιλέα; idem Cassiodorus, qui refert totam sententiam Eusebii: quibus valde consonant codices L., Vi., O., Va., ubi Osroanos; et A., Sa., ubi Osroenos; verumtamen in V. Astronos; in Peta. Ostroenos; apud Mar. Croenos; apud Cassiodorum Hosdroenos; apud Jornand. Lampridium, Eutropium, et Capitolinum Osdroenos, insita littera d; de qua vide doctum Casaubonum in Spartia, p. 59. Nec video cur Glareanus velit legendum Heniochos apud Eutropium. De Osroenis autem mentionem fecerunt Dio l. XL, 1056D Xiphilinus e Dione in Antonino, et Herodianus saepe, sed potissimum l. III et VI de Osroenis, Notitia imperii, et auctor notarum marginalium in B., H., So. Sichardus autem, aut quisquis alius sit, existimavit legendum Agarenos; sed quo judicio non video. Nam quod hoc refert ex Dione, puto eum hallucinatum, cum nil tale apud illum reperiatur, immo Adiabenos; contra Loaisa in Chron. Isidori censet legendum Adiabenos, quia Dio apud Xiphilinum ait Trajanum subegisse totam Adiabenem, regionem; sed cum auctoritas et consensus tot exemplarium id non patiatur, nil temere est immutandum.

(Ibid.) Occupavit, et tenuit, in mari Rubro classem instituit, ut per eam Indiae fines vastaret. Sic restituimus ex sex Vatic., Pi., P., O., Vi., Fa., L., Lo., A., Peta., Mar., et ex Martino Polono, Sexto Ruffo, Cassiodoro, et Eutropio l. VIII. Nam in his duobus eadem verba leguntur, et in primo sunt non multum 1057A diversa, pro, ut olim, occupavit, et tenuit in mari Rubro classem, etiam instituit, ut per eam Indiae fines vastarentur; vel, ut in V., occupavit et tenuit in mari Rubro classem etiam instituit. Dio in Trajano haec pluribus describit.

(605.) Romae aurea domus. Domui huic sedem assignant editi quidem ad ann. 6 Trajani; at Peta., Fux., Lo., Fa., et tres mss. Fab., ad ann. 7; Contract. ad an. 8; Vi., O., Pi., ad an. 9.

(Ibid.) Terraemotu quatuor urbes, etc. Hunc terraemotum vulgares cum an. 7 Trajani componunt; Peta., Fux., Lo., Fa., Contra., et tres mss. Fab., cum an. 6; Vi., O., Pi., cum an. 9. Nil certi ex aliis scriptoribus potest colligi, cum nullus horum meminerit.

(Ibid.) Mirrhina. Myrina Pi., Peta.; Mirena Lo., Fa.; Smirna Vi., O.; Eleamyrina Mar. Sed de hoc supra ad olymp. 199. Nec mireris quod eadem urbs dicatur bis concussa terraemotu intra centum fere annos. Nam hoc alias non semel contigisse legimus. 1057B Ne quid tamen absurdum suspiceris, observandum duas hujus nominis urbes reperiri, alteram in Asia, alteram in Europa circa Atticam regionem, sic dictam, teste Rhodigino, l. XII c. 19, a Myrthorum, quas Myrrhinas dicunt frequentia; et haec quidem, quae hic habetur, Asiae, quae alibi vero Europae est tribuenda.

(Ibid.) Pytana. Pitana Lo.; Pitama Vi., O.; Pythana Fux.; Pitana Mar.; Pitane Pi., Fa., Al., quibus annumerantur Ptolemaeus, Vitruv. l. II c. 3; Strabo, l. XIII, Πιτανὴν, licet interpres reddat Pitana; Ovid. l. VII Metamorph.:

Aeoliam Pitanen a laeva parte reliquit.

(Ibid.) Cyma. Cyme Pi., Fa., Al.; Cuna Mar.; Ecyma Lo.; de hoc supra. E illud mutuatitium est, sumptumque ex a praecedentis vocabuli, facta diphthongi divisione, ut saepius alias, in duas litteras, ita ut pro Pytanae Cyma factum fuerit Pitana Ecyma.

1057C (Ibid.) Opuntiorum. In Vi., O., Opontiorum; in Fux. Opymiorum; in Lo. Opyntiorum; in Peta. Opynthiorum; deest apud Mar. Communis scriptura est retinenda, cum aliae voces nulli populo possint accommodari cujus sit memoria apud veteres. Opuntii autem sunt populi qui inter tria genera Locrorum numerantur apud Stephanum, Ptolomaeum, Strabonem, l. IX, et alios. Alii occidui Ozelae, alii in duas partes dividuntur, quorum alii Opuntii, alii Epicnemidii.

(Ibid.) Oritorum. Prae se ferebat nescio quid concinnius Fa., in cum Oricorum; unde et in illius partes propendebam, quo Oricum urbs sit Epiri. Nihilominus tamen potior visa est vulgatorum lectio, quia Oriti, seu Oritani sunt populi Graeciae circa Opuntios apud Livium l. XXVIII, quos Polyb., l. XI, vocat Ὀρουντὰς. Adde quod alii libri, et Fre., ac Mar., eam tuentur, nisi quod in Peta. et Fux. legatur Oritorium; sed mendum seipsum satis prodit.

(607.) Alexandrinae ecclesiae, etc., nomine Primus. 1057D Hunc Primum ecclesiae Alexandrinae curam suscepisse libri omnes indicant ad an. 9 Trajani; Mar. ad an. 8; Contractus ad an. 13. Verum cogimur ab illis facere discessionem, et collocare ad an. 11, eo quod auctor ipse, l. IV Histor. cap. 1, scribat Cerdonem vita functum non duodecimo, sed circiter annum duodecimum Trajani, ἀμφὶ τὸ δωδέκατον τῆς Τραἳανοῦ βασιλείας ἔτος, etc., eique tunc subrogatum istum Primum. Porro in A., L., Pi., Fux., est ad latus horum interjectum, Tertia persecutio ab Hadriano.

(Ibid.) Trajano adversus Christianos persecutionem, etc. Computantur haec ad an. 10 Trajani, in omnibus libris, praeter Mar., ubi ad an. 9, et Albert., apud quem ad an. 11. Nec video cur illis non sit inhaerendum, cum firmentur his quae tradit auctor l. III Hist. c. 26, ex Hegesippo de hac persecutione Trajani, et martyrio hujus Simonis in illa, circa suae aetatis ann. 320, et ante an. 12 Trajani. Plin. junior 1058A l. X, epist. 97, quam scribit eodem anno quo suscepit administrationem Bithyniae, qui subsecutus est ejus consulatum, quem iniit an. 4 Trajani, dum loquitur de ipsa persecutione, eam indicat antiquiorem quam ferat calculus Eusebii.

(Ibid.) Simon. Symon O., Vi., Fux., Fa., Lo., sicuti apud Eusebium l. III Hist. c. 16, 26 et 29; Συμέων et Niceph. l. III c. 9, atque Menologium Graec.; Simeon Vincen. Verum cum hic sit ille, qui dicitur Matth. XIII et Marc. VI frater Domini, et ibidem vocetur Συμέων, Simon, nihil est quare mutemus orthographiam, maxime cum auctor, circa olymp. 210, testetur eumdem utroque nomine nuncupari et Simeon et Simon.

(Ibid.) Ignatius quoque, etc. Evocant haec ad ann. 10 Trajani Peta., Vi., O., Fa., Pi.; ad an. 11 Fux., Lo., Contract. et impressi.

(Ibid.) Eron. Heros L. et Albertus; in margine So. Aeron; in M. Orou; P., Mar., et Contract. Iheron; Vi., O., Hero; Lo., Fa. Heron; Peta., Fux., Nicephorus 1058B Constantinopol. Heron; Eusebius, l. III c. 36, et Nicephorus, l. III cap. 2, Heros.

(Ibid.) Plinius Secundus cum quamdam, etc. Hoc item O. Vi., P., ad an. 10 Trajani retinent; Peta., Fux., Lo., Fa., Mar., Contract. et excusi, ad an. 11, quem situm confirmat Eusebius, l. III Hist. c. 27, dum refert epistolam Plinii ipsius paulo ante an. 12 Trajani, quamvis ipsi adversetur ipsa epist. 97, l. X, dum scripta indicatur eodem anno, quo ipse Plinius suscepit administrandam provinciam Bithyniae, qui accidit an. 5 Trajani, seu anno insequente consulatum ipsius Plinii, ut significat ejus epist. 28 l. X.

(Ibid.) In magistratu suo. Deest suo in L., A., Pi.

(Ibid.) Christo ut Deo. Sic, pro Christo Deo, ex Pi., L., A., P., V., Peta., Mar., et trib. mss. Fab. Nam et apud ipsum Plin., l. X epist. 97, ex quo loco ista sunt deprompta, et apud Tertullianum, quem citat Eusebius hoc loco, ista legimus: carmenque Christo quasi Deo, dicere Christianos secum invicem. 1058C Eusebius, l. III Hist. c. 33, καὶ τὸν Χριστὸν Θεοῦ δίκην ὑμνεῖν, et Nicephorus, l. III cap. 17, dum referunt eadem ex ipso Tertulliano, habent θεοῦδίκην, quod Musculus et Langius transtulerunt, tanquam Deum, seu, ut Deo, sive in morem Dei, ita ut mirer Pamelium legisse, et Deo, cum illa non ignoraret.

(Ibid.) Ad confoederandam disciplinam. Vera lectio monitu codicum L., O., Vi., Lo., Lod., A., Pi., M., Sa., et trium mss. Fab., V., P., Al.; non, ut impres., ad conferendam disciplinam; vel apud Mar., ad considerandam disciplinam: et confirmatur verbis tum Plin., qui dicto l. X, epist. 97, addit, seque sacramento non in scelus aliquod obstringere, sed ne furta, etc., tum ipsius Tertulliani Apol. c. 2, juxta correctionem Pamelii, ex mss. codicibus, tam Tertulliani, quam etiam Chronici Eusebii.

(Ibid.) Hoc genus inquirendum non esse. Accommodatius ex Lo., Fa., Mar., quam olim, Hoc genus inquirendos non esse; sic enim habetur apud eumdem Tertullianum, ex quo haec depromit auctor, ut testatur 1058D et hic et in Historia. Non tamen inficior veterem lectionem posse tolerari. Idem quoque apud Eusebium, l. III Hist. c. 33, ex versione Christophor. habetur.

(Ibid.) Alexander, etc. Connumerantur cum iis quae ad an. 11 Trajani spectant in vulgatis, Peta., Fux., Lo., Fa.: cum iis vero quae ad an. 12, apud Contract.; at cum iis quae ad an. 13 in Vi., O., Pi. Sed rectius Contract. Nam Eusebius, l. IV c. 1, et Nicephor., l. III c. 25, aiunt hunc Alexandrum episcopatum suscepisse illo an. 12 Trajani; unde suspicor, quod semel dictum sit, vulgatos et nonnullos mss. dum haec constituunt ad an. 11, non tam habere rationem illius anni quam subsequentis: ita ut hic paragraphus et alii, in quibus fit mentio initii pontificum, tam Romanorum quam aliorum, non semper pertineant ad eum annum quo collocantur, sed ad insequentem, sicut observatur in imperatoribus; 1059A v. gr., istud, Rom. II Trajanus regnavit, etc., est situm ad an. 1 Nervae; sed si quis diceret illum an. 1 Nervae computari pro an. 1 Trajani, statim argueretur ex ipsa serie annorum imperii Trajani.

(607.) Plinius Secundus Novocomensis, etc. Parum refert quo anno haec assignentur, utrum anno 14 Trajani, ut in Vi., Pi., O.; vel an. 11, ut in Mar. et Contract.; vel an. 12, ut in Peta., Fux., Lo., Fa. et impressis: agitur enim de tempore et non de anno.

(Ibid.) Periit, dum invisit Vesuvium. Desiderantur in A., M., P., Fa., Peta., Fux., quinque Vatic. et trib. mss. Fab., Cassiodoro, Beda, Fre. et Mar., qui caetera ad verbum referunt. Nec dubium quia sit densissimus error vel librarii, cum forsan olim legeretur, nepos illius qui periit, dum inv. Vesu., vel alicujus scioli, qui confundens nepotem cum avunculo (sicut etiam facit Vincen. tom. IV) retulit ad hunc C. Plinium secundum juniorem et Novocomensem id quod est proprium Plinii secundi senioris et Veronensis, qui scripsit 23 libros naturalis Historiae, 1059B quique obiit an. 1 Titi in monte Vesuvio, sicut hic ipse junior (qui est alterius nepos ex sorore, et qui vixit usque ad tempora Antonini Pii) de quo hic fit mentio, testatur ut oculatus testis, l. 6 epist. 16, dum scribit avunculum cum incendii Vesuvii causas propius investigaret, crassiore caligine spiritu obstructo clausoque stomacho, statim concidisse. Unde haec penitus exploderam; sed nescio quo fato in eumdem veteris errorem editionis haec nostra recens impegerit, reclamante me.

(Ibid.) Vesuvium. Vesonium V., Lo.; Desvium vocat Vincen., sed de hoc supra.

(Ibid.) Tres Galatiae civitates, etc. Terraemotum imitantur librorum agitationes. Fa. et impressi indicant hoc evenisse an. 12 Trajani; Peta., Fux., Lo., an. 13; Vi., Pi., O., an. 14. Nullus veterum horum meminit.

(609.) Pantheon Romae, etc. Composuere haec ad an. 13 Trajani Peta., Fux., Lo., Fa. et vulgati; ad 1059C an. 15 Pi., Vi., O.; ad an. 12 Mar. Ex aliis scriptoribus lis non potest dirimi, cum horum sit altum silentium apud omnes.

(Ibid.) Post Justum Ecclesiae, etc. Coegit in sinum illum, qui an. 13 Trajani opponitur, codex Lo.; at in eum qui an. 14 Peta., Fux., Fa., adjunctis sibi excusis: et in eum demum qui an. 15 Vi., Pi., O.

(Ibid.) Trajanus Armeniam, etc. Lo., Fa., et editiones, an. 15, seu 1 olymp. 223, opposuere ista: sed dissentiunt Peta., V., O., Fux., Pi. et Contractus, qui an. 16. Cassiodorus refert ad eumdem, coss. Nigro et Aproniano, licet Onuphrius hos conferat in an. 1 olymp. 224. De his provinciis subactis vide Xiphilinum, Rufum, Eutrop., Orosium.

(Ibid.) Terraemotus Antiochiam, etc. In L., A., V., P., Vi., O., Vincen. terraemotus in Antiochia. Verum prior lectio reperitur apud Orosium, l. VII c. 12, Contractum et alios codices mss. Ad extremum omnes libri haec ad 16 annum Trajani docent reponenda; 1059D Vincent. et Contract. ad an. 17, sed varii sunt in olymp. Nam Pi., O., Vi., ad an. 4 olymp. 222; Peta., Lo., Fux., ad an. 1 olymp. 223; Fa. et vulgares ad an. 2 olymp. 223. Suetonius et Xiphilinus testantur consulem Pedonem obrutum illo terraemotu; cujus consulatum licet Fasti Onuphriani copulent cum an. 18 Trajani, et 3 olymp. 223, ac Urb. 867, nihilominus non ita certa est, et constans olymp. collatio in Fastis cum annis imperatorum, ut ad mutationem faciendam adducamur: praesertim cum unius tantum anni olympiaci sit discrimen; et Cassiodorus constituat consulatum ipsius Pedonis an. 14 Trajani; atque ille annus Urb. 867 concurrat cum dicto an. 2 olymp. 223, si numeremus, juxta Varronem, ab an. 3 olymp. 6.

(Ibid.) Judaei qui in Libya, etc. Notantur haec ad an. 16 Trajani in Vi., O., Pi.; ad an. 17 in Peta., Fux., Lo., Fa., Vincen. et impressis. Euseb. l. IV Hist. c. 1, et Nicephorus, l. III c. 22, docent haec 1060A contigisse an. 18 Trajani, quos Contractus imitatur.

(Ibid.) Apud Cyrenem. Magis placuit haec lectio monitu codicum Al., Vi., Pi., O., Lo., cui accedit apud Sirenem Peta., Cyrenem Mar. et Vinc., quam illa vulgata, apud Syrenem per S. Nostra confirmatur ex Xiphilino, Orosio, l. VII c. 12, Nicephor., l. III c. 22, Cedreno, Zonara, et ipso auctore l. IV Hist. c. 2.

(Ibid.) Judaeis Mesopotamiae rebellantibus, etc. Mesopotamiam revelantibus Fa. Ad haec vix dici possit, quis situs hic debeatur, isne qui 17 anno Trajani notatur in Vi., O., Pi., an. 15; qui an. 18, ut in Peta., Fux., Fa. et excusis; an ille qui an. 19, ut in Vi., O. Ipse auctor tollit dissidium, dum, l. IV Hist. c. 2, tradit hoc ipsum contigisse an. 19 Trajani, et ipsum testatur Niceph. l. III c. 22.

(Ibid.) Lysiae Quieto. Foedatam orthographiam docet vir doctissimus Casaubonus in Spartianum pag. 27, et legendum Lusio pro Lysiae: imprimis quod ita nominetur a Spartiano et Ammiano l. XXIX, 1060B dum loquuntur de Lusio strenuissimo inter Trajani duces; praeterea quod Georgius Monachus auctor Graecus, qui exstat in Bibliotheca regia, et codex clarissimi Petavii eamdem scripturam adhibeant; et licet Eusebius, l. IV Hist. c. 2, dum idem commemorat, habeat Λουκίῳ Κοίντῳ προσέταξεν (quae non satis bene vertit Christophorsonus, Q. Lucio in mandatis dedit, neque Musculus, Lucio Quincio praecepit; at apud Nicephorum, l. III c. 22, Lucio Quinto); et licet etiam Xiphilinus, dum hoc ipsum recitat, habeat pariter Λούκιος, et idem apud librum ms. Mauritii imperatoris (ipso Casaubono teste) lib. IX de Circuitionibus nocturnis, tamen idem reponendum ubique monet Λούσιος, et praeterea apud Eusebium Κυέτῳ (ut est apud Georgium illum) vice Κοΐντῳ. Caeterum, ut commendamus mirifice ejus summum judicium, ita eum agnoscimus deceptum ab eo qui ei fidem fecerat ita haberi in codice Petavii. Nam is idem est codex quem beneficio ejusdem viri doctissimi et integerrimi penes nos habemus, quemque 1060C significamus hac nota Peta., et apud quem certo comperies Lysiae Quieto, sicuti etiam habent ipsi sequaces Eusebii, Marianus, Vincentius, Antoninus, Nicephorus, et alii ac omnes libri, praeter unicum Al., in quo Lusio, cujus fidem faciunt variae lectiones doctissimi And. Schotti; propterea nil in auctore mutavimus. Adde quod Act. XXIII, et alibi saepe, lego nomen Lysiae Graecum origine cum Claudio Romano.

(Ibid.) Salaminam urbem. Eversionem hanc observant contigisse libri, sed varie; cum Vi., O., Pi., circa 18 an. Trajani reposuerint; Mar. circa 17; Peta., Fux., Lo., Fa. et vulgares, circa 19.

(Ibid.) Trajanus morbo, etc. Quia haec est ultima vitae periodus Trajani, eosdem habet fines imperium, quos vita: hinc ergo quia 19 annus est ultimus, ideo ad eum conveniunt omnes ut mortem Trajani reponant, ut Peta., Vi., O., Fux., Pi., Lo., Fa., Mar., Contract.

1060D (Ibid.) In Selinunte. Receptius quam quod habent cum aliquot mss. vulgati in Selenunti; vel quod Vi., O., in Seleunti; vel quod Pi. in Selenunte. Sequor L. Zonaram tom. II ac Xiphilinum, quibus proxime Lo. accedit, ubi Salinunte. Meminerunt Selinuntis, Ciliciae civitatis, quae alio nomine dicta est Trajanopolis, Ptolemaeus, Xiphilinus in Trajano, et alii. Hinc forsan dictus Apollo Selinuntius. Apud Strabonem lib. 10: ἐς Σελινοῦντα τῆς Κιλικίας ἐλθὼν ἢν δὴ καὶ Τραιανούπολιν καλοῦμεν ἐξαίφνης ἀπέψυξε. Hinc recensebis locum Mariani, qui habet apud Seleuciam Bisauriae, mutatione facta pro Selinunte, et Bisauriae, pro Isauriae.

(611.) Collata. In L., Pi., P., Lo., conlata; in Vi., O., Vinc., collecta; in Mar. collocata; apud Cassiodor., conlocata. Eutrop., lib. VIII, retinet vulgatam, ubi eadem sententia iisdem verbis reperitur.

(Ibid.) Solusque omnium intra urbem. Solusque omnium imperatorum intra urbem Vi., O., Vincen. 1061A Nec enim dubium est quin solos imperatores excludat. Nam licet constet ex Cicer. pro Roscio, Servio in Virgil., et aliis, singulos in suis praediis sepeliri solitos, postquam cautum fuit, teste eodem Cicerone, lib. II de Legibus, lege Pontificia, ut etiam lege 12 tabul., in Urbe ne sepelito, neve urito (unde portas Urbis non fuisse sacras, quod per illas cadavera exportarentur, auctor est Plutarchus problemat. 26, quo etiam spectat illud Ovid. lib. VIII Metamorph.:

Neque enim capiebant funera portae,
et illud Ciceronis in V Tuscul.: Est ad portas Agragianas magna frequentia sepulcrorum; quibus accedunt l. Mortuorum ff. de Relig. et sumpt. funer., l. Praetor § D. Hadrianus, ff. de Sepulcr. violat., quae quidem jura Leo imperator Novell. constitut. 53 funditus abrogavit); tamen certum est, quod ante illas leges quisque in aedibus suis sepeliebatur, teste Isidoro lib. XV Orig. cap. 8. Testatur etiam Cicero lib. II de Legib., illis legibus exemptos fuisse nonnumquam 1061B claros viros, quibus eorumque posteris jus datum est sepulcri intra Urbem, ut de Publicola videre licet apud Dionys. Halicarn. lib. V, et de Vestalibus apud Servium in lib. II Aeneid. Porro non sunt audiendi qui damnant auctorem quasi sibi contrarium, cum paulo ante dixerit Augustum fuisse sepultum Romae in campo Martio, quod etiam confirmat Suetonius cap. 111, et aliunde certum sit ex Plutarcho in Vita Pompeii, Dione lib. XXXIX, Juliam uxorem Pompeii et filiam Caesaris sepultam fuisse in eodem campo Martio, sicut etiam Sylla, teste Appiano, lib. I, et aliis; ipse quoque Julius Caesar, ut aiunt Suetonius cap. 84, Dio lib. XLVII, Lactantius lib. I Institut. cap. 15. Nam quod campus Martius fuerit illo saeculo extra Urbem, satis constat ex Strabone lib. V, ubi facit ejus descriptionem, et ex eo quod, teste Cicerone et aliis, comitia saepe fierent in campo Martio, comitia autem in Urbe habere non liceret. An vero esset locus communis extra Urbem ad sepulturam 1061C omnium destinatus, ut sunt nostra coemeteria, non ita est certum. Hoc tamen discimus ex auctoritate Festi, Varronis, Horatii, et Acronis, fuisse Romae extra portam Exquilinam locum publicum, in quem corpora vilium et damnatorum hominum projiciebantur, quem Puticulos vocabant, vel quod in morem puteorum excavatus esset, sicut solitum fuisse apud veteres notat Festus, vel quod inibi cadavera computrescerent. Fuisse etiam alia loca in suburbiis publice inopum funeribus destinata, quae culinae dicebantur, testatur Aggenus Urbicus in commentario in Julium Frontinum. Frequentius etiam in Flaminia, aut Latina via et anfractibus ipsarum viarum, fuisse gentilitia sepulcra Romanorum, docent Strabo lib. V, Martial. lib. VI, epigra. 28. et lib. XI, epigra. 14, Juven. satir. 1 et 5, Suet. in Domitiano.

(611.) Intra urbem sepultus est. Expunxi et in foro, quae corrupte his inserta erant, cum antea legeretur, intra Urbem et in foro sepultus est, ut honorem debitum deferrem membranis illis Peta., L., M., A., 1061D P., Lod., Vi. O., Pi., Eutropio, Vincen. Antonin., quamvis in Lo. et V. desit tantum conjunctio et. Quis enim non videat ex superiori linea huc illa tria vocabula irrepsisse vitio exscriptoris?

(Ibid.) Hadrianus. Hanc rationem scribendi iniere priores editiones Ven. et Lut., immo et chirographi Fux., Peta., Pi., Lo. et tres mss. Fab., quae magis probatur, quam ea quae habetur in Basiliensibus, aut Sonniana, quae non secus ac Vi., O., Fa., Mar., Contract., Albertus, Beda, Anton. et Vincen. aspirationem negligunt. Non inficiabor Aurelium Victorem et alios plerosque bonos auctores Latinos, praecipue vero Graecos, ut Zonaram, Cedrenum, Clementem, Socratem, Eusebium ipsum rejicere quoque aspirationis notam: unde in re minus alioquin gravi mutatio numquam a me suscepta fuisset, nisi ad priores illas editiones accederet auctoritas Ammiani, Cassiodori, Sexti Rufi, Fastorum, Hieronymi ubique, 1062A Orosii, Adonis, et inter Graecos etiam Nicephori, et, quod non levioris ponderis, judicium eruditissimi Casauboni ex fide lapidum et nummorum, ut videre licet apud Gruterum.

(Ibid.) Hadrianus Italicae in Hispania natus. Quod vox natus desideretur in A., nescio quam belle, cum alioquin desit sensus integritas, et cum fuisse genere Hispanum, et in Hispania natum referant Dio, Spartianus, et alii: unde non levis macula irrepsit apud Mar. qui natione Italum vocat. Porro haec sibi annus primus Hadriani vendicat in omnibus libris: Cassiodorus designat haec sub coss. Vero et Augure, quos Onuphrius in Fastis copulat cum anno 1 olymp. 225.

(Ibid.) Adrianus Alexandriam a Romanis subversam publicis instauravit expensis. Vir eruditissimus conjicit hoc loco legendum a Judaeis, pro a Romanis, quia nil hujusmodi reperitur apud alium auctorem: sed cum reclament omnes libri tam scripti quam editi, ut Lo., O., Fa., Fux., Vi., Pi., Peta., Vincen. 1062B et Mar., quis hanc inversionem suscipiat? Ac ne instaurata frustra instauremus, omnes libri uno concursu anno 1 Hadriani haec credidere, sicut etiam faciunt Cassiodorus et Contractus, qui eadem plane habent.

(Ibid.) Hadrianus Trajani, etc., revocavit exercitus. Revocavit exercitum Lo. et Fa. Vulgata lectio est Vincen., et Eutropii lib. VIII, ubi addit: ac finem imperii esse voluit Euphratem; quibus accedit Spartianus: omnia trans Euphratem ac Tigrim reliquit exemplo (ut dicebat) Catonis, qui Macedonas liberos pronuntiavit, quia teneri non poterant; quibus etiam astipulatur August. lib. IV de Civit. cap. 29, additque Hadrianum illas provincias concessisse imperio Persarum, sed non multo post fuisse receptas. Nam etiam, teste Eutropio et aliis, Assyria est recuperata per Antoninum Pium, Mesopotamia per Galienum, Armenia per Diocletianum. Caeterum, ne quid sibi invicem invideant codices, reliquere omnes circa an. 1 1062C Hadriani.

(Ibid.) Contra Romanos rebellantes. Contra Romanos bellantes Peta., Pi., L. Compositos hos motus Judaeorum nescio utrum probaveris ad an. 1 Hadriani, ut demonstrant Peta. et Fux.; an vero ad annum 2, ut Vi., O., Lo., Fa., Pi., Mar., Contract. et impressi.

(Ibid.) Senatus Trajanum in deos refert. Unus est omnium codicum consensus annumeranda haec esse anno 2 Hadriani: hos sequitur Contract.

(Ibid.) Hadrianus eruditissimus, etc. Ad annum 2 Hadriani contulerunt haec omnes Peta., Vi., O., Fux., Lo., Fa., Pi. et excusi.

(Ibid.) In puerorum amore. In puerorum amores. L. A. M. Pi. V. Va. Vincen. tom. I; in puerorum amorem Vi., O., Vincen., tom. IV; ibidem tamen, lib. X cap. 90, idem nobiscum habet. Nam video hos tres passim valde sibi conformes.

(Ibid.) Hadrianus reliqua, etc. Complectuntur haec codices una cum superioribus, et cum iis quae ad 1062D an. 2 Hadriani, seu 2 olymp. 224 videntur referenda: sic Pi., Vi., O., Fux., Lo., Peta., Fa. et vulgati, quibus consentit Cassiod., et Xiphilinus e Dione id factum tradit, ut primum Hadrianus Romam venit; at vero Mar. ad an. 4.

(Ibid.) Hadrianus reliqua tributorum urbibus relaxavit. Accommodatius quam olim, urbis relaxavit, suadentibus L. et tribus mss. Fab., A., Pi., O., Vi., M., Peta., 3 Vatic., P., Fux., Mar., Vincen. et Cassiodoro, confirmante Spartiano ad colligendam gratiam nihil praetermittente: Infinitam, inquit, pecuniam, quae fisco debebatur, privatis debitoribus in Urbe et Italia, in provinciis etiam, ex reliquis ingentes summas remisit, syngraphis in foro D. Trajani, quo magis securitas omnibus roboretur, incensis; similiter Cedreno: Οὗτος Ἀδριανὸς χρέων ὀφειλὰς τῶν ὑπ᾽ αὐτῶν πόλεων καὶ πολιτῶν τῷ δημοσίῳ λόγῳ ἀνηκούσας ἀπέκοψε καύσας τὰς χάρτας, Idem Hadrianus cum audivisset 1063A rationes, quantum et urbes et cives aerario deberent, omnia ista debita jussis cremari chartis condonavit; Dio apud Xiphilinum: Quidquid fisco aerarioque debebatur remisit definito tempore annorum sedecim, ex quo id beneficium collatum esse voluit, urbes subditas blande tractavit, populum vero Romanum aspere magis.

(613.) Roma Eccles., etc., Sixtus. Desiderantur in L. et Pi.; in aliis vox Sixtus varie exhibetur. Editiones enim omnes habent Syxtus; Fux. Sextus; Vi. O. Xistus; Fa., Peta. et Beda Xystus; cui patrocinatur auctor lib. IV Hist. cap. 4, Ξυστός; sic etiam Hieronym. in Ezech. cap. XVIII, et lib. de Scriptor. ecclesiast. Tamen quia idem lib. adversus Pelagianos ad Ctesiphontem scribit Sixtus, eamque videtur assignare differentiam inter hunc pontificem et philosophum, de quo paulo ante circa olymp. 194, ut hic Xistus, pontifex Sixtus pingatur (sic enim is agens de Rufino: Librum, inquit, Xisti Pythagorei hominis absque Christo et ethnici immutato nomine 1063B Sixti martyris et Romanae Ecclesiae episcopi praenotavit; Epiphanius quoque haeres. 26, Augustinus epist. 16, et Albertus scribunt Sixtus); hos in tanta varietate maluimus imitari cum omnibus editionibus tam apud Eusebium duobus locis quam apud Prosperum, ut cum M., quatuor Vatic. et Mar., tum quia ratio haec pingendi est receptior, tum quia video eam magis probari omnium eruditorum coryphaeo Baronio. Onuphrius tamen et alii docti habent modo Syxtus, modo Xystus. Hic autem paragraphus deest in Pi.; et licet editi habeant ad an. 2 Hadriani, tamen L., Lo., Fux., O., Peta., Albertus, M., A., V. et 3 mss. Fab. collocant ad an. 3: quod confirmant Nicephor. lib. III cap. 25, et Euseb. lib. IV Hist. cap. 4, dum scribunt Sixtum successisse Alexandro an. 3 Hadriani. Propterea non dubitavimus istos vulgatis praeferre.

(Ibid.) Cheronaeus. Cyreneus Pi., L., Vi., O.; Ceroneus Lo.; Cheroneus Peta., Fux., Fa.; interpres Plutarchi Chaeronensis, ut apud Spartianum; at Graece 1063C Χαιρεόνως: quae orthographia magis probatur Suidae, Straboni et aliis, quam nostra vetus Cheronaeus cum diphthongo in ultima.

(Ibid.) Sextus et Agathobolus. Sextus Agathobolus Pi., L., praetermissa copula, sicut etiam in Vi., O., in quibus Syxtus Agatobolus. Sed rectius vulgati, cum Sextus sit alter ab Agathobolo, scilicet nepos Plutarchi, et praeceptor Antonini Veri, ut tradit Capitolinus: nec idem est cum eo cujus meminit Eusebius lib. V Hist. cap. 7, et qui erat Christianus, et florebat tempore Severi.

(Ibid.) Oenomanus. Hinomaus L.; Hynomaus Pi.

(Ibid.) Alexandrina Ecclesia, etc. Hic Justus juste disponitur ad an. 3 Hadriani, consentientibus omnibus libris, et hoc idem testante auctore lib. IV Hist. cap. 4, et Niceph. lib. III cap. 25.

(Ibid.) Bellum contra Sauromatas, etc. Commotum hoc fuisse bellum notant circa annum 3 Hadriani, O., Vi., Lo., Fa., Pi. et cusi; et circa 4, Peta., Fux., Mar., Contract.

1063D (Ibid.) Terraemotu facto Nicomedia, etc. Rei credo celebritas celebriorem et certiorem annum reddit; nam omnes an. 4 Hadriani haec tribuunt Pi., Vi., O., Lo., Fux., Fa., Peta., Mar., Contract. et vulgati, qui firmantur suffragio Cassiodori.

(Ibid.) Nicenae urbis plurima eversa sunt. Nicenae urbes plurimae eversae sunt in L., Mar., sed mendose.

(Ibid.) Euphrates Stoicus philos. moritur. Pro moritur, in Fux. cognoscebatur. Extremum hunc annum varie designant libri; alii enim dicunt incurrisse in annum 4 Hadriani, ut O., Vi., Fa., Pi. et impressi; alii in annum 5, ut Peta., Fux., Lo., Mar.; Xiphilinus ejus mortis meminit circa hos annos.

(Ibid.) Hadrianas in Libyam, etc. Ubi consulo libros, quo certi aliquid scisciter de situ restituendo, alii monent incidere in annum 4 Hadriani, ut Vi., O., Pi.; alii in an. 5, ut Lo., Fa., Mar., Contract. et impressi; alii in an. 6, ut Peta., Fux.

1064A (Ibid.) Hadrianus Atheniensibus, etc. Hoc, inquiunt Vi., Pi., O., an. 5 Hadriani, seu 2 olymp. 225, factum est, quibus adjungendi vulgares; at Peta., Fux., Lo., Fa., Mar., Contract. an. 6, ut etiam Cassiodorus, dum tribuit sexto consulatui ab imperio Hadriani, et dum sub Vero et Ambiguo, quos Fasti Onuphriani describunt circa an. 2 olymp. 226. Vide Xiphilinum, Spartianum, et Nicephor. lib. III cap. 24.

(615.) Cephisus fluvius, etc. Pi. opponit an. 5 Hadriani; O., Vi., an. 6; Peta., Fux., Lo., Fa. et impressi, an. 7, sicut etiam Cassiodorus.

(Ibid.) Ponte conjungens. Ita corrigendum fuit juxta O., Vi., Pi., M., P., Al., L., Peta., A. et tres mss. Fab., cujus loco exstabat olim intolerabilis error, sponte conjungens; et utrumque deest in Fa. Ad nostram lectionem vergit Cassiodor. in Chronic.: Juxta inquit, Eleusinam civitatem in Cephiso fluvio Hadrianus pontem construit coss. Gallicano et Tatiano.

(Ibid.) Hyemem exegit. Accommodatius ad uniuscujusque captum, quam, ut olim, hyemen exigit, ex 1064B Lo., Peta., O., Vi., Fux., Fa., Pi.

(Ibid.) Hierosolymis X, post, etc. Vendicat haec sibi annus 7 Hadriani, in omnibus libris meis tam membranaceis quam excusis, quin et apud Contract., apud Mar. tamen an. 8.

(Ibid.) Joses. Jeses A.; Loses V; Joerser. P.; Jesses Contract.; Josis apud Epiphan. haeresi 66; Ἰωσὴφ Euseb. lib. IV Histor. cap. 5, Niceph. lib. III cap. 25, et Zonaras ex Eusebio. Vocabulum hoc variam obtinuit terminationem non solum in Historia Ecclesiastica, sed etiam in divinis litteris. Nam Act. IV, ubi vulgata Joseph autem, Graece est Ἰωσὴς δὲ ὁ ἐπικληθεὶς Βαρνάβας; et Matth. XXVII: καὶ Ἰωσὴ μήτηρ. In quibusdam Latinis exemplaribus Joses legitur. Quin etiam apud Hieronymum interpretatio etiam nominis diversa. Nam Joses redditur parcens vel elevatus; Joseph autem augmentum vel profectus. Hieronym. adversus Helvidium, appellat matrem Jacobi et Josetis Mariam.

1064C (Ibid.) Hadrianus sacris Eleusina initiatus, etc. Haec assignantur an. 7 Hadriani, et 3 olymp. 225, in Vi., O.; an. 8, et 1 olymp. 226, in Fa., Fux., et impressis; at an. 9, et 1 olymp. 226, in Peta., Pi., Lo. et 3 mss. Fab. Hos autem maluimus imitari, quia sublato anno Galbae, etc., de quo supra an. 1 olymp. 226, incidit in annum 9 Hadriani; et quia propius acceditur ad judicium ocelli litteratorum Josephi Scaligeri, qui, lib. V de Emendatione temp. pag. 450, existimat errore librarii haec collocata ad an. illum 1 olymp. 226, et transferenda in annum 2.

(Ibid.) Dona largitus. Licet antiqua lectio bona largitus possit defendi, tamen nostra videtur germanior, juxta L., M., P., V., O., Vi., Lo., Pi., Peta., Fux. Utrique convenit Xiphilinus, dum scribit Hadrianum dedisse Atheniensibus magnam pecuniam et frumentum annuum, omnemque Cephaleniam; et Spartianus: Multa in Athenienses contulit et Athenarum partem, quam construxit, Adrianopolim appellavit. Ratio sumitur ex eo quod Athenienses computabant 1064D magno beneficio, quando viris de se bene meritis deferebant jus participandi sacris Eleusinis, sicut legimus apud Spartianum de Hercule et Philippo, apud Soranum de Hippocrate, apud Ciceronem de Pomponio Attico, apud Suetonium de Augusto, apud Capitolium de Marco Antonino.

(Ibid.) Quadratus discipulus, etc. Evocantur in Pi. ad annum 8 Hadriani; in reliquis cum an. 9 potius componuntur, ut in Peta., O., Vi., Fux., Lo., Fa., Mar., Contract. et impressis.

(Ibid.) Ad imperatorem mittit, iniquum. Pro mittit habetur misit in L., M., A., V., P., Lo., Lod., Pi., O., Vi., Peta., Fa., Mar. et Euseb. lib. IV Hist. cap. 8; et ex iisdem pro iniquissimum, ut olim, substituimus iniquum.

(Ibid.) Imperator Hadrianus, etc., pater patriae appel. et uxor ejus Augusta. Commendanda volunt anno 11 Hadriani Fa., Lo., Mar. et impressi; anno vero 1065A 12 Peta., Vi., O., Fux., Pi., quos imitatur Cassiodorus. Vide Spartianum de hoc titulo.

(617.) Telesphorus. Sic ex omnibus mss. Alberto et So., pro Teleophorus, ut in Ven., Lut., H., B., P.; vel Thelesphorus, ut in Vincen., Mar. Porro hunc Ecclesiae regendae curam suscepisse volunt, alii an. 12 Hadriani, ut Peta., Fux., Lo., Fa., Mar., Albertus et impressi; anno vero 13 O., Vi., Pi. Eusebius, lib. IV cap. 5, Nicephor., lib. III cap. 25, confirmant vulgatum situm, dum tradunt Telesphorum successisse Sixto an. 12 Hadriani.

(Ibid.) Antiochiae constituitur IV episcopus Cornelius. Quo anno Cornelius Antiochenae Ecclesiae praefectus fuerit, varia libri. Nam Peta., Lo., Fux., Fa., Mar. et cusi, an. 12 Hadriani; Pi. et Contr. an. 13; Vi., O., an. 14. Sed nihil obstat cur sedem editorum tueamur; immo videtur firmari auctoritate Nicephori Constantinopolitani, dum tribuit Eroni praedecessori annos 20; totidem enim interjiciuntur inter 11 Trajani, quo sedit Eron, usque in 12 Hadriani, quo 1065B obiit.

(Ibid.) Nicopolis et Caesarea, etc. Harum urbium casum connumerant Peta., Fux., Lo., Fa. et excusi, an. 12 Hadriani; O., Vi., Pi. anno 14. Contractus an. 13.

(Ibid.) Antinous puer, etc. Mortem Antinoi incurrisse volunt in annum 13 Hadriani Peta., Fux., Lo., Fa. et vulgati; reliqui in annum 14, ut Vi., O., Pi.; et licet Spartianus, et Xiphilinus, seu Dio hujus rei meminerint, minus tamen certa anni circumstantia ex illis colligitur.

(Ibid.) Puer egregius. Non omnino improbabam id, quod habent Vi., O., Pi., Lo., Fa., Mar., Fux., Vincen., puer regius, id est, Cinaedus, seu Amasius regis (imperatores enim Romani ab Eusebio et Hieronymo saepius reges appellantur), praesertim quod cum puer egregius eamdem habeant significationem ac sequentia eximiae pulchritudinis; solita nihilominus religio immota esse voluit vulgata, cum propter reliquorum 1065C codicum auctoritatem, quae numero longe superant, tum quia cum non tantum corporis, sed et animi pulchritudinem suspiciamus, egregius dicitur non solum, qui corporis forma elegans, sed qui ingenii, animique dotibus praestat. His adjunge quod vix uspiam reperies, ut epithetum hoc regius charum regi significet. Ascanius quidem vocatur Virgilio lib. VI Aeneid. regius puer, sed quia destinatus successor regni patris Aeneae.

(Ibid.) Diligenter sepeliens. Vehementer deperiens, Peta., Fux. et tres mss. Fab., Lo., A., M., V., P., Al., Fa.: de quo plura apud Pausan. lib. VIII, Dionem, Spartia., Tertul. lib. de Corona, Epiphan. in Epito. fidei cathol., et Justin. oratio. ad Antonin. Idem habet quod nos Vincen. tom. I et IV, et alii cod. Fortasse legendum vehementer deflens, ex Spartiano.

(Ibid.) Alexandrinae Ecclesiae VI episcopus praef. Eumenes, etc. Antea legebatur in editis, VII episcopus, pro VI episcopus; nos ope exemplarium A., 1065D L., M., V., P., Va., Peta., Lo., Fux., Vat., Al., Vi., O., Mar., Contract., locum correximus, et ratio praecedentium et subsequentium episcoporum Alexa. idem docet: non propterea tamen suspecta esse debent mendi, si quis dicat Eumenem esse septimum episcopum Alexandrinum: revera enim septimus est instituta enumeratione a Marco: siquidem mens auctoris est in enumerandis episcopis tam hujus sedis, quam caeterarum non ab apostolis, sed ab iis, qui immediate apostolis successerunt, progredi, ut saepius docet in Hist. Porro haec commiscere cum anno 14 Hadriani, Peta., Fux., Lo., Fa., una cum vulgaribus; alii cum anno 15, ut Vi., Pi., O. Verum priores satis confirmantur, facta supputatione undecim annorum Justi antecessoris: praeterea auctoritate Nicephori lib. III, cap. 25: Circiter, inquit, duodecimum ejusdem Hadriani imperii annum, anno praeterea uno et mensibus aliquot intercedentibus, Ecclesiae 1066A ejus administrationem Eumenes sortitus; immo et ipsius auctoris lib. IV cap. 5 Historiae Ecclesiasticae; ex quo verba Nicephori sumpta videntur. Contractus paulo ab his abest, qui reponit circa an. 17.

(Ibid.) Eumenes. Heumenes, Lo.; Himeneus, Peta.; Hymeneus, O., Vi., Fux.; sed vulgata est Eusebii et Nicephori.

(Ibid.) Templum Veneris ab Hadriano Romae factum. Lectionem constantem ne putes; varia enim est, ut Templum Veneris sub Adriano in urbe factum, V., Va., P., Lo.; Templum Veneris ab Adriano in urbe factum, A., M., S., Vat.; Templum Romae et Veneris ab Adriano in urbe factum, Pi., L.; et templum Romae et Veneris sub Adriano in urbe factum, Vi., O., Peta. et tres mss. Fab., una cum Mar.; Templum Romae et Veneris Romae factum apud Contract.; Templum Romae et Veneris sub Adriano in urbe factum in Fa. Vide Xiphilinum hac de re, et quod etiam aliud templum Veneris construxerit Hierosolymis in loco 1066B ubi erat praesaepe Christi, ad abolendam ejus memoriam et venerationem: vide Paulinum ad Sever. epist. 11. Haec autem occupant situm anno 14 Hadriani adversum in Lo., Fa. et impressis, quibus favet Cassiodorus: in caeteris anno 15, ut in Peta., Fux., O., Pi.

(Ibid.) Salvius Julianus, etc. Connumerantur anno 15 Hadriani in Peta., Fux., Lo., Fa. et impressis; at in Vi., O., Pi., an. 16.

(Ibid.) Hadrianus Athenis, etc. Haec una cum superioribus annotantur ad annum 15 Hadriani in Peta., Fux., Lo., Fa., et in impressis: ad annum vero 16 in Vi., O., Pi.

(Ibid.) Invisit. Invasit. Al., sed corrupte.

(Ibid.) Hadrianus cum insignes, etc., agonem edidit, etc. Haec conferunt aliquot libri in annum 15 imperii illius, seu 3 olymp. 227, ut Fa., Peta., Fux., Lo., Mar., Contract. et vulgares, quibus consentit Cassiodorus: reliqui in an. 16, ut Vi., O., Pi. et 1066C tres mss. Fab., videbantur referenda in an. 1 olymp. 228; si verum est hunc agonem Hadriani vocatum olympicum, quod concurreret cum olympico agone: qua de re vide eruditissimum Scaligerum libro V de Emendat. temp. pag. 450.

(Ibid.) Edidit, Bibliothecamque miri operis. Omittuntur in Lo., Pi., sed leguntur in septem Vaticanis et aliis mss. et apud Albertum, Vincen. tom. I, Adonem et Mar., et, quod praecipuum est, apud Cassiodorum aemulum Eusebii, et etiam apud Spartianum.

(619.) Judaei in arma, etc. Constituere his sedem ad laterculum anno 16 Hadriani oppositum, Peta., Fux., Lo., Fa., Pi., Mar., Contract., nec dissentiunt vulgati; at Vi. et O. ad annum 17 reponunt.

(Ibid.) Tenente provinciam. Sic melius legitur monitu codicum L., A., M., Vi., O., V., Va., Vat., Lo., Pi., Mar., quam olim tenente provincia.

(Ibid.) Tynio. Tenio, L., Pi.; Teonio, Va.; Tino, P.; Themo, Vi., O.; Tinio, Lo., Fa., Mar. Nostra est 1066D retinenda; sic Mar. et alia exempl.

(Ibid.) Phavorinus et Polemon, etc. Notantur item ad annum 16 Hadriani in Peta., Fux., Lo., Fa. et excusis, ad annum autem 17 in Vi., O. et Pi.

(Ibid.) Polemon. Sic restituimus ex L., A., M., P., Pi., Lo., tribus Vatic. pro Palaemon, ut in editis; vel Palemon ut in V.; licet Anastasius Biblioth. et recentiores, ut plurimum legant posteriori modo, et Vincen. Palmenon. Peta., Fux., Fa., tres Vatic., tres mss. Fab. et Lo., Polemo. Eusebius lib. X de Praepar. cap. 3 citat Polemonem lib. I Graecarum historiarum, forsan eumdem cum nostro: Palaemonis autem rhetoris meminit auctor circa olympiadem 206; de quo etiam Suetonius.

(Ibid.) Basilides haeresiarches, etc. Certant, sed numero pari membranae. Nam Peta., Fux., Lo., trahunt haec ad annum 16 Hadriani; Vi., O., Fa., Pi. ad annum 17, incerta victoria, nisi accedant vulgati, 1067A qui horum partes sequuntur. Hujus meminit Contractus, sed circa an. 11.

(619.) In Alexandria commoratur. Sic correximus ex L., A., M., V., Va., Vat., O., Vi., Lo., Pi., Vincen., pro in Alexandria commemoratur.

(Ibid.) Dux factionis Judaeorum. Dux Judaeae, L.; dux Judaicae factionis, P., Lo.

(Ibid.) Barchochebas dux factionis. Insignis ille praedo minus dubium reddidit annum: omnes enim codices reposuere ad an. 17 Hadriani, Pi., O., Vi., Fux., Fa., Lo., Peta. et impressi.

(Ibid.) Barcochebas. Ita placuit legendum, cum eo modo habeant quatuor Vatic. Fa. et ipse Eusebius lib. IV Hist. cap. 8: Βαρκωέβας ὁ τῆς Ἰουδαίων ἀποστάσεως ἀρχηγέτης. In Vat. utrumque reperies Chochebas et Barcochebas. Nicephor. lib. III cap. 24 et Hieron. Apol. adver. Rufi. sequuntur nostram lectionem, nisi quod hic corrupte habet Barthochabas. Orosius veteris editionis legit Cocheba, et recentior 1067B Cotheba. In Pi. et trib. Vatican., Cochebas; in Peta. et apud Vincen., Cothebas, tom. I, at IV Cochebas; apud Mar., Chochelas; in Fre. et Adone, Cochebas; in 1 Vat., Barchochabas; Helinandus apud Antoninum, Barchosbas; apud Vincen., Barcocabas. Porro videtur vox composita ex Bar quod Chaldaeis idem est ac filius, et Cochebas pagus; quasi dicas oriundus ex pago Cochebas, vel Cochabas: de quo Eusebius ex Africano lib. I Hist. cap. 7.

(Ibid.) Quadragesimale jejunium a Telesphoro per hoc tempus institutum, ac praeceptum, quidam scribunt. Non reperiuntur ista in L., A., M., Fa., Peta., Pi., Vi., O., Au., P., Lo., Lod., Mar., Fux., nec in tribus mss. Fab., et ipsa verba, quidam scribunt, cum sint insolita nostro Eusebio, satis arguunt additionem, maxime cum nihil ejusmodi, nec quod accedat, reperiatur in historia Eusebii, nec apud Hieronymum, Orosium, aut alios illius temporis, aut superioris. Quinimmo constat quadragesimale jejunium esse ex institutione apostolorum, ut testantur 1067C Can. 69 apost., Clem. lib. V Consti., Ignatius epist. 8, Hieronymus epist. 54, Leo serm. 46 et 9 de quadrages., Theophil. epist. Paschali 1, Socrates lib. V cap. 22, dum agit de ritibus ecclesiasticis: Romani, inquit, et Occidentales suarum Ecclesiarum consuetudinem ab apostolis Petro et Paulo datam asserunt. Et paucis interjectis, ubi ad particularia descendit, Romani tres ante Pascha septimanas praeter sabbatum, et Dominicam continuas jejunant: et ubi recensuit varios jejunii ritus variarum gentium, omnes tamen, ait, jejunium illud Pascha vocare τεσσαρακοστὴngr;, id est, quadragesimam.

(Ibid.) Bellum Judaicum, etc. Coeptum notat Peta. an. 17 Hadriani; Vi., Pi., O., Fux., Lo., Fa., Mar. an. 18; quibus conformes sunt editiones, et ipse Auctor, lib. IV Histor. cap. 6, Albertus an. 19.

(Ibid.) Hierosolymis primus, etc. Uno consensu omnes libri haec evocant ad annum 19 Hadriani; Albertus et Contract. ad an. 20.

(Ibid.) Aelia ab Aelio. Sequor hic posteriores editiones, 1067D Albertum, Adonem, Mar. et nonnullos mss. Nam priores Ven. et Lut. ac Fux. et Lo. Contractus Helia ab Helio, quod etiam habent Fre., Vincen., Cassiodorus et alii, confusis duabus familiis Romanis Aelia et Helia; quia tamen vulgatam video commendari magis Hieronymo, Mar., Bed., Nicephoro, et Auctori in Hist. lib. IV cap. 6, quinetiam haberi in Peta., L. et Pi., nil mutandum duxi; sed aliquantulum ab his variant alii libri. Nam Vi., O., Elia ab Elio; Fa. et Vincen., Helyja ab Elyo. Porro mutationem nominis factam volunt una cum instauratione ab Hadriano an. 19 imperii illius, Fux., Lo.; anno vero 20, seu 1 olymp. 229, Peta., O., Vi., Fa., Pi., Mar. et vulgati; quibus suffragatur Cassiodorus, dum hoc ipsum ascribit consulatui 20 post initium imperii Hadriani, scilicet Hadriani et Vibulli, quos Fasti Onuphrii objiciunt eidem anno olymp. 229.

1068A (621.) Sus sculptus. Sus scalptus, Fux., Pi., Lo., Peta., Cassiod.; sus sculpta, Vi., O.; sus sulcatus, Fa. Hinc expurgabis Marianum, ubi mendose subsculptus.

(Ibid.) Nonnulli a Tito Aelio. A Tito Helio, Lo.; Nonnulli Judaeorum a Quinto Helyo, Fa. Haec opinio de T. Aelio constat ex veteribus nummis Vesp. et Titi, ubi sus insculptus cernitur.

(Ibid.) Major sexagenario. Vox sexagenario deest in V., P., Mar., sed mendose, cum sit in aliis exempl. et apud Fre., Contract. et Eutrop. lib. VIII. Ad haec mortem hanc attribuit Fux. anno 20 Hadriani; verum cum ab auctore 21 annos imperasse dicatur, ad an. 21 terminari debet; et sic indicant Peta., Vi., O., Lo., Fa., Pi. et impressi.

(Ibid.) Antoninus. Antonius L., A., V., Va., Au., Vi., O., Lo., Pi. et Cassiodor. Alii scriptores varie usurpant modo hoc, modo illud: sed communius est Antoninus, quo nomine constanter Eusebius appellat 1068B lib. IV Hist. cap. 10: sic enim Graece, Ἀντωνῖνος εὐσεβὴς τὴν Ῥωμαίων ἀρχὴν διαδέχεται. Idem habet cap. 12 et 13 sequentibus.

(Ibid.) Antoninus, etc., regnavit an. 22, mens. 3. Sic pro regnavit an. 23, mens. 3, ut in vulgatis, Fa., Anton. et Albert., secuti L., A., M., Au., P., Peta., Fux., Pi., O., Lod., Bedam, Vincen., Contract. et tres mss. Fab., Clementem, Isidorum et ipsum Eusebium lib. IV Histor. cap. 14: Ἀντῶνῖνον μὲν δὴ τὸν εὐσεβῆ κληθέντα εἰκοστὸν καὶ δεύτερον ἔτος τῆς ἀρχῆς διανύσαντα. De hoc Orosius, Viginti, inquit, et non plenis trib. annis Rempubl. gubernavit: quem sequuntur Ado, Fre., Mar. Theophilus vero, qui tunc degebat an. 22, mens. 7, dieb. 6; Fasti an. 22, mens. 7, dies 26. Nicephor. lib. III cap. 31 tribuit illi annos 23; sed nescio quam vere Eutropius, Zonar. tom. II, Cedrenus, Xiphilinus e Dione, annos 24. Error autem 23 pro 22 inde profectus est hoc loco, quod omnes codices praeter L., A., Pi., Vi., O. et Mar. concedant annos 23 ipsi Antonino in serie annorum; sed 1068C non mirum si tres menses locum anni integri subeant, quo temporum ratio concilietur, ubi necessario comparandi sunt anni imperatorum et aliorum cum anno Romano, qui sumit initium a calendis Januarii. Nam non semel hoc contigit in hoc libro, et apud alios chronographos. Porro relictae sunt tot notae numerales 23 Antonini in serie eorumdem; tum quia ita placitum majori parti codicum, ut jam praemonuimus; tum quia plura alioquin timenda erant incommoda, ut confusio situs olympiadum, item annorum a Christo, et ab Abraham; et quia alioquin numquam nasceretur summa illa annorum 381 quam Hieronymus usque ad an. 14 Valentiniani ait effici: porro 140 annus Christi incurrit in ann. 1 Antonini in Vi., O., Vincen. et Anton. quibus conformes sunt vulgares. Quod non contigisset, si relictus esset antiquus ille superstitius annus Galbae.

(Ibid.) Antoninus pater patriae appellatur. Antoninum nobilitatum hoc celebri titulo volunt omnes membranae an. 2 imperii sui, Peta., Vi., O., Fux., 1068D Lo., Fa., Pi., Contract., Mar.: anno autem primo tres mss. Fab. et excusi. Sed caeteris favet Capitolinus docens haec accidisse anno 2 imperii Antonini.

(Ibid.) Galenus medicus his temporibus claruit. Desunt in L., A., M., V., Pi., sex Vatic., Fa., Peta., Fux., P., Vi., O., Lo. et 3 mss. Fab., sed congruunt veritati historiae. Mar., Ado., Vincent. et Anton. ea referunt ex Eusebio in Chronicis.

(Ibid.) Rom. ecclesiae, etc., Hyginus. Successisse pontificatui anno 2 Antonini, Lo., Albertus et impressi indicant: reliqui anno 1, Vi., O., Pi., Fux., Peta., Fa., Contract., cum quibus conveniunt Eusebius lib. IV Histor. cap. 10 et Nicephor. lib. III, c. 25.

(Ibid.) Sub Hygino Romae urbis, etc. Advenisse observant Vi., O., Lo., Fa., Pi. et cusi, an. 2 Antonini; at Peta., Fux. et Mar., an. 3.

(Ibid.) Justinus philosophus, etc. Plures membranae haec notant circa annum 4 Antonini, ut Peta., Vi., 1069A O., Fux., Pi., Contract., Mar.; sed circa an. 3 Fa., Lo. et impressi.

(621.) Heros V Antiochiae, etc. Adjungunt haec anno 5 Antonini Peta., Fux., Lo., Fa., Mar., Contract.; an. 6, Vi., O., Pi.; an. 7, tres mss. Fab.; at demum an. 4 excusi: qui situs bellissime respondet annis 13 quos Cornelio assignat Nicephorus Constantinopolitanus in Chronol.

(Ibid.) Marcus VII Alexandrinae, etc. Inauguratum episcopum tradunt Vi., Pi., O. an. 7 Antonini; Peta., Fux., Lo., Fa., Mar., tres mss. Fab., an. 6; Contract., an. 9; impressi an. 5; probabilius quam caeteri, cum decimus tertius annus Eumenis sui praedecessoris cum quinto Antonini concurrat, incipiendo a 14 Hadriani, a quo is regendi episcopatus curam suscepit. Quin ipse Auctor lib. IV Hist. cap. 11, vult illum creatum episcopum post 4 annum Antonini, et eodem anno, quo Pius Rom. pontifex.

(Ibid.) Romae IX episcopus ordinatur Pius an. 15. Cum haec penitus deessent in vulgatis et nonnullis 1069B mss. huic pontifici Pio pie reddita est sua sedes hoc loco auctoritate L., A., Peta., Fux., P., O., Vi., Pi., Al., Lo., Fa., Mar., Vinc., Anton., Contract., Alberti, 3 mss. Fab., nisi quod Fa., Mar. ponunt anno 4. Hujus praeteritionis jam nos admonuerat ora editionis Sonnii, sed restituitur non solum ex libris, verum etiam ex his, quae sunt apud Eusebium lib. IV cap. 11 Ecclesiast. Hist., Πεντεκαιδεκάτῳ τῆς ἐπισκοπῆς ἐνιαυτῷ Πίου μεταλλάξαντος, etc. Nam certo constat ex ipsomet Eusebio tam hic quam in Historia loco citato, Pium successisse Hygino, ita non dubitem eum ex sola seu typographorum, seu librariorum incuria in vulgatis et aliis desiderari. Eum praeterea nonum inter pontifices numeramus. Nam cum Hyginus ejus praedecessor octavus recenseatur in omnibus impressis, et Anicetus ejus successor decimus, necesse est ut is qui medius intercedit, nonus appelletur. Tertio sedisse eumdem ad quindecim annos dicimus, quia ita nobis praescribunt Peta., 1069C Al., O., Vi., A., P., Lo., M., Fux., Mar., Albertus, tres mss. Fab., et alii, tum quia ita Eusebius loco superiori, Πεντεκαιδεκάτῳ τῆς ἐπισκοπῆς ἐνιαυτῷ Πίου μεταλλάξαντος, qui numerus annorum stabiliri potest vel ex mendo ipso, quo foedantur membranacei L., Fa. et Pi., ubi legimus an. 25, pro 15. Sed potior ratio peti debet ex serie temporum, et ex natura Chronici. Nam si Hyginus sedit tantum an. 4, necesse est ut aliquis interponatur pontifex inter ipsum et Anicetum. Situs autem est in Fa. ad an. 4 Antonini; in Vi., O., Lo., Fux., Peta., Pi., L., A., ad an. 5, qui videntur magis sequendi. Nam licet Hyginus sederit tantum quadriennio, et coeperit anno 1 Antonini, ut tradit Auctor hic et in Historia, non est absurdum ejus quadriennium incidere in annum 5 Antonini.

(Ibid.) Valentinus haereticus, etc. In varios digessere annos Chirographi isthaec. Nam Peta., Lo., Fa., tres mss. Fab., ad annum 6 Antonini, quibus conformant se editi; Fux., Mar., ad an. 7; Vi., O., Pi. ad an. 8.

(623.) Sancitum est a Pio, ut resurrectio Dominica, 1069D die Dominica celebretur, etc. Non leguntur ista in L., A., M., Vi., O., Pi., Peta., Fux., P., Mar., Lo., Fa., nec in sex Vaticanis; nec dubito penitus delenda, cum satis constet diem Dominicam ab apostolis institutam, ut colligitur ex Apocal. I, idque in memoriam resurrectionis Dominicae, juxta Ignatium epist. 6 ad Magnes., August. sermone 251 de Tempore, et epist. 119 cap. 15, et alios veteres Patres. Quod si per resurrectionem Dominicam nil aliud intelligas, quam festum Paschatis, ut intellexerunt plerique, non minus constat tale decretum de celebrando Paschate, die Dominica ab apostolis sancitum fuisse, ut docent Socrates lib. V cap. 21, Euseb. lib. V. Histor. cap. 23; sic enim: ὥς ἂν μηδ᾽ ἀλλῇ ποτε τῆς κυριακῆς ἡμέρᾳ τὸ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως ἀποτέλοιτο τοῦ κυρίου μυστήριον. Apud Bedam lib. de Ration. tempor. seu de natura rerum, Adonem, et Marianum, licet totum fere Chronicon Eusebii transcripserint, 1070A nil tale reperitur; sed hoc loco adjectum est, Hermes scripsit librum, qui dicitur Pastoris, in quo praeceptum Angeli continet, ut Pascha die Dominico celebretur; unde licet colligere superiora non esse Eusebii.

(Ibid.) Citharaedorum. Citharicorum, Al., Lo. et tres mss. Fab.; Citharidorum, Pi. Porro annumerarunt ista ad annum 7 Antonini Peta., Lo., Fa. et impressi; ad annum 8, Fux.; ad an. 9, Vi., Pi.

(Ibid.) Berythius. Bericius, L.; Berycius, Pi.; Birecius, Vincent.; Byretius, Vi., O.; Veritus, Fa.; Bericitus, Mar.; Beritius, tres mss. Fab.: quae scribendi ratio sine aspiratione, si frequentiores affuissent codices, probanda prae caeteris videbatur, si y adjunxeris: nam apud Suidam lego Βηρύτιος ὁ ἀπὸ πόλεως Βηρυτοῦ, ab urbe Beryto Berytius; et apud Suetonium inter Rhetores M. Valerius Probus dicitur Berytius. Adhaec sunt qui ipsum claruisse indicent anno 7 Antonini, ut Lo.; anno 8, Peta., Fa. et impressi; an. 9, Fux.; an. 10, Vi., Pi., O.

1070B (Ibid.) Arrianus philosophus, etc. Malui cum gemino r Arrianus, quam ut olim Arianus, quia sic suadent Peta., Pi., Fa., Lo., et ipsa menda quae cernitur in Fux., ubi Arrius, et in Vi., O., Adrianus, d pro r. Video etiam nomina propria geminare eam consonantem, ut apud auctorem qui scripsit, περὶ τῆς Ἀναβάσεως τοῦ Ἀλεξάνδρου, qui dicitur Ἀῤῥιανός. Caeterum quot codices, tot ferme sedes his assignatae. Nam Lo. collocat ad an. 8, Fa. et impressi ad an. 9, Pi. ad an. 10; O., Vi., Mar. ad an. 11; Peta., Fux., ad an. 12.

(Ibid.) Apollonius Stoicus, etc. Si dubites, cui sinui ista commiseris, Lo. disponit in laterculo opposito anno 9 Antonini; Fa. et excusi anno 10; Pi. anno 11; Vi., O., Mar., an. 12; Peta., Fux., Contract. an. 13.

(Ibid.) Chalcidicus. Varia scriptio. Nam in P., Chalchidicus; in Fux., Fa. et Lo., Calcidicus; in Vi., O. et Vinc., Calcedonicus; in Peta. et Anton. Calchidious; apud Cassiodorum, Chalcidius; apud Eutropium et Mar., Chalcedonius; sicut etiam apud Georgium monachum, 1070C Χαλκηδόνιος, referente Casaubono in Capitolinum p. 117. Nostra caeteris praeferenda, cum de Chalcide urbe Syriae (nam Stephanus octo numerat in diversis regionibus) sit mentio apud Stephanum, Strabonem, Plinium et alios; et Capitolinus in Vita Anton. Pii refert, Antoninum accivisse Apollonium Chalcide; et in Vita Marci vocat eum Chalcedonium Stoicum philosophum. Calcis autem est urbs Campaniae in Italia, auctore Strabone. Caeteros ergo corrige ex Eusebio.

(Ibid.) Scypolitanus. Sic legendum docent, P. L., Fa., tres mss. Fab., Al., Mar., Cassiod., cui affinis Scytopolitanus, ut in Fux.; Scitopolitanus, ut in V., O. et Vinc. et apud Anastas. Bibliothec.; et Schithopolitanus, ut in Lo.; vel Scithopolitanus, ut in Peta., pro Syropolitanus, ut in impressis, Cassiodoro, Antonino, et aliis; neque enim urbis Syropolis, sed potius Scythopolis urbis Palestinae, seu Schyhtopolis (nam utrumque legitur), seu etiam de Scythopolitis 1070D mentionem faciunt auctores, ut II Matth. XII, ubi Graece Σκυθοπολῖται, Antoninus in Itiner., Ptolem., Solinus c. 45, Plin. l. V c. 18, Hegesippus l. III, c. 19, Josephus passim, Socrates, Sozomenus, Subscriptiones Conciliorum, et alii. Acutissimus Casaubonus in suis notis ad Capitolinum p. 117 ex vetustissimo libro regiae Bibliothecae refert, Georgium monachum scribere, Βασιλείδης Σκυθοπολίτης.

(Ibid.) Veri. Verissimi tres mss. Fab., sed perperam. Desideratur apud Mar.

(Ibid.) Celadion. Calendion Al. et Fux., sed in hoc est suprascriptum, vel Celadion. Peta. et tres mss. Fab. Celaudion, sed vitiose. Nam prius exstat in aliis codd. Mar., Contract., et apud Euseb. l. IV Hist. c. 11, Κελαδίων τῆς Ἀλεξανδρέων ἐκκλησίας τὴν Λειτουργίαν παραλαμβάνει. Caeterum comparantur cum an. 12 Anton. Pii, in Fa., Lo. et impressi; cum an. 14 in O., Pi., Vi., et trib. mss. Fab.; cum an. 16 in Peta., Fux. Selegimus hos nobis imitandos, cum 1071A vulgatorum sedes aperte mendosa sit. Neque enim in illis interponuntur decem anni inter hunc et Marcum antecessorem, ut voluerat Auctor. Sed, loco hoc ita restituto, relinquuntur decem anni illius Marci, integri et perfecti, non secus ac quatuordecim hujus Celadionis, usque ad subsequentem Agrippinum: hisque ita positis abunde satis fiet illustriss. et eruditissimo Baronio, dum conjicit latere mendum in illis decem annis ipsius Marci, quia antea in editionibus septem tantum interjiciebantur, seu computabantur anni inter illum et Celadionem: neque fiet vis Nicephoro Constantinopol. qui totidem annos decem assignat ipsi Marco, licet eum Marcianum vocet: sed et quod caput est, neque ipsi auctori nostro l. IV Hist. c. 11, qui cum illo convenit, ut cum auctore Nicephorus l. III, c. 25. Si autem cernas veterem sedem servatam ad an. 12 Veri, in hac nostra editione, id non e mente nostra factum putes velim, sed correctoris nostri nescio quo consilio.

(623.) Quia se gulosum. Sic ex L., A., M., Pi., O., 1071B Vi., Peta., V., Va., Vat., Lo., Al., pro qui se gulosum: nam sensus ita est clarior. Praeterea composuerunt hoc cum anno 13 Antonini, Fa., Lo., quos sequuntur impressi; cum an. 15, Vi., O., Pi., tres mss.; cum an. 17, Peta., Fux., Contract.

(Ibid.) Coarguebat. A., L., M., V., Pi., Vi., O., Al., Lo., ita legendum docuerunt, et non ut antea arguebat.

(Ibid.) Cassianus 17, etc. Variae sunt membranarum partes. Nam Vi., O., Fa. et cusi ad an. 18 Antonini collocarunt. Lo., Pi., ad an. 19; Peta., Fux., ad an. 23; Contract. ad an. 21.

(625.) Romanae Ecclesiae episcopatum X tenet Anicetus ann. 11. Hic duo sunt consideranda: anni quibus sedit, et annus quo coepit. Quod ad primum attinet, olim legebatur tenet an. 10, sicuti habent nonnulli mss., sed placuit potius lectio tenet an. 11, cum sit librorum Peta., Fux., Lo., A., M., ipsius Euseb. l. IV Hist. c. 19, et Nicephor. l. III c. 25. Quibus enim magis credendum, quam ipsi Auctori, praecipue cum 1071C accedat fides aliquot exemplarium: quoad secundum, sedes illi erat posita in editis, Fa., Lo. et aliis, ad an. 16 Anton. Pii; vel ad an. 17, ut in Vi., O.; vel ad an. 18, ut in Pi. et Mar. Nos reposuimus ad an. 20, manuducentibus Peta., Fux., trib. mss. Fab. et Contracto. Adde quod Nicephorus ibid. diserte testatur Anicetum sedisse an. 20 Pii: quod etiam colligitur ex auctore in Historia, dum Hygino et Pio ejus successoribus tribuit an. 19, qui incidunt in illum ann. 20 Pii.

(Ibid.) Antoninus Pius suo patrimonio . . . . paruerint. Desiderantur ista in A., Lo., L., M., Vi., O., Pi., Fa., Peta., Fux., et trib. mss. Fab., P., Vatic. septem: sed tamen iisdem fere verbis reperiuntur apud Eutropium lib. VIII.

(Ibid.) Antoninus Pius apud Lorium, etc. Sic emendavimus pro apud Lorum, ut olim in Basiliensibus edition. et Sonniana juxta codd. A., M., P., V., Va., Vat., Lo., Fa., Al., tres mss. Fab., Mar., primas 1071D editiones Venetianam et Lutet., Contractum et Anton. in Itiner.: licet aliqui apud eumdem Loriam legendum putent. Nostram lectionem reperio apud Spartianum, et Cassiodorum qui hanc totam sententiam refert iisdem verbis. At apud Lorios, apud Vopiscum et Aurelium, ut etiam apud Eutropium, licet liber antiquus, testante Vineto in eumdem, habeat apud Lorium, sicut editio Sylburgii Wecheliana, ut etiam Paeanius ejus Metaphrastes, ἐν Ἄγρῳ Λωρίον ἧν ὄνομα αὐτῷ. In Vi., O. est apud Lyrium; in Pi. et L., Apollorio in villa sua; licet vitiose, tamen designant legendum potius Lorium, quam Lorum; apud Capitolinum Casauboni habes Lauri. Nam vetus Lori. Ex quo disces, quare auctor addidit villam suam. Ait enim Antoninum Pium natum in villa Lanuvina, seu Lavinia, educatum Lauri in Aurelia, ubi postea palatium exstruxit, cujus hodieque reliquia manent.

(Ibid.) Vitae suae 77. Haec est vera ac genuina lectio (et non vitae suae 72) quam nos restituimus, 1072A suadentibus A., Lo., Pi., O., Vi., Fux., Peta., L., M., Lod., Al., Idac., Cassiodor. et Contract.; at apud Eutropium Vineti l. VIII, an vitae suae 78. Nam Eutropius Sylburgii habet vitae suae 73; Paean. ejus Metaphrastes, Ἑβδομηκονταετὴς γενόμενος; apud Capitolinum an. 70; apud Victorem Schotti an. 75; apud Mar. vitae suae 67. Verum non dubito quin 6 pro 7 corrupte repositi sunt, cum alii omnes illos 7 retineant. Nihilominus Onuph. in l. II Fastor. vult probare vixisse tantum 74 an. et mens. 6. Caeterum Lo. assignat haec numero 20 anni Anton.; Vi., O., Fa. Pi., an. 22; Peta., Fux., Contract., an. 23; quod imitantur editiones: vita enim et imperium eumdem exitum habuere.

(Ibid.) Antoninus. In B. Antonius.

(Ibid.) Qui et Verus. Abest ab L., sed habent alii libri et auctores. Hic imperator posterioribus saeculis dictus est per epitheton Philosophus; sed quam imperite, et contra morem veterum, consule eruditissimum Casaubonum in Capitolinum p. 123.

1072B (Ibid.) Imperium administraverunt. Sic lego cum L., A., M., P., Lo., Vi., Pi., O., tribus mss. Fab., Mar., Contract. et Vinc. tom. I et IV, et Alberto, cum antea esset, imperium ministraverunt.

(Ibid.) Lucio Caesari, etc. Vagantem ignem hunc coercent omnes libri et Mar. ad ann. 2 Marci Antonini, sicut etiam facit Cassiodorus.

(Ibid.) Ab Oriente in Occidentem. Ab Occidente in Orientem in L., Fux., A., M., P., Pi., O., Vi., Mar., Cassiodoro, saltem in ultimis editionibus. Nam primae habent ab Oriente in Occidentem, sicut est nostra lectio, quae est aliorum mss. et Idacii, atque Contracti. Nec est facile discernere ex aliis scriptoribus, utrum potius sit sequendum.

(Ibid.) Vologesus rex Parthorum, etc. Volebat haec assignari an. 2 Marci codex Pi.; sed obsistunt reliqui Peta., Lo., O., Vi., Fa., Fux., Mar., Contract. et excusi, qui ann. 3 opponunt.

(Ibid.) Vologesus. Volocaesus in trib. mss. Fab. et 1072C A., Vologaesus in M., Pi., et sic Xiphil. In Antonino Βολογαισός. Interpres scribit Vologesus, licet in editione Wecheliana sit Vologaesus; in P., Vologenus; in Peta., Vologuesus. Nostra lectio est mss. reliquorum, Mar. et praeterea Cassiodori in Chronic., Oros. l. VII c. 15, Aurelii Victoris de Caesaribus, Julii Capitolini, Zonar. tom. II, Plin. l. VI cap. 26, Suetonii in Vespasiano. Vologeses apud Vopiscum, Victorem in Epitome, et Tacitum l. XV. Idem Graecis Vologesus, qui Latinis Vologeses.

(Ibid.) Fronto orator, etc. Fronte, Vinc. Huic sedem delegerunt ad ann. 3 Marci, Pi., Lo., Fa., una cum impressis: ad an. vero 4, Peta., O., Vi., Fux., Mar., Contract., sed annus hoc loco non tanti est momenti.

(Ibid.) Seleucia Syriae. Libri L., Pi., A., Lo., O., Vi., M., Mar. Oros. l. VII cap. 15, et Eutrop. l. VIII, ejusque Metaphrastes Graecus Paeanius suadebant legendum Assyriae: ab his non longe absunt V., Va., Fa., in quibus Seleucia Asiae corrupte, ut verisimile 1072D est pro Assyriae. In Vat. utrumque habetur Seleucia Assyriae Asiae; at in Fux., Seleucia Isauriae. Verumtamen de Seleucia Syriae, seu in Syria frequens mentio apud Appianum, Pausaniam, et alios plerosque. Ptolemaeus eam collocat in Syria cava ad oram maris Mediterranei. Plin. l. V c. 25 dicitur Seleucia Parthorum, et quae vocatur ad Tigrim, quia, ut ait Strabo l. XV, est sita supra Tigrim fluvium. Orosius vult hanc sitam supra Hydaspen fluvium. Non contendo quin alterum tolerari possit, quod hic ita legendum judicat doctissimus Casaubonus in Capitolinum p. 185, ubi fit mentio ejusdem expugnationis. Strabo etiam lib. XVI vocat Seleuciam Assyriae: Παλαὶ μὲν οὖν ἡ Βαβυλὼν ἦν μητρόπολις τῆς Ἀσσυρίας, νῦν δὲ Σελεύκεια ἡ ἐπὶ τῷ Τίγρει λεγομένη. Ammianus quoque l. II, loquens de hac ipsa expugnatione Seleuciae, eam inter urbes Assyriae numerat: quod nullus aut exiguus habetur ab auctoribus delectus inter illa nomina Syriae et Assyriae. Nam ut belle Herodotus l. VII, Οἱ ὑπὸ Ἑλλήνων ἐκαλέοντο Σύριοι, 1073A ὑπὸ τῶν βαρβάρων Ἀσσύριοι ἐκλήθησαν, quem locum citans Eustathius in Dionysium, ὄτι δὲ ἄλλοι παρὰ τοῦς Συρίους οἱ Ἀσσύριοι δηλοῖ καὶ Ξενοφῶν ἐν τοῖς ἑλληνικοῖς, Ἡρόδοτος δὲ δοκεῖ ἄγειν αὐτοὺς εἰς ταυτὸν ἐν οἷς φησι ὅτι Ἀσσύριοι, etc.; et post eum Justinus l. I, qui a Barbaris Assyrii, a Graecis Syrii; et ut scribunt Acron et Porphyrio super Ode 12 Horatii, et Ammian. Marcell. l. XXIII, quae nunc Syria, olim Assyria vocabatur: quia tamen Xiphilinus hanc eamdem rem tractans Seleuciam Syriae expressit, et ejusdem urbis et appellationis fit mentio consensu omnium codicum circa olymp. 281, sicut etiam apud Plin. l. VI c. 26, et Tacitum l. XX seu Hist. IV, nihil obstat, quin veterem lectionem retineamus, ne videamur novitatis amatores. Discimus autem ex Appiano lib. quem de Syria seu Syrium inscripsit, Seleucum Nicanorem novem urbes, nomine suo illis imposito, condidisse: unde merito auctor exprimit, de qua loquitur. Dio l. XL ait Seleuciam esse urbem Mesopotamiae. At Mesopotamiam comprehendi sub nomine Syriae nemo 1073B nescit, cum Syria in undecim regiones sit divisa, quarum una est Mesopotamia, teste Plin. lib. V cap. 12, et Mela lib. I cap. 11. Arrianus tamen scribit Assyriam esse proprie Mesopotamiam. Plinius lib. VI cap. 26, ait Seleuciam vocari Babyloniam, et Babyloniam esse partem Mesopotamiae et Assyriae. Ad extremum committit haec anno 3 Marci, Pi.; reliqui anno 4, ut Peta., O., Lo., Vi., Fa., Fux., simul cum vulgatis et Contracto.

(627.) Apud Pisas Peregrinus, etc. Apud Pissas, Lo.; sed minus apposite, cum hic sermo sit non de urbe Italiae, quae apud Antoninum in Itinerario, et Ptolemaeum scribitur cum duplici ss, sed Pisa urbe Elidis in Peloponneso, teste Strabone l. VIII, Stephano, Virgilio l. X Aeneid., et aliis, quae dicta est Olympia, et ubi ludi olympici exhibebantur. Praeterea huic paragrapho tribuunt laterculum oppositum anno 5 Marci Antonini, seu 1 anno olymp. 236, Lo., Fa., Fux., Mar. et vulgares: at anno 4, Peta., 1073C O., Pi., Vi.; sed vulgares haud dubio imitandi nobis sunt, licet nescio quis infestus Apollo collocaverit anno 5, cum constet ex Luciano, ut oculato teste in epistola de morte Peregrini, istud evenisse finito certamine Olympico post mediam noctem. De hoc philosopho, ut magni nominis viro, Gellius l. XII cap. 11, diem et annum tamen obitus ejusdem reticuit: verisimileque est auctorem hoc loco ista expressisse, quod rei novitas, et Peregrini fama, magnam admirationem, mortisque contemptum apud multos praesertim imperitiores excitasset.

(Ibid.) L. Caesar de Parthis cum fratre triumphavit. Cum patre triumphavit. Fa., sed mendose, ut constat ex Orosio, Eutropio, Vincen. et Capitolino, qui idem narrant. Adhaec actum triumphum monent anno 4 Veri, seu 3 olymp. 236, O., Vi.; anno 5, Peta., Pi., Contractus et Cassiodorus: anno 6, Fux., Lo., Fa. et vulgares. Cassiodorus annumerat haec consulatui Pudentis et Orfiti, qui in Fastis Onuphrii objicitur anno 1 olymp. 236.

1073D (Ibid.) Agrippinus IX Alexandriae, etc. Hunc creatum Alexandrinum episcopum, si libris O., Vi., credideris, dices anno 5 Antonini Veri; si Contracto, an. 10; at, si reliquis membranis, ut Peta., Pi., Fux., Lo., Fa., Mar. an. 6: quibus adjungendi vulgati: et hi posteriores propius accedunt ad ea quae scribit Niceph. l. III cap. 25, et ipse Auctor l. IV Hist. c. 19: Octavo (Antonini) anno, etc., in Alexandrina Paraecia Celadione, cum illi quatuordecim annos praesedisset, mortuo, successit Agrippas. Item eum nominat, qui hoc loco ut apud Nicephorum Agrippinus. Quem situm anni octavi et nos comprobassemus (sic enim conveniret optime cum Celadione antecessore ad an. 16 Pii, et cum Juliano successore ad an. 1 Commodi), si adfuisset auctoritas alicujus codicis. Caeterum Nicephorus in Chron. tribuit huic Agrippino an. 14, nisi forsan sit mendum pro 12. Nam iste numerus firmatur ab Eusebio in Historia et Nicephoro.

1074A (Ibid.) Persecutione orta in Asia, etc. Commendanda monent an. 6 Veri, Pi., Vi., O., Fux., Mar., Contract. At. an. 7, Peta., Lo., Fa. et vulgati. Orosius l. VII, cap. 15, de hoc in diebus Parthici belli persecutiones Christianorum. Caeterum ad latus horum immediate inseritur in A., L., M., Quarta persecutio sub Antonino; in Pi., Quarta persecutio sub Antonino, et in O., Vi., Persecutio orta in Asia.

(Ibid.) Pionius. Peonius L., Pi., Lo.; Paeonius Lod. Vulgatam lectionem confirmat ipse Euseb. l. IV Hist. c. 15, Πίονιος. Item Ado, Vincent., Mar. et Contract.

(Ibid.) Plurimi in Gallia, etc. In Galilea. A., sed foede nimis, ut dignoscitur ex aliis libris, Mar., Orosio lib. VII cap. 5, et ipso Auctore libro V Histor. cap. 1. Passos hos martyrium Pi., Vi., O. anno 6 Marci notarunt: anno vero 7, praeter impressos, Peta., Lo., Fa., Fux.

(Ibid.) Lues multas provincias, etc. Hanc luem grassatam observant an. 7 Antonini, Veri, Pi., Vi., 1074B O., Contract. Verum anno 8 potius Peta., Fa., Fux., Lo. et impressi. Pestilentiae demum hujus meminere Orosius l. VII c. 15, Eutropius et Victor, nec non Capitolinus, qui significat eam durasse usque ad obitum M. Antonini, eumque e Babylonia eam secundum devexisse Romam usque, infecisseque ea omnes provincias, per quas iter fecit, ubi per quadriennium in Syria mansisset: quibus stabiliri videtur situs antiquus, cum auctor indicet eum profectum in Syriam anno 4 sui imperii.

(Ibid.) Romani contra Germanos, etc. Annumerant iis, quae ad ann. 7 Veri referuntur, Pi., O., Vi., Mar. At cum iis quae ad ann. 8, Peta., Fa., Fux. et impressi.

(Ibid.) Rom. Ecclesiae . . . . . Soter. an. 8. Sic correximus loco an. 14, ut in cusis; vel. an. 9, ut in Mar. et Alberto, ex fide L., A., Peta., Vi., Pi., Lo., M., P., Al., O., Contract., et Euseb. l. V Hist. Eccl. in prooemio: Σωτὴρ ἐπὶ ὄγδοον sb;έτος ἡγησάμενος, Nicephori 1074C l. III c. 25. Idem docent sequentia, ubi post annos octo Eleutherum ponit. Adhaec evectum vult Pi. ad episcopatum anno 7 Marci; Peta., Lo., Vi., Fa., O., Fux., Mar., Contract. an. 8, quod imitantur vulgati; et ille situs firmatur ex superiore et subsequente pontificibus de quibus singulis suo loco.

(Ibid.) Theophilus Antiochiae VI. Sic correximus secuti A., L., M., V., Vi., Pi., O., Lo., Al., Mar., Contract., P., pro Antiochiae 16, cum etiam Heros ejus praedecessor dicatur V episcopus, et Maximinus successor VII episcopus. Idem confirmant Eusebius et Nicephorus in Historia. Praeterea hunc referunt Antiochenae Ecclesiae praefectum fuisse Pi., Lo., Vi., O., Fa., Mar. et excusi an. 8 Marci; at Peta., Fux., an. 9; sed priores firmantur auctoritate Euseb. l. IV Hist. c. 20.

(629.) Lucius imperator anno regni sui nono, etc. Idem habet Capitolinus quod auctor; dissentit Eutropius l. VIII, qui annum 11 annotat. Caeterum committunt haec Pi. et Mar. anno 8. Verum cum asserat 1074D Auctor haec contigisse anno 9, quid causae est cur non ad eumdem notentur, praesertim cum ita praescribant Peta., O., Lo., Vi., Fa., Fux. et impressi? si enim dubitationi sit locus, ad an. 11 referri potius debuerant, quam ad an. 8, quia ita ex aliquorum sententia refert, inter quos videmus esse Cassiodorum, vel ad an. 10 ad quem Contract. rejicit.

(Ibid.) Putant XI. Putant X A., L.; prius legitur apud Mar. et apud Cassiodor. in Chron., Eutrop. l. VIII, Aurelium Victor. et in aliis mss.

(Ibid.) Altinum. Altimum. Lo. Duo Vaticana et Mar. exemplaria nostram sequuntur, ut etiam Victor, Orosius, Cassiodorus (qui eadem refert), Eutropius, Capitolinus. Est autem civitas Venetiae testibus iisdem, atque Herodiano, Tacito, Pomponio, Ptolemaeo et aliis, seu urbs in Moesia, auctoribus libro Notitia Provin. et Anton. in Itinera. At de Altimo nusquam legi.

1075A (629.) Antonino imperatori Melito Asianus. Foedissime corruptus erat hic locus. Nam legebatur in omnibus editis Antonino imperatori inclyto Asianus; sed adjuti sumus ope codd. L., Lo., Lod., Vi., Pi., A., O., M., V., Va., Peta. et trium mss. Fab., P., Al., Fux., Vincent., Bedae, Mar., Contract., Adonis, et ipsius Euseb. l. IV Hist. c. 14 et 21, et l. V c. 24: Hieronymo duobus in locis, lib. de Scriptor. Ecclesiast. et epist. 84, et Adone in Chron., eadem fere verba referentibus, quibus Eusebius utitur. Ita quoque profert hunc locum illustriss, Baronius tom. IV, p. 185, non dubito quin ex ms. aliquo. Melito autem dicitur Asianus ab auctore, ut significet urbem Sardis (cujus ille erat episcopus, et de qua Apocalyp. I) fuisse in Asia; sed ad cujus alterius Sardis differentiam penitus ignoro: nec potest esse Sardicae urbis Thraciae in Europa, cum vox Sardensis multum differat a voce Sardicensis: licet non ignorem esse plerosque, qui existiment conc. Sardicense idem esse ac concilium Sardense, quasi celebratum in 1075B Asia in urbe Sardis, cum historiae veritas doceat actum in Thracia regione Europae, et eos in hac re non parum hallucinari.

(Ibid.) Sardensis. Sic ex A., L., P., O., Lo., Peta., Fa., Fux., Pi., Al., Vi., et Othon. l. III c. 25, pro Sardiensis vel Sardicensis. Nostram lectionem amplectuntur Hieron. de Script. Ecclesiast. et illust. Baronius in Annal. Verum Ado eadem referens, legit Sardisensis: Eutropius saepe Sardiensis. Ad extremum O., Pi., Vi., factum indicant an. 9 Marci, dissentiunt reliqui, qui, praeter impressos, anno 10 opponunt, ut Peta., Lo., Fa., Fux.; at an. 13 Contractus.

(Ibid.) Apollinaris Asianus, etc. Attribuuntur ista in aliis quidem anno 9 Veri, ut in Pi., O., Vi., Mar.; anno 10 in Peta., Fux.; anno 11 in Lo., Fa. et impressis; an. 13 apud Contractum; an. 16 apud Albertum. Porro hinc expurgabis Adonem, ubi Apollinaris Apianus, pro Asianus.

(Ibid.) Dionysius episcopus, etc. Assignant haec 1075C anno 10 Marci, Pi., O., Mar.; anno vero 11 Peta., Lo., Fa., Fux. et impressi.

(Ibid.) Pynitus. Germanius quam olim Pynetus: in qua castigatione secuti sumus L., A., Pi., M., V., Lo., tres mss. Fab., Anton., quibus accedit Hieron. lib. de Scriptor. Eccles. et ipse Euseb. lib. IV Hist. cap. 23, ubi Πίνυτος. In O., Vi., Phythinus; in Fa., Fre., Adone et Vincent., Pinitus; in Peta., Pynnitus; in Fux., Pynitus; in Mar., corrupte, Primitus.

(Ibid.) Pseudoprophetia. Haeresis, Vi., O.

(Ibid.) Quae Cataphrygas. Cathaphrigas Fa., Cataphrigas Peta., quae Catebretas Au.; sed ubique mendum est manifestum ex Augustino, Epiphanio, Eusebio lib. V. Histor. cap. 16, et veteribus scriptoribus: illustriss. Baronius referens hunc locum tom. II, pag. 188, ita habet: quae juxta Phrygas nominatur. Nam κατὰ et juxta idem sunt.

(Ibid.) Pseudoprophetia . . . . Priscilla. Deest in A., sed est in aliis, et Vincen. ac Mar., et retinendum sine dubio, ut constat ex Eusebio lib. V Hist. cap. 1075D 14, Epiphan. haeres. 48, Cedreno, Hieronymo lib. de Scriptor. Ecclesiast., ubi eadem refert, et ex Augustino lib. de Haeresib. qui tamen pro Priscilla eam Priscam nominat, sicut habent Lo., Fre. (licet hic paulo post vocet Priscillam), et sicut Erasmus testatur legi apud Hierony. lib. de Scriptor. Eccles. in emendatioribus codd., ut etiam in vulgatis legitur, et lib. adversus Pelagian. Hic demum observandum quod haeresim hanc natam referunt anno 10 Marci, Pi., O., Vi.; at anno 11 Peta., Lo., Fa., Fux. et impressi. Epiphanius, haeresi 48, tradit exortam circa an. 19 Antonini Pii; itaque citius quam auctor annis 14.

(Ibid.) Tatianus haereticus agnoscitur, etc. Minus tamen certa notio anni ignotum eum reddet. Pi. enim, O., Vi. et Mar., discessione a caeteris facta, anno 11 Antonini Veri tribuunt. At Peta., Lo., Fa., Fux., cum impressis an. 12.

1076A (Ibid.) Tatianus. Titianus Lod., Lo., Fa.; Tacianus Vincent. tom. I, sed corrupte, cum idem sit cum eo de quo egimus in Praefatione Eusebii, et de quo verba facit Euseb. lib. VI cap. 13, agens de Clemente, μνημονεύει τέ τοῦ πρὸς Ἕλληνας Τατιανοῦ. Exstat ejus oratio contra Gentes.

(Ibid.) Bardesanes alterius haereseos, etc. Pergunt discrepare Pi., O. et Vi. a caeteris: haec enim annumerant anno 11 Antonini Veri, quae Peta., Fux., Lo., Fa., Mar. et impressi anno 12.

(Ibid.) Appianus Cilix poeta, etc. Commendantur in O., Pi. et Vi. laterculo illi qui anno 11 Veri jacet oppositus, cum in caeteris et Mar. alteri illi qui anno 12.

(Ibid.) Cilix. Purius ex fide L., Pi. et auctoritate Hierony. in Ezech. XLVII, ubi idem refert; hinc Lucanus lib. III:

Itque Cilix juxta jam non pirata carina;
tamen vulgati, Mar. et alii codd. habent minus 1076B pure Cilex vel Cylex, id est ex Cilicia, ut antea vidimus de Pylade.

(Ibid.) Halieutica. Sic restituimus pro Halieuticam, ut in impressis; aut Alieuticam, ut in Pi.; aut Aleutica, ut apud Mar.; aut Aliaeutica, ut in Fa., Peta.; aut Eutica, ut in Lo.; aut Eleutica, ut in P.; aut Eleuticam, ut in Vi., O. Sic varie lusit negligentia librariorum in depravando hoc nomine. Nos vero sumus secuti A., M., tres mss. Fab., et Sozomenum lib. I in praefat., qui ejus libri seu poematis subjectam materiam describens sic ait: Ὀππιανὸν τὸν ἐν τοῖς μέτροις τῶν ἰχθύων τὰ γένη καὶ τὴν φύσιν καὶ τὴν θήραν ἀφηγησάμενον, Oppianus piscium genera, naturam, et capturam carmine complexus est. Cedrenus habet, Ὀππιανὸς τὴν ἁλιευτικὴν συνεγράψατο. In Va., Ἁλιευτικὰ, ut etiam apud Hierony. lib. de Scriptor. Eccles., et apud Vopiscum. Exstat ille insignis liber impressus Graece Florentiae, Latine Venetiis, et Parisiis utraque lingua.

1076C (Ibid.) Tantu per totum orbem pestilentia, etc. Hanc luem generalis codicum consensus constituit ad annum 12 Antonini Veri. Nescio an alius scriptor ejus meminerit.

(Ibid.) In quibus. In quis L., M., A., Pi., P., tres mss. Fab., ut etiam supra circa olympiade 217.

(Ibid.) Antoninus . . . . semel pertinaci exercitui, et qui. Haec emendatio debetur Lo., Peta., Fux., Fa., Mar. Nam vulgati habent semel pertinaciter exercitui qui, etc. Idac., semel pertinaciter exercitu; Vi., O., semel pertinaci exercitu qui, etc., semel pertinaci exercitu et qui, etc.: quae duae postremae lectiones videntur penitus non improbandae; sed prior magis placet. Apud Baronium dum hunc locum recitat tom. II, pag. 220, forsan ex aliquo ms. habes, semel perniciter exercitui qui.

(Ibid.) Siti oppresso. Siti oppressis, A., L., Peta., Fux., M., P., Lo., Mar., Pi. Prius nobiscum habent alii libri et Vincen. tom. I. Plura de hac pluvia divinitus missa orationibus Christianorum apud Orosium 1076D lib. VII cap. 15, Euseb. lib. V cap. 5, qui illa transcripsit pene ad verbum ex Tertulliano in Apolog. cap. 5 et ad Scapulam. Nicephorum lib. IV cap. 12, Justinum in Apolog., Diaconum lib. X, Dion. qui artibus magicis tribuit hanc pluviam, Capitolinum qui precibus Antonini erga Deum exortam ait. Xiphilinus tradit legionem (Christianorum) ideo vocatam fuisse Κεραυνοβόλον, fulminatricem. Quo autem anno contigerit haec insignis victoria, non ita facile est judicare ex libris: nam cum singulae historiae referantur fere semper ad annum cujus nota apponitur initio periodi, Pi. et Lo. videntur constituere illa prima verba hujus periodi, Imperator Antoninus multis, etc., ad annum 12 Antonini. Nihilominus e regione horum verborum, in Quadorum regione pugnabat, apponitur nota 14 anni ipsius. In aliis libris illa prima verba periodi apponuntur e regione an. 13 ejusdem; sed illi cum caeteris conveniunt in hoc, ut 1077A ex adverso eorumdem verborum, in Quadorum regione pugnabat, apponatur nota 14 anni. Itaque si habeatur ratio non numeri oppositi primis verbis illius periodi, sed numeri qui est ex adverso verborum, quae illam pugnam exprimunt, dicendum est omnes libros convenire in hoc, ut illa contigerit an. 14 Antonini: sicuti revera accidit, ut colligitur tum ex litteris ipsius imperatoris ad senatum de tanta victoria precibus Christianorum obtenta, quae ex bibliotheca Vaticana reperiuntur apud Onuphrium in Fastis pag. 350, in quibus inscribitur Antoninum fuisse Tribunitiae potestatis 28, tum ex nummis et veteribus inscriptionibus, ex quibus dignoscitur fuisse 15 tribunitiam potestatem eo anno, quo ipse Antoninus suscepit imperium.

(631.) Atticus Platonicae sectae, etc. Acticus Vincen. Hunc aggregant O., Vi., anno 15 Marci; sed reliqui anno 16, ut Peta., Pi., Fux., Lo., Fa., et editi.

(Ibid.) Romanae Ecclesiae XII episcopatum suscipit 1077B Eleutherus an. 15. Emendatius quam ut olim Eleutherius, sicut praescribunt Pi., Peta., Vi., Fux., O., Lo. (quid alii, non memini), et ipse Auctor lib. V cap. 1 Histor. Item Hieronym. lib. de Script. Eccles. et Nicephor. lib. III cap. 25, licet ratio altera scribendi apud bonos auctores recipiatur, ut apud Iraeneum lib. III advers. Haeres. Reposuimus autem ad an. 17 Marci Antonini, dictantibus Peta., Lo., Fux. et ipso Auctore et Nicephor. ibidem, licet cusi cum O., Fa., Vi., Pi., haberent ad an. 16. Caeterum pro annis 15 legitur in L., Pi. an. 25, sed mendose. Apud Auctorem lib. V cap. 22, et Nicephor. lib. IV cap. 19, tribuuntur tantum anni 13, et Victor. dicitur successisse Eleuthero an. 10 Commodi. Sed quod non eadem mens illi fuerit, quando prius edidit hoc Chronicon, satis convincitur ex situ subsequentium pontificum.

(Ibid.) Antiochiae VII episcopus constituitur Maximinus. Addidimus episcopus ex L. Al., O., Pi., Lo., 1077C Vi., Contract. Porro hunc Maximinum factum praesulem Antiochenum an. 16 Antonini Veri, indices sunt editi: qua in re destituuntur a chirographis, qui omnes cum anno 17 comparant: sed omnes videntur mendosi, quia certum est Theophilum antecessorem vixisse usque ad Commodum. Ipse enim refert lib. III ad Autolycum, quot annos regnarit Antoninus Verus, cui Commodus successit: unde non absurde Nicephorus Constant. in Chronol. tribuit ipsi Theophilo annos 13, qui juxta auctorem coincidunt in an. 2 Commodi.

(Ibid.) Maximinus. Maximus A., Al., Peta., O., Vi., Lo., Mar., prius legitur tum in caeteris mss., tum in Eusebio lib. IV Histor. cap. 24, Zonar. tom. II, et Nicephoro lib. IV cap. 25. At Maximianus apud Nicephorum Constantinop.

(Ibid.) Antoninus Commodum fil. suum consortem regni facit. Cui alteri anno tribueremus quam 17 Veri, seu 2 olymp. 239, cum ita dictent omnes codices et Cassiodorus, licet Mar., et Contract. 1077D an. 16?

(Ibid.) Antoninus cum filio, etc. Haec ad annum imperii Antonini 18, seu 2 olymp. 239, constituunt O., Vi., Pi., et excusi; sed ad an. 17 Contract., et ad an. 19 Peta., Lo., Fa., Fux. Lampridius in Commodo notat haec accidisse in consulatu Pollionis et Apri, hoc est, ut designant Fasti Onuphrii, anno 4 olymp. 338. Cassiodorus vero, coss. Orfiti et Rufi, id est, anno 2 olymp. 239, ut in iisdem Fastis appingitur; sed tamen anno 18 Veri, juxta ipsum Cassiodorum, qui profert pene ipsissima verba Eusebii.

(Ibid.) Apud Carnuntum. Sic pro apud Cornutum, ut in impressis; secuti sumus A., L., M., Pi., Sa., Fux., tres mss. Fab., P., Vi., Lo., O., Spartianum et Ammianum lib. XXX, et quia omnia exemplaria conveniunt in hoc vocabulo, dum ejus fit mentio circa olympiad. 272: unde Andreas Althamer in descriptione Danubii scribit veteres dixisse Carnuntum: 1078A sicut etiam legitur apud Eutrop. lib. VIII, qui ista eadem refert; in Peta., apud Carnunthum; in V., Va., Vat., Fa., apud Carnutum, sicut apud Aurelium Victorem et Zosimum; in Al., Corminium; seu apud Orosium lib. VII cap. 15, apud Carnotum. Ita omnes fere conveniunt in prima syllaba Car. Plinius lib. IV cap. 12, et lib. XLVII cap. 3, et Anton. in Itiner. meminerunt Carnunti urbis in Pannonia, quam Zosimus lib. II, loquens de Herculio ad Diocletianum, profecto misere confundit cum Carnuto oppido Celtico, quod proprie Carnutum, vulgo Chartres: alterum Carnuntum appellatur. Sunt viri docti qui putant idem esse quod hodie Petronella dicitur in Austria, ubi visuntur moles et situs castrorum.

(Ibid.) Antoninus post victoriam . . . . . exhibuerit. Absunt haec ab L.: nil tamen cogit nos cur ea tollamus, cum exstent in aliis codicibus, et apud Capitolinum atque Eutropium, ex quibus sumpta videntur. Munificentiam autem hanc exhibitam ab Antonino aliqui libri tradunt anno ejus 18, ut Pi., Vi., O., 1078B Mar.; aliqui anno 19, ut Peta., Lo., tres mss. Fab., Fa., Fux. et cusi, quibus favet Cassiodorus. Eutropius haec eadem refert, omisso tamen consule, seu anno.

(Ibid.) Commodus a senatu Augustus appellatur. Reduxere ista Pi., O., Vi., Mar. ad an. 18 Veri; Lo., Fa., Fux., tres mss. Fab. et vulgares ad an. 19 et ultimum, quem amplectitur Cassiodorus: et ratio idem exigit.

(Ibid.) Smyrna urbs Asiae terraemotu ruit, etc. Non una est assertio omnium codicum, quo anno id evenerit, cum Pi., Vi., O., Mar. redigant ad annum 18 Veri., Peta., Lo., Fa., tres mss. Fab., Fux. et vulgares ad annum 19.

(Ibid.) Julianus X Alexandrinae Ecclesiae, etc. Juliani episcopatum referri volunt libri ad annum 18 Veri, ut Mar.; alii vero ad an. 19. Sic Fux., Fa., Lo., Peta., Pi., tres mss. Fab. et impressi. Soli O. et Vi. una cum Contracto dissentiunt, qui ad annum 1078C 1 Commodi; et hi videntur imitandi, quia Auctor lib. V Hist. cap. 9, ascribit initium episcopatus hujus Juliani anno primo Commodi, atque etiam quia annis 12 Agrippini antecessoris pertingunt usque ad illum annum.

(Ibid.) Commodus de Germanis triumphavit. Triumphum decretum Commodo anno 1 imperii sui docent omnes libri, et Mar.

(Ibid.) Templum Sarapidis Alexandriae incensum. Libri omnes et Contractus indices nobis sunt haec evenisse anno 2 Commodi: excludito Mar. qui circa. an. 1 enumerat: quodnam sit verius aliunde non potest dici, cum nullus veterum ejusdem rei meminerit.

(Ibid.) Serapidis. Serapidis Peta. et 3 mss. Fab., Sarapis Fa., Serapis Mar. De hujus orthographia supra.

(Ibid.) Irenaeus. Hyreneus Peta., Vi., Fa., O., Vincen.; Hireneus Fux., Lo., Pi., et 3 mss. Fab. Porro Pi., O., Mar. et Vi. ad an. 2 Commodi referunt; 1078D Contract. ad an. 8; Peta., Lo., Fa., Fux. ad an. 3: quorum partes imitantur impressi; nec video cur ab illis discedendum sit.

(633.) Thermae Commodianae Romae factae. Dissensio est inter chirographos quo anno imperii Commodus has thermas aedificavit. Nam Pi., Vi., Mar., O., an. 3 et 3 olymp. 240; Peta., Lo., Fa., Fux. et impressi an. 4 ascribunt: Cassiodorus vero et Contractus anno 5.

(Ibid.) Commodus Septembrem mensem, etc. Pro septimum mensem ex fide A., L., M., V., Va., Sa., Peta., Vat., Fa., Vi., Pi., P., O., Al., Lo., Lod., trium mss. Fab., Mar. et Eutrop. lib. VIII. Adhaec institutum est hoc a Commodo anno 3 imperii ipsius, si Pi., O., Vi. credideris; si Fa., Mar. et impressis, an. 4; si Peta., Lo., Fux., an. 5.

(Ibid.) Hierosolymis XXVI ordinatur episcopus Maximus, etc. Evectum Maximum ad cathedram 1079A episcopalem Hierosolymitanam anno 4 Commodi monstrant Pi., O., Vi.; anno vero 5, Fa., Mar. et cusi; anno demum 6, Peta., Lo., Fux. et tres mss. Fab.

(Ibid.) Dulichianus. Olim Dulychianus cum y, sed maluimus imitari Pi., O., Vi., quam etiam Dulcianus in Peta., Lo., Mar., Contract.; Dulcionus in Fa. et quatuor. Vatic.; Dulcianus in tribus aliis Vatic.: quia legimus apud Eusebium lib. V Histor. cap. 12, Δολιχιανός. Interpres Epiphanii haeres. 66 vocat Diocletianum, sed error est librarii; nam etiam apud eumdem Δολιχιαρός, sicut habes Nicephor. lib. IV cap. 19, Dolichianus. Idem apud Nicephor. Constantin. Dius. Hanc lectionem tuentur L., M., Vi., O., Pi., sex Vatic., P., Peta., Al., Lo., Fa., Lod., Mar., Zonar. tom. II, Epiphan. haeres. 66, Nicephor. Constantinop. et Niceph. Calis. lib. V cap. 10. Nam vulgati habent Aelius, ut Idius in A., Helvius apud Cassiodor. in Chronic., Dydus in uno Vatic.

(Ibid.) Minime inveniantur. Minime servarentur, in 1079B A., L., M., V., P., Pi., O., Vi., Lo. et trib. mss. Fab.; in Peta., minime salvarentur; in Mar., minime reperiuntur. Sed nil mutavimus, quia sensus eodem recidit.

(Ibid.) Apollonius . . . . truncatus est. Desiderantur ista in A., L., M., Pi., Peta., Fux., trib. mss. Fab., O., Vi., septem Vaticanis, Fa., P., Lo., Mar., Contract.: tamen habentur apud Euseb. lib. V Histor. cap. 21. Ideo hic quoque maneant.

(Ibid.) In Capitolium. In Capitolio Peta., Fux., Fa., Lo., Pi.; verum hujus rei gestae varii anni indicantur pro varietate codicum, ut apud Mar. annus 5 Commodi; in Vi., O., annus 6; in Pi. an. 7; in Lo., Fa. et cusis annus 8; in Peta., Fux., annus 9.

(Ibid.) Alexandriae XI . . . . Demetrius, etc. Primus annus hujus Demetrii episcopi comparatur in Pi., Vi., O., cum anno 8 Commodi; in Lo., Fa., Fux., Mar. et impressis cum anno 9; in Peta., 3 mss. 1079C Fab. et Contract. cum anno 10. Cuinam potius haerendum, cum Eusebius lib. VI Histor. cap. 2, et Nicephor. lib. V cap. 3, assignent primordia episcopatus Demetrii anno 10 Severi?

(Ibid.) Annis 43. Restituimus 43 pro 34, praelucentibus A., L., Vi., O., Pi., M., Lo., Contract., Mar., praecipue ipso Auctore lib. VI Hist. cap. 26, Nicephor. lib. V cap. 18, licet annis 47 in Pi., an. 40 in Peta., an. 17 in uno ex tribus mss. Fab., in altero an. 43. Nicephorus Constantinopolit. tribuit illi tantum an. 10.

(Ibid.) Commodus imperator Colossi, etc. Coepit edere argumenta haec superbiae suae Commodus anno 9 imperii sui, ut docent Pi., Vi., O., Fa., Mar. et editiones; sive anno 10, ut Peta., Lo., Fux., Albertus, Contract. et tres mss. Fab.; quibus convenit Cassiodorus, qui haec ipsissima verba profert. Lampridius vult caput illud sublatum, fuisse Solis effigiem. Nam primum quidem habuit ille Colossus vultum Neronis, ut loquitur Spartianus, sed postea 1079D fuit Soli consecratum, non ab Hadriano, ut ipse vult, sed a Vespasiano.

(Ibid.) Serapion VIII. Legeras hucusque in ultimis editionibus Basiliensibus et Sonniana VII pro VIII, sed erratum agnosces, cum Maximinus ejus praedecessor numeretur VII. Adde quod Eusebius in Historia, Nicephorus et Zonaras vocant eum VIII, et ita habent primae editiones Ven. et Lut. Mar. autem vocat mendose Seraphionem, et nonum recenset. Porro ad insulas Episcopatus Antiocheni vocatum Serapionem anno 10 Commodi, docent Pi., Lo., Vi., Fa., O., Mar., tres mss. Fab. et impressi; anno vero 11 Peta., Fux.; an. 12. Contract. Editorum situs stabilitur auctoritate Nicephori Constantinopolitani, dum Maximo superiori episcopo Antiocheno tribuit annos 13, qui desinunt in annum 10 Commodi; licet ab eo dissentiat Nicephorus Calistus, dum annos 11 tantum illi ascribit. Eusebius 1080A quoque lib. V Hist. cap. 22 videtur tribuere initium Serapionis eidem anno 10 Commodi. Idem quoque Nicephorus lib. IV, cap. 19.

(Ibid.) Commodus multos nobilium, etc. Ut plerumque in caeteris, sic hoc loco uno aut altero anno dissentiunt codices. Nam Pi. anno 10 Commodi notat; Peta., O., Lo., Vi., Fa., Fux. et impressi anno 11; Contract. anno 12. Lampridius meminit quidem caedis horum, sed annum praetermittit.

(Ibid.) Incendio Romae, etc. Observarunt evenisse anno 12 Commodi Peta., Pi., Lo., Vi., O., Fux., Fa. et excusi; Mar. an. 11. Hoc incendium eleganter describunt Herodianus et Orosius.

(Ibid.) In domo Vestilianis. Vestalis Idac., Vincen., Martinus Polonus, Au.; Vespasiani Mar., sed vitiose: nam lectio nostra habetur in editis, 7 Vaticanis, et aliis mss., et apud Jornan., Antoni., Contract. et Cassiodorum. Addo etiam cum bona venia Casauboni, apud Orosium lib. VII cap. 16, et codicem clarissimi Petavii. Onuphrius autem lib. de Rom. princip. 1080B ait Commodum strangulatum fuisse in hortis Vectilianis, forte ex Capitolino, dum hic Commodum occisum fuisse refert in Vectilianis scilicet aedibus, et dum in Marco Antonino ait, ipsum natum Romae in monte Coelio in hortis: Nam, ut ait Lampridius, de Palatio ipse ad Coelium montem in Vectilianas aedes migravit, negans se in palatio posse dormire: unde Fasti Graeci, referente Casaubono in doctissimis suis Notis in Lampridium pag. 224, ἐν οἰκίᾳ Βεστιανοῦ συγγενοῦς αὐτοῦ; et Gotfridus Viterbien. (qui scripsit an. 1180), in domo Vestiliae dicitur fuisse strangulatus. Idem Otho Fris. lib. III, cap. 17, nec dubium quin uterque ab Eusebio sit mutuatus.

(Ibid.) Aelius. Helvius Peta., Fa., Lo., Pi., tres mss. Fab., Victor. lib. de Caesaribus et in Epitome; Elius, Vi., O.; Helius, Fux. et Albert. In solo Fux. tribuitur Pertinaci unus annus in columna numerorum, seu in serie annorum. At in Pi., Peta., ascribitur 1080C quidem nota numeralis e regione horum Aelius Pertinax, etc.; sed ita ut vicem teneat anni primi Severi, adeo ut nota anni 2 ipsius sit postea posita e regione illius paragraphi Clemens Alexandrine, etc. Itaque observandum est istum versiculum et subsequentes usque ad Severus, etc., vel revocari ad an. 1 Pertinacis, ut in illis in quibus illi datur unus annus, sicuti in Fux., 3 mss. Fab., Mar., vel ad an. 1 Severi, ut in illis duobus in quibus ille annus Severi praeit, vel ad an. 13 et ultimum Commodi, ut in caeteris, in quibus nulla est nota inter annum 13 Commodi, et an. 1 Severi.

(Ibid.) Pertinax septuagenario. Pro sextuagenario ex L., A., M., Vi., Pi., V., P., So., O., Lo., Anton., Cassiodoro et Eutropio lib. VIII, qui eadem refert, et ejus metaphraste Paeanio; sexagenario Mar. Dio tamen, Vopiscus et Herodianus aiunt, eum natum fuisse 67 annos, cum factus est imperator.

(Ibid.) Romae episcopatum suscipit XIII Victor. 1080D an. 10. Duo hic notatione digna: primum, quod dicatur episcopus XIII, cum vulgati habeant XIV, sed priorem numerum docent omnes libri, et ipsa ratio praecedentis et subsequentis episcopi, quod accipiendum scilicet a Petro, ut explicat Eusebius lib. V Histor. cap. 28, quo etiam sensu paulo ante dixit, Linum primum Romanae Ecclesiae episcopum, videlicet post Petrum. Ab hoc Cletus dicitur secundus, et ita consequenter alterum quod ratio situs est diversa. Nam in vulgatis, Fa., Lo., Vi., O., habentur ad an. 13 Commodi; in aliis vel ad an. unicum Pertinacis, vel ad an. 1 Severi, prout varii sunt libri, de quibus supra.

(635.) Testatus est. Rectius si deleatur vox est, ut in Al. et omnibus aliis mss.

(Ibid.) Apud Milvium. Apud Mulvium, Pi., Lo., L., P., M. et Orosius; apud Milvum. O., V., Vi.: apud Molinum, Fux., ubi in pro vi. Verum rectius Milvium; cum idem reperiatur in sex Vaticanis et 1081A aliis mss. Anton., Mar., Idac., Nicephor., Vincen., Beda, Adone et Othone. In Lod. legitur Bulbium; in Fre., Malvium; sed vitiose utrobique, de hoc plura postea.

(Ibid.) Severus regnavit an. 18. Pro 18 prostat 19 in O., Vi., tam in textu, quam in serie annorum. Sic apud Vincentium, qui eodem vel simili codice videtur usus. Fa. et Lo. exhibent quidem 19 in textu, sed in serie tantum 18. Optassem jure posse hoc illi concedi: teneret enim decimus nonus ille annus locum illius, quem veluti superfluum agnoscimus in annis Galerii, ut dicemus. Verum cum adversos habeamus caeteros codices, absit ut eo audaciae prorumpamus, maxime cum videam apud Xiphilinum, Contr. et Fastos 17 annorum spatio mens. 8, die. 3, imperium Severi definiri; Cedreno sunt totidem, nisi quod dies praetermittat; Zonarae an. 16, mens. 8, die. 3; Eutropio ann. 16, mens. 4. Ado et Freculphus numerat quidem an. 17, sed menses et dies reticent; at Eusebius, cujus auctoritate flectuntur, lib. 1081B VI Hist. cap. 8 vulgatam lectionem tuetur, cui adhaerent Orosius, Beda, Antoni., Hugo Floriacens. (qui est ms. apud clarissimum et eruditissimum Petavium) et Marianus, nisi quod hic menses 3 annumerat.

(Ibid.) Severus provincia, etc. Descriptio est generis Severi, quae quia primo loco solet praemitti in aliis, et anno illius primo respondeat necesse est, ex praescripto Pi., Lo., Vi., O., Fa., Fux. et impressorum. Solus Peta. an. 2 opponit.

(Ibid.) Lepti. Lepci Pi., L., A., M., P.; Lecti tres Vatic. Primum tamen caeteris praeferendum: nam sic reliqui codices, et Mar. Praeterea ista ad verbum refert Cassiodorus, et ita scribunt Victor. Capitolinus, Vopiscus, Spartianus, Oros. lib. VII cap. 17, et Aurel. Victor. lib. de Caesarib., praecipue vero Eutropius lib. VIII, ex quo ista videntur descripta ad verbum. Certum est autem duas esse urbes hujus nominis in Africa, ut testantur Plinius, Mela, et Antonini 1081C Itinerarium, atque alii plerique.

(Ibid.) Clemens Alexandrinae, etc. Concertationes has ad an. 1 Severi, Mar., at ad an. 2 ejusdem notant Peta., Pi., Lo., Vi., Fa., O., Fux., 3 mss. Fab. et impressi.

(Ibid.) Narcissus Hierosolymitarum, etc. Hierosolymorum, suadentibus Peta., Fux., A., M., Va. Lo., P., L., Mar., Al., Beda, Adone, Orosio et aliis. Nihilominus cum vetus scriptio habeat suam rationem de incolis Hierosolymae urbis, maneat immota. Porro ista ad an. 4 Severi produnt Vi. et O. Sed reliqui ad an. 3, ut Peta., Pi., Fux., Fa., Lo., Contract., Mar., tres mss. Fab. et impressi.

(Ibid.) Polycrates quoque. Exstabat ante in vulgatis et majori parte chirographorum, quin etiam apud Bedam, Contract. et Marianum, Polycarpus quoque: prius tamen magis probatur, non tantum quia ita castigatum est ad oram editionum Basiliensium et Sonnianae; sed quia ita habent Vi., O., Fux. Praecipue vero quod Auctor iterum loquens, quatuor lineis 1081D interjectis, de Narcisso, Theophilo, et Bacchyllo, de quibus hoc loco, cum illis copulat coaetaneum Polycratem et non Polycarpum. Idem lib. V Hist. cap. 22. Praecipua vero ratio est quia Polycarpus Smyrnae episcopus (nuspiam enim alterius episcopi ejus nominis illis primis temporibus fit mentio) privatus est vita ex sententia Eusebii supra et lib. IV Histor. cap. 14, initio imperii Antonini, hoc est, circa ejus annum 6 et Christi 169. Nec te sollicitum habeat, quod asserit Socrates lib. V, cap. 22, cum martyrio vitam finiisse sub Gordiano, hoc est an. Christi 241. Nam cum nullam veritatis speciem id prae se ferat, sua sponte ruit.

(Ibid.) Polycrates quoque et Irenaeus et Bacchyllus. Polycrates Ephesiorum, et Hirenaeus Lugdunensis, et Bachylus Corinthiorum, in Fux.

(Ibid.) Bacchyllus. Bachinus, O., Vi.; Bacchilos, Pi.; Baccilus, Lo.; Bacillus et paulo post Bracillus, 1082A Fa.; Bachylus, Contract., Beda; Bachilus. Mar.; Bacchilus, Peta. et tres mss. Fab.; quod idem paulo post observatur. Nos alterum l addidimus, juxta Euseb. lib. V Hist. cap. 23, ubi Βακχΰλλος: at apud Nicephor. lib. IV capit. 19, Bacchylus cum unico l.

(Ibid.) Candidus . . . efficitur. Desiderantur in L., A., M., septem Vat., P., Vi., O., Pi. Lo., Pet, et tribus mss. Fab. et Mar.; sed ejus facit mentionem Euseb. lib. V Hist. cap. 26, sub Severo, ut etiam Niceph. lib. IV cap. 35. Consensus tamen tot exemplarium persuadet esse glossema.

(Ibid.) Quaestione orta. Satisfactum quaestioni a pontificibus illis an. 4 Severi, docent Peta., Lo., Fa., Fux., Mar., quibus adde editiones; at Pi., Vi., O., an. 5.

(Ibid.) Hierosolymarum. Ne sis dubius de hac scriptura. Nam editi et manuscripti non semel illam habent, licet frequentius Hierosolymorum; usitatius enim est apud veteres neutrum plurale quam femineum: sed de hoc supra quasi ab initio.

1082B (Ibid.) Judaicum et Samariticum. Sarmaticum M., V., Fa., Va., P.; utrumque in Vat.; Samaritanum in O., Vi., Mar.; sed germanior communis lectio, et eam sequuntur praeter alia exemplaria Contractus, Vincentius, Antoninus: quod enim Severus bellum Sarmatis indixerit, nullus, quod sciam, scripsit. Eruditissimus vir ait se numquam invenisse bellum Judaicum a Severo gestum. At poterat illud hic advertere. Ad extremum, bellum hoc renovatum docent an. 4 Severi; Fux., Peta., Mar., Contract. et cusi, et an. 5; Lo., Fa., an. 7; Vi. O., an. 8.

(Ibid.) Severus Parthos, etc. Committuntur haec laterculo opposito an. 5 Severi in Lo., Fux., Peta.; an. 6 in Fa., Mar., Contract., Alberto, impressis et Cassiod.; an. 7 in Vi., O.; an. 9 in Pi. De his vide Herodianum, Spartianum et Eutropium, licet non indicent annum.

(Ibid.) Bellum ortum, vel resumptum. Bellum motum L., A., M., V., P., Fux., Lo., Fa., Pi., O., Vi., 1082C tres mss. Fab., Mar., ut etiam Contractus: illud autem vel resumptum non apparet in Peta.

(Ibid.) Adiabenos. Receptum jam videbatur in editis ut Adyabenos per y prostaret, sicut habet Plinius lib. VI, cap. 9. Verum vicit chirographorum consensus, M., A., Lo., Fa., Peta., Fux., trium mss. Fab. et Mar., praesertim cum praeponderet auctoritas Eutropii, Jornandis, Cassiodori, Dionis, Orosii, Ammiani, Rufi, Spartiani, Victoris, Strabonis, Herodoti, et Auctoris ipsius in Historia, apud quos leges Ἀδιαβηνοὶ et Adiabenoi, sicut etiam habent veteres lapides et inscriptiones. Ad haec observabis non levem maculam in Vi., O., Pi., L., Lo., in quibus Azabanus; in Fux. et Mar., Adiabennes.

(Ibid.) Arabesque. Arabasque Lo., Pi., tres mss. Fab., Contr., Eutrop. lib. VIII et Cassiodor.; Arabes quoque Peta.

(Ibid.) Faceret. Fecerit A., L., M., P., Lo., Pi., Mar. Prius est apud Eutropium et in aliis mss.

(Ibid.) Adiabenicus. Iisdem rationibus moti, quibus 1082D antea, ita scribendum diximus, et non Adyabenicus, ut olim; licet desit in Vi., O., et in Fa, Adiabenus pingatur.

(Ibid.) Severo imperante Thermae, etc. Diversis annis annumerantur haec pro varietate codicum, ut in Fa. et impressis an. 7; in Lo:. Fux., Peta., Contract., an. 8; in Pi., Vi., O., ann. 10; a Cassiodoro comparantur cum an. 8.

(Ibid.) Et Romae. Sic habent L., A., Au., M., P., O., Pi., Vi., Lo., et non ut olim, et Romam.

(Ibid.) Septizonium. Olim legebatur Septizodium: nos ope exemplaris Al. et Fux. et unius ex tribus mss. Fab. locum correximus: et nostram lectionem confirmant Suetonius in Tito, Notitia Rom. imperii, Antiqua Descriptio Urbis, Cassiod. in posteriori editione (nam in veteri Septizodium). Idem Spartianus et Ammian. lib. XV. Favent etiam codices V., Lo., Fa., ubi legitur Septidonium, d pro z: video vocari 1083A a Capitolino Septodium, quasi concursus septem viarum: ab aliis Septisolium, quasi divisum in septem solaria; sed de Septizodio nusquam alias: Pomponius Laetus, et alii viri docti putant dictum Septizonium, quod septem cingulis seu zonis (sic enim vocant ordines columnarum) fuerit constructum et constrictum, sed meo judicio non satis probabiliter.

(637.) Zephyrinus. Zefyrinus, Lo.; Zephirinus, Vi., Peta., O., Fa., Fux.; Zesrinus, Pi. Sed vulgata est aliorum et ipsius Hieronymi lib. de Script. eccles. et Auctoris, utriusque Nicephori, Zonarae et aliorum.

(Ibid.) Zephirinus XIV . . . suscepit annis 18. Restituimus an. 18, pro an. 17, ut olim; vel, ut in Peta., an. 20. Nam sic suadent Pi., O., Vi., L., M., Contract., Albertus et Euseb. lib. VI Hist. cap. 18, et lib. V cap. ult., Niceph. quoque Callist., licet alter Constantin. habeat an. 19. Reposuimus autem ad an. 9 Severi juxta Lo., Peta., Fa., Contract. et Nicepho. lib. IV cap. 19, qui vult eum praefuisse an. 9 Severi: quibus 1083B favet ipse Euseb. lib. VI Hist. cap. 21, dum tradit Zephyrinum obiisse an. 1 Aurelii Antonini, seu Heliogabali, et sedisse an. 18, quod aliter constare non posset. Quamvis in Vi., O. et Pi. sit ad an. 11, et in editis et Mar. ad an. 8, et hoc modo decimus Victoris et primus Callisti optime respondebunt cum Zephirino.

(Ibid.) Persecutione in Christianos, etc. Ad latus horum inseritur Persecutio in Christianos in A., M., V.: at in Fux., Quinta persecutio. Porro persecutionem hanc connotant Lo., Fux., Peta., Fa., Albert. an. 10 Severi; cum impressi et Mar. an. 9; Pi. demum, Vi. et O. an. 12. Eusebius lib. V cap. 1, et Niceph. lib. V cap. 3, confirmant editos, dum tradunt Leonidem capite truncatum postquam decennium egerat in imperio Severus.

(Ibid.) Alexander ob confessionem, etc. Connumerant vincula et carceres istius Alexandri, Mar. an. 10 Severi; Fa. an 11, ut etiam impressi; reliqui 1083C an. 12, ut Lo., Fux., Peta., Vi., Pi., O. Hic autem videtur idem esse, qui post annos 8 fit episcopus Hierosolymorum ex episcopo Cappadociae, ut colligitur ex Niceph. lib. V cap. 9, Zonara et Euseb. lib. VI Hist. cap. 8.

(Ibid.) Clemens multa et varia. Desiderantur haec duo et varia in L., P., Vi., O., Pi., Lod. Aggregatur autem hic paragraphus in Fa., Mar. et impressis an. 11 Severi. At in Lo., Fux., Pi., Peta., O., Vi., tribus mss. Fab. an. 12. Auctor autem vult significare Clementem Alexandrinum qui scripsit Stromata et alia plura.

(Ibid.) Musanus. Musonius M., sed prius in sex Vatic. et aliis codicibus Mar. et Vincent. tom. I et IV, Euseb. lib. IV Hist. cap. 21 et 27, et Hieronymo lib. de Scriptor. Eccles. Musianus apud Anastasium Bibliothecarium ms. ex Georgio.

(Ibid.) Nostrae philosophiae. Olim improprie legebatur noster philosophiae: genuina est lectio codicum L., A., Fa., Lo., M., Pi., sex Vat., Vi., O., Al., et 1083D notae marginalis in B., H., P. et So. Ad ultimum annumerarunt haec an. 13 Severi Lo., Fux., Peta., Mar. et impressi. At anno 13 Pi., Vi., O.

(Ibid.) Clodio Albino, etc. Hunc paragraphum referunt circa an. 13 Severi Lo., Fux., Peta., Fa., una cum vulgaribus et Mar. Dissentiunt ab his Pi., Vi., O., qui circa an. 14, a quibus stat Cassiodorus. De eadem historia vide Spartianum, Herodianum, Eutropium, et Orosium.

(Ibid.) In hoc anno jubilaeum, etc. Non est omittendum in A., V., P., Lo., Vi., O., Peta., Fux., et tribus mss. Fab. hoc loco ante illa Clodio Albino, etc., inseri ista e regione anni 2220 ab Abraham, et an. 12 Severi in nonnullis in contextu, in aliis ad oram: In hoc anno jubilaeum a majoribus invenimus observatum, id est 12 an. Severi et 205 Antiochenae urbis, nisi quod in Vi., O., pro 205 legitur 220; in V., Peta., Lo., 251; in Fux., 250. Sed hi tres numeri 1084A non carent mendo, si an. 19 Diocletiani est an. 351 Antiocheni, ut videbitur inferius; immo legendum esset 249. Neque video quomodo tota sententia constare possit: nam si verum est, ut ante notavimus, an. 30 Christi incidisse in principium 81 jubilaei; nam ab illo an. usque ad an. 12 Severi sunt tantum an. 176. Si esset secundus jubilaeus post alterum, copulandi essent an. 151, aut si esset tertius, copulandi an. 201. Nam jubilaei solemnitas celebrabatur initio numeri quinquagesimi, ut ludi Olympici initio olympiadis, seu numeri quinque annorum. Si autem velis Eusebium computare jubilaeos ab anno mundi, seu ex hinc multiplicare numerum quinquagesimum, nulla habita ratione illius jubilaei 81, initium jubilaei incidet potius in an. 8 Severi, quia ipse est annus mundi 5401; si initium 41 jubilaei et an. mundi 3235 coepit an. 51 Abraham, ut dixi superius. Sed quid opus est in re tam incerta ariolari?

(Ibid.) Per cxxxii millia. Per cxxxiv millia L., Pi. Deest millia in Fa., sed in Fux., cxxii millia. Verum 1084B primum exstat in editis et aliis mss., et apud Cassiodorum novum (nam antiquus habet cxxx millia), Bedam Spartianum, Victorem et Contractum. In O., Vi., per centum viginti duorum passuum millia. Eutropius habet in editione Henrici Stephani per xxxv millia passuum; at in Wecheliana per cxxxii passuum millia. Paeanius, Χάρακα περιέβαλεν ἐπὶ δύο καὶ τριάκοντα πρὸς τοῖς ἑκατὸν σημείοις ἐκτείνας αὐτὸν πρὸς θάλασσαν. Sylburgius notat in vulgata editione omissam notam centenarii fuisse restitutam ex Fuldensi codice, forsan ex nostri Vineti annotationibus, qui ita habere veterem librum testatur.

(Ibid.) Duxit. Deduxit L., A., P., Pi. Sic etiam Eutropius lib. VIII. In Vi., O., perduxit. Favet nobis Cassiodorus et alii libri. Caeterum e regione hujus paragraphi in Fux. ad oram reperies, Pictorum cecidit ingens multitudo.

(Ibid.) Tertulianus Afer, Centurionis proconsularis filius, omnium Ecclesiarum sermone celebratur. Deerant 1084C hae voces filius, omnium Ecclesiarum sermone celebratur, sed sunt repositae ex Au., M., V., Fa., Fux., Va., O., Vi., Pi., quinque Vaticanis, Lo., Al., L., Peta., tribus mss. Fab., Mar., Beda, Adone, Vincen. tom. I et IV, qui ipsissima verba referunt: tamen antiqua lectio posset tolerari; tum quia nomen, filius, apud veteres, maxime apud Graecos saepius omittitur, et ab homine idiomatis Graeci perito facile suppletur, tum quod fieri potest ut illa verba omnium Ecclesiarum, etc., non sint germana Eusebii propter Tertulliani lapsum in haeresim; nisi dixeris jam ante ejus nomen coepisse reddi celebre in Ecclesia: porro in uno Vatic. habes proconsulis vice proconsularis. Ad extremum quod nobis exhibet Florentem Tertullianum, variant codices. Nam Lo., Fa., Pi., cusi et Mar. circa annum 15; Fux., Peta., 3 mss. Fab., Contract. et Cassiod. circa an. 16; Vi., O., circa an. 18.

(Ibid.) Origenes Alexandriae studiis eruditur. Haec tribuunt an. 15 Severi Pi.; an. 16 Peta., Lo. et tres 1084D mss. Fab.; an. 17 Fux., Fa., Mar.; an. 19 Vi. et O. Nulla horum sedes convenit cum his, quae habet auctor lib. III Hist. cap. 3, et Zonaras, videlicet Origenem an. 18 aetatis coepisse profiteri publice Alexandriae sacras litteras, et anno quo ejus pater obiit, natum annos 17.

(Ibid.) Severus moritur. Licet ista varie disponantur ut in Pi. ad an. 15 Severi; in Lo., Peta., Mar., Contract. et 3 mss. Fab. ad an. 17; in Fux., Fa. et impressis ad an. 18; in Vi. et O. ad an. 19: quia tamen ejus imperium non excessit fines vitae, necessario reducenda videtur ad an. 18, tot enim regnasse dicitur.

(Ibid.) Cognomento Caracalla. Adjiciuntur consequenter ista in L., M., Peta., Fux., V., O., P., Lo., Pi., Mar., Vi., Severi filius. Idem in Chron. Isidori. Caeterum quae hic traduntur ab Auctore de ratione cognominis Caracallae, eadem reperies apud Eutropium, 1085A Dionem et alios. Scias autem post hunc paragraphum legi in Fux., Geta Severi filius cum Bassiano fratre successor relictus, et post hostis publicus judicatus confestim periit. Quae quamvis non dissideant a veritate historiae, testibus Herodiano et Spartiano, non tamen crediderim esse auctoris, cum ab aliis libris absint.

(Ibid.) Regnavit an. 7. Hic emendavimus pro regnavit an. 6, ut in vulgatis, Lo., Pi., Fa., O., Vi., Vincen. et Alberto; sed maluimus imitari A., M., tres mss. Fab., Peta., Fux., P. et Euseb. lib VI Hist. cap. 19, ubi ann. 7 et mens. 6, Epiphanium, Cassiodorum, Jornandem, Isidorum, Nicephorum lib. V cap. 25, Bedam, Marianum, Contractum, Marti. Polonum, qui nostrum numerum sequuntur, et a quibus non longe absunt Orosius, Ado, Freculphus his verbis, annis non plenis septem, Cedrenus an. 6, mens. 2. Zonaras addit diebus aliquot, Dio an. 6, mens. 2, diebus 5. Accedit ad auctoritatem superiorem, quia hoc modo facile consulitur anno illi: qui si desit, 1085B summa illa annorum Christi 381, qua Hieronymus ait duo haec Chronica concludi, numquam conficietur: dum enim censemus tollendum annum illum, quem vulgares Galbae et caeteris apponebant, alter in ejus locum fuit propterea subrogandus: et ita videtur legisse Antoninus, dum annum primum Maximini confert cum anno Christi 238.

(Ibid.) Antiochiae IX episcopus constituitur Asclepiades. O., Vi. sedem huic Asclepiadi assignant ad an. 2 Caracallae; Lo., Fux., Peta., Fa., Pi., Mar., Contract. et impressi retinent ad an. 1, quem videtur confirmare Euseb. lib. VI cap. 8.

(639.) Alexander XXXV Hierosolymorum episcopus. Haec collocantur in Pi. et Fa. circa an. 1 Caracallae; in Peta., Vi., O., Lo., Fux. circa an. 2. Euseb. lib. VI Hist. cap. 8. confirmat vulgatos.

(Ibid.) Hierosolymorum. Hierosolymae L., Pi., Vincen. tom. I, Severus Sulpitius lib. I et II; Hierosolymarum, A., M., Lo.; sed de hoc supra. Porro 1085C Alexandrum coepiscopum Narcisso factum, Fa. et impressi tradunt an. 1 Caracallae: Lo., Fux., Peta., Vi., O., Pi., an. 2.

(Ibid.) Adhuc vivente Narcisso. Desiderantur in L., Pi.; sed praeter alia exemplaria, et verba consequentia, eorumdem fidem facit Eusebius lib. VI, cap. 8, in fine.

(Ibid.) Antoninus Caracalla, etc. Reservant haec an. 2 Caracallae Fa., Mar. et excusi: anno vero 3 Lo., Fux., Peta., Vi., O., Pi., Cassiodorus et Contractus.

(Ibid.) Antoninus Romae Thermas, etc. Destinarunt haec an. 4 Caracallae Fa., Vi., O, et impressi, cum Cassiodoro et Contracto, an. 5; Lo., Fux., Peta., an. 6. Vide Spartianum et Eutropium.

(Ibid.) Thermas sui nominis. Sic restituimus pro Thermas suo nomine ex A., L., Pi., Vi., O., Peta., Fux., Au., Mar., tribus Vatic., Lo., Lod., Fa., tribus mss. Fab., Vincen. tom. I, et Contracto.

1085D (Ibid.) Antoninus tam impatiens libid. fuit ut novercam, etc. Attribuuntur ista diversis annis pro varietate exemplarium: in Vi., O., an. 4; in Fa., Mar. et vulgatis an. 5; in Lo., Fux., Peta., Pi., Contract. an. 6. Quodnam sit certius, aliunde sciri non potest; licet Spartianus idem narret.

(Ibid.) Antoninus interficitur, etc. Certant inter se codices, cui anno assignanda sint, utrum anno 6, ut Lo., Vi., O., Fa., Pi. et impressi; vel an. 7, ut Fux., Peta., Mar.; sed mors litem dirimit. Si enim septem annos ab Eusebio regnasse dicitur, necessario anno 7 sunt ascribenda.

(Ibid.) Antoninus, etc., inter Edessam et Carras anno aetatis 43. Ita codices Pi., Fa., Peta., Vi., Lo., L., O., A., V. et duo ex tribus mss. Fab. Sic etiam Eutropius, Spartianus, Cassiodorus, Marianus et Contract. cum olim legeretur anno aetatis 44, et in P. an. aeta. 17. Hanc emendationem animadvertit eruditissimus Casaubonus in Spartian. ex codice 1086A clarissimi Petavii, quo utimur, firmissimisque rationibus lectionem nostram tuetur adversus eos, qui tantum Dioni deferunt assignanti Caracallae 29 annos, ut auctorem nostrum mendi turpissimi damnare audeant. Verum post vocabulum Carras additum et in Fux., Syriae Mesopotamiae civitates.

(Ibid.) Praefecturam praetorii. In Lo., Peta., Fux., pro praetorii, lego praetorio, de hoc supra. Caeterum haec annumeranda sunt anno 1 Macrini: ita enim praescribunt omnes libri, et Mar.

(Ibid.) Antiochiae X episcopus, etc. Hoc quoque assignabis anno 1 Macrini; sic enim omnes codices: nihilque contrarium suadet, nisi forsan id quod Nicephor. in Chron. ait Asclepiadem ejus antecessorem sedisse an. 9, qui inciderent in annum 1 vel 2 Macrini; sed ipse multum dissidet ab auctore in annis subsequentium et aliorum.

(Ibid.) Philetus. Sic restituimus secuti L., A., M., O., Lo., P., Vi., Pi., Fa., 5 Vatic., Mar., Bedam, tres mss. Fab., Peta et Contract., nisi quod in 1086B Peta. Filetus per F, cum antea corrupte legeretur in impressis Philerus. Nam etiam scriptura nostra confirmatur ab utroque Nicephoro, Euseb. lib. VI Hist. cap. 21, Zonara tom. II, apud quos Φιλητὸς legitur. Phileti martyris fit mentio in Menologio Graec. sed antiquioris, utpote qui obiit suo Hadriano.

(Ibid.) Circensibus Vulcanaliorum. Ita legitur cum vulgatis, Peta., Vi., Pi., O., Mar.; Vulcanariorum, Fa.; Vulganariorum, Fux.; Bulcanaliorum, Lo. Occurrit enim frequenter illa cacographia, ut B pro V usurpetur. Circenses hos ludos nobilitavit alio titulo Lampridius in Alexandro Severo, ut Persicos. Verum aggregato haec ad ea quae anno 1 Macrini respondent; quoniam ita placitum est membranis Lo., Pi., Fa., Peta., Fux., Vi., O., Mar. et editionibus.

(Ibid.) Romae. Deest in L., Pi., sed constat ex aliis mss. et Lampridio.

(Ibid.) Aggarus. Aggarius, L., Pi.; Abgarus, Peta., 1086C Fux., tres mss. Fab., O., Vi., A., M., P., Alber. et Beda; Abacarus, Fa.; Abagarus, Mar., Vincen.; Acharus, Vi.; Abcarus, duo Vat. Alii mss. ut vulgo. Varii fuerunt reges hoc nomine clari variis temporibus. Nam non minus familiare regibus Arabum, quam Ptolaemeus apud Aegyptios; de quibus Herodianus lib. III. Xiphilinus habet Augarus, Αὔγαρος; Appianus Ἄκβαρος; Agabarus, Al., Tacitus lib. XII, Evagrius lib. IV cap. 27, et Spartianus in Severo. Agharus Euseb. lib. I Hist. cap. 14, et lib. II cap. 1. Nicephorus lib. II cap. 7 et Cedrenus Agharus apud Zonaram. Caeterum quidni haec an. 1 Macrini ascribantur, cum sic dictent omnes libri scripti et excusi?

(Ibid.) Regnavit an. 4. Regnavit an. 3, A.: cui conformis Cassiodorus. Prius habent praeter exemplaria, Vincen., Contract., Albertus, Mar. et ipse Auctor, lib. VI Hist cap. 21.

(Ibid.) Marcus Aurelius Antoninus Antonini Caracallae. 1086D Addidimus vocem Antoninus ex fide L., A., P., V., Va., Pi., M., Mar., Alberti et Eutropii pro Marcus Aurelius Antonini Caracallae. In O., Vi., Hic Antonini Caracallae. Jornan. habet ut vulgo. Mar. pro Antoninus legit Heliogabalus: sed quod ipse Antonini nomen sibi asciverit post imperium adeptum, docent Capitolinus, Lampridius, et ipse auctor versiculo superiore. Ad extremum habeat ista primus annus Marci Aurelii, quoniam ita placet omnibus libris.

(Ibid.) Caracallae ut putabatur, filius. Nam, ut tradunt Capitolinus et Lampridius, hic Aurelius erat filius mulieris Maesae nomine Semiamirae seu Semiasyrae, quae stupro fuit cognita a Caracalla, ut hinc vulgo conceptus putaretur.

Hoc loco, inter paragraphum illum Marcus Aurelius, etc., et hunc Callistus XV, insitus est in Fux. iste versiculus, Divioni construitur Sanctus Benignus martyrio coronatus.

1087A (639.) Callistus. Calixtus Lo., Vi., O., Mar., Albert., Vincen. tom. I; Callixtus Al., sed lectionem nostram commendant Contractus et Eusebius lib. VI Hist. cap. 21, Κάλλιστος. Porro vindicat haec sibi annus 2 hujus Aurelii consensu librorum. Auctor tamen lib. VI Histor. cap. 21 videtur collocare ad annum 1 cum dicat Zephyrinum praedecessorem anno 1 Antonini decessisse. Idem significat Albertus.

(641.) Heliogabalum templum. Deest Heliogabalum in L., Al.; verum exstat in aliis membranis, et apud Contract. et Cassiodorum, alioquin mutilus esset sensus. Adde quod ex Lampridio, Dione et aliis constat hunc M. Aurelium imperatorem aedificasse Romae templum deo Heliogabalo, in eo loco, ait Lampridius, in quo prius aedes Horci fuit, vel ubi erat templum Faustinae, ut videtur significare Capitolin. in Anton. Vero Philos. et exprimit Spartianus in Caracalla. Ille enim deus, seu potius idolum, erat magnae venerationi apud Syros, quodque Aurelius secum advexit ex Syria, ait Capitolinus, et quia 1087B ipse erat genere Syrus, et sacerdos illius idoli Syriaci: ab illius idoli nomine, seu a sacerdotio Dei Heliogabali, ut loquitur Lampridius, voluit dici Heliogabalus. Dubitant Spartianus et Lampridius an illud templum esset in honorem ipsius Aurelii, an Jovis, an Solis; sed Vopiscus in Aureliano, Servius in lib. VII Aeneid. et antiquae inscriptiones, atque nummi, immo et vox Ἢλιος, quae idem est ac Sol, docent esse Solis: Dio etiam significat non esse Jovis. Adde quod Capitolinus et Herodianus (qui illud fuse describit) existimant Solem lingua Phoenicum vocari Heliogabalum. Mirum autem quam varie non solum apud veteres auctores, sed apud nostros libros hoc nomen scribatur. Nam in Peta., O., Vi., Pi. uno loco sine H, et altero cum H; in Fa. uno loco per y, altero sine y. Apud Xiphilinum seu Dionem Έλιογὰβαλος; at in nummis antiquis Alagabalus, vel Elagabalus. De ejus nominis significatione consule doctum Casaubonum in Lamprid. pag. 316. Porro vide utri 1087C ascripseris haec, utrum anno 2 Aurelii, dictantibus Fux., Peta., Pi., Contract. et Vulgatis, an vero an. 3, ut prae se ferunt Lo., Vi., O.: tamen vulgatam sedem confirmat Cassiodorus, et nil est causae quod mutemus.

(Ibid.) In Palestinae Nicopolis, etc. Nicapolis Mar. Praeterea opponunt Fa., Mar. et impressi anno 4 Aurelii, seu 2 olymp. 250; reliqui an. 3 ipsius Aurelii, ut Fux., Peta., O., Pi., Vi., Contract., quibus adjungendus est Cassiodorus. Si tamen habenda esset ratio non annorum imperii hujus Heliogabali, sed consulatus Alexandri et Augusti, cui ipse haec tribuit, non esset recedendum a vulgatis, quia ille consulatus, ut observare licet in Fastis Onuphrii, concurrit cum eodem an. 2 olymp. 250. Quando autem, et quare oppidum seu castellum Emmaus dictum sit Nicopolis, vide Sozomenum lib. V cap. 20 et Hieronymum de locis Hebraicis.

(Ibid.) Semiasyra. Hanc vocem restituimus pro 1087D Seniasyra, secuti codices quinque Vatic. et marginem B., So., Pet. et H., a quibus non longe absunt Sinnasera in M., A.; Seniasera in Pi., L., Lo., P.; Symiasera in Vi., O., tribus mss. Fab., Fux.; Symiaseria in Peta. Lampridius vero in Heliogabalo bis aut ter Semiamira. Idem Capitolinus in Macrino. Apud Eutropium lib. VIII, Semiasyra; Vinetus tamen testatur in veteri libro legi Simia Serena, in quibusdam aliis Semia Syra; ut et Sylburgius in eumdem, ait codicem Fuldensem habere Symiasira, et sic habet editio Wecheliana: Paeanius habet Σιμία ξενηρά. Itaque ubique constat de m, pro n; Onuphrius de Rom. Princ. vocat Lemiadem, ut in Fastis Soemiadem: Herodian. lib. V, Σοαίμις, et interpres Soaenis. Nam eadem utroque vocabulo nuncupatur et Soemis et Semia mira, in nummis Soaemias, Epitome Victoris Semea, Mar. Simiasica, Fa. Simiafera.

(Ibid.) Alexander Xerxem regem, etc. Loaisa in Chronicon Isidori vult legendum hic Artaxersem pro 1088A Xersem ex Lampridio, inquit, Herodiano, Osorio et Cassiodoro. Verum cum contra sese res habeat in his duobus posterioribus, qui idem nobiscum scribunt, quid obstat quominus ad horum duorum posteriorum normam potius quam ad duorum priorum Eusebium recenseamus, maxime cum faveant membranae, et Idac. praeter libros editos, et ipse Eutropius lib. VIII. Adde quod dum ipse Herodianus cum nominat Artaxerxem, ait contra caeteros Alexandrum potius ab eo victum, quam fuisse victorem, sicuti vult auctor; cui videtur assentiri Zonaras, licet hic nominet Artaxerxem, non autem Xerxem. Haec autem an. 1 Alexandri respondent in omnibus libris, qui situs habet patronum Cassiodorum. Inustam hic etiam Eusebio maculam conqueritur doctissimus Casaubonus, quod haec expeditio anno 12 vel 13 Alexandri sit ascribenda, quae hic an. 1: cui ultro assentirer, nisi retineret me consensus editorum et chirographorum, qui omnes eidem anno 1 tribuunt.

1088B (Ibid.) Vicit. Sic Al., Lo., Lod., O., Vi., Fux., Peta., Fa., Pi., Contract., pro vincit. Nam sequens verbum fuit, illud etiam docet.

(Ibid.) Exauctoraverit. Sensus planior, quam ut olim exautoravit; qua in re suppetias tulerunt codd. L., M., V., Va., Vat., Pi., Peta., P., Vi., O., Lo. et Eutropius.

(Ibid.) Urbanus XVI, etc. Urbanus assecutus est Romanam cathedram in Pi. anno 4 Alexandri; in reliquis Lo., Fux., Peta., Vi., O., Fa. et impressis, an. 3; apud Contract. et Albertum an. 2. Si sequendus Eusebius in Hist. lib. VI cap. 22, collocandus est ad an. 2 vel 1, cum velit Zephyrinum mortuum anno 1 Antonini et Callixtum ejus successorem quinque tantum annos sedisse: sed ipse non semel variat ab historia in hoc Chronico descripta.

(Ibid.) Episcopus annis 9. Conveniunt omnes libri in hoc numero. Verum Eusebius lib. VI cap. 21 et Nicephor. lib. V cap. 26 tribuunt Urbano annos tantum octo: sed in locum anni 9 tribuunt Pontiano 1088C successori annos 6 pro 5, ut auctor hic. Tamen Annalium et Ecclesiae Decus tom. II, mavult eum vixisse anno 6, mens. 7. Video et Nicephorum Constant, illi assignare, annos 7.

(Ibid.) Ulpianus. Germanior scriptura ex Lo., Pi., O., Vi., Al., So., Contract., quam ut olim Vulpianus. Spartianus et libri Digestorum confirmant nostram orthographiam. Verum L., Pi. haec collocant circa ann. 5 Alexandri; reliqui ad an. 4, ut Lo., Fux., Peta., Fa., Vi., O., excusi.

(Ibid.) Insignis. Insignissimus Lo. et tres mss. Fab.

Thermae Alexandrinae Romae aedificatae. Leges haec in omnibus libris, et apud Contract. opposita anno 5 Alexandri, praeter Pi., in quo an. 6, sed Cassiodorus confirmat priores: de his Thermis vide Lampridium. Nec est dissimulandum in Fux. post vocem aedificatae, esse additum, quae ante Neronianae, quod licet non dissentiat a rei veritate, ut ex Lampridio et Descriptione Urbis constat, tamen existimo esse 1088D glossema, quod absit a caeteris.

(Ibid.) Geminus. Sic pro Gemianus ut olim, vel Germinus ut in Vi., O., adducti auctoritate L., A., M., Lo., Lod., Mar., Contract., trium mss. Fab., P., Pi., Fux. et Hierony. lib. de Scriptor. eccles., atque adeo sic habet Chronicon Eusebii ms., quo videtur usus columen Ecclesiae illustriss. Baronius, dum hunc locum refert tom. II Annal. pag. 773.

(Ibid.) Beryllus. Bebyllus, L.; Veryllus, Lo.; Verilus, Fa.; Berillus, Peta., O., Vi., unus ex tribus mss. Fab., Fre., Mar. et Vincen. tom. I; Bebylsus, Pi. Sed prima retinenda est: sic enim alia exempl. Contract. et Euseb. lib. VI Histor. cap. 21 et 33, τούτων Βήρυλλος σὺν ἐπιστολαῖς, Nicephor. lib. V cap. 15 et 22, Hierony. de Scriptor. eccles. et Vincent.

(Ibid.) Arabiae Bostrenus. Arabius et Bostrenus, Lo., Lod., Pi.; Arabiae et Hostremus, Vi., O. Verum utrobique castigatio necessaria, ut patet ex Hierony. 1089A lib. de Scriptor. ecclesiast. Beryllus, inquit, Arabiae Bostrenus episcopus; et ex ipso Euseb. lib. VI Histor. cap. 2. Beryllus, ait, episcopus Bostrae in Arabia, et lib. VI cap. 21, ubi loquitur de Beryllo, erat autem ille Arabum Bostrensium episcopus; Ἐπίσκοπος δὲ οὗτος ἦν τῶν κατὰ Βοσράν; et cap. 26, Bostrorum Arabiae episcopus; et ibidem cap. 23, Beryllus Bostrensis in Arabia Episcopus, quae Graece sic effert, Βήρυλλος ὁ μικρῷ πρόσθεν δεδηλωμένος Βόστρων τῆς Ἀραβὶας ἐπίσκοπος. Observandum demum viros hos ad an. 7 Alexandri collocare, Pi.; reliquos vero retinere ad ann. 6, scilicet Lo., Fux., Peta., Vi., O., Fa. et impressi.

(Ibid.) Antiochiae XI, etc. Habet ista in Vi., O., annus 8 Alexandri; in Lo., Fux., Peta., Fa., Pi. et excusis an. 7.

(Ibid.) Zebennus. Zenus, Lo., Fa.; Zebennius, Mar. Prior convenit cum Hieronymo lib. de Scriptor. eccles. et aliis exemplarib. Ζεβῖνος apud Euseb. lib. VI Histor. cap. 22; Zebenus apud Nicephor. lib. V 1089B cap. 26, et lib. XII cap. 48; Zebinus apud Nicephor. in Chro. et Zonaram.

(643.) Origenes Alexandriae clarus habetur. Nil mirum si differant inter se codices: alii enim ad an. 9 referunt, ut Vi., O.; alii ad an. 8, ut Lo., Fux., Peta., Fa., Pi. et excusi; pro quibus facit Cassiodorus. Neque enim unius anni spatio floruit, sed plurium.

(Ibid.) Alexandrinae Ecclesiae XII, etc. Haec sibi ascivit annus 9 Alexandri in Lo., Fux., Peta., Fa., Pi. et vulgatis; at annus 10 in Vi., O. rectius, cum Auctor lib. VI Histor. cap. 26 tradat Demetrium obiisse, et Heraclam illi successisse paulo post adventum Origenis in Caesaream: qui, ut vult, accidit illo anno 10 Alexandri; et lib. VI cap. 35 vult hunc Heraclam vita functum anno 3 Philippi imperatoris, ad quem numerantur anni 16, quibus sedit Heraclas, computando ab an. 10 Alexandri imperatoris, et si includas utrumque terminum.

1089C (Ibid.) Ordinatur episcopus Heraclas. Ex L., A., M., V., Va., Pi., Vi., O., P., Lo., Mar. adjecimus episcopus, cum olim legeretur ordinatur Heracleas.

(Ibid.) Heraclas. Haec scriptura purior videri debet quam prisca Heracleas. Juvatur enim fide Al., Vi., O., Pi., Peta., Contract., quibus accedit Lo., ubi Heracles e pro a, et auctoritate Hieronymi epist. 85, Zonarae, Gennadii in Dionysio, Nicephor. lib. V cap. 18, et ipsius Eusebii lib. V Histor. cap. 15, 20 et 26, apud quem Ἡρακλᾶς, licet legatur apud Nicephorum Constant. in Chron. Heracleas.

(Ibid.) Et ob id. Deest in L., P.

(Ibid.) Origenes de Alexandria, etc. Peculiares sunt Vi. et O., ut haec opponi velint anno 12 Alexandri. Nam Mar. an. 10, reliqui anno 11, ut Pi., Peta., Fux., Fa. et impressi. Sed nulli horum adhibendam fidem putarim, quin potius ista deponenda circa an. 20, cum Auctor lib. VI Histor. eccles. cap. 26 scribat migrationem hanc Origenis in Caesaream contigisse anno 10 Alexandri imperatoris. Hic tamen 1089D cum mihi deficiant codices, lectorem saltem memorem esse velim.

(Ibid.) Ad Caesaream Palaestinae transit. Antiqua lectio ad Caesarem Palestinae satis inepte: nos correximus ex Lo., Pi., Al., Vi., O., Peta., Fux., Alberto, Mar., et sequentibus ad an. Christi 254.

(Ibid.) Pontianus XVII, Romanae, etc. Compararunt annum 1 pontificatus Pontiani cum anno 13 Alexandri Vi., O.; sed reliqui cum anno 12, ut Lo., Fa., Fux., Pi., Peta. et impressi: cum an. 10 Contract. Zonaras autem refert ad tempora Maximini.

(Ibid.) Regnavit annis 3. In Fux. additur, et diebus paucis.

(Ibid.) Maximinus primus, etc. Quia electio haec facta ab exercitu jus dedit ad imperium; ideo merito anno 1 Maximini tribuitur in omnibus libris, et apud Contract.

(Ibid.) Imperator electus est. Post ista verba, insertum 1090A est in L., A., M., V., P., Pi., Fux., Sexta persecutio; et in Pi. additur per Maximianum.

(Ibid.) Maximinus adversum, etc. Adoritur Christianos anno 2 imperii sui ex Fux., Lo., Fa., Peta., Vi., O. et vulgaribus, ac Mar.: excipio Pi., ubi anno 3. Priores confirmantur ab Eusebio.

(Ibid.) Maximinus Aquileiae, etc. Congerunt ista libri omnes ad an. 3 Maximini, seu 2 olymp. 254, ut Lo., Fux., Peta., Vi., Fa., Pi., O., Albertus et editi. Dissentit ab his Mar. qui ad an. 4 Maximini, nec est omittendum Censorinum lib. de Die natal. cap. 65 constituere hunc an. 2 olymp. 254, ut judicem et metam computationis diversorum annorum, temporum et aetatum: quae omnia ut ab ipso referuntur cum ratione annorum digesta ab Eusebio, ita video quadrare, ut hoc loco vix sit differentia unius anni, maxime si habeatur ratio mensium, seu dierum cujusque epochae, ut cum facit illum annum 2 Maximini a morte Alexandri 562 et a IV consulatu Julii Caesaris an. 283, et Urbis 991, numerando juxta 1090B Varronem ab an. 3 olympiad. 6.

(645.) Antherus XVIII Romae, etc. Sunt qui retineant circa an. 3 Maximini, ut Vi., O. Alii assignant ad an. 1 Gordiani, ut Lo., Fux., Peta., Pi., Fa. et impressi, una cum Contracto.

(Ibid.) Gordiano Romam ingresso, etc. Interemptos Pupienum et Albinum referunt aliqui libri anno 1 Gordiani, ut Vi., O., Mar.; sed reliqui anno 2 ascribunt, et 4 olymp. 254, ut Lo., Fux., Peta., Fa., Pi. et impressi, qui situs probatur Cassiodoro, qui et tribuit ista non solum anno 2 Gordiani, sed etiam Sabino et Venusto coss. hoc est ex Fastis Onuphrianis, anno 4 olymp. 254. Verum si juxta Capitolinum in Maximo et Balbino, Maximus Pupienus et Clodius Balbinus caesi sunt, dum agerentur ludi scenici, seu Capitolini; et illi, teste Censorino lib. de Die natali, celebrati sunt, Ulpio et Pontiano coss., et anno 2 olymp. 254, dicendum est ista esse referenda ad an. 3 Maximini, cum quo ex auctore concurrit ille annus 1090C 2.

(Ibid.) Pupienus. Pupineus, V.; Pupionus, Pi.; Vi., O.; Popienus, tres mss. Fab.; Cupienus, Contractus. Primum tamen communius, et ita habetur apud Mar., Antoni., Vincen. tom. I, Oros. lib. VII cap. 19, Cassiodorum, Aurelium, Victorem, Capitolinum, Adonem, Pomponium Laetum, et recentiores chronographos.

(Ibid.) Albinus. Sic restituimus secuti L., A., M., tres mss. Fab., Vi., O., Pi., Lo., quinque Vatic., Fa., Peta., Fux., Mar., Contract., Zonaram, Vincen. tom. I, quibus suffragantur Orosius lib. VII cap. 19, et Fasti Graeci. At Fre., Cassiodorus, et Aurel., Victor, Herodianus, Capitolinus, Xiphilinus, Balbinus: sic etiam Eutropius, Paeanius, Jornandes, Zosimus lib. I, Laetus, Egnatius, Antoninus, Onuphrius de Rom. Princ., et nummi antiqui: nec longe ab hac lectione abest vox illa Galbinus, quae in vulgatis exstat forsan pro Balbinus. Cum enim G, et B, consonantes admodum vicinae sint, saepe inter se commutantur, 1090D ut videre licet in veteribus inscriptionibus apud Gruterum et alibi. Facit tamen exemplarium enumeratorum auctoritas, ut priorem amplecteremur, et quia deesset codex, qui oppositum testificaretur. Adde quod, teste Zonara, post Maximum et Albinum caesos, Pompeianus eis succedit menses duos, et huic P. Balbinus menses 3. At de Claudio seu Clodio Albino, quo auctore interemptus est Pertinax imperator, et qui mox fuit imperator in Gallia, scribit idem Capitolinus. Itaque affinitas nominum et vicinitas temporum peperit hanc confusionem.

(Ibid.) Gordianus admodum, etc. Opponuntur haec in Vi. et O. anno 2 Gordiani; in Lo., Fux., Peta., Fa., Pi., et excusis an. 3. Apud Mar. an. 5. Nullus tamen est, qui non videat anno ejus 6 et ultimo esse tribuenda, sicuti facit Cassiodorus, quem sequitur Contract.

(Ibid.) Cum victor reverteretur. Addidimus victor, 1091A secuti L., A., Al., Fa., O., Vi., Lo., Vincen., Pi., Mar.

(645.) Qui Euphrati imminet, ossibus, etc. Qui Euphrata imminet, ossibus, etc., Peta.; qui supra Euphratem, ossibus, etc., L., Pi., M. Sic Oros. suorum fraude haud longe a Cirsseo super Eufratem interfectus est. In V., Va., Lo., Fa., qui Euphrate imminet, ossibus, etc.; Vincen., qui Euphratem imminet, ossibus, etc.; apud Cassiodorum tumulum aedificant supra Euphratem ossibus, etc.; Mar., qui Euphrate fluvio imminet ossibus, etc. Verum prior lectio est aliorum exemplarium, et Eutropii I. VIII eadem recensentis: Paeanius Ἡρῶον παρὰ τὸν Εὐφράτην ποταμόν. De ipsa re vide Capitolinum et Orosium.

(Ibid.) Gordiano milites, etc. Idem dicendum de hoc paragrapho quod de superiori. Nam etiam omnes libri conveniunt in eodem an. 6.

(Ibid.) Philippus regnavit an. 7. Auctor notarum in margine impressarum Sichardus, aut quisquis sit, putat legendum an. 5 pro an. 7. Verum omnia exemplaria nostram retinent lectionem; immo Antoninus 1091B etiam ea refert ex Eusebio in Chron. et Vincen. tom. I, eamque sequuntur Mar., Jornan., Niceph. l. V c. 25, Contract., Albertus, Orosius, l. VII c. 19, et Cassiodorus; quin Eusebius ipse l. VI Hist. c. 39: Φίλιππον ἔτεσιν ἑπτὰ βασιλεύσαντα διαδέχεται Δέκιος; nec potest videri tribuisse illi minus quam septem, cum olymp. 256 annus primus sit primus imperii illius, et olymp. 257 quartus primus imperii Decii. Adde quod in serie annorum ponuntur 7. Altera lectio placet Eutropio et Aurelio.

(Ibid.) Philippus Philippum, etc. Imperii participem facit filium Philippus an. 11 imperii sui, ut testantur omnes libri, Contract. et Mar. quibuscum omnes scriptores consentiunt.

(Ibid.) Regnantibus Philippis millesimus annus, etc. Omnia exemplaria collocant haec ad an. 2 Philippi, praeter Mar. qui ad an. 5, et Pi., L. qui ad an. 3. Nec est omittendum has solas numerales notas 2 et 3 subsequenter reperiri ad latus illius periodi, 1091C quae incipit, Regnantibus, etc., et desinit in illa verba, Agon mille annor. actus in Peta., Lo., Fux., Fa.; at in Vi. et O includi etiam notam 4, in Pi. vero notam quoque 5. Cassiodorus ista eadem suggerit ad an. 3 Philippi imperatoris, et ad consulatum II Philippi patris, et 1 Philippi f. cum illo convenit Censorinus c. 65, dum annum Urb. 991 constituit (juxta Varronem auspicando ab an. 3 olymp. 6) ad an. 2 olymp. 254. Orosius l. VII, c. 20, refert millesimum Urb. ad an. 4 Philippi, Post, inquit, an. 3 imperii Philippi, millesimus a conditione Romae annus completus est: ita ludis magnificis augustissimus omnium praeteritorum hic natalis annus a Christiano imperatore celebratus est: quod ipsum habet Contractus: Isidorus vero in Chron. ad an. 1 ejusdem Philippi, primo, inquit, anno millesimus annus urbis Romanae fuisse docetur expletus. Capitolinus quidem tradit Philippum celebrasse millesimum annum ab Urbe in consulatu suo et filii sui. Sed ex eo non potest dignosci, an secundo vel tertio imperii anno, 1091D quia utroque iidem fuerunt consules. Antiqui nummi Philipporum tam patris quam filii, de quibus Onuphrius in Fastis, et alii, prae se ferunt ut plurimum, hos ludos saeculares actos, coss. Philippo III et Philippo f. II, qui incidit in an. 4 imperii Philippi. Dixi ut plurimum. Nam reperiuntur alii nummi notati coss. Philippo II et Philippo f. I. Nec propterea dicendum est illos esse sibi contrarios. Nam cum annus ab Urbe condita (seu ut satisfaciam nonnullis criticis secundum Plinium, et Censorinum) a condito Urbis incipiat ab XI calend. Maii, seu a die 21 April. anni consularis, seu Juliani, et in similem diem desinat anni insequentis, quilibet annus Urb. complectitur duos consulatus: et ita millesimus Urb. inchoatus est Philippo II cos., et absolutus est Philippo III cos., vel etiam ipsi saeculares ludi celebrati fuerunt anno ipso millesimo, et in die natali imperii Philippi, videlicet in mense Martio, paucis diebus 1092A ante finitum ipsum annum millesimum, ut vult Onuphrius, vel post annum millesimum completum, et ineunte anno insequente, ut volunt alii. Proinde incertum est, an quod auctor scribit hoc loco de anno millesimo et de ludis, sit ad eumdem annum Romanum et Julianum referendum. Porro, ut obiter dicam, nullus alius saecularis seu centenarius natalis Urb. legitur deinceps celebratus. Major difficultas est quoad olympiades. Nam Vi. et O. comparant cum anno 3 olymp. 255, alii omnes libri cum anno 2 olymp. 256, praeter Pi., qui ad an. 3 olymp. 256; si affuisset auxilium librorum, videbatur magis sequendus Marianus. Nam ad an. Abraham 1264, qui antecedit annum 1 Romuli seu Urb. et 1 olymp. 7, adde illos annos mille, habebis 2264, qui concurrit cum an. 5 Philippi, et 1 olymp. 257. Si autem secundum supputationem Varronis, et usum communem veterum, deducas annos Urb. ad an. 3 olymp. 6, millesimus incidit in an. 3 olymp. 256 et in an. 3 Philippi. Praeterea si annus 1 Christi 1092B concurrat, ut colligitur ex auctore, cum an. 751 et 3 olymp. 194, necesse est ut millesimus Urb. incidat in annum Christi 250.

(Ibid.) In Circo magno. Putarunt aliqui, ut constat ex margine editionum Basiliensium et Sonnianae, esse restituendum in Circo maximo. Sic enim eum vocatum constat ex Notitia imperii Romani, et aliis infinitis locis. Verum prius habetur in omnibus libris et apud Cassiodorum, Marianum et Vincen. tom. I, nisi quod deest vox magno in Fa. Nec est dubium quin ex triplici Circo, qui erat Romae, nempe Maximo, Flaminii, et Neronis, magnus idem sit cum maximo; tum quia nuspiam legitur contrarium, tum quia hic de summis et praecipuis ludis saecularibus agitur, qui celebrabantur in Circo maximo.

(Ibid.) Theatrum Pompeii incensum et Ecatonstylon. Quadragesimus missus natali Romanae urbis cucurrit, et agon, etc. Locus iste valde corruptus, et involutus antea fuerat; nam impressa exemplaria cum 1092C nonnullis mss. ita habebant: Theatrum Pompei incensum et Echatrostylon 40 missus Athlas mons natali Romanae urbis concurrit et Agon, etc.: quorum nonnulla in quibusdam mss. deerant: hujus generis sunt haec duo 40 missus, ut in A., L., M., O., Vi., Pi., duobus Vatic. et tribus mss. Fab. In duobus aliis Vatic. ita legitur Thea. Pomp. inc. et; deinde relinquitur aliquod spatium vacuum, et in fine lineae additur natali Rom. ur. concurrerunt. Ista duo Athlas mons desunt etiam in Lo., Fa., Lod., Peta., Fux., tribus Vatic. et prima editione Ven., quorum vice in P., Al., Pa. et uno ex trib. mss. Fab. substitutum est Athalamos, sed diverse. Nam in Al. legitur Athalamos xl missos natali, etc., in P., xl missus Athalamos natali, etc., in Lo., Peta., tribus Vatic. pro cucurrit habes cucurrerunt: in aliis duobus Vatic., concurrerunt; in L., Pi., pro Romanae urbis legis urbis Romae; in Vi., O., scribitur Athalasmos per h; in Pi., Atlans mons, adeo hic varie peccatum est in scribendo. Rursus verba haec quidam codices impressi 1092D ut Ven. ita distinguunt, Theatrum Pompei incensum et Echatrostylon 40 missus natali Romanae urbis cucurrit, etc.; alii, ut Lut. editiones Basilienses et Sonniana, Theatrum Pompei incensum, et Echastro tylon 40 missus Athlas mons natali Romanae urbis concurrit, etc.; et hoc posteriori modo videtur legisse historiae ecclesiasticae lumen Annal. tom. II, p. 437, dum explicat Atlantem montem eo die, quo ludi illi saeculares sunt exhibiti, loco motum fuisse, ex sententia Eusebii in Chronico: et quidem cum ex priori illa periodo nullus certus eliciatur sensus, posteriora vero adeo sint incredibilia, magnus ille vir jure optimo vult illius rei fidem esse penes auctorem. Ne ergo Eusebium tam ridiculae fabulae auctorem fecisse videremur, ita haec correximus, sicut nunc legimus in contextu, adeo ut Ecaionstylon ad superiora referatur, Atlas mons expungantur: caetera vero reponantur ita, Quadragesimus missus natali Romanae 1093A urbis concurrit, vel cucurrerunt, seu si exemplaria permitterent concurrerunt, si quadraginta missus in plurali legeris, ita ut missus naturam substantivi hoc loco induat, quasi missio seu emissio centum equorum, aut potius curruum seu emissio centum equorum, aut potius curruum seu quadrigarum. Nam, ut ait Servius in III Georgic., centum currus emittebantur, unde Virg. III Georgic:

Centum quadrijugos agitabo ad flumina currus.
Adducimur etiam testimonio Cassiodori, qui cum sit ferme in omnibus Eusebii imitator, dum de hoc agone agit, ita scribit, quadraginta etiam missos natali Romanae urbis cucurrerunt; vel, ut habet editio Onuphrii, quadraginta etiam missus natali Romanae urbis concurrerunt, eo sensu usurparunt vocem hanc, missus, Suet. in Domit. Circensium, inquit, die quo facilius centum missus peragerentur, singulos a septenis spatiis ad quinta corripuit. Et Cassiodor., l. III 1093B Variat., epist. 51: Viginti quatuor, inquit, missibus conditio hujus spectaculi expeditur. Idem Suet. in Claudio Caesare: Circenses frequenter etiam in Vaticano commisit nonnumquam interjecta per quinos missus venatione. Vocabatur autem missus ludorum (nam alius est ferculorum et eduliorum, teste Lampridio) cursus ille solemnis septem curriculorum: agitatores enim quatuor factionum curribus insidentes solebant metas septies circuire, Horat. l. I Satir. 2:

Ut cum carceribus missos rapit ungula cursus.
Mos antiquitus erat unoquoque Circensium die viginti quinque missus: postea viginti quatuor dare, ut horae diei ac noctis tali numero clauderentur, singulare, ut sub Domitiano centum missus uno die dati sint, sed qui quinis spatiis perficiebantur, cum antea per septem spatia peragerentur. Forsan missus idem erant ac nostra aetate bravia et praemia, ob quae toties currebatur. Quo jure vero verba illa 1093C Atlas mons deleverimus, innotescet cuivis, si et ratio sententiae auctoris habeatur, quae haud dubio remanentibus illis nulla esset. Nam quid Thalamos, vel Athalamos, si alterum eorum vice praestet reponere, significent, vix possum assequi: tamen si conjecturae locus est, videtur vitio scribarum et descriptorum inscitia factum. Cum enim verba haec quadraginta missos, vel quadragesimus missus, aut quadraginta missus abbreviatione usitata in numeris exprimendis scripsissent, primi quidem, ut saepe fit, minus distincte et graphice xl môs, vel xlus môs, vel xlta môs; alii deinde cum id non satis legerent, aut intelligerent, vel etiam adverterent (quod fere fit) descripserunt Atlas mons, quasi xl. ns idem esset ac Atlas et môs idem atque mons, quod et lineamentorum similitudo magna et vocum istarum convenientia suadebat. Xls enim per majusculum X et l et s scriptum, videbatur Atlas, quae vox profecto vix poterat concipi aliud esse quam mons, ut dictio sequens per abbreviationem expressa suggerebat: 1093D favet conjecturae, quod locus est maxime varius, ut supra diximus, ac praesertim quod in optimis mss. in quibus exstat Atlas mons, aut quid simile, desideratur illud ( quadraginta missus), ut in duobus Vaticanis, ubi The. Po. inc. et ecaton ytilon 40 missus natali Ro. ur. cucurrerunt. Ac vicissim ubi legitur, quadraginta missus, deest Atlas mons, ut praenotavimus. Adde quod in Al. vox illa corrupta Athalamos, legitur ante quadraginta missus, cum in aliis post: nimirum quod alii perite legerint supradictam abbreviationem, et scripserint quadraginta missus: alii imperite Atlas mons: ex qua diversitate demum alii religiosiores, nec minus imperiti utrumque conjunxerunt, ordine diverso quidem, sed inverso aut perverso, vel nullo potius aut absurdo sensu. Quod si quis adduci non possit, ut verba illa Atlas mons, tollenda non putet, patiemur ultro, modo ita intelligat, non quod ille Atlas mons, qui in extremis oris 1094A Africae terraemotu, aut alio casu a situ nativo in alium abierit: sed cum in hujusmodi amphitheatris pegmata et automata, seu machinae subliciae nonnumquam erigerentur singulari artificio, quae in omnem situm moverentur, quarum flammis tota scena interdum conflagrarent (ut refert Vopiscus in Carino) quae ex se surgerent, quae in sublime crescerent, et aliae ex inopinato varietates, dehiscentibus quae cohaerebant aut quae distabant sua sponte cohaerentibus, ut ait Seneca epist. 91. Demum quae in admirationem spectatores raperent, ut testatur Augustinus lib. XXIV de Civit. cap. 24: Ad quam stupenda opera, industria humana pervenit, quae in theatris mirabilia spectantibus, audientibus incredibilia facienda, et exhibenda molita est. Caeterum quemadmodum varia artificia, ita etiam variae eorumdem formae: sed nonnumquam efformabantur in modum montis, ut colligere licet ex Apuleio lib. X: Jamque tota, inquit, suavefragante cavea montem illum ligneum terrae vorago decerpit; et Strabo de quodam latrone Siculo: In sublimi 1094B enim labulato velut in Aethna positus, eoque compagibus solutis subito concidente, ipse quoque cecidit in caveas ferarum, quae facile exsolverentur, etc., vel cum loco horum Atlas mons, legamus Athalamos; si quis locus conjecturae sit ad lichnulos, putem posse non incommode castigari, cum ea voce utatur Suetonius, ubi agit de hujusmodi ludis noctu exhibitis. Caeterum de ludis saecularibus plura Censorinus de die natali, Onuphrius tractatu quem de ea re scripsit, et Tertullian. lib. de Spectac. et alii plures. Quod ad sedem spectat diximus in superiori Nota.

(Ibid.) Ecatonstylon. Sic restituimus pro Echatrostylon, ut in impressis, ex fide Fux., Peta., quibus accedunt proxime A., L., M., P., Pi. et tres mss. Fab., ubi divisim legitur Ecaton stylon; duo Vatic., Vi., O., ubi Ecaton stilon per i; tres Vatic., ubi Ecaton ytilon; Lo., Fa., ubi Echatonytylon; Sa., ubi Ecatonsylon. Verum non dubium, quin istud 1094C fuerit opus centum columnarum in campo Martio, propinquum theatro Pompeii: quin etiam sit legendum unico vocabulo Ecatonstylon. Nam ἑκατὸν idem quod centum; στύλος, seu στῆλον, columna, sive per y, sive per i scripseris, utrumvis admitti potest, prout illius originem ad alterutrum illorum duorum reduxeris. Neque enim novum aut inusitatum videri debet, ut η Graecum per i Latinum reddatur ob soni similitudinem, ut videre est in vocibus hujusmodi, Θεοδώρητος, παράκλητος. Nam Latine Theodoritus, paraclitus: tametsi apud veteres Latinos vix ferri posset ista orthographia, Sed quia Graecorum mentio facta, aliud meditor reponendum fuisse, hoc est Hecaton per H, quo propius ad originem accederemus; Graece enim Ἑκατὸν notatur spiritu denso, quae res forsan amanuenses in eum errorem impulit, ut illam aspirationem, quae praemitti debuerat, post c posuerint et hoc loco Hecaton dixerint Echaton. Sed cum res sit cuivis perspicua, satis sit indicasse, ne a tot codicibus recedamus. Et licet 1094D nonnullis metus hic nimis religiosus videri possit, tamen cum non sit insolitum, quod in plerisque vocabulis etiam proprii nominis Latini praetermittant Graecorum spiritum, potuit ab Hieronymo idem hoc loco observari.

(Ibid.) Philippus urbem, etc. Varias haec sedes obtinent: etenim in Lo., Fux., Peta., Fa. et impressis revocantur ad annum quartum Philippi, ut etiam apud Cassiodorum; in Vi., O., ad annum quintum; in Pi. ad annum sextum.

(Ibid.) Philippus urbem nominis sui in Thracia construit. Sunt qui existiment mendum esse Thracia pro Arabia, ut Cuspunianus in Cassiod. et Wolphangus Hungerus in annotationibus in historiam Caesarum Cuspiniani: rationem reddunt quod Philippopolis Thraciae (teste Plinio lib. IV, cap. 11) multo ante fuerit condita, scilicet a Philippo Macedonum rege. Adde quod hic Philippus imperator Romanus 1095A in natali agro urbem sui nominis condi jussit Philippopolim, ut loquitur Pomponius Laetus; at eum fuisse Arabem nemo ignorat. Aurelius Victor lib. de Caesaribus vult etiam hanc Philippopolim apud Arabiam conditam. Verum nil immutandum duximus propter uniformem consensum omnium exemplarium quibus succenturiatur Cassiodorus, et quia, ut saepius diximus, non tam est advertendum quid alii, quam quid Eusebius senserit: quod non aliunde potest dignosci, quam ex ipsis libris. Adde quod potuit esse in Thracia alia Philippopolis, vel instaurari vetus a Macedone condita, cujus situm describunt Appian. lib. IV et Dio lib. XLVII. Nam etiam Jornandes, dum de hoc Philippo loquitur, Urbem, inquit, nominis sui in Thracia, quae dicebatur Pulpudena, Philippopolim reconstruens nominavit. Neque enim novum aut infrequens, ut qui urbem aliquam instaurarint, aut exornarint, condidisse dicantur.

(647.) Alexandrinam Ecclesiam, etc. Membranae ad varios haec redigunt annos. Nam Lo., Fux., Peta., 1095B Fa. et impressi ad an. 5 Philippi: Vi., O. ad an. 6; Pi. ad an. 7, si favisset aliquod exemplar, videbatur reponendum ad an. 3, quia, teste Auctore lib. III cap. 35, hic Dionysius successit Heraclae eodem anno 3. Sed suspicor potius esse mendum in historia 3 pro 5. Nam si hic Dionysius obiit anno 12 Gallieni, nec sedit ultra annos 17, ut idem testatur in historia, necessario concludit ejus initium non fuisse ante an. 5 Philippi.

(Ibid.) XXV. Decius. Antea perperam XV, sed antecedentes et subsequentes numeri in aliis imperator, mendum arguunt una cum mss.

(Ibid.) Budaliae natus. Vulgati codices pro Budaliae legendum proponebant Eudaliae; V., Ludaliae; Va., Bubdaliae. Nos assentimur potius Al., Peta., Fux., M., quinque. Vatic., P., Fa., Vincen. et uni ex trib. mss. Fab. atque Antonino in Itinerar., in quibus Budaliae. Neque enim ullum testimonium Eudaliae apud veteres auctores: quidam reponendum putant 1095C Bubaliae, sic in margine B., H., Pet. et So., ut etiam Victor, Vopiscus, et Jornand. legunt: Cuspinianus, alterum ex trib. mss. Fab. et Pomponius Laetus legunt Bubali, Ptolaemeus Bubalin, Onuphrius et Sigonius in Fastis post Paulum Diaconum lib. X, et Eutropium lib. IX Bubaliae, a quo haec de Decio videntur sumpta ad verbum. Vinetus tamen fidem facit veterem librum habere Budaliae, et sic restitutum est in editione Wecheliana Eutropii juxta codicem Fuldensem, Paeanius ἀπὸ Βουδαλίας τῆς πόλεως.

(Ibid.) Decius e Pannonia inferiore Budaliae natus fuit. Non exstant in L., O., Pi., At in Vi. et Sa. habetur. Hic e Pannonia inferioribus Dalmatiis natus fuit; in Lo., Decius e Pannonia inferiore alienatus fuit. Ubi mendum est manifestum in vocabulo alienatus, in quo ille quatuor litterae ( alie) sunt truncatae a librario ex voce Budaliae, ut sit legendum Budaliae natus fuit. Jam vero hic nos restituimus annum unum in serie annorum ad regnum Decii indicandum, qui 1095D misere antea in omnibus editionibus fuerat praetermissus in columna annorum imperatorum: ac proinde etiam annus Christi 254, qui illi respondere debuerat. Adducti sumus partim omnium codicum auctoritate: partim ratione, quae ex ipso textu nascitur.

(Ibid.) Decius cum Philippos, etc. Ante illa verba haec inseruntur in L., P., Fux., V., Septima persecutio.

(Ibid.) Qua diaconus Laurentius Romae martyrium duxit. Ista desiderantur in L., Pi., Peta., A., M., P., O., Vi., Al., trib. mss. Fab., 7 Vatic. Nec immerito videntur non ab Eusebio, sed ab alio super addita, cum certum sit Laurentium obiisse sub Gallieno et Valeriano tertia die post Sixtum, si Prudentio hymn. 2. de S. Stephano, et Ambrosio lib. II Officior. cap. 18 credimus; vel si Alberto, anno Christi 256, qui an. 2 Galli et Volusiani opponitur. Verum retinuimus ob fidem aliorum exemplarium, et Contracti, 1096A et quia Valeriani persecutio coepit per Decium, sine temporis intermissione, ea saepe nuncupatur persecutio Decii; adeo ut multa alia similia occurrant in Martyrologiis, et ipse Hieronymus de Scriptorib. Eccl. in Paulo et Methodio unicam persecutionem sub Decio Valeriano nominet, quod similiter facit Optatus lib. III. Ne autem dicas cum Vincentio tom. I, l. XXXII, c. 62, Gallienum vocatum etiam Decium. Nam nil tale legimus apud bonos auctores.

(Ibid.) Antonius monachus in Aegypto nascitur. Natum magnum illum anachoretarum principem volunt omnes editiones et schedae una cum Marian. et uno ex tribus mss. Fab. ac Contracto anno primo Decii: quibus optime convenit ejus obitus ad ann. 19 Constantii, de quo postea.

(Ibid.) Romae Amphiteatrum, etc. Incendium hoc conferunt ad annum primum Decii libri singuli, seu manu, seu typis exarati: nec video cur ab illis sit discedendum.

(Ibid.) Alexandro Hierosolymitano, etc. Horum 1096B situs est constans in omnibus libris ad annum primum Decii: nec contrarium potest aliunde probari; immo hoc ipsum confirmatur auctoritate Euseb. I. VI Hist. c. 39.

(Ibid.) Mazabbanes. Mazabanus P., A., O., Vi., Peta., P., L., M., quatuor Vatic., unus trium mss. Fab. et Mar.; Athabanes, V.; Mazabanes, Lo., 2 Vatic.; Arabanes, Lod.; Azabanus, alter trium mss. Fab. Verum communem lectionem retinuimus, tum propter alia exemplaria, tum quod conveniat cum Zonara tom. II, et cum ipso Euseb. l. VI Hist. cap. 39, et l. VII c. 4. Verum per unicum b., ubi corriges interpretem, qui cum prius vertisset Mazabanem, ut in Graeco, posteriori loco dixit Mazabantem.

(Ibid.) Fabius. Favianus, Lo.

(Ibid.) In Abritto occiditur. Probabis, ni fallor, quod ita castigarim pro in Aprutio. Nam ita praescribunt membranacei A., M., Va., Vat., Al., Lo., P., a quibus non longe absunt Paulus Diaconus lib. XVIII, 1096C apud Abritum; et codices Fa., et quatuor Vatican., in Abrutio; O., Vi. et Vincent., a Bruto; Fux. in Abryto; in uno trium mss. Fab., in Abrito; Peta., in Bryto; L., Pi., in Abyto, ubi y pro ri; Lod., in Habito; in altero trium mss. Fab., in Abyrto; Cassiodorus novus, in Abricio; et antiquus, in Aprutio; Marianus et Jornandes in abruptio, sed in illis omnibus, licet sit aliqua labes, agnoscis tamen ubique b, loco p. Caeterum urbs est Moesiae, seu Thraciae, teste Cassiodoro et Mariano, in qua legimus erectam aram Decio in monumentum mortis illius. Est et Aprutium urbs Italiae inter Apuliam et Picenum, cujus meminit Ptolemaeus in tabulis, ut Aprustani populi Brutiorum apud Plin. l. III, c. II. Putarunt aliqui hic fuisse restituendum in Barbarico. Sic enim in ora editorum Basileae, et apud Sonnium: quod potest confirmari auctoritate Eutropii l. IX, in Barbarico, et Paeanii ejus Metaphrastae, ἐν μέσοις τοῖς Βαρβάροις; sed malo alteram lectionem, et existimo barbarico esse vocabulum corruptum ab Abritto. Plin. l. V, c. 30, Abrettinorum 1096D meminit in Mysia, seu Moesia.

(Ibid.) Romanae Ecclesiae, etc. Cornelium Romae sedisse anno primo Galli, testantur omnes libri una cum Marian., at Contract. an. I Decii.

(649.) 8. Epistolae. Sic reposuimus ex L., Pi., Vi., Lo., A., M., V., Va., Fux., O., Vat., P., pro 7 Epistolae. Nam etiam novem in codice Pameliano inveniuntur.

(Ibid.) Pestilens morbus, etc. Luem illam grassatam demonstrant anno primo Galli omnes codices, et Contractus: confirmat quoque hanc sedem Pomponius Laetus, ubi haec tribuit infelicibus imperii Galli auspiciis. A quibus non dissident Orosius et Eutropius.

(Ibid.) Novatus presbyter, etc. Hanc Novati ab Ecclesia decessionem habent omnes libri ad annum primum Galli imperatoris, seu Cornelii papae: et illos imitantur Cassiodorus, Contractus, et Mar. Sed 1097A castigabis apud hunc Nonutius pro Novatus. Ille situs firmatur auctoritate Cypriani epist. 49, 52, 76, et passim dum testatur Novatianum seductum a Novato, postquam coepit invidere pontificatum Cornelii, quod confirmatur ab Euseb. l. VI c. 43, Socrate l. IV, c. 28, et a Paciano Epist. ad Symphr. Nec te moveat quod epistola quae tom. II Concil. tribuitur Fabiano, ortum schismatis Novati referat in tempora ipsius Fabiani. Nam quae ibi dicuntur de Novato, et Novatiano, videntur fuisse ab aliquo sciolo superaddita, et contra omnem rationem.

(Ibid.) Demetrianus. Demetianus, V.; Demetrius, M., Al., Mar., Contract., quam lectionem sequitur cum aliis ex recentioribus Auctor marginis codicis 80. Verum communem retinuimus ob exemplarium multitudinem, et auctoritatem Zonarae tom. II, Niceph. Constantinop. in Chronologia, et Nicephori Callisti l. VI c. 30, et aliorum.

(Ibid.) Lucius tenet mens. 8 . . . . . Pro mens. 8, in Fa. mens. 7, in Fux. Lucius an. trib. mens. 3, die. 3; apud 1097B Mar. an. 3, mens. 5. Porro pontificatum Lucii hoc anno definiunt, hoc est 2 Galli omnes codices: at an. I, Mar.; anno demum I Valeriani Contract.

(Ibid.) Stephanus an. 3. An. 2, Fa., Lo., Contract.; an. 4, Fux.

(Ibid.) Cypriani epistolae. Post haec et ad annum secundum Galli immediate ponuntur sequentia in A., jubilaeum juxta majores nostros; in V., Lo., P. et tribus mss. Fab., Jubileus, etc. Sed in P., Fux. et Lo. ad oram, scilicet in P. ad latus an. 2271, ab Abraham, et primum Valeriani, et in Lo. et Fux. ad latus anni praecedentis, qui est annus secundus Galli. Sed quia visa sunt valde suspecta, noluimus contextui inserere, tum propter rationes ante dictas circa olymp. 245, tum quod illa locutio juxta majores nostros minus videtur auctori congrua: vix enim ullus Christianorum appellavit Hebraeos suos majores.

(Ibid.) In Moesia. In Mesia. Lo., in Mysia. Al.; sed hoc postremum est usitatum apud Graecos, ut Moesia 1097C apud Latinos.

(Ibid.) Aemilianus tertio, etc. Quia hic tyrannus habitus est, ideo peculiarem seriem, seu notam obtenti imperii non meruit: aggregant tamen omnes codices et Mar. ad annum secundum Galli.

(Ibid.) Valerianus et Gallienus . . . . . annis 15. Aliqui reponi voluerunt an. 9 pro an. 15, ut constat ex margine B., Pet., So., Ba. et H. Verum quo jure? Nam prius legitur in omnibus exemplar. tam mss. quam aliis, quibus conformes Mar., Contractus, Jornandes, Cassiodorus, Albertus, Orosius l. VII c. 22, et Fasti; et constanter idem asserit Euseb. l. VII Hist. c. 28, Γαληνοῦ δὲ ἐφ᾽ ὅλοις ἐνιαυτοῖς πεντεκαίδεκα τὴν ἀρχὴν κεκρατηκότος Κλαύδιος κατέστη διάδοχος. Sed et ratione stabiliuntur; si enim pro 15 assignes 9, omnis series et ordo temporum tam in imperatoribus, quam in olymp. invertetur et confundetur. Sed quod praecipuum est, non reperietur numerus annorum 381, quem Hieronym. tam saepe affirmat metiri ac definire suum et Eusebianum Chronicon. Ad haec quia 1097D hic prima imperii jaciuntur fundamenta, ideo circa an. 1 illius ista designantur in omnibus libris, et Mar.

(Ibid.) Gallienus. Cum hoc nomen saepius in auctore occurrat, editi pingunt modo cum duplici l, modo et saepius cum unico, ubique tamen omnes libri scripti geminant, praeter O., Vi. Non minus varie veteres scriptores. Nam apud ipsum Auctorem in historia tam Graeca, quam in omnibus ejusdem versionibus, Zonaram, Pomponium Laetum, Adonem, Rufum, Nicephorum Constantinopolitanum, scriptum legimus cum unico l; apud Cedrenum autem, Nicephorum Callistum, Trebellium, Paeanium, Victorem, Zosimum, Orosium, Vopiscum, Contractum, et in libris Fastorum, cum duplici, ut etiam nonnumquam apud Eutropium Vineti. Nam in antiquo et novo Sylburgii scribitur cum duplici l; licet haec varietas daret jus utendi utraque scriptura pro libito: nihilominus placuit potius cum duplici l, tum propter 1098A fidem mss., tum quia est magis recepta, et est necesse auctorem sibi semper constare in eadem ratione scribendi. Si tamen noster corrector usus est semper unico l, ejus id culpae est.

(Ibid.) An. 15. Ora editorum Basiliensium et Sonnianae indicat pro an. 15 substituendum an. 9. Sed quo judicio non video; vulgata enim scriptura est aliorum librorum, praeter Fux. in quo an. 12, et de hoc Trebellius; de Gallieno Salonino Constat, inquit, Gallienum et Valerianum 15 annos imperasse, id est, Gallienum usque ad 15 pervenisse, Valerianus vero sexto sit captus, etc.

(Ibid.) Gallienus Romae: Opponuntur haec anno secundo Valeriani et Gallieni in Lo. et in impressis; caeteri tamen anno primo attribuunt, ut Fux., Peta., Pi., Vi., Fa., O., Mar.

(Ibid.) Sixtus XXIV Romanae Ecclesiae episcopatum tenet an. 8. Desiderantur in L., A., P., M., Pi., O., Vi., Peta., idque mendose, ut ex annis Stephani praecedentis pontificis, et situ Dionysii subsequentis licet 1098B conjicere. Etenim in aliis libris reperiuntur, et Chronologiae ratio id postulat. At in Fux. pro an. 8 habetur an. duobus, menses undecim, diebus sex; apud Mar., anno 1, mens. 11. Caeterum horum omnium loco est insertum in L., Vi., O., Pi., Romae constituitur episcopus Dionysius an. 9. Postremo in Lo., Fux., Peta. pro Sixtus legitur Xystus sicut apud utrumque Nicephorum et Eusebium lib. VII Hist. cap. 14, Ξύστος. Sed de hoc vide supra. Ad extremum summum Ecclesiae Christianae imperium suscepisse Sixtum anno secundo Valeriani volunt Lo., Fux., Fa. et cusi; Pi. ad an. 3, ad an. 4. Contract.; at Vi. et O. ad an. 10. In Peta. abest.

(Ibid.) Annis 8. Annis 2, mens. II, dies sex. Fux., sed mendose, et error manavit ex eo quod idem codex concessit superius Lucio annos 3, mens. 3, dies 3. et Stephano an. 4.

(Ibid.) Cyprianus, etc. Cypriani martyrium designant ad an. secundum Valeriani Pi., O., Vi., reliqui 1098C ad annum 3, seu 1 olym. 259. Sic Lo., Fux., Peta., Fa., Mar., Contractus una cum impressis, quos sequitur Cassiodorus. Hieronymus lib. de Viris illustrib. notat quidem ejus martyrium sub. Valeriano et Gallieno; at non exprimit annum; sed Acta passionis Cypriani per Pontium conscripta, ut habentur inter ejus opera, consulatum Tusci (seu potius Fusci et Bassi), quem Fasti Onuphrii suggerunt ad annum 2 olym. 259, qui est auctori annus 4 Gallieni.

(Ibid.) Valerianus in Christianos, etc. Coepit in Christianos saevire Valerianus anno 4 imperii sui: sic enim excusi omnes, ad quos accedunt membranacei Pi., O., Vi., Fux., Fa., Peta., Lo., Mar., Contract. et ipse Cassiodorus, nec illis adversatur ullus veterum scriptorum, nisi forsan Dionysius Alexandrinus; sed de hoc paulo post. Porro in L., A., Pi., insertum est ad oram hujus paragraphi, Octava Persecutio Valeriani, sicuti eam numerant Augustin. lib. XVIII de Civit. cap. 52, Oros. lib. VII cap. 22, Hieronym. de Script. Eccles., Severus lib. II.

1098D (Ibid.) Sapor rex Persarum, etc. Haec contigisse docent alii anno 4 Valeriani, ut Pi., O., Vi., Mar.; alii anno 5, Lo., Fux., Peta., Fa. et impressi.

(Ibid.) Syriam Ciliciam. Reposuimus Ciliciam pro Siciliam, ut olim, moti nota marginali in B., So., Pet., Ba., et H., sed praecipue lectione P., septem Vatic., Au., Lo., L., Fux., trium mss. Fab., A., Peta., Al., Vi., O., Pi. et Fa., licet in hoc corrupte Cyliciam, et quia nusquam legitur Saporem regem pervenisse ad oras Italiae; similis menda saepe reperitur in auctoribus antiquis, ut Sicilia ponatur pro Cilicia, et contra: sicut etiam antea vidimus sub an. Christi 76.

(Ibid.) Valeriano in Persas ducto, etc. De anno hujus expeditionis et cladis Valeriani non idem omnes libri. Nam O., Vi., Contract., Pi., anno 4 imperii illius assignant; Lo., Peta., Fa., Mar. et editiones an. 6; Fux. demum an. 7. Euseb. lib. VII Histor. 1099A cap. 10 profert epistolam Dionysii Alexandrini (ad Hermam, seu Hermamonem, ut refert altera versio cum textu Graeco) qui florebat eo tempore, in quo Valerianus dicitur coepisse persecutionem contra Christianos mensibus 42 (nisi sit error) antequam incideret in manus Persarum: et sic persecutio coepit anno ejus 4, et ipse captus est anno 8. Sed repugnant praecedentia verba Auctoris, persecutione commota statim capitur: quibus verbis utitur etiam Cassiodorus; quin idem Eusebius lib. VII Hist. cap. 13 scribit Valerianum captum post commotam persecutionem οὐκ εἰς μακρὸν: Trebellius autem solvit omne dissidium, dum loco citato asserit Valerianum captum anno sexto imperii sui. Quod vero ipse in duobus Gallienis videtur hoc ipsum tribuere coss. Gallieno et Volusiano, verisimile est scriptum Volusiano pro Valeriano, quia iisdem Consulibus contigit ille casus, ut testantur Fasti Onuphrii, nec ullus veterum facit Volusianum collegam Gallieni. Praeterea 1099B quomodo sit intelligendum quod Auctor dicit Valerianum ductum in Persas, non aliunde melius disces, quam ex Trebellio in Valeriano: Victus est, inquit, Valerianus a Sapore rege Persarum, dum ductu cujusdam sui ducis, cui summam omnium bellicarum rerum agendarum curam commiserat, seu fraude, seu adversa fortuna in ea esset loca deductus, ubi nec vigor, nec disciplina militaris, quin caperetur, quicquam valere potuit.

(649.) Antiochiae XV . . . . Samosatenus. Ad Antiochenam cathedram evectum Paulum Samosatenum indicant Pi., O., Vi. anno 5, Lo., Fux., Peta., Fa., Mar. anno 7; excusi et Contract. revocant ad an. 6; nec constat ex alio auctore cui potius sit assentiendum. Quod enim Epiphan. haeres. 65 scribit hunc Paulum Samosatenum, in Antiochia constitutum episcopum in diebus Aureliani et Probi regum, minus veritati conforme est: si certum est quod testantur Athanas. lib. de Synod. et Euseb. lib. VII Histor. cap. 24, eum damnatum haereseos a Dionysio Alexandrino 1099C episcopo, et Dionysio papa; quorum neuter ad tempora illorum imperatorum potuit pertingere.

(Ibid.) Gallieno in omnem lasc. dis. Germani Ravennam usque ven. Germanorum adventum in Italiam alii referunt circa 6 annum Gallieni, ut Pi., O., Vi.; alii circa 7, ut Lo., Fa. et impressi; alii circa 8, ut Peta., Fux., Mar. Nil impedit quin retineatur vulgata sedes, immo ipse Orosius lib. VII. cap. 22 videtur ei favere; dum ait solvuntur repente (post captum Valerianum) circumpositae relictaeque gentes, etc. Germani Alpibus, Rhetia, totaque Italia.

(Ibid.) Alemanni vastatis Galliis, etc. Multiplex est codicum progressio in his suo anno assignandis, Nam Pi. disponit an. 6 Valeriani; O., Vi., ad an. 7; Lo., Fa., Contract. et cusi ad an. 8; Fux., Peta. ad an. 9. Praeterea occurrit vox ista quatuor in locis, cujus constantem servant orthographiam L., Pi., Lo., Peta., Fa., Fux., ubique enim exhibent Alamanni, quod et imitantur Notitia imperii, Orosius, Eutropius, 1099D Paeanius, Zosimus, Suidas, Idacius, Hieronymus in vita Hilarionis et alias. Altera tamen habetur apud Vopiscum, Spartianum, Victorem, Nicephorum, Contractum et alios auctores probatos, quod hic semel monuisse sufficiat.

(Ibid) Graecia, Macedonia, etc. Congerunt ista ad varios annos libri, ut Pi. ad annum 6 Gallien., O., Vi., ad annum 7; Lo. ad an. 8; Fux., Peta., Fa., Mar., Contract, una cum excusis ad annum 9; Orosius, Eutropius, et Pollio descripsere ista pluribus, sine anno tamen et consule: Cassiodorus autem favet vulgatis.

(651.) Quadi et Sarmatae, etc. Quados et Sarmatas in Pannonios irruisse, Vi., O., Pi., referunt an. 7 Gallieni; Lo., Fux., Peta. anno 9; Fa, et impressi an. 10.

(Ibid.) Germanis Hispanias, etc. Aggregantur haec ad an. 8 Gallieni; in Vi., O., Pi. ad an. 9; in Lo., Fux., Peta., Fa., et excusis ad an. 10.

(Ibid.) Parthi Mesopotamiam, etc. Parthorum excursionem 1100A hanc assignarunt Pi., O., Vi. an. 9 Gallieni; Lo., Fux., Peta., Fa., Mar. et vulgares an. 10.

(Ibid.) Syriam incursaverunt. Invaserunt, Peta.; incursarunt Fux.

(Ibid.) Alexandrinae Ecclesiae, etc. Curam regendae Ecclesiae Alexandrinae suscepit Maximus, ut indicant O., Vi., anno 9 Gallieni: Pi., Fa., et impressi anno 10; Lo., Fux., Peta. Contract., Mar. et Fragmentum Petavii an. 11; in quorum partes abeundum nobis fuit, cum alioquin anni 17 Dionysii superioris episcopi non reperirentur a quinto Philippi usque ad 10 Gallieni: et sic anni 18 istius Maximi numerentur integri usque ad an. 6 Probi, in quo coepit Theonas ejus successor. Adde quod propius accedit ad ea quae habet auctor lib. VII Histor. cap. 28, hunc Maximum successisse Dionysio anno 12 Gallieni, cui convenit Nicephorus lib. VI cap. 28, qui eum vocat Maximinum. Unde reposuissemus ad eumdem an. 10, si licuisset per exemplaria.

1100B (Ibid.) Maximus an. 18. In P. an. 13, in H. an. 19; sed nota numeralis 18 est caeterorum librorum et ipsius Eusebii lib. VII cap. 32, et Nicephor. Callisti lib. VI cap. 34, licet Nicephorus Constantinop. habeat tantum annos 8.

(Ibid.) Dionysius XXIV Romanae, etc. In L., Pi., Romae XXIV constituitur episcopus Sensutus an. 11. Sed mendum est clarius, quam ut demonstratione egeat; neque enim ulla memoria apud scriptores de Sensuto; sed existimo sic scriptum pro Sistus. Nam lego in Vi., O., Sixtus XXIV Romanae, etc. Praeterea Dionysium electum Romanum pontificem docent, Vi. quidem O., Fa. et impressi anno 10 Gallieni; Pi. an. 11; Lo., Fux., Peta et Fragmentum Petavii an. 12; Contractus an. 14.

(Ibid.) Dionysius . . . constituitur annis 12. Substituimus 12, pro 9, ut olim; quia sic jubet Lo. et, quod caput est, ipsa ratio, cum alioquin hic pontifex pervenire non posset usque ad Felicem, sed sedes vacaret tribus annis; cujus rei nulla est memoria apud 1100C veteres. Adde quod magni illi historicorum principes Baronius et Onuphrius proxime accedunt. Nam ille dat Dionysio an. 11, mens. 3, dies 14: hic an. 10, mens. 5, dies 5. Menda est in Fux ubi an. 2, mens. 3, dies 7.

(Ibid.) Odenatus. Ordinatus, O., Vi., A., P., Lo., Fa., Mar., unus ex trib. mss. Fab., tam hic quam infra. At Odynatus in L., Pi. Lectio vulgaris recipienda tum ob fidem exemplarium, tum quod eam sequantur Vopiscus, Plutarchus, Eutropius, Jornandes, Orosius lib. VII cap. 22, Evagrius lib. V cap. 24, Trebellius et multi. Illud discriminis agnosces, quod aliqui per diphthongum et th scribunt, ut Evagrius lib. V Hist. cap. 24, ἕως Ὀδαινάθον τὸν ἐκ Παλμύρας; Zosimus lib. I, Ὀδάναθος; Paeanius, Ὀδέναθος. Idem apud Agathiam lib. IV, Ὀδονάθης; Procopius lib. II Persi, Ὠδέναθος Zonaras.

(Ibid.) Decurio Palmyrenus. Rectius quam ut olim Palmirenus, juxta Peta., Pi., Fragm. Petavii, Fux., Evagrium, Zosimum, Trebellium, Rufum, Vopiscum, 1100D Zonaram, et alios, ex quibus constat etiam hunc Odenatum non solum natum Palmyrae, sed etiam fuisse principem Palmyrenorum. De Palmyra cum y illorum metropoli in Syria inter Damascum et Seleuciam, vide Plinium lib. V cap. 25 et 26, et lib. VI cap. 28, Hieronym. lib. XIV in Ezech. cap. XLVII, post Joseph. lib. VII Antiq. cap. 6, apud quem tamen Παλμιρὰν per i.

(Ibid.) Odenatus . . . . Persas caecidit. Pro Persas cecidit ex L., Pi. Observandum demum, quod opponi volunt an. 11 Gallieni Vi., O., Fa, et vulgati: at an. 12, Lo., Fux., Peta., Pi, Mar., Fragm. Peta., qui propius accedunt ad Trebellii testimonium, dum in Gallieno scribit Odenatum invasisse totius Orientis imperium coss. Gallieno et Saturnino, quos Fasti Onuphriani consignant ad an. 4 olympiadis 461, quique apud auctorem cum 14 Gallieni componuntur.

(Ibid.) Hierosolymarum episcopatum tenet Hymenaeus. 1101A Quo anno sederit, varia libri. Nam Fa., O., Vi., Pi. et vulgares conferunt ad an. 12 Gallieni: Lo., Fux., Peta., Fragm. Peta., ad an. 13. De ejus Hymenaei initi anno, nulla memoria apud antiquos, quod sciam.

(Ibid.) Paulus Samosatenus, etc. Descivisse illum ab Ecclesia docuerunt libri; sed non ita certo tradiderunt annum, quin supersit dubitandi locus. Nam Pi., Fa. circa an. 12 Gallieni disponunt; Lo., O., Vi., Peta. et excusi circa an. 13; Fux. circa an. 14; Contract. circa an. 1 Claudii: quae sedes caeteris praestet, non ita facile dici potest, cum nil apud veteres occurrat: nisi quod multum ab illis distat, quod habet Auctor lib. VII Hist. Eccl. cap. 23 et 24, hunc Domnum electum episcopum Antiochenum a concilio Antiocheno, post ejectum Samosatenum sub Aureliano imperatore.

(Ibid.) Desciscens. Hanc genuinam esse lectionem potius quam desistens indicarunt A., L., M., V., Va., Fux., Fa., Peta., Fragm. Peta., Vat., Lo., Al., P., O., Vi., 1101B Pi., tres mss. Fab., quod et infra pariter reperitur.

(Ibid.) Galliae per Posthumum, etc. Minus constans annus, cum Fa. reponat ad 13 annum Gallieni; Pi. ad an. 15; Lo., Fux., Peta., Fragm. Peta., O., Vi., eumdem sequuntur, quem excusi, scilicet an. 14. Trebellius Pollio, qui in Vita Gallieni haec describit sub coss. Gallieno et Faustino, hoc est ex observatione Onuphrii in Fastis, an. 2 olymp. 260.

(Ibid.) In Alexandria, etc. Non est quod dubitemus, quin ista an. 1 Claudii respondeant, cum ita velint codices omnes et Mar.

(Ibid.) Bruchium. Cujus loco Brachium in Mar., Abrutium in Lo.; in hoc postremo agnoscis frequentem librariorum lapsum, qui ex postrema vocali a vocis praecedentis Alexandria, et prima sequentis Brutium, aut Bruchium, Abrutium confecere. Quam vero germana sit nostra scriptio vel ex eo constat, quod concurrunt septem Vatican. et alia exemplaria atque Fre., quibus favet Martyrologium Graecum in 1101C Hilarione, εἴς τι χωρίον πλησίον Ἀλεξανδρείας μεταφοιτᾷ, Βρούχιον ὄνομα αὐτῷ, transit (Hilarion) in locum vicinum Alexandriae, cui nomen Bruchium. Illis proxime accedit Epiphanius lib. de Mensur. et ponder., ubi vocat eum locum Brachium: Φιλάδελφος, ὡς προείρηται, φιλόκαλός τις ἀνὴρ καὶ φιλολόγος γεγένηται ὅστις βιβλιοθήκην κατασκευάσας ἐπὶ τῆς αὐτῆς Ἀλεξάνδρου πόλεως ἐν τῷ Βραχίῳ καλουμένῳ, κλίμα καὶ ἐπὶ τοῦτο τῆς αὐτῆς πόλεως ἔρημον τὰ νῦν ὑπάρχον. Philadelphus bibliothecam in urbe Alexandria construxit in regione Brachia appellata, et est haec pars ejusdem urbis nunc deserta. At vero Abrutii saltem circa Alexandriam (nam de altera, quae forsan est in Moesia, vide supra, dum de Abritto egimus) nullus meminit. Potest tamen legi Brutium, quia sic habet Hieronymus in vita ejusdem Hilarionis, Divertit (Hilarion) ad quosdam fratres sibi notos in Brutio non procul ab Alexandria. Euseb. lib. VII Hist. cap. 26, loquens de obsidione ejusdem loci nominat Πυρουχεῖον. Sed crediderim scriptum Πυρπυ 1101D pro Βρου. Nam Pyruchii nulla memoria apud priscos; quam vocem Christoforsonus non satis fideliter vertit, cum ibi magna frumenti esset inopia. Rectius Musculus, in obsidione Pyruchii. Neque enim alia potest esse interpretatio, si diligenter Auctoris verba excutiantur, μυρίας μὲν οὖν τοῦδε καὶ ἄλλας ἀριστείας ἐν τῇ κατ᾽ Ἀλεξάνδρειαν τοῦ Πυρουχείου πολιορκίᾳ μνημονεύουσιν, cum πολιορκίᾳ construi debeat, non cum κατ᾽ Ἀλεξάνδρειαν. Nullus enim esset sensus in obsidione prope Alexandriam; sed Graece fuit τοῦ Πυρουχείου, in obsidione Pyruchii prope Alexandriam, apud Nicephorum lib. VI, cap. 36, conjectura nostra confirmatur, ubi ad marginem e Graeco ms. annotatur, ἐν τῇ τοῦ Βρουχίου πολιορκίᾳ. Caeterum in Fux. ita habes, in Alexandria una pars quae vocatur Bruchium, quae per multos annos fuerat obsessa, quia rebellabant, tandem destruitur.

(Ibid.) Capitur. Destruitur L., A., M., P., Pi., Lo., Mar. et tres mss. Fab.

1102A (Ibid.) Claudius Gothos, etc. Victoriam hanc vindicat sibi annus primus imperii Claudii in Peta., Vi., O., Pi., Mar., Contract. et vulgaribus, et etiam apud Cassiodorum. At an. 2 in Lo., Fux., Fa.

(Ibid.) Claudius Sirmii moritur. Unanimes sunt codices, ut referant ista respondere an. 2 Claudii, ut Lo., Fux., Peta., O., Pi., Vi., Mar., Contract.; dissentiunt Fa. et impressi, in quibus an. 1, sed inepte.

(Ibid.) Sirmii. Sic emendandum duximus ex A., Au., M., P., Lod., Idac., Jornan., Mar., Orosio, Zonara, et Cassiodoro, pro Firmii, ut in impress.; vel Firmi, ut in V., Fa.; vel Smirnae, ut in O., Vi., Sa.; vel Sirmi, ut in Pi.; vel Sirmio, ut apud Contract.; vel Syrmi, ut in Lo., Peta., Fux. et Fragmentis Petavii. Apud Eutropium editionis Wechelianae legimus Sirmii, sicut etiam apud Paeanium ejus Metaphrastem Σιρμίου; sed in aliis editionibus Firmii. Est autem urbs Pannoniae celebris ortu Probi imperatoris, de qua Plinius lib. III cap. 25, Ptolemaeus in tabul., Strabo lib. VII, Stephanus et alii geographi ac historici, 1102B et Antonin. in Itinerar. Firmium vero est urbs Italiae. Scripsimus autem Sirmii sine y, quia praeter exemplaria, videmus illam scriptionem placere illis auctoribus, atque Vopisco, Straboni, Nicephoro, Menologio Graecorum, Herodiano, Zosimo, Socrati, Ammiano, Notitiae imperii, et aliis plerisque; licet Cassiodorus pingat per y.

(653.) Quintilius Claudii frater, etc. Fa. revocat ad an. 1 Claudii, una cum Mar. Caeteri assignant an. 2.

(Ibid.) Antiochenae Timaeus. Placuit potius haec scriptura quam prisca Tymaeus; vel Tymeus, ut in Peta.; vel Timeus, ut in Fa.; vel Timotheus, ut in O., Vi., quia sic docuerunt Pi., L., Mar., Contract., Fragm. Peta., et ipse auctor lib. VII Hist. cap. 32, et Nicephorus Constant. in Chron., et Callistus lib. VI, cap. 34. Adde quod idem nomen indutum Philosopho insigni (de quo Plato in Dialogo) et aliis veteribus: eodem modo pingitur apud ipsum Platonem, 1102C Ciceronem, Clementem, Dionysium, Plutarchum, Strabonem, Laertium, Censorinum, et alios plures. Porro ex consensu codicum haec sunt retinenda circa an. 1 Aureliani.

(Ibid.) Catalaunos. Emendatior lectio juxta Lo., A., L., M., V., Al., Fragm. Peta., Pi., Lod., Mar., quam olim Catalaunios, eamque sequitur Eutropius lib. VIII. In O., Vi., Fa., Cathalaunos. Ad extremum componunt ista cum an. 1 Aureliani Lo., Fux., Peta., Fa., Pi. et impressi; cum anno vero 2 Vi., O.

(Ibid.) Zenobia, etc. Devictam Zenobiam referunt libri, et Mar. ac Contract. uno ore an. 1 Aurelii: excipe Pi., qui ad an. 1 evocat.

(Ibid.) Apud Immas. Vetus lectio Timmas; in O., Vi., Timas; Thimas, Fa.; in V., Istimas; in Au., Emnas; apud Jornandem Hymmas; apud Mar., Thumas. Sed secuti sumus A., L., M., P., Al., Lo., Lod., Pi., Fragm. Peta., tres mss. Fab., Peta., Hieronymum in vita Malchi, et Ptolemaeum lib. V Geograph. 1102D cap. 15, qui ponunt Immas prope Antiochiam Syriae, juxta quam Zenobia vincitur. Timma, seu Tima apud optimos veterum nullum vestigium, nisi apud recentiores, qui vulgati nostri Chronici lectionem amplexi in errorem ejusdem prolapsi sunt. Hic tamen miror Ortelium, qui in suo Thesauro Geographico scribit legi in Chronico Eusebii Timnas; codices enim mei nil nisi Timmas, vel Timas personant.

(Ibid.) Adversum eam dimicavit Pompeianus, etc. Quam opportune codices Al., Vi., O., Peta., Fragm. Peta., Fa., Fux., Mar. et Idac.; caecutiebamus, nisi opem praesto tulissent. Cum enim dimicavit, et interpunctione et laterculo distingueretur a Pompeianus, in impressis, haerendum erat in salebra, et cogitandum, quis ille, qui adversus Zenobiam dimicasset; sed et difficultas magis augebatur, quod cum Typographi codicum II., Pet., So., ex his tricis non possent 1103A se expedire, putarunt reponendum adversum eum, pro adversus eam, quae communis est lectio omnium aliorum exemplarium tam mss. quam Ven. et Lut., quasi Zenobia contra maritum, quem vita functum dixerat Eusebius, bellum movisset. Verum facile ex his difficultatibus emersimus, ubi sublato puncto apposito post dimicavit, retinuimus veterem lectionem adversum eam, ita ut nominativus verbi dimicavit, immediate consequatur Pompeianus, et sit sensus Pompeianum adversus Zenobiam dimicasse; sic enim reliqui historici.

(653.) Familia hodie, quae apud. Sic pro familia hodie apud ut olim, ex L., A., Au., Fragm., Peta., Lo., P., Pi.; tamen in O., Vi., Mar. pro hodie quae scriptum est hodieque.

(Ibid.) Evagrius presbyter charissimus. Reposuimus presbyter ex L., A., Mar., R., Lo., Al., Fux., Pi., Vi., Peta., O. et 6 Vatic.

(Ibid.) Eusebius Laodicenus, etc. Ista in Lo. consistunt ad an. 2 Aureliani. At in Fux., Fa., Pi., 1103B Peta., Vi., O., Mar. et impressis ad an. 3.

(Ibid.) Aurelianum Romae, etc. Assignantur an. 3 Aureliani in omnibus libris, quibus consentit Cassiodorus.

(Ibid.) Currum praecesserunt. Deest currum in L., A., M., Fa., Peta., Fux., O., Vi., Pi., Lo., P., V., Va., Vat., Mar., Contracto, Cassiodoro, et satis subintelligitur ex verbo triumphantem. Verumtamen est apud Eutropium lib. VIII, et in aliis codd.

(Ibid.) E quibus Tetricus. Concinnius posuimus e quibus, pro ex quibus, juxta codices L., M., A., P., V., Va., Vat., Lo., Vi., O., Pi., Fragm. Peta.; vel equitibus, Mar.

(Ibid.) Fuit, et Zenobia. Sic correximus pro fuit Zenobia, adjecta copula et, ex M., P., V., Va., Vat., A., Lo., L., Pi., O., Vi., Peta.

(Ibid.) A qua hodie, quae. Mendose etiam hic legebatur hodie quoque, sed juvere exempl. L., A., M., V., Va., Vat., P., Lo., Pi. In Vi., Fre., Mar., hodieque. 1103C Idac. secutus est vulgatam lectionem, quae totam sententiam ita religiose transcripsit, ut illa vox hodie videatur pertinere ad sua tempora, licet re vera sit intelligenda de temporibus Eusebii, seu Hieronymi: quod iterum dictum sit (nam de Freculpho supra) tam de illo auctore quam de simillimis, ut quotiescumque lector inciderit in hujusmodi scripta, observet diligenter, an ipsi auctores utantur suis verbis, an ab aliis desumptis.

(Ibid.) Aurelianus templum soli aedificat, etc. Consignantur haec anno 4 Aureliani in omnibus libris, Contract., Cassiodor. et Mar., nec video cur sint loco dimovenda. Porro de eadem re vide Vopiscum in Aurelian., Eutropium et Victorem.

(Ibid.) Agon Solis ab Aureliano. Sic restituimus ope codicum A., M., V., P., Vi., O., Lo., Fre., Beta., Fux. et 3 mss. Fab., pro Solis Aureliano, ut antea.

(Ibid.) Aurelianus cum adversum, etc. Omnes libri collocant ista ad an. 5 et ultimum Aureliani, nec immerito; 1103D cum mens auctoris sit tantum notare tempus mortis Aureliani, nec faciat mentionem persecutionis nisi obiter, ut significet causam ultionis divinae. Neque enim eo tempore, quo decrevit persecutionem, caesus est, sicut male existimavit Orosius l. VII cap. 23; immo multo ante, sicut constat ex magno illo numero martyrum, qui inveniuntur passi in illa persecutione. Non tamen celabo ad latus hujus versiculi legi in A. et Fux., Nona persecutio; sicut etiam vocatur a nonnullis apud August. lib. XVIII de Civit. cap. 32, et alios, licet a Leone papa serm. 2 de Pentecoste et aliis dicatur Octava.

(Ibid.) Et Heracleam. Nec mireris mutationem factam pro Heracliam, ut in vulgatis, Lo., M. et Peta.; vel Haeracliam, Pi.; vel Heradiam, Fux. Satius enim visum est imitari Fa. et Contract. ne ab ipso Auctore dissentiremus, qui ita legendum in superioribus proposuit: accedunt O., Vi., in quibus Eracleam sine aspiratione.

1104A (Ibid.) In Cenophrurio. In Lo., Lod., Mar., Pi., in Coenofrurio; apud Victorem Schotti apud Coenofrurium; apud Vopiscum, apud Coenophrurium; in Peta., in Coenofrorio; in Fux., in Cenoforio; in Fa., in Canaflocio; in uno trium mss. Fab., Cenofloriae; Antoninus in Itiner., Caenofrurium; Vincen., in Canofloreo; O., Vi., Sa., in Canoflorio; Cedrenus, ἐν τῷ καλουμένῳ Καίνῳ φρουρίῳ, ubi interpres Xylander, in loco qui novum castrum ipsorum lingua Kenoflorium. Sed ejus explicatio ostendit vitio librarii scriptum esse phlo pro phru. Antonin. part. I Hist., ex Euseb. in Chroni, in Cenophurio. Nostra lectio est aliorum codicum Jornandis et Eutropii: in Eutropio Schoonhovii legitur Zenophrurium: Paeanius ὄνομα δὲ ἐστιν τῷ τόπῳ Καινὸν φρουρίον, quod vertit Sylburgius Castrum novum.

(Ibid.) Apud Pontum. Sic fuit reponendum pro apud Pontem ex praescripto L., A., M., Fux., Vi., O., V., P., Pi., Al., Sa., Peta., trium mss. Fab., 1104B Contract., Vincen. tom. I, Mar. et Oros. lib. VII, cap. 24, occisus, inquit, in Ponto. Idem habent Cassiodorus et Beda; in Lo. vero legitur apud Propontum.

(Ibid.) Menses 6. Mes. 5., Fux.

(Ibid.) Imperium diebus 80. Imperium diebus 88, L., Peta., Pi., Lo., A., P., Au., Contr., Beda; imperium diebus 89, M., V., Vi., O., Vincent., tom. I. At codex Fux. dieb. 84, sicut etiam habet Cassiodorus novus; nam in antiquo inest dieb. 89. Vopiscus, vix duobus mensibus. Eutropius convenit cum nostra lectione, duobus, inquit, mensibus et diebus 20. Paeanius omisit duobus mensibus. Sic enim habet, εἴκοσι βασιλεύσας ἡμέρας. Mar., tertio demum mense.

(Ibid.) Apud Tarsum. Licet habeamus editos et aliquot chirographos adversos, ut Vi, O., Pi., Lo., Fa., Fux., Pi., Mar. et Contract., qui adhibent aspirationem Tharsum; tamen Peta. nobis erit instar omnium, praesertim cum suffragentur auctores, et ipse Eusebius in historia, Strabo, Appianus, Stephanus, 1104C Plinius, Laertius, Hirtius, Ammianus, Zosimus, Eutropius, Isidorus Solinus, et alii veteres, et quod magis est, Scriptura II Mach. IV, Acto. IX. Favet ratio ab etymologia, et de qua pluribus Stephanus in voce Τάρσος; dicta enim, inquit, vel quasi Τέρσος παρὰ τὸ τερσανθῆναι, quod est exsiccare, eo quod cum aqua omnis in unum locum deflueret, omnium primus Taurus mons apparuit; vel quod post diluvium haec loca Ciliciae primum apparuissent; vel, ut vult Dionysius, Thrax, a Τάρσος; infima pedis parte, ob casum Bellerophontis eo loci; vel quod Pegasus ibi pedem fregisset: et licet Josephus lib. I Antiq. cap. 11, dum vocis hujus originem ab Hebraeis repetit, scilicet a Tharse filio Japhetis derivans, scribendum cum Th indicet; nihilominus ostendit Graecos scribere solitos absque aspiratione, Tharsis vero Tharsos; sic enim antiquitus Cilicia vocabatur. Tarsos enim apud eos maxima civitatum metropolis appellatur, T littera pro Θ mutata: unde Hieronym. 1104D epist. 133 (ubi eumdem Josephum citat) reprehendit Rhaeticium episcopum Augustodunensem, quod Tharsis urbem putasset Tarsum in qua Paulus natus sit. Augustinus tamen in Psal. XLVII utramque et Tarsis urbem Indiae, et Tharsum metropolim Ciliciae cum aspiratione scribit.

(Ibid.) Probus . . . regnavit an. 6, mens. 4. Pro mens. 4, in Lo. et Cassiodoro, mens. 3.

(Ibid.) XXV, etc. Occupat sedem Romanam communi codicum suffragio Felix an. 1 Probi: excipe Fa., qui an. 2 opposuit. Sed alii rectius: Contractus an. 1 Taciti.

(Ibid.) Probus Gallias, etc., restituit. Ad varios divertunt annos codices. Nam Peta., Pi., O., Vi., Contract., Cassiodor. et cusi anno 1 Probi objiciunt; Fux., Lo., an. 2; Fa. an. 3. De hoc bello Gallico consule Vopiscum.

(Ibid.) A Barbaris iterum occupatas. Monebant tollendum esse iterum varia exemplaria, ut P., Lo., A., 1105A Au., Vi., M., V., O., Va., Vat., Fa., Peta., Fux., Pi., Contract. et ipse Eutropius, ex quo tota sententia sumpta videtur: tamen Beda et Albertus habent jam dudum occupatas, unde nil incommodi visum si remaneret, cum hic Probus legatur liberasse bis Gallias, primum a Germanis, deinde a tyrannis Bonoso et Proculo, ut testantur Vopiscus et Oros. lib. VII, cap. 24.

(Ibid.) Anatolius Laodicenus, etc. Haec alii libri an. 2, ut Fux., Peta., Pi., Contractus et impressi; alii an. 3, ut Lo.; sed in Fa. desideratur.

(655.) Secundo anno Probi Ascalonitas 380. Hanc periodum depravatam jure optimo existimavit magnus ille Baronius tom. II, pag. 707. Primum enim desiderantur haec omnia in L., M., Pi.: pars vero eorumdem verborum, scilicet vel 303 secundum quosdam non exstat in A., Fa., Peta., Fux., V., Va., O., P., Lo., Vi., Adone, Beda, Mariano, et aliis, qui eadem referunt ex Eusebio: doctissimus Scaliger lib. V de Emendat. temp. pag. 463, dum hunc locum 1105B refert, legit vel 302 secundum quosdam, putatque haec vitio librarii posita ad an. 2 Probi, pro ad an. 3: ideoque integram illam periodum a regione tertii anni Probi collocandam censet. Verum cum quatuor Vatic. et omnia alia exemplaria reclament, assignatam illi sedem conservavimus.

(Ibid.) Juxta Antiochenos 325 annus. Pro. 325, in Lo. 425, in Mar. 400, in 1 Vatican. 335; sed manifesto mendo, ut constat ex aliis libris et ex praecedentibus circa olymp. 183, et quia infra ad olymp. 270 anni Antiochenorum numerantur 351.

(Ibid.) Juxta Tyrios 402. In duobus Vatic. 302.

(Ibid.) Juxta Laodicenos 324. Pro 324 in Lo., O., Vi. et in margine Bedae 424. Hinc autem corrige Adonem, ubi Lacedaemonios legis pro Laodicenos.

(Ibid.) Edessenos 589. Olim prostabat tam in vulgatis quam in mss. de quibus hic nulla mentio 388. Verum ita repositum est, tum ad imitationem duorum Vatic. et Mariani haec ipsa eodem modo referentis, 1105C tum quia ille calculus 549, qui exstat in uno Vatic., licet prodat manifeste suam maculam in nota illa media 4 pro 8, exprimit tamen fideliter extremos num. 5 et 9. Adde quod summa illa 588, quae reperitur in A., P., Fa., V., Lo., duobus Vat., Vi., O., Beda, et Adone, nostrum calculum confirmat in duobus primis numeris, eaque a me reposita fuisset, nisi advertissem nostrum calculum verius respondere cum primo anno Seleuci, a quo auctor dixit superius Edessenos suos annales numerare. Quod ita facile demonstrabitur: cum enim an. 1705 ab Abraham et primus Seleuci ex adverso sese contueantur, si illi adjunxeris 589, efficies an. 2294. At hic annus secundus Probi est, juxta Eusebium, annus ab Abraham 2294. Legis in Fux. 638; sed quam corrupte, ex his collige.

(Ibid.) Juxta Ascalonitas 380. In Lo. 480, sed perperam, ut arguit consensus aliorum librorum, et Mar.

(Ibid.) Initium Jubilei 86 secundum Hebraeos. Ut 1105D istum Jubilaeum huic loco insereremus, movit nos fides codicum M., Lo., Fux. et auctoritas Adonis, Mariani, Bedae, et aliorum hoc ipsum referentium ex Eusebio in Chronic. Jure autem deberi illi hanc sedem, ratio convincit. Nam si 31 an. Christi initium fuit 81 jubilaei, haud dubio annus 281 (qui concurrit cum an. 2 Probi) initio 86 jubilaei respondebit. Corrige in Adone 87, et in Fux. 83, pro 86, in quo situs est ad an. 1 Probi.

(Ibid.) Insana Manichaeorum haeresis, etc. . . exorta. Ortum impurae illius haereseos alii circa an. 2 Probi, ut Fux., Pi., Vi., O., et editi; alii circa an. 3, ut Peta., Fa., tres mss. Fab., Contract. et Cassiod.; alii circa an. 4, ut Lo.; Epiph. haeresi 66 numerat ab assumptione (ἀπὸ ἀναλήψεως) Christi usque ad Manem (qui vulgo Manichaeus) et Aurelianum ac Probum reges annos 276 secundum nonnullos chronographos, juxta alios 246. Sed locus videtur non carere mendis, 1106A sive in illis verbis ab assumptione pro ab Incarnatione, sive in numeris, qui longe absunt a fine Aureliani, et initio Probi imperatorum. Forsan enim hos imperatores copulat duos (nam ipso teste, Aurelianus fuit ante Probum) ut significet haeresim Manichaeorum exortam quidem in ultimis annis Aureliani, sed innotuisse circa initia Probi: sicut Leo Papa sermone 2 de Pentecoste scribit, Manichaeum innotuisse 260 anno impleto post resurrectionem Christi, Probo imperatore et Paulino consule. Qui locus non minus videtur mendosus in illo numero 260, quia nullo modo potest respondere cum imperio Probi, cujus initium est ad ann. 280 Christi. Dum autem conjungit consulatum Paulini cum Probo imperatore, videtur referre ortum illius haeresis ad an. 1 Probi, si est credendum Fastis Siculis et Onuphrii, in quibus ille consulatus annum primum Probi occupat. Nam si fides est potius adhibenda Cassiodoro, consulatus Probi et Paulini concurrit cum anno 5 Aureliani imper., et illa haeresis exorta est Probo V et 1106B Victorino coss., qui illi est annus 3 Probi imperatoris. In re ergo tam ancipiti nil est, cur a vulgatis discedendum videatur.

(Ibid.) Probus Gallos, etc. Refert hoc circa an. 2 Probi, Mar.; circa an. 3, Peta., Pi., Vi., O., Fa. et impressi; sed ad an. 4 Fux., Lo.

(Ibid.) Almumque. Multa persuadebant ut Almamque legendum exhiberemus; nam membranacei Lo., Pi., A., M., Peta., Fux., tres mss. Fab., tres Vati., Mar. et Fre. (in quo corrige Juneas abire pro vineas habere) sic habent. Item Dio lib. LV, Vopiscus, Cuspinianus, Antonin. in Itinerar., Aur. Victor. in Epitome, et alii, qui ejusdem privilegii meminerunt: et proxime attingere videntur quatuor illi V., Vi., Fa., O., in quibus Almeamque; tamen in priori sententia multa nos retinuerunt, et editi, et membranei caeteri, et ipse Antoninus in Itinerar. alio in loco, ac Eutropius, qui eadem iisdem verbis scribit cum Eusebio nostro, quamvis Vinetus in Eutropium in vetustioribus 1106C Eutropii codicibus Almam exstare profiteatur, sicut etiam Sylburgius fidem facit de codice Fuldensi; Paeanius tamen Graecus ejus metaphrastes habet Ἄλμον. Facile vero dirimi posse hanc litem crediderim, si utrumque esse in usu asseramus. Porro si cui mirum videatur, cur Probus lege permiserit conseri vites, meminerit ex Suetonio et auctore id prius Domitianum vetuisse, ut dictum est superius.

(Ibid.) Antiochiae . . . episcopus Cyrillus. Pro Cyrillus in Lo. Quirillus; in Pi. Cybillus. Suffragatores habemus alios codices, Mar. et Vincen., sed auctorem praecipuum ipsum Eusebium, lib. VII Histor. cap. 32, ubi Antiochenos praesules recensens enumerat Cyrillum post Timaeum: omnes autem libri conveniunt in situ horum ad an. 4 Probi.

(Ibid.) Saturninus magister, etc. Omnes pariter libri haec constituunt ad an. 4 Probi, neque ullus auctor hujus rei meminit, quod sciam.

(Ibid.) Apamiae occiditur. Antea Apameae, ut a Pamiae in Vi., O.; Appamiae in Lo.; a Panuae in Fa. 1106D Nos imitamur Peta., Fux., Mar., maxime cum superius a nobis observatum sit circa olymp. 118 ejusmodi scripturam confirmari consensu omnium exemplarium, et auctoritate Ciceron. et aliorum veterum.

(Ibid.) Eutychianus, etc. Comparat Eutychianum cum anno 4 Probi Lo.; reliqui cum 5, ut Fux., Peta., O., Pi., Fa., Vi., Contract., et rectius, alioquin non reperirentur anni 5 praecedentis Papae.

(Ibid.) Post quem XXVII Gaius. Pro Gaius, in L., Pi., V., Fa., Gaianus; in Al., Peta., Gallus, sed mendose; apud Albertum Caius.

(Ibid.) Probus tumultu militari, etc. Terminant hujus mortem ad an. 6 imperii, impressi, Mar., Contract., Fux., Peta., Pi., Vi., O., Fa.; ad an. 4. Lo.

(Ibid.) Apud Sirmium. Olim apud Syrmium, ut etiam apud Eutropium Vineti (nam ille Sylburgii cum y); magis tamen probatur altera scriptio, quae est codicum Pi., Fa., Idac., maxime cum illis accedant 1107A varii auctores, de quibus supra. Mendose apud Martinum Polonum apud Sutrinum.

(655.) In turri. In turre A., Au., M., Lo., Oros. lib. VII. Jornan., Fre., Cassiodorus in posteriori editione. Nam vetus nostram lectionem tuetur, sicut etiam facit Victor; sed utrumque dicitur: Id enim consuetum veteribus fuit, ut litteris i et e plerumque in fine indifferenter uterentur, sicut proclive, proclivi, etc., ait Macrob. lib. I Satur. cap. 4.

(Ibid.) Ferrata. Ferrea, Vi., O.

(Ibid.) Alexandrinae Ecclesiae, etc. Pertinent haec ad an. 4 Probi in Lo.; apud Mar. an. 5; in reliquis et apud Contract. ad an. 6.

(Ibid.) Theonas. Theonus, Peta.

(657.) Cochem. Cum antea legeretur Cochlem, maluimus sequi septem Vaticanos, M., Lo., O., Lod., Vi., Peta., quibus astipulatur Orosius lib. VII, cap. 24, licet Cochen scribat per n, loco m, vel in alia editione Cothem. Aliqui putant ejus loco reponendum Seleuciam, ut est in margine B., Pet., So. et II., forsan 1107B quia legerant antea Trajanum Seleuciam et Ctesiphontem occupasse, et apud Zonaram tom. II, Carum Ctesiphontem et Seleuciam occupasse. Tamen potuerant legisse apud Ammianum Marcell. lib. XXIV, Cochem eamdem quam Seleuciam nominant; et apud Zosimum lib. III, πρότερον μὲν Ζωχάσης, νῦν δὲ Σελευκίας ὀνομαζομένης; quibus suffragantur geographi. Nostram lectionem valde confirmat Eutropius Sylburgii, Cochen et Ctesiphontem urbes nobilissimas cepit, cum sint ipsissima verba, quibus utitur hoc loco Eusebius, immo etiam quae hic subsequuntur, videntur sumpta ad verbum ex Eutropio lib. IX: unde Glareanus valde hallucinatur, cum in annotat. ad Eutropium suspicatur legendum Seleuciam Carrae: cum, inquit, non invenias Corchen apud auctores, et quia testatur in altero Eutropii codice ms. legi Seleuciam. Nam poterat facile conjicere in Eutropio, r mendose adjectum, et sic restitutum est in postrema editione Sylburgii, unde Paeanius Κόγχαμαμ. Adjuvatur 1107C aliquantulum nostra lectio codice A., ubi legitur Cohen, ut etiam ex L. et Pi., ubi Cholchem est scriptum. Apud Marian. Choen; apud Othonem lib. IV, cap. 44, Choten; apud Jornand., Chochem, qui videtur sumpsisse ex Eusebio totam sententiam. Cuspinianus putat legendum Soaenem, sicut legimus apud Rufum et antiquiorem Eutropium: cui tamen non assentior, cum de Soaene urbe nuspiam alias fiat mentio, quod sciam.

(Ibid.) Numerianus cum ob oculorum, etc. Sunt qui velint haec ad annum 1 Cari reponenda, ut Fux.; alii qui ad ann. 2, ut Peta., Pi., Lo., Fa., O., Vi., Mar., Contract. et excusi.

(Ibid.) Vehicula veheretur, insidiis. Vehicula veheretur in Thracia, insidiis Fux.

(Ibid.) Apud Margum. Sic legendum docuerunt codices Pi., Lo., Fa., Peta., Fux., sex Vaticani, O., Vi., L., Au., M., cum quibus conveniunt Cassiodor., Jornan., Contract., Antoninus in Itinerario, et Eutropius 1107D non quidem vulgatus, in quo Margum, sed duo ejus manuscripti: unius Ortelius facit fidem in suo Thesauro: alterius (scilicet Fuldensis) Sylburgius in editione Wecheliana Eutropii: Paeanius scribit Μάργον τὴν πόλιν, sed ita legendum docet ipse contextus Eutropii, dum refert Carinum victum apud Margum, ubi desertus est a suo exercitu inter Viminaicum et Aureum montem. Margum enim non longe abesse a Viminacio in Moesia docent historici et geographi: juvatur ipsa deformitate, quae in aliis codd. reperitur. Nam in V. legis Magrium: in A. et trib. mss. Fab. Argum. Vides enim primam vocalem in priori syllaba. Antiqua lectio excusorum, et Idac. erat Murgum: ut etiam est apud Victorem libro de Caesarib. Antonin. in Itinerar.; meminit quidem Murgi, sed quae in Hispania, ut Ptolem. lib. VI, cap. 10, Margi fluvii Asiae; at hic agitur de urbe, quae est in Pannonia. Al. habet Morgua; Vopiscus, apud Murtium; Mar., apud Moguntiam; sed mendose.

1108A (Ibid.) Jurans sine suo scelere Numerianum interfectum. Praecidimus particulam non, quae in excusis reperiebatur, jurans non sine suo scelere, ne tot chirographis adversaremur, L. scilicet, A., Vi., P., Lo., M., O., V., Al., Fa., Peta., Fux., Jornan., Vincen., quibus annumerandi Eutropius, lib. IX, Paeanius ejus metaphrastes, Zonaras tom. II, Vopiscus in Numeriano, Orosius lib. VII cap. 25; et quamvis alioquin illa negativa particula non, remanente, sensus Auctoris servari posse videatur, ut ad Aprum referatur: verum praeterquam quod absurdum est, ut Diocletianus quae ab aliis patrata erant, juramento adhibito removeret, planior haud dubio sic fit sententia, quasi velit Diocletianum jurejurando asseverasse se non fuisse conscium caedis Numeriani. Eruditissimus Josephus Scaliger refert hunc locum juxta nostram lectionem lib. V, emend. forsan ex mss. Hinc corrige Marianum, apud quem, jurans etiam ejus scelere Numerianum interfectum. Porro pertinent ista ad an. primum Diocletiani, consentientibus omnibus 1108B codicibus, Eutropio, Orosio, Vopisco, Victore et aliis historicis.

(Ibid.) Diocletianus in consortium, etc. Licet haec a majori codicum parte ad an. 2 Diocletiani disponantur; sic enim Fux., Peta., Pi., Fa., Vi., O. et impressi: tamen Lo. ad an. 3. Verum Cassiodorus, Marianus, Contractus firmant vulgatum situm, a quibus non dissident Zonaras tom. II, dum ait Herculium ascitum collegam Diocletiani, sive 4 ejus imperii anno, sive 2, ut alii docent, inter quos videtur esse auctor noster. Nicepho. lib. VII, cap. 17, tribuit an. 4 Diocletiani.

(Ibid.) Quae factioni suae. Legendum esse quae, et non qui ut olim, docuerunt L., A., V., Lo., Vi., O., Pi., Peta., Al. et contextus ipse.

(Ibid.) Bacaudarum. Sic restituimus pro Baccharidarum, ut in impress. et Idacio; vel Bagaudarum, ut in O., Fux., Vi.: nam g et c, ut saepius dixi, facile permutantur; vel Bugaridarum, ut in tribus Vatic. 1108C et Fa.; vel Vacbachaudarum, ut in M.; vel Bugaridarum, ut in uno Vatic. ex codd. P., L., A., Au., Lod., Peta., trib. mss. Fab., Pi., Al. et 3 Vatic., ut etiam ex Eutropio Vineti lib. IX, ex quo ista mutuatus videtur Hieronymus, cui consentit Paeanius ejus metaphrastes: sic enim is, καὶ Βακαύδας καλοῦντος τοῦς συγκροτηθέντας. Glareanus in Eutropium scribit in altero ms. codice Chronicorum Eusebii legi Progandarum. At Vinetus noster in eumdem Eutropium animadvertit in nonnullis libris legi Bagaudarum (sicut habet editio Sylburgii), in aliis saevae clarum, in antiquo libro Caudarum. De Baccaudis, qui occurrerunt Saro in Italiam contendenti ad Alpes, Zosimus lib. VI, sicut etiam Salvianus lib. VI de Bagaudicis factionariis. Sigebertus in anno Christi 437 et 442 meminit Bagaudarum in plurali, et Bagauda in singulari, pro tumultu et commotione apud Gallos; quae verba videntur sumpta ex Prospero Pithoei, ubi eadem leguntur, sed multo correctius. Nam cum 1108D Prosper eamdem vocem repetat tribus diversis locis, duo priora a Sigeberto, tertium ab Aventino refertur. Hos factionarios eleganter exprimit Mamertinus in Panegyrico Maximiani: Cum militares, inquit, habitus ignari Agricolae appetiverunt, cum arator peditem, cum pastor equitem, cum hostem barbarum suorum cultorum rusticus vastator imitatus est, etc. Posset dici vocem Bagaudae esse origine Hebraicam, cum Bagad nihil aliud sit, quam extra vagari et incurrere in aliquem; et Bogedim, idem sit ac irruptores seu excursores: de hac nostra factione loquens Aurel. Victor. lib. de Caesarib. ita scribit: ubi comperit (Diocletianus) Carini discessu Helianum Amandumque per Galliam excita manu agrestium, ac latronum, quos Bagaudas incolae vocant, populatis late agris, plerasque urbium tentare, etc. Freculphus lib. III, cap. 14, t. II, habet Vacandas. Orosius vulgatus lib. VII, cap. 25, Vacaudas. Nam eruditissimus Lipsius ad III lib. Annal. Taciti scribit in suo manuscripto 1109A codice Orosii legi Baticadae. Apud Adon. in Chron. leges Baccadas; apud Jornandem Bagaudas. Eosdem Gallos rebelles video ter vocari Bogandas a Salviano lib. V. Castrum Fossatense leuca distans a Lutetia Parisiorum, olim dicebatur Castrum Bagaudarum, ut docet pius et eruditissimus Faber in praefatio. ad fragmenta Hilarii. Glareanus in Eutropium scribit in antiquo Chronici Eusebiani codice haberi Progaridarum, propius accedendo ad veterem linguam Gallicam Purengar. Antiquis enim Gallis gar idem erat ac collectio, et puren rusticorum. Illius vocabuli Bagaudae usitati apud priscos Gallos, exstant non obscura vestigia in voce Bagan, quae etiam hodie usurpatur apud nostros Vascones pro rustico, qui caulas populatur.

(Ibid.) Pacem Galliis. Pacem Gallis Lo., Peta.

(Ibid.) Carausius. Carusius, M.; Carisius, Al.; Causalius, unus ex Vatica.; Carus, Mar., Contract. Retinuimus communem scriptionem ob sex Vatic. et 1109B caetera exemplaria et fidem Fre., Idac., Jornan. et Oros. lib. VII cap. 25, Bedae lib. I Histor. gentis Angl. cap. 6, Adon. in Chron. Eutropii lib. IX, et Victoris in Epitome Carausius: licet lib. de Caesar., Corausius. Postremo haec omnia Carausius sumpta . . . repudiare compulsi, ut unicum paragraphum et unius anni historiam ad an. 4 Diocletiani reduximus, cum Fux., Peta., Lo. et tres mss. Fab. hoc jubeant, unde notae illae numerales 5, 6, 7, quae e regione verborum illius sententiae distribuuntur, ut olim, nullam diversitatem historiae prae se ferunt, quasi horum nonnulla diversis illis annis contigerint, neque enim pertinent ad illum paragraphum, sed solum apponuntur, ut nulli historiae respondentes, ne aliter nimium spatii occuparent, si quaelibet nota proprium laterculum haberet, quod saepe observatur in aliis historiis. Ad superiores codices proxime accedunt alii, ut Pi., L., qui haec in duas sententias dispertiuntur, unam a Carausius usque ad infestaverant ad annum 3 Diocletiani, alteram ab Aegyptum Achilleus usque ad compulsi, ad 1109C annum 4 ejusdem. At in Fa. Carausius usque ad intulit sunt ad an. 3 ejusdem; Quinquegentiani usque ad contigerit unico contextu ad an. 4; Constantius privignam, usque ad compulsi, divisim ab aliis ad an. 6. In Vi. et O. illa periodus Carausius usque ad intulit opponitur anno 3; altera Quinquegentiani Africam infestaverunt an. 4; tertia Aegyptum usque ad compulsi an. 5. Verum cum hae partitiones manifeste minus sint appositae, satis priorum compositionem confirmant: accedit auctoritas Nicephori lib. VII cap. 17, dum ait, Diocletianum ascivisse Herculium Maximianum cum aequa potestate quarto imperii sui anno: potest etiam colligi ex Eutropio haec omnia contigisse circa eumdem an. 4 Diocletiani.

(659.) Quinquegentiani. Rectius erit, si ita conjunctim quam si divisim legeris, Quinque Gentiani, ut in Lut., Ven. et aliis: sicut etiam apud Zonaram, prius enim suo exemplo commendant omnes Chirographi tam nostri, quam ille, de quo fidem facit 1109D Sylburgius, et inter excusos Ba., H., B., Pet. et So., et praeterea auctores non ignobiles, Orosius, Contract., Jornandes, Eutropius, licet ejus metaphrastes Paeanius divellat in duo vocabula. Ado nationes Quinquegentanas vocat; Quinquegentiani et Quingentiani Aurel. Victor. Quinquegentiani Fre. Nescio unde Pomponius Laetus excerpserit Gentianos ob id dictos Quinquegentianos, quod milites essent aetate quinquagenarii. Ad extremum in Pi., Lo., haec jacent ex adverso anni 3 Diocletiani. At in Fux., O., Peta., Fa., Vi. et impressis, an. 4.

(Ibid.) Galerius Maximianus. Galerius Maximus, Vi., O., et sic ubique, dum agitur de Galerio.

(Ibid.) Haud longe a Serdica. Corrupte nimium olim non longe a Geroica; proinde ita castigandum monuerunt membranacei L., V., M., Va., Vi., Pi., Sa., Peta., O. et tres mss. Fab., Lo., Jornandes, qui ipsissimis verbis Eusebii utitur, ut fere semper: succenturiantur his quamproxime alii libri, ut Al., ubi 1110A non longe Aserdica; a enim assumptum est a praepositione a, quae praecedere debuit, et unum s manet inane. In Fa. et quatuor Vatica., non longe a Seroica; apud Maria., Sardice; in duobus Vatica. et Fux., non longe a Sardica; apud Eutropium lib. IX, non longe a Sardica: ubi quae hic ab Eusebio recitantur per octo aut novem lineas, reperiuntur conceptis verbis; Paeanius ejus metaphrastes περὶ Σαρδάκην. In quibus vocibus occurrunt communia illa elementa s et d, ex quibus licet et veritatem et affinitatem agnoscere cum nostro Serdica. Advertit hanc emendationem Ortelius, qui in suo Thesauro Geographico pro Geroica restituendum monet Serdica, cujus codicis praescripto id praestet, silet; probabile tamen illius Chronici ms. ope adjutum, cujus saepe alias meminit. Praeterea docet et Serdicam et Sardicam duas urbes esse, sed illam in Thracia, hanc in Dacia, ut hic notat auctor. Nihilominus crediderim vel utrumque vocabulum esse commune ambabus, vel, quod magis placet, unicam et eamdem esse, quae ob confinium et 1110B vicinitatem regionum (quod in aliis multis contigit) modo in Thracia collocatur, ut apud Ptolemaeum; modo in Macedonia, ut apud Ammianum lib. XXXI; modo inter duas Moesias, ut apud Sidonium lib. V de Imper. Occid. pag. 111; modo in Illyrio et Dacia, ut apud Suidam et vulgus veterum. Unde Theodoretus lib. II Histor., cap. 4, facit eam metropolim Daciae, Σαρδικὴ Ἱλλυρικὴ δὲ αὕτη πόλις τοῦ Δακῶν ἔθνους μητρόπολις. Et haec est communior scriptura per a, in prima syllaba; nonnumquam tamen eadem urbs scribitur per e, ut apud Suidam, Antonin. in Itiner. Ammian. libro XXXI, Goltzium, Gruterum in Veter. Inscriptio. et l. I de Accusatio. et lib. I ad leg. Jul. de vi public. et priv. in Cod. Theodos.: unde cum liberum esset pingere alterum, satius fuit minus recedere a majori numero librorum et praecipue a vulgatis, in quibus c. Erat autem urbs sita inter Orientale et Occidentale imperium, et ex ditione Constantis imperatoris, secundum divisionem factam a Constantino 1110C inter filios; de qua Victor in Constantino, et Zosimus lib. II. Ideo fuit celebratione variorum conciliorum nobilitata, et praecipue illius quod μεγάλην σύνοδον κατὰ Σαρδικὴν γενομένην vocat saepe Athanasius, celebratum a 300 fere episcopis, ut ipse ait, contra Arianos, anno 11 Constantii et Constantis: cujus est tam frequens memoria apud omnes Patres, et historicos illius saeculi. Hallucinantur enim qui illud concilium putant celebratum apud Sardes in Asia minori, de qua supra circa olympiad. 57 et 111, licet utraque dicatur πόλις τῶν Σαρδῶν. Caeterum post hunc paragraphum statim additur in Fux. Tenebrae fuerunt interdiu.

(Ibid.) Valeriam. Galeriam, Al.; Valeriani, Mar.; sed ubique mendum manifestum.

(Ibid.) Busiris et Coptus. Bostris, V. Vitiose, nam Busiris in aliis; suntque Aegypti duae urbes celebres ad Nili fluvium. In Fux. est additum Aegypti civitates: valde etiam fallitur Cuspinianus in Cassiodorum, 1110D dum existimat hic perperam legi Coptus, et restituendum Capos. Nam de hac nullus veterum meminit, quod sciam: de illa ut Metropoli Aegypti Strabo, Ptolemaeus, Plutarchus, Stephanus. Athanasius, Cedrenus, Zonaras et alii plerique. Porro his selegere diversos annos codices, ut Vi., O., annum 6 Diocletiani; Pi., Fa. et impressi an. 7; Fux., Peta., Lo., Mar. et 3 mss. Fab. an. 8. Magis tamen probarim lectionem vulgatorum, quae et a Cedreno commendatur, dum disertis verbis haec ait contigisse an. 7 Diocletiani.

(Ibid.) Rebellantes. Genuina lectio ex L., O., A., Vi., Sa., 3 mss. Fab., M., V., Vat., Va., Al., Lo., Peta., Mar., Pi., potius quam ut olim belligerantes. Nam certum est ex omnibus historicis eas urbes tunc rebellasse contra imperium Romanum.

(Ibid.) Carporum. Caprorum, Vi., O., Fa., satis inepte. Porro haec translatio externarum gentium, annorum sedem transtulit. Nam in Vi., O. ad an. 7; 1111A Pi. et impressi ad an. 8: Lo., Fa. ad an. 9; Fux. ad an. 10; Peta et 3 mss. Fab. ad an. 11.

(659.) Basternarum. Basternorum, L., A., Peta., Idac., Au., sicut etiam habet Tacitus in sua Germania. Prius tamen potius recipiendum. Sic enim alii mss. et Eutropius, Zosimus l. II, Oros. l. VII c. 25, quibus proxime accedunt V., O.; in quibus Bastenarum. At vero Bastarnas dicunt Plutarch. in Aemilio Paulo, Strabo l. VII, et passim Dio l. LI, Xiphilinus; Basternas Appianus in Mithrid., Plin. l. IV c. 12, et hoc usitatius.

(Ibid.) Primus Diocletianus adorari se ut Deum jussit . . . cum ante eum omnes imperatores in modum judicum salutarentur, etc. Idem scribit Eutropius de adoratione: tamen constat ex Spartiano Heliogabalum idem antea praestitisse: et auctor scripsit Caligulam semetipsum inter deos retulisse, et Domitianum Dominum se et Deum appellari praecepisse: unde Victor, Diocletianus primus omnium Caligulam post, Domitianumque 1111B Dominum palam se dici passum et adorari se appellarique ut Deum, etc. Quomodo autem intelligendus sit auctor in caeteris, consule Lampridium in Severo: Dominum se appellari jussit, gemmas de calciamentis et vestibus tulit, quibus fuerat usus Heliogabalus, veste alba usus est, nec aurata penulis togisque communibus: salutabatur vero quasi unus de senatoribus, patente velo, admissionalibus remotis, etc.; et paulo post: Salutabatur autem nomine, hoc est, Ave Alexander; si quis caput flexisset, aut blandius aliquid dixisset, uti adulator, vel abjiciebatur, vel ridebatur ingenti cachinno. Caeterum eo insolentiae venisse refertur Diocletianus anno imperii sui, ab aliis quidem 8, ut a Fa., O., Vi.; ab aliis an. 9, ut a Pi., Lo., et impressis; ab aliis an. 10, ut a Mar.; et ab aliis an. 11, ut a Fux., tribus mss. Fab., Contract. et Peta., qui firmantur auctoritate Cassiodori.

(Ibid.) Chlamydem tantum purpuream. Venustior haec lectio ex fide L., A., O., Au., M., quatuor Vatic., Pi., Vi., Peta., trium mss. Fab., Lo., Vat., Mar., 1111C Idac. et Vincen., Cassiod. in Chronic., ubi haec ipsa referuntur iisdem verbis, quam ut olim Chlamyde tantum purpurea, nisi quod Vi., Pi., Sa., O., L., Mar., non agnoscunt vocem tantum.

(Ibid.) Alexandria cum omni, etc. Obsessam Alexandriam, ac demum captam monstrant Vi., O., Fa. et excusi ann. 10, Pi. anno 11; Fux, Peta., Lo., Mar. an. 12; sed retineatur recepta sedes, quae auctoritate Cedreni stabilitur, qui similiter haec refert ad an. 10 Diocletiani.

(Ibid.) Desciscens. Sic ex L., A., M., V., Lo., Pi., Va., Vat., Al., Fa., Fux., Peta. et trib. mss. Fab., pro desistens: Similem correctionem supra invenies.

(Ibid.) Per Achilleum. Per Acillem Vi., O.; per Achillaeum, Pi.; sed vulgata est praeferenda, quam habes supra, et apud Zosimum, Victorem et alios auctores.

(Ibid.) Interfectis his, qui auctores perduellionis exstiterant. Sic legendum monuerunt L., A., Fa., Peta., 1111D Fux., M., V., Va., Vat., Lo., Vi., O., Pi., tres mss. Fab., Mar., non, ut antea, interfectis, qui perduellionis causa fuerunt, vel, ut in Sa., interfecti hi, qui auctores perduellionis exstiterant.

(Ibid.) Marcellinus. Marcellianus L., A., M., Pi., Lo., Peta.; Marcellus, Vincen.; sed nostra est magis recepta. Mirum autem est Eusebium praeterire Marcellum, cum de unico Marcellino loquatur, sed forsan deceptus fuit similitudine nominis, dum hos duos confundit, sicut fecit de Cleto et Anacleto: cum tamen ex August. epist. 165, Optato l. II, Martyrologiis. et omnibus historicis, constet duos et diversos fuisse Marcellinum et Marcellum. Non tamen celabo in Lo. ita haberi ad an. 12 Diocletiani, Romanae Ecclesiae XXVIII episcopatum suscepit Marcellianus annis 7, Marcellus annis 3, cum in aliis sit tantum expressum nomen Marcellinus, seu Marcellianus, et illi tribuantur anni 9. Hunc Marcellinum ad insulas Ecclesiastici imperii vocatum si velis an. 9 Diocletiani, allegare 1112A poteris O., Vi., Mar.; sin anno 10, Fa. et impressos; sin anno 11, Pi.; sin demum ann. 12, Fux., Peta., Lo.; quibus adhaereo. Sic enim facilius comperientur anni 15 Gaii superioris pontificis, et anni 9, qui inter hunc et Eusebium ejus successorem interponendi sunt. Adde quod minus recedes a summis viris Baronio et Onuphrio, qui sedis illius initium a decimo tertio Diocletiani numerant.

(Ibid.) Suscepit annis 9. Annis 7. Lo. et Vincent. testatur Eusebium ita scripsisse; an. 8, Mar. Utrumque deest in trib. mss. Fab.

(Ibid.) Zabdas. Pro Labdas sic ex L., A., M., Al., Pi., Peta., Fux., Lo., O., Mar., Vi., trib. mss. Fab., et fragmento Petavii, quibus accedunt Zonaras, Nicephor. in Chron. et Callist. lib. VI c. 34, et lectio Zambdas apud Euseb. l. VII cap. fin., μετὰ τὸν Ὑμέναιον Ζαμβδᾶς τὴν λειτουργίαν παραλαμβάνει. Epiph. haeres. 66, Βάζας. Porro notantur ista in Vi. quidem et O. ad an. 11 Diocletiani; in Pi., Fa. et impressis ad an. 1112B 12; in Lo. ad an. 14; in Fux., Peta., Mar. Contract. et fragm. Petavii ad an. 15. Quodnam ex illis certius habendum sit, aliunde constare nequit.

(Ibid.) Post decem annos per Asclepiodorum, etc. Asclepidorum, Lo.; Asclipiodotum, Pi., L.; Asclepiodum, Fa.; sed ubique mendum manifestum, ut constat ex Eutropio, Adone, et aliis. Adhaec terminatur decennium illud ad an. 12 Diocletiani, in Vi., O.; ad an. 13, in Fa., Pi., et impressis; ad an. 15, in Fux., Lo., Peta. Verum quis neget, quin vulgaris situs caeteris sit praeponendus, cum hoc prae se ferant verba ipsa post decem annos numerando eos ab an. 3 Diocletiani, in quo Carausius occupat Britannias.

(661.) Praefectum praetorii. Praefectum praetorio in Pi., Lo., Mar., Eutropio, et infra ad olymp., 279. Utrumque est in usu, et in hoc Chronico, et apud bonos auctores, de quo inferius.

(Ibid.) A Constantio Caesare. Sic emendavimus juxta praescriptum A., L., Au., Lo., M., Al., O., Vi., Pi., Mar.; et idem habet Idac., Jornan., Contract., 1112C Oros. l. VII c. 25; Eutrop. l. IX, et Paeanius pro a Constantino Caesare. Nam iste nondum erat Caesar, nec imperator, sed Constantius ejus pater.

(Ibid.) 60 millia. 70 millia, Au.; 4000 Alemannorum, Mar.; 40 millia Ado; sed omnia alia exempl., Oros., Eutropius, Idac. et Jornan. retinent priorem lectionem.

(Ibid.) Juxta Lingonas . . . Alemannorum. Alamannorum, L., Pi., Lo., Peta., Fa. et fragmentum Petavii, Idac., Ado tam hic quam alibi; sed de hujus vocis orthographia vide supra circa olymp. 260. Refertur tota ista periodus ab aliis ad an. 12 Diocletiani, ut V., O.; ab aliis ad an. 13, ut Pi., Fa. et impressis. At demum ad an. 15, Fux., Peta., Lo., Contract. et Fragmen. Petavii; a quibus stat Cassiodorus, dum haec ascribit anno 15 Diocletiani.

(Ibid.) Galerius Maximianus victus a Narseo, etc. Retinentur ista circa an. 13 Diocletiani, in O., Pi., Fa., Vi. et impressis; at in Fux., Peta., Mar., Lo., 1112D fragmento Petavii et tribus mss. Fab. Contract. ad an. 16: quod illorum sit verius vix aliunde sciri potest. Hunc autem Narsem seu Narseum, vel etiam Narsaeum fuisse regem Persarum nemo nescit. Illius meminit Vopiscus in Probo.

(Ibid.) Purpuratus cucurrit. Purpuratus occurrit, Al.; sed vulgatam lectionem confirmant tum alia exemplaria, tum Mar., Oros. l. VII c. 25, et Ado. Post illa verba in A., Peta. et Fux., ad oram appictum est Decima persecutio.

(Ibid.) Veturius. Venturius, Lo. Advertendum vero concessum his locum ad an. 14 Diocletiani in Pi., Fa., Vi., O. et impressis; in Fux., tribus mss. Fab. et Peta. ad an. 16; in Lo. ad an. 17; et quia nullus scriptorum hujus rei meminit, eligat lector, quod illi magis probabitur.

(Ibid.) Milites. Deest in L., V., Pi., Fa.

(Ibid.) Thermae Diocletianae. Si qua fides adhibeatur libris Fa. et editis, hi duo Augusti coeperunt aedificare 1113A has thermas, an. 15 imperii; at si O., Pi., Vi., an. 16: si Fux., Peta., tribus mss. Fab. et fragmento Petavii, an. 17; si Lo., an. 18. Quid horum seligendum sit, minus certum est judicium ex aliis scriptoribus. Hoc autem discimus ex veteri inscriptione apud Onuphrium in Fastis, et apud Gruterum lib. de Inscript. Constantium et Galerium Maximianum eas thermas dedicasse et perfecisse post annos penes septem. Et credimus Auctorem horum aedificiorum libentius meminisse, quod praecipue Christiani etiam milites ad illud opus fuerint adacti, ut ex variis locis licet colligere.

(Ibid.) Carthagini. Sic melius legitur quam Carthagine monitu codicum L., O., M., V., Lo., Pi., Vi., Fux. et fragmenti Petavii.

(Ibid.) Hermon. Rectius quoque quam olim in editis et apud Mar. Thermon, secuti A., M., Al., Lo., Peta., fragmentum Petavii, Fux., tres mss. Fab. et Euseb. lib. VII Hist. c. 26 (vel 32 juxta Musculum), 1113B Ἕρμων. Idem habent Zonaras, uterque Nicephorus, et Epiphan. haeres. 66. Error vulgaris irrepsit ob divulsam litteram t ex fine vocabuli praecedentis praefuit; neque enim ullus veterum aliter scribit quam Hermon. Porro observandum annumerari in vulgatis anno 15 Diocletiani; in Pi., Fa., Vi., O., Mar. an. 16; in Fux., Peta., Lo. et tribus mss. Fab. an. 18. Quis sit eligendus, non potest discerni ex aliis scriptoribus, cum nuspiam fiat mentio anni, quo Hermon coepit sedere.

(Ibid.) An. 39. An. 38, in L., V., Pi., Fa.; sed uterque numerus desideratur in A., M., Lo., Peta., Fux. Niceph. autem in Chron. dat illi tantum ann. 9. Quin ubique sit error, non potest dubitari, cum Macarius ejus successor collocetur ad an. 7 Diocletiani.

(Ibid.) Tyrannus. Verior scriptura cum unico r, ex L., O., A., Pi., Vi., H., Pet., Lo., V., fragmento Petavii, ex Niceph. utroque et Euseb. l. VII Hist. cap. 26 aut c. 32, μετὰ δὲ Κύρελλον Τύραννος τῆς Ἀντιοχέων παροικίας τὴν ἐπισκοπὴν διεδέξατο, Theodor. l. I Hist. 1113C Eccles. c. 3, et Zonar. tom. II, quam olim in B. Tyrrannus, in H. Tirannus, in So. Thyrannus, apud Mar. Tyrannius, Thyramnus in Al., Thiramnus in Lo., apud Contract. Tiramnus: ut legendum putat auctor marginis codicis So. In Fa. Tyraminis. Ad extremum aggerunt haec Vi., O., Fa., Mar., et vulgati ad an. 16 Diocletiani; Pi. ad an. 17; Lo., tres mss. Fab. et Peta. ad an. 18; Fux. ad an. 19.

(Ibid.) Alexandrinae Ecclesiae XVI . . . . . Petrus. Ad latus horum verborum interseritur in A., Fux., M., V., Peta., jubilaeum secundum majores, sed sine dubio non minus sunt adulterina, quam quae diximus posita in iisdem codicibus circa olymp. 246 et 258. Nam si numeres a 31 Christi, in quem incurrit jubilaeus 81, id est initium numeri 50, numerus ille 52 nullo modo potest incidere in hunc ann. Christi 304. Nec praetereundum Pi., O., Fa., Vi., inita societate cum impressis elegisse his sedem ad an. 37 Diocletiani; Lo. ad an. 18; Fux., Peta., Petavii fragmentum 1113D et tres mss. ad an. 19.

(Ibid.) Diocletianus et Maximianus, etc. Triumphum hunc describunt circa an. 18 Diocletiani Pi., Lo., Fa., Vi., O., Contract. et impressi; circa an. 19, Fux., Peta., 3 mss. Fab. et fragm. Petavii, et Mar. Cedrenus designat haec per ann. 17 Diocletiani, Cassiodorus per an. 19: sed rectius vulgati.

(Ibid.) Qua Parthos spoliaverant. Castigatius quam olim quae Parthos spoliaverat, idque juxta codd. L., O., Vi., Lo., Fa., Pi., Lod., fragmentum Petavii, et quinque Vatican., Mar., Jornan. et Cassiodorum in Chronicis eadem verba referentem, sicut etiam legit illust. Baronius. Non enim significat praedam ipsam in triumphum traductam, quam Narseus rex Persarum a Parthis reportaverat, nam ipsis imperabat; sed quam ipsi Augusto a Narseo et suis. Observat etiam Baronius apud quaedam mss. Chronica Eusebii legi qua Persas, pro qua Parthos, et hoc modo Eutropius l. X, ait Galerium Maximiano Gazam Persicam 1114A copiosissimam cepisse. et Sigonius l. I de Occident. imperio observat Diocletianum egisse triumphum de Persis, atque in Fastis notat ipsum ideo dictum Persicum. Nam Parthi pro Persis, aut vice versa, a veteribus scriptoribus tam Latinis quam Graecis saepe sine delectu accipiuntur: Persarum regna quae nunc Parthorum, intelligimus, inquit Plin. l. VI, c. 13, tum propter vicinitatem, tum quia utrique eidem regi saepius subdebantur, maxime ab eo tempore, a quo Parthi coeperunt habere regem Arsacem circa olymp. 133, qui postea cum rege Artabano ab Artaxerxe Persarum rege sunt devicti sub Alexandro Severo imperatore, et tunc omnis potentia Parthorum ad reges Persarum fuit translata, de qua re Herodian. l. III et VI. Eamdem nominum confusionem observare licet apud Tertullian. l. II de Pallio, et lib. adversus Judaeos; Eutropium l. VI, dum de Licinio Crasso loquitur et l. VII, loquens de Augusto, eosdem nunc Parthos vocat, nunc Persas, 1114B et l. IX, cum narrasset Gordianum Parthis bellum intulisse, mox addit, praeliisque ingentibus Persas afflixit. His addit Numerianum gessisse res nobiles contra Persas, et cepisse Cochem, et Ctesiphontem urbes nobilissimas. Idem Sozom. l. II, c. 8, loquens de imperio Constantii, vocat Ctesiphontem regalem civitatem Persarum. Sed nullus est, qui nesciat illas urbes esse Parthorum. Nam Herodot. l. III et Herodia, l. III, Ctesiphontem aiunt esse regiam Parthorum; et Victor l. de Caesar. urbem Parthiae; immo et noster Auctor agens de eodem Numeriano, quod Eutropius Persis, ipse Parthis tribuit: ubi vero de Odenato, indicat Ctesiphontem inter Persarum urbes numerari. Hinc fit ut cum noster Auctor et plerique alii scribant Julianum obiisse in bello contra Persas, Jornandes et alii in bello contra Parthos: sic quem Auctor cum Capitolino, Zosimo et aliis vocat Saporem Persarum regem, Jornandes et alii Parthorum; quemadmodum noster Auctor vocat Vologesum regem Parthorum, Aurelius Victor lib. de Caesaribus regem 1114C Persarum: sunt et alia multa similia exempla apud Capitolinum et alios, quae sunt accurate observanda.

(663.) Terraemotu horribili, etc. Hunc terraemotum contigisse referunt Vi., O., Lo., Pi. ad an. 18 Diocletiani; Fux., Peta., Fa. et impressi ad an. 19. Neminem scio qui illius motus terrae meminerit.

(Ibid.) Sidonem. Vulgatus error effecit, ut pridem Sydonem per y legeremus; verum satius visum est sequi partes Peta., Pi., fragmenti Petavii et Orosii. Nam sic pariter scribunt Tacitus, Zosimus et alii plures, praeter eos, de quibus in simili castigatione circa olymp. 108.

(Ibid.) Decimo nono anno Diocletiani. Pro an. 19, A. an. 18, et Ado videtur usus simili exemplari; at in aliis quod et in ipso Eusebio l. VIII Hist. c. 2, sicut in textu. Ad haec tanto nobis debet esse notior hic annus decimus nonus Diocletiani, quanto ejus observatio magis est necessaria praecipue in historia persecutionis, atque etiam quanto majoris fuit momenti 1114D apud posteros; adeo ut multi existiment (licet perperam) Alexandrinos inde auspicatos suos annos, seu suam Aeram martyrum. Itaque omnes editi et cum illis Fux., Lo., Fa., Peta., ita se habent, ut e regione anni 4 olymp. 270, reponant hunc annum decimum nonum. O., Pi. et Vi., ad an. 3 ejusdem olymp. Vir eruditissimus conqueritur errorem esse in Chronico Eusebii, dum hunc annum 19 Diocletiani, seu primum annum persecutionis ait collocari circa annum primum olympiad. 271, cum, inquit, 4 anno olymp. 270 deberet assignari: cujus fidei tantum defero, ut nil tale putem ab illo prolatum sine certo codicis alicujus testimonio; tamen quia nullus eorum, quos viderim, id habet, nil mutavi. Quod addit annum illum decimum nonum esse Eusebio annum Christi 305, hoc habet commune non solum cum Beda l. I Hist. Angl. c. 6; sed etiam cum Vi., O., qui seriem annorum Christi digesserunt, sed qua in re isti duo libri falluntur, alias dictum. Ille annus est 1115A Onuphrio Christi 302, Alberto 308. Demum nulli dubium quin haec opponi debeant an. 19 Diocletiani: sic enim fero vis verborum, et ita habent Fux., Fa., Peta., Pi., Lo., Vi., O., fragm. Petavii et impressi. Dissident tamen in anno olymp. Nam Vi., O., anno 2 olymp. 270; Pi. anno 3 ejusdem olymp.; Fux., Lo., Fa., Peta. an. 4: unde haec discrepantia, attigimus supra suo quoque loco.

(Ibid.) Ecclesiae subversae sunt. Post haec verba consequenter leges in M., Lo., Peta., Mar. et fragmento Petavii, quarto autem persecutionis anno Constantinus regnare orsus: caeterae membranae rejecerunt infra, ut paulo post videbis.

(Ibid.) Persecutio Christiana. In A., decima persecutio Christiana: sicuti habita est ab Orosio et a plerisque, teste Augustino l. XVIII de Civit. c. 32, licet Severus eam numeret nonam. In Fux. autem ad an. Diocletiani 16 habetur quasi ad oram, X persecutio, sed ad an. ejus 19 litteris miniatis et velut vice tituli persecutionis annis (pro anni) X, et postea persecutionis 1115B an. 1: et ita deinceps ad latus sinistrum paginae ponitur num. annorum persecutionis ordine 1, 2, 3, usque ad 10, etc., ex opposito annorum imperatorum usque ad 7 Constantini absolutum. Idem in Peta. et in Lo., nisi quod in his deest persecutionis an. 10; in Pi. ad eumdem an. 19, nona persecutio sub Diocletiano, cum signo crucis miniato. Porro in O., Vi. et Fa., nil est horum, nisi quod ponunt similiter numeros annorum persecutionis ex adverso annorum imperatorum. Ita ut in illis omnibus libris, an. 1 Constantini opponatur an. 4 persecutionis.

(Ibid.) Jubilaeum secundum majores. Ista leguntur in Fux. et Peta. ad oram et e regione an. 19 Diocletiani. Sed quam sint digna fide, colliges ex iis, quae superius de hujusmodi jubilaeis.

(Ibid.) Secundum Antiochenos an. 351. Haec desiderantur in L., O., Vi., Pi., Lo., V., Fa.; sed in A. et P. minusculis litteris scribuntur, ut adjecta videantur a scriba, sicut etiam in Peta. et Fux. ad oram, 1115C licet in his duobus pro an. 351, legas an. 300. Verum germanior habenda prior lectio; cum enim a 2 anno Probi absoluto intercesserint usque ad 20 Diocletiani vertentem an. 26, hos si ad 325 addideris, qui juxta Antiochenos concurrunt cum anno 2 Probi. efficies 351 annos.

(Ibid.) Secundo anno persecutionis, etc. Nulla difficultas remoratur nos, quominus haec an. 20 Diocletiani assignemus, cum ita monstrent Fux., Peta., Lo., fragmentum Petavii, Fa., Vi., O., impressi, Orosius, Ado et alii, et ipsa vis verborum, licet Pi. ad an. 19 rejiciat, sed perperam.

(Ibid.) Purpuram deposuerunt. In Fux. subsequenter adjecta sunt haec, volente Diocletiano, et Valerio et Constantino ex Caes. Augustis factis, quae licet non sint contraria veritati historiae, tamen haud dubie sunt glossema.

(Ibid.) Galerius solus biennio Augustus imperium tenuit. Huc ego advoco prudentis et eruditi lectoris judicium; si quis enim est locus in Chronico Eusebii, 1115D qui diligenter excuti debeat, hic certe est propter eas, quibus involvitur, difficultates, cum agatur de uno versiculo, et de uno vel altero anno, ex serie temporum tollendo seu retinendo. Sed quo res liberius ab unoquoque examinetur, ego utrinque rationes producam, ubi prius subjecero, qui sese in codicibus habeant. Antea legebatur Galerius solus biennio Augustus imperium tenuit, mox cum alio ann. 16, et cum duobus annis appictis in serie inter an. 20 Diocletiani et primum Constantini, non ita in omnibus. Nam tota illa periodus Galerius solus usque annis, exsulat omnino a Peta., A., Fux., M., P., Lo. et 3 mss. Fab., fragmento Petavii (nisi quod in Fux. eorum vice post vocem deposuerunt, legitur volente Diocletiano, Galerio et Constantino ex Caes. Augustis factis) et unicus annus ponitur in serie annor. ad latus horum Maximinus et Severus, etc.: exstant vero in Pi., L., Lod. et Fa., eadem Galerius, 1116A etc., usque ad an. 16, sed cum hoc discrimine, ut unica sit nota numeralis in serie in Pi. et L.; at in Fa. duae, ut in impressis, sed pro mox cum alio an. 16, habet mox cum an. 16, satis inepte. In sex Vaticanis eadem exstant quae in impressis, nisi quod in duobus habetur annis sex: in alio septimo (pro Constantius) prostant ista post hos Constantinus, biennio Augustus imperium tenuit, et Galerius, qui postea cum alio regnat, annis sex: praeterea in Lod. nulla est nota in serie, quia nusquam in illo fit deductio annorum, sed pro an. 16, subrogatum est an. 6, quod ego magis probaverim, cum Galerius notetur ab auctore obiisse sexto anno post, seu anno 4 Constantini 5, unde fit verosimile librarium pinxisse XVI, quia deceptus est littera finali vocis annis, sumpto s pro x, ut ubi tantum erat vi scripserit xvi. Immo forsan pro an. 8, legendum esset an. 5, cum Victor lib. de Caesaribus scribat huic Galerio imperium fuisse quinquennii, Constantio vero annuum. Ex quibus verbis potest etiam colligi inter Diocletianum et Constantinum non duos, 1116B sed unicum annum elapsum et disponendum in serie. Verum in Vi., O., prostant haec tantum Galerius solus biennio imperium tenuit, reliquis praetermissis, et in serie dantur duo anni. Istis ego libenter adhaesi, cum illa mox cum alio an. 16, seu si mavis an. 6, nullo modo retinenda viderentur, cum sex annis tantum ad summum post Diocletianum regnarit iste Galerius: et licet possint numerari anni 16 ab an. 5 Diocletiani, quo Galerius Caesar efficitur, usque ad. an. 20 ejusdem, computando utrumque terminum, quasi dicantur imperasse ut Caesar, annis 16, sicut video Cuspinianum intellexisse: tamen quomodo illa vox mox poterit umquam referri ad tempus praeteritum, non video. Cum autem praeter O., Fa. et Vi., nullus codex hic tribuat duos annos in serie, multa persuadebant omnino expungenda ista duo vocabula solus biennio, unicamque notam anni unius, sicuti habent alii libri, appingendam in serie. In primis enim, qui fieri potuit, ut Galerius biennio solus imperii habenas rexerit, cum superstes esset Constantius, pater 1116C Constantini Magni, quem simul cum ipso Galerio Augustum appellatum tradunt Eutropius, Victor, et alii omnes historici, ut in Occidente imperaret vice Herculii Maximiani, sicut Galerius in Oriente vice Diocletiani; vel etiam cum Constantinus successerit Constantio patri statim post ejus mortem? Quod si dixeris cum Cassiodoro, Galerium et Constantium creatos quidem Augustos anno ipso 29 Diocletiani, sed Constantium contentum Augusti dignitate, et cum esset otiosus annos ipsius ascribi Constantino: cum quo videtur idem sentire Socrates lib. I cap. 2, et Cassiodor. in Histor. tripart. lib. I cap. 4, dum scribunt deposito imperio per Diocletianum et Maximianum, et Maximino et Severo factis Caesaribus a Galerio, Constantinum Augustum fuisse creatum loco Constantii patris anno 1 olymp. 271. Nam ille annus olympiadis concurrit in nostro auctore cum eodem anno 2 Diocletiani. At quamvis ea fuisset mens auctoris, necdum tamen inde dici posset quod Galerius solus 1116D biennio imperavit. Semper enim revera ipse habuit aliquem collegam, vel Constantium, vel Constantinum. Praeterea cum persecutio coeperit, an. 19 Diocletiani, et pax reddita Ecclesiae intra decennium, quod incurrit in an. 7 Constantini. si non unicum, sed duos annos Galerii annumeres, reddita erit pax Ecclesiae anno 6 Constantini. At observatio illa annorum persecutionis per 10 annos, adeo visa est necessaria Eusebio, ut Lo., Peta., Fux., Pi., adjunxerint ex adverso notarum annorum imperatorum indices, seu notas numerales annorum hujus persecutionis, ita ut annus primus persecutionis comparetur cum an. 19 Diocletiani, secundus cum an. 20, tertius cum an. 1 Galerii seu Maximini, quartus (omisso anno 2 Galerii) cum an. 1 Constantini, quintus cum an. 2, et ita de caeteris usque ad an. 10, adeo ut ipse concurrat cum an. 7 Constantini. Adde quod si duo illi anni Galerio dentur, non solum sunt augendi 1117A anni persecutionis, sed neque umquam concurret annus 1 Constantini cum anno 4 persecutionis, immo cum an. 5. Auctor tamen, ut summe necessarium, perscribit illum an. 4 debere esse initium imperii Constantini. Porro varietas librorum tam in verbis, quam in annis, seu notis in serie, varios quoque inter se reddidit sectatores Eusebii etiam antiquiores. Nam Marianus assignat unicum annum imperio Galerii, Isidorus duos, sicuti etiam faciunt Vincentius et Antoninus, qui recitant ex Eusebio Galerium solum tenuisse biennio imperium. Fasti etiam imperio Constantii et Galerii dant an. 1, mens. 10, dies 8. Nicephorus vero Callistus, Cassiodorus et alii ita conjungunt imperium Galerii et Constantini, quasi uno et eodem anno initium sumpserit. Denique videbatur delenda tota periodus, et duo penitus anni ex serie, eo quod tam apud auctorem nostrum, quam apud Cassiodorum, Orosium, Grego. Turonensem, et alios ejus aemulos, Diocletianus numeretur 33 inter imperatores, Constantinus vero 34. At si unus 1117B aut duo anni tribuerentur Galerio, deberetur ipse dici Augustus 34 et Constantinus 35, cum inter utrumque interjiciatur solus in serie et contextu historiae. Accedit quod si tollantur e serie duo illi anni, situs Petri episcopi Alexandrini optime concurret cum situ Achillae sui successoris, quia sic annus 7 Constantini et primus Achillae erit annus ille 9 persecutionis, in quo passum Petrum scribit Auctor. Quae omnia visa sunt tanti ponderis, ut pene adducerer ad explodendam vel totam sententiam, Galerius . . . . tenuit, vel saltem illa verba solus biennio, et ad retinendam in serie unicam notam numeralem ex duobus. Alia tamen me ad eadem retinenda impulerunt. Primo quidem editorum et quarumdam membranarum fides, quae ista sic referant. Secundo quia Cedrenus et alii scribunt Constantium et Galerium biennio imperasse ut Augustos. Cujus rei fidem certissimam facit duplex ille consulatus, qui annotatur in Fastis inter an. 20 Diocletiani, et 1 Constantini; alter est 1117C Constantio V et Galerio V coss., alter vero Constantino VI et Galerio VI coss. Cum enim Fasti necnon historici testantur Diocletianum purpuram exuisse XI kalend. Maii, anno ante consulatum Constantii V, eumdem autem Constantium vita functum in VI suo consulatu VIII kalend. Augusti, fit ut duo anni integri et duo menses fluxerint ante initium imperii Constantini. Qua in re non levis difficultas superest, an Auctor initium numerandi et contexendi annos Constantini, sumpserit a prima die consulatus Constantii VI, sicut est verosimile, et autumant omnes pene chronologi. Ut enim in anno 20 Diocletiani coercet integrum annum consulatus Diocletiani IX et Maximiani VIII, licet quatuor menses tantum pertineant ad ejus annum 20, quia cessit XI kalend. Maii in ipsis Palilibus: sic potuit integrum annum consulatus Constantii computare pro an. 1 Constantini; licet tres aut quatuor menses illius sibi jure vindicare possit, cum is obierit die 22 Maii illius consulatus: hoc pacto superesset unicus annus numerandus in 1117D serie pro imperio Galerii. Tertio quod praecipuum est, ne Chronicon hoc Eusebii et Hieronymi mancum et mutilum redderem. Si enim duos illos annos vel alterum Galerio in serie denegemus, numquam annus 50 Constantini erit an. 329 Christi, nec prodibunt anni 381 a Christo usque ad an. 14 Valentis, neque umquam terminaretur Chronicon ad annum vertentem ab Abraham 2395, qui termini ita ab auctore nostro non semel sunt definiti, sicut dicemus, ut necessario sint assequendi, quod cum librarii et exscriptores non observarunt, factum est, ut libri illi in quibus unicus annus Galerio appingitur, mire fluctuent in situ olympiadum et annorum ab Abraham, ut suo loco videbitur. Ut autem consulerem illis annis Christi 329 et 381, et Abraham 2395, attente perspexi, num scripti tribuissent alicui imperatori plures annos, quam vulgares, ut alterius anni accessione facta supplerem annum huc, quem 1118A praescindens dum in serie Galerii judicarem: reperi quidem aliquo adjicere contra morem editorum annum unum Tito, nonnullos item alium Severo: sed cum hi libri sint numero pauciores, et praeterea additio haec majorem ordinis olympiadum et temporum confusionem esset paritura: satius visum est, quae in vulgaribus habentur sequi, et exspectare quid melius afferrent doctiores, quos quantum licuit consului, tam eos qui Romae quam qui Parisiis degunt, in quibus litteratorum est prima sedes, non solum ad eruendum hunc scrupulum, sed et alios plerosque. Si tamen ab illis assequi non potui, quo tibi satisfacerem, id rei difficultati tribuito.

(Ibid.) Eusebius . . . . Miltiades. Probatior scriptura juxta P., L., Pi., Peta., Fragmentum Petavii, V., Va., Mar., Contract., utrumque Nicephorum et Constantinop., et Callistum, Zonaram, Menologium Graec., Damasum de Pontific. et ipsum Eusebium lib. V Histor. cap. 27, Μιλτιάδος, quam antiqua Melciades; vel. ut in A., Miltides; vel, ut in O., Vi. et 1118B Alberto, Melchiades: quae tamen posset defendi, si ejus origo sumatur a vocabulo Hebraeo Melchi: quod tamen non placet. Vide quae circa olymp. 72, de hoc vocabulo diximus.

(Ibid.) Miltiades annis 6. Annis 4, L., A., M., Peta., Pi., Contract., fragmentum Petavii, Mar.; annis 7, V., Lo.; annis 3, Vi., O, et Albertus. Sed nata est labes ex notis numeralib. annorum persecutionis, quae confuse, ut praemonuimus, sunt appositae pro annis Galerii: dignoscitur autem corruptio ex collocatione Silvestri papae, quem omnes illi codices anno 5 Constantini assignant, vel ad 4. Nostram lectionem confirmant alia exemplaria, et Antoninus ex Eusebio in Chronic. Porro in Pi., Fa., Vi., O. et impressis, propter rationes jam dictas, anno primo Galerii respondent. At in Fux., Pet., Lo. an. 20 Diocletiani; sed impressi videntur potius sequendi, quod ita convenientius reperiantur anni 9 praedecessoris papae.

1118C (665.) Maximinus et Severus. Legebatur Maximianus in editis et Cedreno. Nos ope L., M., P., Pi., Peta., fragmenti Petavii, Contracti, Alberti, Adonis, Mar., Vincen., restituimus Maximianus, quod est veritati consentaneum, ut etiam indicavit auctor marginis codicum So., Ba., Pet., H., et constat ex aliis historicis, et ipso Eusebio lib. IX Histor. cap. 9; alioquin quis hic sensus erit, si dicatur Maximianus a Maximiano Caesar factus? In A. est Maximus, sicut pingitur in Fastis et alibi. Verum ita sunt separanda, ut unus quidem dicatur Galerius Maximianus, dictus Armentarius, isque Augustus; alter autem Galerius Maximinus, qui dictus est Jovius, isque Caesar, et qui ad imperium a priori ascitus fuit, sicut ille ab Herculio Maximiano et Diocletiano Augg. Sic enim Fasti et meliores historici et auctores, apud quos, tam Latinos quam Graecos, ut etiam, quod mirum est, in ipsis antiquis inscriptionibus, observabis non semel confundi illos duos Augustos nominis Maximiani inter se, et cum Maximino Caesare: adeo ut non 1118D mirum si recentiores saepe in eumdem errorem incidant. Immo ipse Auctor vel potius librarius nonnumquam in Historia, et Eutropius in editione postrema hunc vocat Maximianum pro Maximinum; ut etiam facit Paeanius; at in aliis editionibus habes modo Maximum, modo Maximinum. Ad extremum, quam varii codices, tam varius ferme his situs tribuitur; in Fux., O., tribus mss. Fab., Pi., Vi. ad an. 1 Galerii collocantur; in impressis ad an. 2; in Peta., Fa., Lo. ad an. 20 Diocletiani. Rectius vulgati, ut colligitur ex Zosimo et aliis.

(Ibid.) Constantinus 16 imperii, etc. Accensent ista anno 20 Diocletiani Peta., Lo., Fux., Fa. et fragm. Petavii; anno 1 Maximini O., Vi., 3 mss. Fab. At excusi an. 2 Galerii, Mar. an. 1.

(Ibid.) Regnum invadit: quarto autem persecutionis anno Constantinus regnare orsus. Antea legebatur regnum invadit quarto persecutionis anno; pro quo in 1119A Peta., fragm. Petavii, et Fux. post illa verba mensibus 10 versiculi subsequentis, legitur Persecutionis annus quartus. Idem in Lo., nisi quod pro quartus, consequenter scripto post interjectum spatium, est e regione apposita nota 4 in serie annorum persecutionis: in uno ex 7 Vatic. Persecutionis anni quatuor. Desunt in illis alia verba, ut omnia haec, quarto autem persecutionis anno Constantinus regnare orsus, desunt quoque in quatuor Vatic. Nos, licet Lo. videretur magis sequendus, tamen maluimus imitari majorem consensum aliorum librorum, ut duorum Vatic., L., A., Pi., Lod., Fa. et 3 mss. Fab., ubi notandum hic, et quotiescumque agitur de persecutionibus hujusmodi, in ora codicis Pi. depingi solere signum crucis, circa quod scribuntur haec et similia, Sexta persecutio per Maximianum, quae utrum ortum habeant ex primo Eusebii instituto, vel Hieronymi, an ab arbitrio librarii pendeant, pio et erudito lectori discutiendum relinquo, qui novit quam diverse veteres numerent persecutiones.

1119B (Ibid.) Roman. XXXIV Constantinus. Sic pro Constantinus 30, ut olim, suadentibus A., Lo., Vi., O., Peta. et fragm. Petavii, et Alberto, et quia antea Diocletianus dictus est XXXIII, et filii Constantini mox dicentur XXX. In Pi., L., deest numerus, sed tantum legitur Constantius ann. 30, mensibus 10.

(Ibid.) Mensibus 10. Mensibus 6, Vi., O. Sed rectius vulgati juxta alios mss. et auctores. Nam a die 25 Julii, quo, ut vult Onuphrius, Constantinus successit Constantio patri, usque ad diem 22 Maii, quo ipse obiit, numerantur fere 10 menses, minus diebus 5.

(Ibid.) Maxentius Herculii Maximiani filius. Sic reposuimus Maximiani pro Maximi, ex fide L., A., Fa., Peta., M., fragm. Petavii, V., P., Al., Lo., Lod., Pi., O., Vi., Mar. et Albert. Nam certum est Maxentium fuisse filium Herculii Maximiani imperatoris. Qua de re vide Eutropium, Zosimum, Victorem, Fastos et Socrat. lib. I cap. 1. Nec reperio 1119C Herculium dictum usquam Maximum, sicut lego de Maximo. Caeterum si exceperis Vi., 3 mss. Fab. et O., qui hunc paragraphum anno 2 Constantini assignant, reliqui omnes anno 1 tribuunt, ut Peta., Fux., Fa., Lo., Pi. et impressi. Quomodo autem insidiis Maxentii perierit, vide Zosimum lib. II.

(667.) Secundo imperii sui anno. Absunt a Fux., Peta., Lo. et 3 mss. Fab.

(Ibid.) Licinius a Galerio Car. imper. factus, etc. Licet Fux. ista indicet revocanda ad an. 1 Constantini, caeteri tamen commisere anno 2, ut Peta., fragmentum Petavii, Pi., O., Vi., Lo., Fa. et editi. Confirmantur haec ab Orosio lib. VII cap. 28, quae Cedrenus minus apposite refert non ad Galerium, sed ad Constantinum et ad an 12 imperii illius. Nicephorus lib. VII cap. 20 ait eum Caesarem factum a Maxentio et Constantino. Mar. vult evenisse an. 1 Galerii; Contract. an. 3 Constantini; Eutropius lib. X significat Galerium creasse Licinium Caesarem 1119D paulo ante mortem; sed ex aliis certum est illum creatum statim necato Severo.

(Ibid.) Carnunti. Carnuti, Fa.; Carunti, Lo.; Carnuti, Ado. Sed prima retinenda, quae est Bedae, legiturque etiam in fragmento Peta. At in Fux. additur in Pannoniis, ut fert veritas geographiae, quamvis Zosimus lib. II, dum loquitur de Maximiano conveniente, Diocletianum degentem Carnuti velit esse oppidum Celticum, et pingat Carnuti, ἐν Καρνουτῷ: sed ejus error tanto crassior dignoscitur, quod Diocletianus nusquam legatur exiisse e Dalmatia, postquam deposuit imperium. Doctiores putant eamdem esse, quae in inferiori Austria vocatur hodie Petronella. De Carnunto vide superiora ad olymp. 239.

(Ibid.) Herculius Maximianus a filia . . . . . Massilia fugiens occiditur. De loco caedis conveniunt Victor et Eutropius cum Auctore, a quibus dissentiunt Socrates lib. I cap. 2, et Zosimus libro II, cum volunt eum vitam finiisse, seu morbo exstinctum apud Tarsum. 1120A Quod nascitur ex confusione illorum nominum Maximiani et Maximini, de qua supra. Nam licet Zosimus editus habeat Μαξιμιανὸς, tamen non desunt mss. in quibus Μαξιμῖνος: unde postquam ipse locutus est de morte Herculii Maximiani apud Tarsum, non multo post loquens de hujus Maximini fuga, per Licinium ἐν Ταρσῷ τελευτᾷ, inquit, idem confirmet insidias Maximiani detectas a Fausta filia contra Constantinum maritum, ut etiam faciunt Panegyricus 4 Constantini; Nazarius in Panegyr. Constantini, Orosius lib. VII cap. 28. Porro mortem illam Herculii varii anni ad se pelliciunt, ut in Mar. an. 1 Galerii; in Vi., O., an. 3 Constantini; in Fux., Peta., Pi., fragm. Petavii. Lo., Fa. et impressis an. 1; et rectius ut colligitur ex Eutropio, Victore et aliis.

(Ibid.) Quirinus episcopus Siscianus. Sic pro Scesianus, ut in editis et quatuor Vaticanis; vel Scessianus, ut in duobus Vatic.; vel Sescianus, ut in Vi., O.; vel Scissianus, ut in septimo Vaticano. Secuti sumus Lo., Lod., Fux., A., L., Pi., Peta., fragmentum 1120B Petavii, M., P., Al., Mar. et sic refert accuratissimus Baronius tom. II Annalium pag. 28. Ortelius putat restituendum Syscianus, per y, sicut Strabo lib. VII scribit Σύσκια. Nihilominus Ptolemaeus, Zosimus lib. II Antoni. in Itin., Plinius lib. III cap. 25, Dio. lib. XLIX (licet idem per ὑψιλόν, lib. LV) , Paterculus lib. II, Notitia imperii, et alii scribunt per i, et aiunt Sisciam esse urbem secundae Pannoniae. Caeterum de hoc Quirino Fortunatus lib. VII:

Africa Cyprianum, dat Siscia clara Quirinum.
Et Prudentius peristeph. hym. 7:

Insignem meritis virum,
Quirinum placitum Deo,
Urbis moenia Sisciae.
Hic corrige Gregorium Turonensem lib. I cap. 35, apud quem Sistiensis.

(Ibid.) Quirinus . . . et cum spectantibus. Melior quam 1120C vetus cum exspectantibus, ex fide Peta. et trium mss. Fab., quibus accedunt Lo. et cum inspectantibus; et Vi., O., Mar., et conspectantibus. Ad extremum martyrium Quirini alii comparant cum anno 2 Constantini, ut Fux., Peta., fragmentum Petavii, tres mss. Fab. et Mar. At Pi., Lo., Fa., O., Vi. et impressi cum an. 3, quos satius est imitari, cum nil doceat contrarium.

(Ibid.) Galerius Maximianus moritur 20 imperii sui anno, quod partim Caesar, partim Augustus exercuit. Ista omnia 20 imperii sui anno, etc., non leguntur in A., M., P., Lo., Peta., 4 Vatic., Fux. et fragmento Petavii; sed in 5 Vatic., Vi., O., Mar. habentur haec, 20 imperii sui anno, et desunt illa, quod part. Caes. part. Aug. exercuit. In Pi. idem quod in vulgatis, nisi quod pro 20 habes 21, et vox moritur deest, sed mutile: tamen cum non repugnent veritati, nil muto: sicuti neque in numero 20 pro quo legimus 21, in O., Vi., Pi., L., licet ita rectius videretur, quia 1120D a 5 anno Diocletiani usque ad 4 Constantini, extremos illos annos 5 et 4 includendo, fiunt an. 21. Tamen quia certum est potestatem tribuniciam ei collatam fuisse simul ex quo Caesar creatus est, et eodem anno, quo obiit, numerari vigesimam ejus tribuniciam potestatem, sicut cernere est apud Eusebium lib. VIII cap. 18, et in Fastis atque veterib. inscriptionibus, necesse est eum obiisse anno 20 imperii, licet Onuphrius ei tribuat an. 22. Unde ferme omnes libri tam scripti quam editi haec constituunt ad an. 4 Constantini, praeter Peta., fragm. Petavii, 3 mss. Fab., Contract. et Fux., in quibus est ad an. 3. Sed rectius priores.

(Ibid.) Silvester. Ne, ut nova orthographia haec tibi suspecta sit, cum in editis et Mar. in usu esset altera Sylvester, scito ita habere membranas omnes; praeterea Theodoretum, Sozomenum, Cedrenum, Nicephor. Constantinopol. et alios veteres, apud quos Σιλβέστερ. Rufinus tamen adhibet y lib. I cap. 2.

1121A (Ibid.) Silvester . . . . ordinatur episcopus an. 22. Sic ex L., A., Lo., Vi., P., M., quatuor Vatic., Al., Pi., O., Peta., Fux., fragm. Petavii, Contracto, Alberto, pro, ut olim, ordinatur episcopus an. 2, sicut habent editiones Basilienses et Sonniana, vel, ut in Mar., an. 23. At vero in tribus Vatic., Fa. ac duabus primis editionibus Ven. et Lut. legitur ordinatur episcopus an. 21. Qui annus videtur firmari ex situ sedis Marci successoris Silvestri ad an. 25 Constantini. Nam si etiam numeres utrumque extremum, non plures reperiuntur anni quam 21. Nihilominus malui in re dubia imitari majorem consensum exemplarium, praesertim cum videam magnum Baronium accurate probare tom. III Annal. p. 381, Silvestrum sedisse annos 21, menses 10 et diem 1, licet Onuphrius tribuat an. 21, dies 4, Nicephorus Constantinopolit. an. 28, alii an. 24, menses et dies aliquot. Adde quod sedes Marci ad illud an. 25 Constantini, non ita est constans in libris, ut neque etiam haec ipsa Silvestri. Nam in 1121B Fux. pertinet ad an. 5 Constantini; in Peta., Pi., Lo., tribus mss. Fab., fragmento Petavii, et Mar. ad an. 4; in Fa., Vi., O. et excusis ad an. 5; apud Albertum ad an. 314 Christi, qui in hoc libro huic an. 5 objicitur. illust. Baronius collocat ad eumdem an. Christi 314 et Constantini 9.

(Ibid.) Maximinus persecutione, etc. Sic emendavimus ex A., M., P., Peta., Mar., fragmento Petavii, quinque Vaticanis, et ipso Eusebio lib. IX Hist. cap. 9. Nam in vulgatis et aliis mss. hic erat scriptum Maximianus eodem errore, quem supra castigavimus, et quia, ut dixi antea, haec duo nomina reperiuntur saepe confusa propter affinitatem earumdem pene litterarum. Non mirum, si quod antiqua scriptura perperam prae se ferebat de Maximiano mortuo apud Tarsum, idem error legatur de ipso Herculio Maximiano apud Zosimum et Socratem in locis citatis, et multos recentiores eorum sequaces: licet iidem hujus Maximini obitum etiam in 1121C Tarso constituant: Suidas hunc recte nominat Maximinum, sed anachronismo nimis crasso illum confundit cum Maximino Augusto, qui successit Alexandro circa an. Christi 238. Porro habes haec opposita in Pi., Fa., Vi., O., 7 Vatic. et impressis, an. 6 Constantini; in Fux., Peta., 3 mss. Fab., Lo., et fragm. Petavii, an. 5; in uno ex Vaticanis, an. 8: qui annus videtur aliquantulum firmari auctoritate Zosimi, Eutropii, Victoris, et omnium pene historicorum, dum referunt mortem Maximini post caedem Maxentii, quam Auctor ponit ad an. 7 Constantini: unde peritiores existimant Maximinum defunctum an. 9 Constantini, in quibus est pater historiae Baronius.

(Ibid.) Moritur, anno imperii sui 6. Illud anno imperii sui 6, cum sit in Pi., abest ab L., O., Vi., Fa., Peta., Fux., fragmento Petavii, et 6 Vatic.: tolerari tamen potest, posito hoc, quod ante praemisit auctor, Maximinum fuisse creatum Caesarem an. 2 1121D Galerii; et posito quod sit certa sedes obitus istius Maximini ad an. 6 Constantini: de quo superiori Nota.

(Ibid.) Alexandrinae Ecclesiae, etc. Comparantur in Mar., Peta. et fragm. Petavii, una cum 3 mss. Fab., cum anno 5 Constantini; in Pi., Fa. et excusis cum an. 7; in Fux., O., Lo., Vi. cum an. 6: quorum potior est, cum hic an. 6 sit 9 persecutionis, quo obiit Petrus Achillae hujus antecessor, ut dixit Auctor.

(Ibid.) Maxentius juxta pontem . . . . . occiditur. Celebris pons, qui ansam praebuerit tantae victoriae. Minus tamen constant inter se codices, quo anno Constantini sit reportata. Nam Fux., 3 mss. Fab., Peta., Contract., frag. Petavii, an. 6 Constantini tribuunt; Pi., Lo., Fa., Vi., O., Cedrenus, cum editionibus, an. 7. Qui annus firmatur non solum consensu recentiorum chronologorum primae notae; sed praesertim auctoritate Panegyrici 2 Constantini, ubi loquens 1122A de Maxentio: Consumpto (Maxentio) per desidiam senio, ipsum diem natalis ultima sua caede signavit, ne septenarium numerum sacrum et religiosum inchoando, violaret: cui conforme est, quod Victor lib. de Caesaribus scribit Maxentium occubuisse an. 6 suae tyrannidis. At si annus 1 Maxentii concurrit cum an. 1 Constantini, ut vidimus, cur non ejus an. 7 cum an. 7 ejusdem? maxime quia ut Constantinus coepit imperare, vel 25 Julii, ut volunt Baronius et Onuphrius, vel 25 Septembris, ut vult Scaliger, Maxentius quoque coepit mense Augusti ejusdem anni, ut notant Fasti Onuphrii: et obiit eodem mense, ultimo die anni 6 sui imperii, ut exprimit ille Panegyricus 2, cui potius credendum est quam Onuphrio, qui in lib. II Fast., pag. 389, tribuit ejus obitum VIII kalend. Octobris, maxime cum nil tale reperiatur in illis auctoribus, quos citat, nec uspiam, quod sciam.

(Ibid.) Milvium. Libenter reposuissemus Milvium, freti codicibus P., L., A., M., Lo., Peta., fragmento 1122B Petavii, Fre., et testimonio Victoris Giselini, qui, referente Ortelio, fidem facit, se consuluisse multos libros manuscriptos, in quibus omnibus semper est Molvius vel Mulvius. Nam u et o ob affinitatem facile commutantur: in nullo Milvius: hinc lego apud Anastasium Bibliothecarium manuscriptum Molbius. Verumtamen cum non desint nobis mss. nec Mar. qui habent, tam hoc quam superiori loco, Milvius, nil mutandum duximus, praesertim cum illa scriptio apud graves auctores reperiatur; ut in Panegyri. 2 Constantini, apud Plinium de Vir. illustr., Ciceronem Orat. 2 in Catil., et ad Atticum lib. III ep. 33, Sallust. in Conjura. Catil. et de Bel. Jugurth. Item apud Tacitum, Livium, Florum, Orosium, Eutropium Vineti (nam qui est editionis Wechelianae habet Mulvius), Victorem, Prudentium, et alios plerosque. Est autem pons supra Tiberim, qui ab Urbe distat duobus fere millibus, vulgo Ponte mole. Hinc purgabis locum illum Musculi interpretis Socratis 1122C lib. I Hist. Eccl. cap. 2, ubi Pontem Fulvium vertit pro Pontem Milvium. Graecus enim textus Βουλβίαν; non minus varie legitur apud Graecos, quam apud Latinos; siquidem alii Μουλαίαν, ut acta Nicaenae primae synodi; alii Μιλβίαν, ut Zonar. tom. III; alii Μούλβιος et Μουλβία.

(Ibid.) Occiditur anno imperii sui 6. Desiderantur in A., Fa., B., quinque Vat., O., P., Lo., Vi., Peta., fragmento Petavii, Fux., trib. mss. Fab. Verum constat ex Panegyrico 2 Constantini de quo superius, Maxentium occubuisse die ultima anni sexti sui imperii, nec ingressum septennium. Subit hic animum admiratio, cur eruditissimus vir asserat Eusebium comparare annum obitus Maxentii cum an. 2 olymp. 272, et cum an. Christi 314, cum nullibi quid simile reperiatur; omnes enim libri tam editi quam scripti conferunt cum an. 2 olym. 273, qui hic incurrit in annum Christi 316; unde subodoror alterum horum duorum evenisse, ut ille aut pro olymp 272 reposuerit 1122D 273, aut usus sit, quod est verosimilius, membrana aliqua, quae ita haberet; quod non hic tantum, sed et alibi observandum in illo auctore: ubi similia refert ex Eusebii Chronico, diversa ab his quae habentur non tantum in editis, sed etiam in membranaceis nostris.

(Ibid.) Pax nostris a Constantino redditur. Haec collocavimus juxta L., Pi., Lo., A., tres mss. Fab., Cedrenum et Mar. sub annum septimum Constantini, quo devictus est Maxentius, et ante eam sententiam Bellum Cibalense, etc., licet Pi. et Lo. habeant post illam et ante Hierosolymarum. Nam pax est reddita Ecclesiae statim post victoriam ex Maxentio, ut scribit Euseb. lib. I de Vita Constant. cap. 34, Zonar. tom. III, licet Greg. Turonen. lib. I cap. 36, velit hoc contigisse an. 11 Constantini post excessum Diocletiani. Verum suspicor eum in hunc errorem impegisse, quod in quibusdam exemplaribus Chronici observasset haec reponi ad an. 11 Constantini 1123A mendose: ut ad annum 10, in Vi., O., Fa., septem Vaticanis et excusis; seu ad an. 15, ut in Peta. et Fux. Nam in hac sola fere sententia deficit consensus exemplarium in ordine sententiarum seu periodorum, aut paragraphorum. Sed licet pax reddita esset per mortem Diocletiani (quod tamen est absurdum, cum multo ante privatam vitam degeret), eum certe constat obiisse anno 7 Constantini statim post Maxentium, teste nostro Eusebio et aliis. Unde etiam Beda. Ado, Freculphus, Marianus et alii Eusebii aemuli disertis verbis scribunt persecutionem durasse usque ad an. 7 Constantini. Patet enim ex Euseb. lib. VIII cap. 16. persecutionem paulo remissam post an. 8 ab ejus initio, decimo vero prorsus cessasse. Omnes etiam antiqui scriptores persecutionem tantum per decennium durasse testantur. sicut et plerique codices, ut dixi, totidem annos appingunt ex adverso annorum Diocletiani, Galerii et Constantini, sumpto initio persecutionis ab an. 19 Diocletiani, et ultimo anno apposito e regione an. 7 1123B Constantini. Agnosco ejus proprium situm assignari debere ad an. 6 ejusdem, verum est transactum biennium inter an. 20 seu ultimum Diocletiani, et an. 1 Constantini. Sed quia biennii illius interjectio pridem mihi suspecta, sicut supra demonstravimus, maluimus in hac re sequi veritatem historiae quam seriem annorum.

(Ibid.) Redditur. Reddita. L., A., P., Fux., Mar.

(Ibid.) Bellum Cibalense. Civalense, M., L., Pi.; Cinalense, V., O., Vi., Va., Vat., Lo.; Cynalense, Fa., ubi n pro v, corrupte, et y pro i, sicut apud bonos auctores scribitur aliquando. Sed nostra lectio retinenda. Haec enim vox semper cum simili scriptura reperitur in hoc libro. Praeterea dictum est Cibalense bellum, quod gestum sit apud Cibalas, sicut etiam habet Eutropius Sylburgii. Nam in antiquo et Vineti legitur apud Gybalas: Paeanius ἐν Κιβάλλει πόλει Παιονικῇ, quibus verbis videtur arguere ipsum Eutropium, dum constituit, duo diversa bella, 1123C primum in Pannonia, secundum apud Cibalas: quem errorem imitatus est Oros. lib. VII c. 28. Nam certum est Zosimi, Victoris, et omnium veterum testimonio unicum et idem fuisse bellum; et Cibalem esse urbem Pannoniae testantur Vopiscus, Zosimus lib. II et III, Ptolemaeus et alii. Siquidem nonnisi ter victus legitur Licinius a Constantino, primo in Pannonia, secundo in Thracia, idque eodem anno post paucos menses, tertio apud Nicomediam in Bithynia, ubi penitus profligatus fuit, paucis diebus ante ejus necem. Ad extremum belli hujus tam fuit felix exitus Constantino, ut quodammodo certi anni memoriam libris praeripuerit. Nam Fux., Peta., Fa., O., Vi., fragm. Petavii, 3 mss. Fab. et impressi opponunt an. 7; Pi., Lo. an. 8. Verum si constituamus pro certo, ut dixi, utque placet viris doctis, Licinium prius superatum Cibalae, quam in Thracia, et tamen eodem ipso anno, si in Thracia, die 11 Julii et anno ante consulatum Licinii et Crispi, ut indicat lib. I de Veteran. Cod. Theodos., quem Fasti Onuphrii 1123D suggerunt ad an. 13 Constantini, sequeretur Cibalense bellum accidisse anno 12 Constantini.

(Ibid.) Hierosolymarum XXXIX. Fa., Vi., O., Contract. et impressi indicant annum 7 Constantini, quo hujus Macarii initium contigisse volunt; Fux., Peta., fragm. Petavii, Pi. an. 8; Lo. an. 10. Aliunde nihil potest definiri.

(Ibid.) Macarius. Antea Macharius; sed sine aspiratione in Fa. et Pi., quos maluimus sequi, quia sic habent Rufinus, Socrates, Sozomenus, Paulus Diaconus, Nicephorus Constantinopol., Theodoretus, Athanasius, Suidas, Martyrolog. Roman. et Menolog. Graec.

(Ibid.) Diocletianus haud procul a Salonis, etc. Obitum Diocletiani notant ad annum septimum Vi., O., Fa. et impressi; Fux., Peta., fragmentum Petavii, Pi., Mar., Contract. ad annum 9; Lo. et tres mss. Fab. ad an. 10. Victor favet vulgatis, dum 1124A scribit Diocletianum postquam egit novem annos, communi habitu morte consumptum. Nam adde 7 anno Constantii biennium Galerii, conficies novem annos: idem quoque significat eum defunctum non multo post victum Maxentium: Zosimus lib. II ait ipsum mortuum annis tribus post consulatum Constantini et Licinii, τελευτᾷ τρισὶν ἐνιαυτοῖς ὕστερον, et an. 12 postquam Diocletianus imperium deposuit, ergo anno 10 Constantini: idem habet Cedrenus.

(Ibid.) In villa sua Spalato. Olim in impressis et aliquot chirographis exstabat, in villae suae Palatio; apud Mar. in villa sua Palatio: nunc ita nobis repositum accommodatius ad mentem Eusebii, quod nos acceptum ferimus codicibus Al., Lo., Pi., et ad id ferme caeteri omnes codices aliquid contulere. Nam in L., M., Lod., Pi., Aspalato, pro Spalato, inepte ab amanuensi extremo illo elemento a vocis praecedentis sua, huic tributo, ut saepe: in villas suas Palatio in tribus mss. Fab. ascito priori s a sua, et posteriori a Spalato; in A. et P., in villa sua Spalatio, 1124B adjecto i superfluo in ultima. Miror Hermolaum et Aventinum scribere ipsam urbem Salonem, seu Salonas vulgo nominari Spalatum, cum ex nostro Auctore constet esse locum vicinum Salonis, unde Eutropius, Diocletianus, inquit, privatus in villa, quae non longe a Salonis est, praeclaro otio consenuit. Notitia imperii Romani meminit, Procuratoris Synegii Ionensis Dalmatiae a Spalato. Nec te remoretur, quod apud Euseb. in Orat. Constantini ad sanctorum coetum, ubi describitur mors Diocletiani, meminit Palatii, quod fulmine tactum est. Neque enim agitur ibi de palatio Spalatano, seu Salonensi, sed de Nicomediensi, ubi reliquit fasces. Praeterea cum constet Diocletianum privatum vixisse, ut loquitur Victor in Epitome, in propriis agris, et olera sui horti propriis manibus coluisse, nescio an sit verisimile ipsum palatia, seu imperatorias domos habitasse, maxime cum Constantinus in eadem oratione cap. 25 proferat, Diocletianum unius abjectae et humilis mansionis 1124C munitioni se concredidisse post abdicatum imperium. Facit praeterea quod in Martyrologio Rom. lego die decima octava Maii Felicem martyrem passum esse sub Maximiano Spalati. Sic enim habet varia lectio ad oram, licet in contextu legatur Spoleti: sed ora videtur anteponenda, cum firmetur simili lectione apud Usuardum in Martyrolog. et Petrum de natalibus in catalogo lib. V cap. 13.

(Ibid.) Crispus et Constantinus filii Constantini. Huic lectioni, filii Constantini, duodecim aut tredecim codices assentiuntur L., A., Au., M., V., fragm. Petavii, P., Vi., Pi., Peta., Fux., Lo., Contract. pro filius Constantini. Nam nemo ambigit quin ambo filii Constantini Magni fuerint, ut etiam Auctor mox subjungit. Quod attinet ad situm, Fa., Vi., O. et vulgati reponunt circa annum 8 Constantini; Pi. circa 10; Lo. circa 12; Fux., Peta., tres mss. Fab., Contract., fragm. Petavii ad an. 11. Abeundum tandem nobis fuit in sententiam Pi., ne Auctorem sibi contrarium redderemus, quia lib. IV de Vita Constantini 1124D cap. 40, ait Constantinum factum Caesarem anno decimo imperii patris, fuisseque morem Constantino, ut singulis votis decennalibus. vicennalibus, et tricennalibus aliquem ex filiis crearet Caesarem, et sic primo Constantinum, secundo Constantium, et tertio Constantem, ut habet ibidem Auctor, cujus verba mox referemus. Nam etiam ab aliis imperatoribus Caesares solitos dici in quinquennalibus, et aliis hujusmodi solemniis, constat ex variis scriptoribus. Nazarius enim in orat. panegyrica, quam in quinquennalibus horum Caesarum Crispi et Constantini habuit, nostrum hunc situm confirmat, dum ait, Constantinum patrem agere annum 15 imperii cum iidem annum 5 ingrederentur. His adde judicium eruditissimi Annalium Ecclesiasticorum parentis, qui sedem hanc hoc pacto re tituendam docet.

(Ibid.) Latinis litteris erudivit. Deest in L., Pi., Latinis litteris; et in Fa., litteris.

1125A (Ibid.) Erudivit. Pro erudit ex fide L., A., M., quinque Vaticanis. P., Al., Lo., Pi., Vi., O., Peta. et fragmento Petavii.

(Ibid.) Nedum deliciis. Desiderantur in L., A., O., M., P., Lo., Vi., Peta., fragmento Petavii, Fux., tribus mss. Fab. Caeterum vix conjici possit ex codicibus, quo anno principibus istis honores illi delati; cum Fa., O., Vi. et impressi opponant an. 8 Constantini; Pi. an. 10; Fux., Peta. et tres mss. Fab. anno 11; Lo. et Contractus anno 12.

(Ibid.) Licinius Christianos, etc. Quid tu certi elicias in hac varietate? Nam Fa. et impressi collocant ad an. 11 Constantini; Pi. ad 13; Fux., Peta., Mar., Contract. ad 14; Lo., O., Vi. et tres mss. Fab. ad 15. Ad utrumque hunc annum reposuit Cedrenus.

(671.) Basileus Amasiae. Olim Basilius, sed plus potuerunt apud nos L., O., Pi., Vi., Lo., fragmentum Petavii, in quibus Basileus, quibus accedunt Fa., Peta., Mar., ubi Basilaeus, cum diphthongo: 1125B sic enim facilius separabitur a Basilio episcopo Ancyrano haeretico, et Basilio illo Magno Caesareae, seu Cappadociae episcopo, et aliis ejusdem appellationis. Adde quod ita reperies scriptum per e, non autem per i, in Menolog. Graec. die 26 Aprilis, et apud Surium in ejus Vita 26 Aprilis, conscripta primum per Joannem presbyterum, et a metaphraste emissa. Interpres Nicephori lib. 4. cap. 14 pingit ad eumdem modum, nescio tamen an Graecus codex habeat Βασίλαιος, an Βασίλειος, quod posterius exstat apud Athanasium orat. 1 contra Arianos, ubi inter episcopos orthodoxos et fama celebres enumerat hunc Basileum, quamvis interpres reddat Basilius, quem non dubitamus eumdem esse cum eo, quem hic affert Auctor, quique tom. I Concil. subscripsit conciliis Ancyrano, et Neocaesariensi; et quamvis apud Graecos eodem modo pingatur nomen trium illorum episcoporum, usu tamen receptum est, ut hic Amaseus, seu Amasenus, dicatur potius Basileus, quam 1125C Basilius. Nihilominus si quis contendat posteriorem retinendam, non repugnabo. Est autem Amasea metropolis provinciae Ponti. Ad extremum martyrium hujus Basilei Vi., O., Fa. et impressi reduxere ad an. 12 Constantini; Fux., Peta., Pi., Mar. ad an. 14; tres mss. Fab. ad an. 15; Lo. ad an. 16. Verum cum difficile sit aliquid certi asserere, primum est probabilius, cum interea quae Constantinum ad bellum contra Licinium suscipiendum impulerint, referatur Martyrium Basilei hujus; quo fit ut castigandus sit Nicephor. lib. IV cap. 14, dum Basileum hunc dicit subscripsisse concilio Nicaeno, cum pridem obiisset, quod potius accipiendum est de Eutychiano ejus successore, ut habent acta concilii Nicaeni.

(Ibid.) Alexandrinae Ecclesiae XVIII . . . . et fuit synodus prima. Haec ascribuntur annis Constantini, in Vi., O., Fa. et impressis an. 13; in Pi., an. 14; in Fux., Peta., Mar., an. 15; in Lo. et tribus mss. Fab. an. 16. Itaque non est ita facile certam huic Alexandro 1125D episcopo sedem designare, cum auctor praetermiserit tam hic quam in historia (quod etiam excidit Nicephoro Callisto) annos Achillae antecessoris: qui si unum tantum annum sederit, ut vult Nicephor. Constantinopolit., collocanda erit Alexandro sedes ad an. 8 Constantini. Sed quia magna est discrepantia librorum, de qua postea, praestat nil movere. Viderit tamen vir doctissimus, quo jure reponi possit initium sedis hujus Alexandri ad an. 5 Constantini, si Petrus Achillae praedecessor obiit, ut vult auctor an. 9 persecutionis, qui respondet an. 6 Constantini, licet Achillas praefuerit mensib. 3, ut vult Epiph. haer. 69, vel an. 1, ut tradit Nicephorus in Chron.

(Ibid.) Arius presbyter. Constans est omnium librorum et Mar. pingendi ratio Arius cum unico r. Idem passim Auctor et Hieronymus in aliis libris, et etiam juratus ille Arianorum hostis Athanasius, Menologium Graecorum et alii: aliter tamen cum gemino r Augustinus, acta concilii Nicaeni, Isidorus, 1126A Sulpitius, et fere vulgus recentiorum, qui scribunt Arrius et Arriani.

(Ibid.) Ad quorum perfidiam. Haec lectio est codicum Lo., L., Pi., Vi., A., M., O., V., P., Fux., Al., Fa., Peta., fragmenti Petavii, sanior quam vulgata, ad quam perfidiam.

(Ibid.) In Nicaea urbe. Concinnius, quam ut olim in Nicaeam urbem. Secuti sumus L., Pi., Mar., Contract. Accedit Fa., ubi in Nicaena urbe.

(Ibid.) Homusii oppositione dejecit. Omousii oppositione delevit in L., A., M., P., sex Vatic., Lo., Peta., Fux., trib. mss. Fab.; omousii, Fa., Pi.; homousii, Vi., O., Al.; homousion, Lod. Verum constat saepius apud Hieronym. ut lib. contra Luciferia. et passim et apud alios Latinos usurpari vocem tam homusii, quam omousii seu homousii, sine delectu, cum utrumque promanet ex uno et eodem vocabulo Graeco ὁμοούσιος vel ὁμοούσιον, vel etiam omissa aspiratione, licet inepte.

(Ibid.) Fuit synodus prima. Desunt in L., Pi., Vi., 1126B Fa., Peta., Lo., Fux., O., trib. mss. Fab., 6 Vatic. nec abs re: cum enim Eusebius non viderit secundam oecumenicam synodum (nemo enim ignorat nullam hic fieri comparationem cum synodis provincialibus aut dioecesanis, quarum jam plurimae habitae erant) qui potuit hanc vocare primam. Nihilominus quia leguntur in aliis chirographis, nec veritati adversantur, quid causae cur rejici debeant? maxime cum haec additio potuerit fieri ab Hieronymo, qui post secundam synodum Constantinopolitanam vixit ferme 40 annis.

(Ibid.) Coarguendam synodus CCCXVII episcoporum, etc. Fusius ista in Alcobacensi codice coarguendam synodus X kal. Julias consulatu Paulini et Juliani Vv. CC., CCCXVIII episcoporum. Sed haec non tam videntur propria Auctoris, quam desumpta a quodam studioso, vel ex concilio Chalcedonensi act. 2, vel ex inscriptione ipsorum canonum Nicaenorum, vel etiam ex Socrate lib. I cap. 9, in quibus notatur 1126C idem consulatus, nisi quod pro decimo kalend. Julias, in duobus primis legitur πρὸ δέκα τριῶν καλανδῶν Ἰουδίων, XIII kalend. Julii, apud Socratem τῇ εἰκάδι τοῦ Μαίου μηνός. Porro hic ego satis mirari nequeo, quam diversus sit animi sensus in hunc locum duobus viris eruditissimis, et hujus saeculi luminibus: alter enim scribit primum annum consessus Nicaeni incidere in an. 4 olymp. 275, ut recte, inquit, notatum est in Chronico Eusebiano anno Constantini 18 ineunte. Nam omnes libri ad an. 4 olymp. 274 et an. 13 Constantini (de quo mox) referunt ordinationem Alexandri, et quae hic sunt de consessu Nicaeno. Alter vero: Corrigendum in primis est, inquit, quod in fine mendose habet Eusebii Chronicon 15 imperii Constantini, et Domini 324, celebratum concilium Nicaenum, cum ex emendatioribus Fastis necesse sit sub consulib. Paulino et Juliano numerare Constantini an. 20, Christi 325. Etenim pace tanti viri dixerim, si diligenter consideretur totus hic paragraphus, Alexandrinae 1126D Ecclesiae, etc., usque homousii oppositione dejecit, vel (juxta diversitatem librorum) usque et fuit synodus prima, non solum videbitur esse unica sententia, sed etiam instituta, ut notet initium sedis Alexandri Alexandrinae Ecclesiae episcopi: nec in ea ullo alio nomine fieri mentionem et Arii, et Nicaenae synodi, nisi occasione ejusdem Alexandri, et ut indicet auctor ipsum Alexandrum fuisse primum, qui Arium damnavit (sicut etiam testatur Epiph. haeres. 68, 69) et cujus tempore contra Arium synodus Nicaena coacta fuerit. Neque enim novum hoc videri debet in Auctore, ut dum de rege aliquo vel episcopo dicere aggreditur, nonnumquam inserat alia, quae non sunt ad eum annum referenda, sed quae personam illius spectant, vel quae ut insigniora sub eo gesta sunt. Neque vero est quod te remorentur notae illae numerorum 13, 14 et 15, quae totidem annos Constantini per seriem deducunt, et quae ex adverso illius paragraphi cernuntur in aliis editionibus, praecipue 1127A vero illa nota 15, e regione cujus ista verba habentur ad quam perfidiam coarguendam synodus, etc.; licet enim saepius occurrat apud Auctorem, ut uni et eidem paragrapho diversae notae appingantur: ita tamen accipiendum est, ut prima numeralis nota, cui respondent prima verba paragraphi, praecipuam illius paragraphi sententiam, ejusque tempus et annum sibi vendicet, reliquae notae seu numeri annorum non illum respiciunt, sed adjectae sunt tantum a librariis ad seriem annorum conservandam, et ne spatia aliqua relinquant vacua, quando nulla habetur historia, quae notis seu annis illis sit adscribenda, ut videre licet in an. 2, 3, 4 Vespasiani. Itaque cum prima illa verba hujus paragraphi Alexandrinae Ecclesiae, etc., habeant oppositam primam notam numeralem 13, Auctor nihil aliud per illum indicat, nisi Alexandrum hunc fuisse ordinatum episcopum anno illo 13 Constantini. His adde quod si quae hic dicuntur vel de expulsione Arii ab Ecclesia, 1127B vel de synodo Nicaena, indicarent aut inferrent tempus et annum certum, dicendum proculdubio esset expulsionem et Arii et celebrationem synodi contigisse secundum Auctorem ipso anno 1 illius Alexandri, seu anno 13 Constantini, quo nihil absurdius; praecipue vero cum Auctor lib. III de Vita Constantini cap. 14, lib. IV cap. 40 et 47, asserat synodum illam congregatam circa ann. 20 Constantini: et proinde circa ann. 8 hujus Alexandri. Praeterea si situs ita esset dispositus, ut totus iste paragraphus (neque enim in partes et diversos annos dividi aut secari ullo modo potest, cum unicam sententiam complectatur) esset oppositus anno 20 Constantini, et ad illum pertineret: caeterae periodi consequentes essent ad eumdem annum 20 reponendae, cum omnium codicum consensu, omnes superiori succedant eodem modo, et ordine, quo prostant in excusis. Denique si spectetur varietas librorum, et quam diversae notae numerales huic paragrapho opponantur, profecto minus poterit dici Eusebium constituere 1127C consessum Nicaenum ad an. 15 Constantini. Nam in Peta. et Fux., e regione horum verborum Alexandrinae Ecclesiae, etc., apponitur nota 15; et illorum 318 episcoporum, etc., nota 16; et istorum Constantius filius, etc., nota 17. In Lo. ex opposito illius vocis Alexandrinae, etc., nota 16; et istius suae impietati sociat, etc., nota 17; et hujus Constantius filius, etc., nota 18. In Pi. ad illa Alexandrinae, etc., nota 14; ad haec 318 episcoporum, etc., nota 15; ad ista oppositione dejecit nota 16: Constantius nota 17. In Fa. ad illa Alexandrinae, etc., est nota 13; ad ejectus nota 17; multos, etc., 14; ad Nicaena urbe, etc., 15. Ex opposito numeri 16 notae 16 et 17 sunt ad latus paragraphi Helena, et post illa verba altissimum crucis, etc., nil est oppositum, sed laterculus est vacuus. Nota autem 17 est ex regione Constantius filius, etc. In Vi., O., ad Alexandrinae, etc., nota 13; ad Synodus, etc., nota 14; ad haec omnes haereticorum, etc., nota 15; ad Constantius, etc., nota 16. 1127D In O. pingitur tantum nota 13 ad latus initii illius paragraphi, Alexandrinae, etc.: reliquis vero duobus 14, 15, nil ascribitur; sed nota 16 est e regione Constantius, etc. In vulgatis nota 13 est ex adverso Alexandrinae, etc.; illa 14, e regione a quo Arius; ista 15, ad latus suae impietati, etc.

(Ibid.) Helena Constantini mater divinis monita visionibus beatissimum crucis signum, in quo mundi salus pependit, apud Hierosolymam reperit. Desiderantur in L., A., M., 7 Vatic., P., Lod., O., Lo., Fa., Peta., 3 mss. Fab., Vi., Pi., Fux. Verum leguntur in Au. et aliis mss. atque in omnibus editionibus, quarum priores sine dubio ex mss. sunt exscriptae, immo iisdem fere verbis referuntur apud Vincen. tom. I et IV, Sulpitium Severum lib. II, Idacium, Adonem, Albertum, Contractum, deinde apud Rufinum lib. I cap. 8, in quo ista omnia pene ad verbum reperiuntur. Praeterea apud Ambros. de obitu Theodos. Paulinum epist. 11, Cyrillum Hierosoly. epist. 1128A ad Constantium, Sozom. lib. I cap. 1, Socratem lib. I cap. 13, et Theodor. I cap. 18, Cassiodorum in Histor. tripartita lib. II cap. 18, Andream Cretensem in Exaltatione S. Crucis, Zonaram tom. III, Nicephor. lib. VIII cap. 29, Cedrenum, Glycam in Annal., Menologium Graecorum die 14 Septemb., Alexandrum monachum lib. de Inventione S. Crucis, Justinianum Novel. 28, Leo. imper. epist. ad Vinarum tom. III Biblioth. Patrum, Hormisdam episto. ad Euphemiam Augustam, Gregorium Turonen. lib. I cap. 36, Acta Luciani Martyris apud metaphrastem in Surio tom. I, die 7 Januarii, Isidorum in Chron., Frecul. lib. III cap. 18 tom. II, Bedam lib. de Ratione temp., ubi loquitur de ligno Crucis, et lib. de Loc. Sanctor. cap. 2, et in Martyrol. 1 Maii, Anastasium de Vitis pontificum: unde licet Eusebius hanc crucis inventionem hoc loco penitus subticuisset, maneret tamen satis testata aliorum veterum testimonio: ipse vero illam videtur indicare, dum lib. III de Vita Constantini cap. 29: Tanta est, inquit, Dei 1128B nostri benignitas, ut nulla verborum officia praesenti miraculo digna esse queant: nam ut insigne illud sanctissimae illius passionis monumentum, quod terrae visceribus abditum, tot tamque multis annorum conversionibus jam delituisset, tum illucesceret servis Dei, cum illi hoste devicto in libertatem essent vindicati, omnem profecto hominum admirationem longe superat. Quod pertinet ad annum, Sozomenus lib. II cap. 1 putat hanc crucis inventionem statim post exitum concilii Nicaeni contigisse, et hoc firmat nostrum antiquum situm ad eumdem annum ipsius concilii.

(Ibid.) Constantius filius. Sic emendate et vere legimus pro Constantinus filius, ut in vulgatis, Fre., Mar., Contract. et aliis, secuti L., A., M., Lo., Lod., Pi., Al.; quibus congruunt ea, quae ipse Eusebius lib. IV de Vita Constant., cap. 40, tradit de diversis annis, quibus Constantinus creavit Caesares tres suos filios Constantinum, Constantium et Constantem, scilicet Constantinum an. 10, Constantium an. fere 1128C 20, Constantem 30 an. imperii sui; sic enim ipse: Ὁ μὲν ὁμώνυμος τῷ πατρὶ Κωνσταντῖνος πρῶτος μετασχὼν τῆς τιμῆς ἀμφὶ τὴν τοῦ πατρὸς δεκαετηρίδα· ὁ δὲ δεύτερος τῇ τοῦ παππου κοσμούμενος ὁμωνυμίᾳ Κωνστάντιος, ἀμφὶ τὴν εἰκοσαετηρικὴν πανήγυριν ἀνηγορευμένος. ὁ δὲ Κώνστας (malim enim ita legere, ut ms. Itacum et Suidas, quam Κώνσταν, ut editio Stephani, vel Κώνστανς, cum Graeci abhorreant a repetitione duarum consonantium; unde Κλήμης et non Κλήμηνς) τὸν ἐνεστῶτα καὶ συνεστῶτα τῷ τῆς ἐπωνυμίας προσρήματι σημαίνων ἀμφὶ τὴν τρίτην δεκάδα προηγμένος: Primus qui patris erat cognominis decimo paterni imperii anno honorem hunc adeptus est. Secundus avi nomine appellatus Constantius, vicesimo fere imperii paterni anno, quando publicus solemnisque omnium hominum conventus agebatur renuntiatus est. Tertius Constans fuit, qui ipse nomine et appellatione, praesens, constansque tempus perspicue prae se ferens, tricesimo paterni regni anno ad honorem evectus est. Itaque quamvis 1128D varia his ut superioribus assignata sit sedes; nam Fux., Peta., Pi., Fab., tres mss. Fab., componunt haec cum anno 17 Constantini, quibus annumerandi item editi; Vi., O., cum an. 16; Lo. cum an. 18: tamen nihil horum probamus, licet contra morem nostrum et religionem illam, qua erga fidem exemplarium afficimur, cum nullus nobis hoc loco lucem praeferat: certissimum enim est Caesares fuisse creatos in quinquennalibus, decennalibus, vicennalibus et similibus, quod Hieronymum ignorasse non est verisimile.

(Ibid.) Licinius Thessalonicae, etc. Omnes libri vel reducunt haec ad annum 17 Constantini, ut Fux., Peta., Vi., O.; vel ad annum 18, ut Pi., Lo., Fa., Mar., tres mss. Fab., Contract. et editi. Sed licet agnoscam cum viris doctis notas annorum in hoc Chronico et praecipue in Historia Constantini, valde esse perturbatas, tamen hoc iterum affirmare possum, ordinem singularum sententiarum, seu paragraphorum 1129A ferme esse unum, et eumdem in omnibus libris, praecipue ab initio consulum, seu ab olymp. 67, et ex quo tota historia in unam et eamdem columnam conferta fuit in omnibus libris, sicut est in Vi. et O. ab initio libri. Ideo cum in omnibus libris, tam hic quam caeteri paragraphi succedant consequenter eodem ordine, superiori versiculo, Constantius filius, etc., si Auctor huic opposuit annum 20 Constantini, ut docuimus, et ad eumdem annum 20 suum Chronicon terminat, oportuit tam hunc quam subsequentes paragraphos, eumdem annum obtinere: et profecto quod circa illum annum, vel paucos menses ante Licinius occubuerit, id ex mente Auctoris satis liquet ex ultimis verbis librorum historiae, qui desinunt in ejus caede, Licinius quidem ad hunc modum prostratus, sublatusque ex hominibus omnis eorum metus, a quibus antea pressi fuerant, illustriaque et panegyrica festa celebrarunt. Nam illis verbis videtur significare festa ludicra, seu Vicennalia. Caeterum dum Aurelius Victor in Epitome refert Licinii 1129B necem post quintum decimum fere sui imperii annum, videtur illam collocare ad an. 17 Constantini: si credidit cum Auctore ejus imperii initium fuisse an. 2 Constantini, quod videtur confirmare, dum ait lib. de Caesaribus, ipsum pulsum e Chalcedonia, ibique penitus oppressum sexennio post Crispum Caesarem factum: tamen idem eodem libro et Cedrenus anno 19 Constantini. Unde merito lumen temporum Baronius existimat tom. V, pag. 154: Nullibi certam esse mentionem nisi apud Eusebii Chronicon, quoto anno imperii Licinius obierit, praeterquam quod a Victore et Socrate lib. I cap. 2 traditur eum fuisse necatum haud multo tempore post praelium apud Cibalas. Quod quidem praelium ipse rejicit in an. 13 Constantini, sed videtur referre ejus necem ad annum 20 Constantini, dum ait hunc obiisse an. 32 imperii, et tenuisse totum orbem an. 13. Nam secundum illam rationem annus 20 sui imperii erit annus 13 ante ejus mortem. At non potuit dici coepisse imperare 1129C solus, nisi Licinio exstincto, qui fuit ultimus ex tyrannis. Diaconus lib. XI Histor. Miscell. ait eum occisum fere post an. 12 imperii.

(Ibid.) Olymp. 276. Haec olympias pro varietate librorum varios obtinuit situs. Objicitur enim in Vi., O., Lo. anno 20 Constantini; in Fux., Peta. et tribus mss. Fab. an. 19; in Fa., Pi. et vulgatis an. 18, quem nos germanum Auctoris esse agnoscimus, duplici potissimum nomine: primo quia si fiat supputatio per enumerationem annorum imperatorum ab anno 1 Christi, seu ab an. 3 olympiad. 194, in hunc tandem annum 18 incurret an. 1 olymp. 276; secundo, quia cum ab Hieronymo definitus sit et praescriptus annus Iphiti 1155, seu 3 olympiad. 289, ut concurrat cum anno 14 Valentis, ille numerus nullo modo posset aliter consistere; si etiam annus 18 Constantini est an. 327 Christi, ergo idem erit annus primus olympiad. 276. Adde quod in supplemento Hieronymi ad latus anni 21 Constantini in singulis 1129D illis libris apponitur vel annus secundus olymp. 276, ut in Lo.; vel an. 3, ut in Fux., Peta.; vel an. 4, ut in Fa., Pi. et editis. Nam in Vi., O., deinceps nulla appingitur olympias, sed tantum anni Christi, imperatorum, et Abraham. Nec te moveat, quod annus 20 Constantini comparetur in Fastis Onuphrii, et apud alios cum consulatu Juliani et Paulini, et ex opposito anni 4 olymp. 275. Nam ratio illa copulandi consulatus et olympiades, instituta ab Onuphrio, non ita est certa, ut inde damnari debeat Eusebii series, si ab illo dissentiat, ut antea a nobis saepius demonstratum, et praesertim ubi allatum exemplum sumptum ex Cicerone. Adde quod Marianus non contemnendus Auctor eorumdem consulatum opponit anno 17 Constantini. Sed quanta sit confusio in consulibus et annis imperatorum in ipsis Fastis Onuphrii, potius difficultate rei, quam culpa tanti viri norunt docti.

(673.) Nazarius rhetor insignis habetur. Iste est Nazarius, 1130A cujus exstat panegyricus dictus Constantino: volebat autem Fa. una cum editis, tribus mss. Fab. et Mar. haec assignanda an. 19 Constantini. Obsistunt reliqui comparantes cum anno 18, ut Fux., Peta., Pi., Lo., Vi., O.

(Ibid.) Crispus filius. Opposuere anno 19 Constantini Fux., Peta., Vi., Mar., O.; at impressi, cum Pi., Lo., Fa., et 3 mss. Fab., an. 20. In priorum partes videbatur potius abeundum, qui circa annum 19 reponunt, propter illa ultima verba anno imperii sui nono, et quia annus 9, quo Crispus et Licinius creati sunt Caesares, concurrit cum an. 19 Constantini. Nihilominus plus valuit apud nos auctoritas aliorum exemplarium, et ipsa ratio, quae superiori nota est allata: quia hic paragraphus consequitur per ordinem, illum Constantius filius, etc.: cui jam appositus fuit an. 20 Constantini; et facilius perturbari potuit ordo notarum numeralium quam versiculorum. Accedit his auctoritas Sozomeni lib. I cap. 5, ubi ait Crispum non solum pervenisse ad an. 20 1130B Constantini exclusive, ut vult vir eruditissimus, sed ipso anno 20 obiisse, τῷ εἰκοστῷ ἔτει ἐτελεύτησε τῆς τοῦ πατρὸς ἡγεμονίας. Idem sentit Gregorius Turonensis lib. I cap. 36, dum scribit, Crispum et Faustum a Constantino interfectos anno 20 sui imperii. Adde satis videri probabile ipsum Licinium filium, de quo hic agitur, quique a Zosimo, Victore et aliis vocatur Licinianus, fuisse interemptum, non solum post patrem, sed etiam non multo post; vel quia conscius paterni criminis, ut sentire videtur Gregorius Turonensis: erat enim annorum ferme undecim, ut colligitur ex Zosimo, Victore et aliis; vel etiam in odium patris, quo adeo aestuabat Constantius, ut ejus leges et decreta penitus abrogarit, testante lib. I De infirmandis iis quae sub tyrannis, Cod. Theodosian.; exemplo enim multorum saeculorum comprabatum fuit eos, qui in parentes saevierunt, neque filiis, neque familiaribus, neque domesticis solitos parcere, si in eos vel minima suspicio cadere potuit.

1130C (Ibid.) Superioris. Deest in Vi., O., Lo., Peta., Fux. et 3 mss. Fab.; sed nulla alia ratio officit, quin illa vox retineatur, cum antecedentia eam ferant.

(Ibid.) Anno imperii sui nono. Absunt a Peta., Fux., Lo. et sunt valde suspecta.

(Ibid.) Anni Domini 329. Hic annus, qui est ultimus Chronici Eusebii, notatur in Vi., O. et Vincent. 328. Sed alter numerus 329, licet desit in caeteris, tamen adeo certus est ex mente Auctoris, ut a nemine in dubium jure revocari debeat, sive procedas per additionem annorum imperatorum qui sunt in serie, sive accuratius attendas quae ab Hieronymo in praefatione dicuntur, a Tiberii quinto decimo usque ad 14 Valentis numerari annos 351, et proinde a Christo annos 381. Nam si ab illis sejunxeris 52 annos, quos Hieronymi supplementum continet, supererunt anni 329 absoluti: deinde si Christus natus est an. 3 olymp. 194, et si annus 20 Constantini 1130D concurrit, ut vidimus, cum an. 3 vertente olympiad. 276, subduci per annos olympiadum, et invenies a Christo fluxisse totidem annos 329. Praeterea si Chronica Eusebii et Hieronymi complectuntur (ut fert postrema collectio ad calcem supplementi Hieronymi) ab Abraham 2395, cum Chronicon Hieronymi an. tantum 52 coerceat, necesse est an. 20 Constantini, qui est ultimus Eusebii, respondere anno ab Abraham 2343, quod aut dubie numquam stabit, si annus a Christo 329, non cum eodem conferatur, proinde ac cum an. 3 olymp. 276, de quo supra. Adde quod ille num. 329 confirmatur a Cassiodoro in Chronico. Nam cum ille sit, ut saepe diximus, aemulator ipsius Eusebii pene ad verbum, apud eum an. 20 Constantini concurrit cum 330 consulatu ab ortu Christi. Nec te moveat unius anni discrepantia. Nam illa oritur ex eo, quod auctor velit Christum natum an. 42 Augusti, ille contra an. 41. Itaque illorum duorum consensu ab an. 42 Augusti usque 1131A ad an. 20 Constantini inclusive sunt an. 329: unde perspicis quantum fuerit necesse retinere in serie duos annos Galerii, de quibus dixi superius, et quam sit alienum a mente Auctoris id, quod duo viri doctissimi conantur probare, an. 20 Constantini in Eusebii Chronico comparandum esse ex unius sententia cum anno Christi 325; ex alterius, cum an. 327. Etenim si olymp. enumerandas susceperis ab an. 1 Christi, seu ab an. 3 olympiades 194 (idem enim sunt), reperies 82 olympiades et annum unum, ex quibus exsurgunt 329: unde necesse, ut an. 20 Constantini et 329 Christi invicem comparentur. Quo autem anno Christi inciderit annus 20 Constantini, non ita conveniunt omnes scriptores. Nam Albertus vult esse an. 330; Marianus, Onuphrius, Mercator et Baronius an. 325; Scaliger an. 327.

(673.) Anni ab Abraham. 2343. Notae hae numerales sine controversia respondere judicabuntur an. 20 Constantini, ei qui observaverit annum Christi esse 2015 ab Abraham et Eusebii Chronicon continere 1131B annos a Christo 329, sicut diximus, nec dum tamen unanimis est librorum consensus. Nam Fux., Peta., Pi. opponunt annum 2340 anno 18 Constantini; Vi., O., anno 19; Lo. an. 20: in quibus omnibus non levis 1132A latet error. Verum nos duces sequimur tres illos mss. Fab. et rationem ipsam supputationis per olympiades, et per annos Christi et imperatorum. Quid autem alii libri subjungerent, memoria, una cum meis prioribus curis, excidit. Deus condonet iis qui eas retinent.

(675.) Vicennalia, etc. In vulgatis licet haec vindicet sibi annus 20 Constantini, a quo appellationem ista spectacula sumpsere: quibus respondent Fux., Peta., O., Vi., Pi., Fa.: tamen Lo. opponit una cum Contracto, anno 21 Constantini.

(Ibid.) Roma edita. Subjunguntur his in Fux., anno pacis 13, sed non minus carent suspicione.

(Ibid.) Eusebii Caesariensis Chronicon fuit. Ita prius vulgati; ac licet hac in re ab omnibus chirographis illi dissentiant, dum nil interponunt inter finem Chronici Eusebii, et initium supplementi Hieronymi, nisi quod in Fux. habeatur ad oram: Eusebius finit, Hieronymus incipit: nihilominus tamen visa sunt nobis addenda, quo commodius duo hi libri 1132B inter se distinguantur; et quia simili loquendi formula, etiam teste Hieronymo, libri jam olim solerent concludi, ut a nobis sub finem praefationis ejusdem demonstratum est.