Epistola XXXV. Seu Homilia De Duobus Filiis, Frugi Et Luxurioso.

I. Omnium quidem de Scripturis quaestionum absolutio illi soli ita ut est, est nota, qui dixit: Ego sum veritas (Joan. IV, 6) . Nos autem oportet pia voluntate accedere, et speciali sensu ad inquisitionem divinarum Scripturarum: scientes quod si aliquod vere 0248D invenerimus bonum desiderium mentis attentae Deo, inter fines beatitudinis ejus erimus: de qua dicitur: Beatus vir qui implevit desiderium suum (Psal. CXXVI, 5) . Qualis autem sit hujus concupiscentiae species, adjectio beatitudinis facile declarat audire volentibus, id est, prudenter audientibus. Quod si non potuerimus ad plenam veritatis ipsius intelligentiam pervenire: nec tamen sic longe erimus ab illa beatitudine, quam capiunt qui implent desiderium suum. Neque enim si non ceperimus id munus, cujus praestandi potestas in alterius manu posita est, reprehensionem 0249A sustinebimus; sed si in his quae agere praecipimur pareamus, praemium laudis juste adipiscimur.

II. Quoniam ergo omnimode demonstratum est, non solum nullius periculi, sed et plurimae utilitatis esse, scrutari divinas Scripturas: disquiramus illam Evangelii parabolam, quae est de patre et duobus filiis (Luc. XV) . Nam unius rei causa et de ove et de muliere comparationes nobis contexto ordine supra recitatae sunt. Quaeritur ergo quis ille senior sit frater, qui ex dimidio datam sibi paternae substantiae portionem custodivit, et inseparabilem cum patre suo vitam agere dilexit. Quis vero junior, qui accepta similiter ex patre substantia, profectus est in longinquam regionem, et profligatis illic omnibus 0249B partis suae facultatibus ad inopiam redactus, porcos alienos pascere coactus est. Sed et qualitatem poenitentiae ejus non omittamus, et laetificati patris promptam remissionem modestamque pietatem, qui revertenti filio discessionis praeteritae (( Al. praeterit)) levitatem, et dissipatae substantiae flagitia non exprobrat: sed venientem clementer suscipit, et occurrens salutat, et gratulans osculatur, incumbens requiescit in eo, et vitulum illum saginatum pro laetitia recepti filii epulandum immolat. In quo compunctus senior frater dicit patri, etc. Haec quae per partes digesta sunt, expositio vestris sensibus intimabit. Necessarium enim est ante omnia percunctari causam, pro qua, et quid volens de propositis Salvator ostendere, hujusmodi parabolas Judaeis aptaverit. 0249C Si enim vobis causa talium comparationum patuerit: tunc ea quae de ipsis sentimus, an rationabiliter congruant veritati, facile dignoscitur.

III. Sunt itaque qui dicunt de duobus filiis istis, seniorem angelos esse et archangelos, vel omnem coeli militiam. Minorem vero ponunt hominem, qui in longinqua peregrinatione abierit, quando ad terram de coelis et paradiso cecidit: et aptant quasi scientia respicientis ad casum vel statum Adae. Sed hic sensus pius quidem videtur. Nescio tamen si verus sit. Dicit aliquis: quare? Quia minor filius et junior ad poenitentiam venit sua sponte, recordatus praeteritae abundantiae patris sui, sicut habet series lectionis. Dominus autem veniens, ad poenitentiam vocavit humanum genus, cum sua sponte regredi 0249D unde ceciderat, non cogitaret. Deinde senior filius, si chorus est coelestium angelorum, ut praedictum est: quomodo in reditu et salute fratris sui, et in vituli immolatione tristatur? Cum in eodem Evangelio dicat Dominus: Laetitiam esse in coelo apud angelos super uno peccatore poenitentiam agente.

IV. Discutiemus ergo hujus parabolae rationem non ut illum alium intellectum vituperemus, sed magis ut cum sensu illo id quod nos sentimus, vestris dijudicandum arbitriis (( Al. arbitrariis)) conferamus. Jam enim causam exponimus, quam et Domini sermo subjungit: de superiore causa hanc parabolam introducens sicut praefati sumus singularum in his parabolis personarum memoriam facientes. Murmurabant 0250A Judaei, et urebantur invidia, quod a Domino nostro Jesu Christo peccatores suscipi, simul etiam convivari, et publicanos libenter doctrinae Salvatoris intendere viderant. Ad hanc ergo insolentiam Judaeorum aspiciens Dominus, quia reprehendebatur ab eis, incipit primam de pastore illam parabolam, ubi nonaginta et novem ovibus derelictis, ad unam quae aberraverat, requirendam abiit. Et subnectit huic aliam parabolam de drachma decima, quam perditam intra domum suam accensa lucerna mulier invenit. Deinde haec de filiis duobus parabola subsequitur, secundum dispensationem, et providentiae divinae ordinem, harum comparationum textum faciens. Nam quia ipse princeps et auctor salutis nostrae est, seductum hominem, et dolo diaboli perditum, salvare 0250B incipiens, et perfectioni restituere: hoc est numero centesimo reddere, in quo perfectionis plenitudo numeratur: hinc initium comparationis facit. Subjungit autem et mulieris personam, arguens Judaeos, docens autem Ecclesiam, et hominem quasi erraticam ovem diligens pastor inquirit: quem hominem drachmam nominat, propter monetae regalis similitudinem: figuraliter in drachma, quae pecuniae genus est, quod illi tamquam nummo, imago et inscriptio regis coelestis insculpta sit. Quaerit ergo eam drachmam mulier, accensa lucerna et mundata domo invenit; hoc est, homo illuminatus verbo et misericordia Dei, gloriam naturae suae, in qua ad imaginem creatoris sui factus est, quam obscurata peccatis domo cordis, in tenebris cordis amiserat: 0250C emendatis sensibus reperit: et gaudio gaudet quod omnem immunditiam interioris aulae, studiis disciplinae specialis absterserit: et contractas animae de rebus et curis saecularibus sordes, orationibus et increpationibus expurgatas excusserit.

V. Secundum praedictum consequenter annectit parabolam, de duobus filiis collationem, ut mihi videor facere: non de Judaeis transgressoribus, nec de gentibus perditis, sed populi ejus, qui per patientiam redditur saluti, quem juniorem filium nominat. Seth, Enos et his juniores, qui ab Eva usque ad Salvatoris humanum adventum, secundum justitiam legis viventes justi videbantur. Ergo quod ait juniorem et seniorem, non in ordine temporis, sed in voluptatum qualitate, praeponens se ei, qui non voluntarie, 0250D sed alieno dolo circumventus aberraverat, sicut ovis, hoc est, irrationabili animali imprudentem hominem comparans, sollicitudinem pastoris adhibens: ut quaerat ovem perditam, et reportet inventam. Ei vero qui arbitrii sui libertate utitur, et recognoscit unde ceciderit, poenitentiae et reversionis utilitatem accommodat. Unde haec inter parabolas supradictas ratio distinctionis est, secundum personas vel mentes peccantium: pater filium non requirat peregrinantem, sed recipiat poenitentem. Pastor vero ovem errantem, et non sapientem reverti, requirat, et humeris suis referat.

VI. Videamus nunc si consonent, quae significata sunt ad hanc expositionem. Dicit Scriptura: Dividere 0251A patrem ex aequo filiis duobus substantiam suam. Et quam substantiam hic evangelicus pater dividit filio spirituali, nisi sapientiae intellectum, scientiam boni et mali, quae verae et perpetuae sunt opes animae bene viventi? Dat autem hic pater divitias suas ex aequo. Non enim quisquam aut justus, aut peccator nascitur: sed quae ex Deo est, in prima nativitate hominis portio substantiae rationalis, aequaliter cunctis nascentibus datur. De subsequente autem conversatione unusquisque plus aut minus hujus substantiae possidere invenitur, dum in semetipsis per dissimilitudinem voluntatum negligentes deserunt: diligentes autem custodiunt, ut naturalia bona. Alius autem memorat intelligens Domini Creatoris ea quae a Deo Patre sumpserit, ita ut sui 0251B ea patris esse credens, quasi paterna custodiat. Alius autem sua ex se sibi esse aestimans, sicut propriae possessionis licentia dissipandis abutitur, et cito profligata facultate privabitur. Describitur autem in istis et evidenter ostenditur libertas arbitrii, quam animae rationali specialiter addidit creator Deus.

VII. Vide ergo, pater iste quomodo nec illum volentem discedere retineat, nec liberi arbitrii auferat potestatem: neque alium manere cupientem cogat abscedere, ne forte frequentium malorum, quae postea his suo vitio acciderent, ipse potius auctor esse videatur, si illis libertatem propriae voluntatis absciderit. Itaque et petenti dat, quia ex nobis, non a Deo, inopiae et offensionis nostrae causa proficiscitur. 0251C Accipiens autem partem suam junior, peregre, inquit, abiit longe. Quod ait, longe, non locorum intercapedinem, sed declinationem mentis expressit. Qui enim oblivionem Dei ceperit, hic vere peregrinari a Deo dicitur. Sicut econtra conversatio saecularis non solum peregrinum, sed alienum Domino facit. Et, ut breviter dicam, peregrinantes a saeculo, praesentamur ad Dominum: sic etiam permanentes in rebus terrenis, a coelestibus exsultamus. Denique Cain exiit a facie Domini et longe efficitur (Gen. IV, 16) , non quia locus aliquis foris esset a conspectu Dei, sed quod sua mente divisus esset a Domini respectu, propter homicidium separatus a Deo. Hac ergo peregrinatione per magnam ignorantiam peregrinatos fuisse nos sciens beatissimus Paulus, dicit: Vos qui aliquando 0251D longe fuistis, nunc autem facti estis prope (Eph. II, 13) . Hujusmodi ergo profectus, peregrinationem junior ille filius assumit, et devorat praedictae portionis suae de paterna haereditate substantiam: utique spiritualibus destitutus opibus, id est, providentia Dei et intellectu; cum porcos pascere cogitur, hoc est, sordidas et immundas in anima sua cogitationes nutrire, ut ederet escas irrationabiles pravae conversationis: dulces quidem egenti bonorum, quia suave perversis videtur omne opus carneae voluptatis: quod seductio desiderii et corruptio vitae est, quae virtatem et fortitudinem animae, non modo nullam praestat, sed totum penitus enervat et perimit. Hujusmodi cibos, quasi porcinos et male dulces, prout sunt 0252A dilectio carnium illecebrae, siliquarum nomine Scriptura designat.

VIII. Itaque ille digressus a patre, et in longinquam peregrinationem profectus, in terra aliena consumptis facultatibus quae supradictae sunt, omnia digna perpessus, et postea malorum suorum necessitate constrictus: hoc est, et fame et egestate, poenitet erroris sui: et sentit quid ipse sibi nocuerit, qui non de judicio voluntatis suae, sed de patre ad alienos, de domo ad exsilium, de opibus ad eleemosynam, de abundantia ad famem transierit: in hoc loco servitutis et miseriae reminiscens, incipit cogitare de reditu, et secum ipse reputans dicit: Dicam patri meo: Peccavi in coelum et in conspectu tuo, suscipe me, sicut unum de mercenariis tuis. Ostendit 0252B Scriptura haec, Patrem non hominem intelligi debere, sed Deum. Quandoquidem non solum coelum nominat in confessione peccatorum poenitens supplex, sed dicit in conspectu tuo. Deus enim est in conspectu peccatorum omnium solus. A quo nec in corde meditata peccata abscondi possunt, Scrutans, inquit, corda et renes Deus (Psal. VII, 10) . Verum nobis hoc ex loco, coelum intelligitur Dominus noster Jesus Christus: ad quem hi gentiles qui in tenebris infidelitatis viventes blasphemaverunt, jam conversi ad fidem confitentes veritatem Dei, in poenitentia erroris sui juste dicunt: Peccavi in coelum et in te. Qui enim in coelum peccat, quod etsi supernum sit, tamen visibile et lunaticum est, ipse est qui peccat in hominem, quem suscepit Filius Dei 0252C pro salute nostra. Proinde in Patrem Deum omnia speculantem peccat.

IX. His igitur cogitatis, resipiscentem et per confessionis humilitatem ex regione longinqua remeantem filium ad se videns pater, laetatus occurrit, amplectitur et osculatur. Aperte hic charitas in homines divina describitur. Quid enim aliud est, quod occurrit, nisi quia nos peccatis impedientibus, nostra virtute ad Deum pervenire non poteramus. Ipse autem potens ad invalidos pervenire, descendit: sicut de Zachaeo operibus ipsis significantibus exprimitur: quod cum desiderasset videre Dominum, et ob hoc in arborem conscendisset, praeveniente Domino, conspicitur, et vocatur: et illico Dominus in domum ejus ad convivandum ipse declinaturum 0252D se esse promittit. Vide quomodo credituri fidem praevidens Christus, latentem in arbore, quasi in peccatorum tenebris obumbratum, sollicite ut ovem perditam requirit aspectu: et venire cunctantem vocat, et venientem tamquam humeris suis suscipit: et non audentis invitare Dominum, desiderantis tamen salutiferam benedictionem, peccatoris domum ingreditur, conviviumque participat: ostendens visibili gratia invisibilem sanctificationem, quia Deus sapientia familiariter cor credentis ingreditur, credentemque participat sacramento.

X. Ergo occurrens pater filio revertenti superfunditur collo ejus, et in eo lacrymans requiescit. Osculatur autem os ejus, per quod emissa de corde 0253A confessio poenitentis exierat, quem pater laetus excepit. Deinde mox jubet et stolam primam proferri, id est pristinam gloriam, quam ex seductione diaboli nudatus amiserat, reddi: simul et annulum dari, sive signaculum salutaris symboli, seu magis desponsationis insigne et nuptiarum pignus illarum, quibus Christus Ecclesiam suam sponsat: cum omnis anima resipiscens per annulum fidei jungitur Christo. Mandat et calciamenta pedibus apponi: aut propter communienda vestigia ad currendam viam, ut per lubricum mundi istius iter fixus incedat: aut ut excluso in Evangelicis calciamentis carneae contagionis luto, mundos pedes immaculata conversatione conservet et dirigat: aut propter mortificationem membrorum. Vitae enim nostrae cursus 0253B in Scripturis pes appellatur. Et mortificationis species calciamentum apponitur, quia de animalium mortuorum pellibus conficitur.

XI. Addidit et vitulum saginatum jugulandum in convivii exhibitione: sine dubio Dominum nostrum Jesum Christum, quem dedit Pater in victimam pro salute nostra: quem vitulum nominat propter hostiam corporis immaculati. Saginatum autem vere dixit: quia pinguis et opimus infantum est, ut pro totius mundi salute sufficiens sit odorem suavitatis et nidorem immolationis ad Deum mittere, et pro omnibus exorare. Propter quod etiam mystica ratione dictum est, Patrem dare aliis immolandum hunc vitolum, ipsumque gaudere, et epulari in victima vituli sui. Sic enim dilexit Pater hunc mundum ut 0253C filium ejus unicum pro salute sua daret (Joan., III, 28) . Non ergo ipse immolavit, sed aliis immolandum tradidit: emittente enim Patre, consentiens Filius ab hominibus passus est. Ipse autem qui fide nostra pascitur, et Filii sui pro nobis immolatione laetatur et gaudet, et in reditu Filii sui gaudens creator, acquisitione populi credentis epulatur.

XII. Videns hinc laetitiam Patris senior Filius contristatur. Hujus persona illis comparanda ascribitur operariis, qui similiter in Evangelio post operationem vineae ad Dominum murmurant, quod illis tota die in operis labore confectis, illos, qui ad duodecimam horam venerant, pretio mercedis aequasset: ad quos dicit ipse conditor omnium: Si ergo ego bonus sum, quid tu malus? Quod autem hi 0253D sunt qui ad duodecimam venientes, qui ex gentibus salvabuntur, Joannes aperte clamat: Filioli, novissima hora est (I Joan., II, 18) . Nihil autem differre videtur utrum duodecima, an novissima hora dicatur.

XIII. Qui sunt autem hi qui murmurant, qui laborem et aestum toto die portaverunt, nisi qui justitias legis egerunt et servitutis antiquae pensum reddiderunt? Vide autem quam aperta sint verba quae a Patre dicuntur: ut ab his qui in lege vixerunt, dicta videantur. Quid enim est, quod de agro veniens dicit: nisi significans de legis operibus venientem, et in his gloriantem, et quasi diuturnos labores imputantem. Unde ait: Mandatum tuum numquam praeterivi: 0254A et non dedisti haedum pro me, ut epularer: hoc est nec peccatorem pro nostra requie dedisti. Qui enim, inquit, fecerit quae legis sunt, vivet in eis: qui non fecerit, punietur ex ipsis. Pro isto autem qui fornicatus est, etiam saginatum, inquit, illum vitulum dedisti: id est, Filium tuum dilectum: sicut supra diximus. Sed quid ei respondet Pater? Tu semper mecum es, oportuit autem pro isto gratulari, qui perierat, et inventus est, mortuus fuerat, et revixit. Ostendens in hoc verbo manifeste hominem, qui peccando vita exciderit, et obnoxius mortificatus fuerit, ex reversione autem salutari per poenitentiam in adoptionem filii redierit. Bonum autem hominem, qui manserit in bono, haereditatem paternam jugiter possidere. Itaque si peccaveris, o homo, festina liberando 0254B te reconciliari Deo: ut ex mercede sudoris et digna poenitentia, recipias quod ex gratia donatum tibi perdidisti. Praestet autem Deus magis permanentes vos in fide, cohaeredes esse Domini nostri Jesu Christi: quia ipsa est gloria et virtus, cum Patre et Filio et Spiritu sancto, per omnia saecula saeculorum. Amen.