Caput XXIV. De virtute humilitatis et simplicitatis, ac tumenti animo vitando.

0376C

Cave ne rumusculos hominum aucuperis, ne offensam Dei populorum laude commutes. Per bonam et malam famam, a dextris et a sinistris Christi miles graditur, nec laude extollitur, nec vituperatione frangitur: non divitiis tumet, non contrahitur paupertate, et laeta contemnit et tristia. Nam justi et fortis viri est, nec adversis frangi, nec prosperis sublevari: sed in utroque esse moderatum. Nolo te orare in angulis platearum, ne rectum iter precum tuarum frangat aura popularis. Nolo te dilatare fimbrias, et ostentui habere phylacteria; et conscientia repugnante, pharisaica ambitione circumdari.

0376D Fidelis mecum lector intelligis quid taceam, et quid tacendo magis loquar. Quanto melius erat haec in corde portare, quam in corpore, et Deum habere fautorem, non aspectus hominum! Quamvis enim aliis vitiis carere possumus, hypocriseos tamen maculam non habere, aut nullorum, aut paucorum est. Sed sicut deprecantis humilitas meretur praemia: ita superbia confidentis (( Al. contemnentis)), Dei auxilio deseritur. Tu autem, frater, inferius accumbe, ut, minore veniente, sursum jubearis ascendere. Super quem enim, ait Dominus, requiescet 0377A spiritus meus, nisi super humilem et quietum et trementem verba mea?

Sed vis scire quales ornatus Dominus quaerat? Habeo prudentiam, justitiam, temperantiam, fortitudinem. His plagis coeli includere, haec te quadriga, velut aurigam Christi, ad metam concita ferat. Nihil hoc monili pretiosius, nihil hac gemmarum varietate distinctius: ex omni parte decori et ornamento tibi sint et tutamini. Philosophorum sententia est, sibi haerere virtutes: et apostoli Jacobi, cui una defuerit, omnes deesse. Et sicut quatuor sunt virtutes, quibus pugnamus et tegimur: sic quatuor vitia sunt, quibus ab hoste percutimur, stultitia, iniquitas, luxuria, formido: sed malitia finem non habet. Cognatae quoque sibi sunt virtutes, 0377B rectitudo et simplicitas: nec ab invicem separari queunt. Simplex et humilis et rusticus qui arcana sapientiae comprehendere nequit, si tamen sapientum exempla vivendo sectetur, jure inter sapientes connumerabitur. Melius est enim parva bona cum charitate facere sine scientia, quam magnis effulgere virtutibus cum admixtione discordiae. Excelsa namque periculosius stant: et citius corruunt quae sublimia sunt.

Sed perspicuum est omnem creaturam, quamvis ad perfectionem venerit, tamen indigere misericordia Dei, et plenam perfectionem ex gratia Dei, non ex medrito possidere. Nihil sic placet Deo sicut simplicitas et innocentia. Unde Spiritus sanctus in volatilibus non apparuit, nisi in columba, propter 0377C simplicitatem: in quadrupedibus in ove, propter mansuetudinem. Illud quoque tibi vitandum est cautius, ne vanae gloriae ardore capiaris. Cum facis eleemosynam, Deus solus videat. Cum jejunas, laeta sit facies tua, ne ad te obvia praetereuntium turba consistat, et digito demonstreris. Nec satis religiosus velis videri, nec plus humilis quam necesse est: ne gloriam fugiendo, quaeras. Plures enim paupertatis, misericordiae ac jejunii arbitros declinantes, hoc ipso placere cupiunt, quod placere contemnunt: et mirum in modum laus dum vitatur, appetitur. Caeteris perturbationibus, quibus mens hominis gaudet et aegrescit, sperat et metuit, plures invenio extraneos. Hoc vitio pauci admodum sunt qui caruerint.

Igitur non quaeras gloriam: et cum inglorius fueris, 0377D non dolebis. Qui enim verba increpantis humiliter recipit, jam propinquam habet veniam reatus quem gessit. Gravius est enim perficere malum, quam facere. Non est tamen tantae virtutis ab aliis factam injuriam sustinere, quantae gratiae Domini est, mitem atque tranquillum injuriam facere non posse. Neque vero te moneo, ne de divitiis glorieris, ne de generis nobilitate te jactes, ne te caeteris praeferas. Scio humilitatem tuam: scio ex affectu te dicere: Domine, non est exaltatum cor meum: neque elati sunt oculi mei (Psal. CXXX) . Stultissimum quippe 0378A est docere, quod noverit ille quem doceas. Vox ex industria quasi confecta jejuniis, tenuis non sit et deficiens. Sunt quippe nonnulli exterminantes facies suas, ut appareant hominibus jejunantes: qui statim cum aliquem viderint, ingemiscunt, demittunt supercilium, et operta facie, vix liberant unum oculum ad videndum. Vestis pulla, cingulum sacceum, et sordidis manibus pedibusque, venter solus, quia videri non potest, aestuat cibo. His quotidie psalmus ille cantatur: Deus dissipavit ossa hominum sibi placentium (Psal. LII) . Tristitiam simulant, et quasi longa jejunia furtivis noctium cibis protrahunt. Pudet reliqua dicere, ne videar potius invehi quam monere. Omnia haec argumenta sunt diaboli.

Imitare igitur eum potius, cujus pallor ex jejuniis, 0378B eleemosynae in pauperes, obsequium in servos Dei, humilitas et cordis et vestium, ac in cunctis sermo moderatus. Trade quoque te illi, cujus sermo et habitus et incessus, doctrina virtutum est. Non cothurnatam affectes eloquentiam: nec more puerorum, argutas sententiolas in clausulis strues.

Haec praeteriens tetigi, ut eruditis contentus auribus, non magnopere cures quid imperitorum de ingenio tuo rumusculi jactitent: sed prophetarum quotidie medullas bibas. Quod patricii generis inter monachos esse coepisti, non tibi sit tumoris, sed humilitatis occasio: ut imiteris filium hominis, qui non venit ministrari, sed ministrare. Nam quanto humilior, tanto sublimior es: lucet margarita in sordibus. Quantumcumque enim te dejeceris, humilior Christo 0378C non eris. Ideo quamquam mihi multorum sum conscius delictorum, et quotidie in oratione flexis genubus loquar: Delicta juventulis meae ne memineris, Domine (Psalm. XXIV) : tamen (( Al. unde)) sciens dictum ab Apostolo: Ne inflatus in superbia incidas in judicium diaboli (I Tim. III) : et in alio loco scriptum: Superbis Deus resistit, humilibus autem dat gratiam (Jacob. IV, 6) : nihil ita a pueritia vitare conatus sum, quam tumentem animum et erectam cervicem, Dei contra se odia provocantem. Novi enim magistrum Dominum et Deum meum in carnis humilitate dixisse: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI) . Et ante per os David cecinisse: Memento, Domine, David, et omnis mansuetudinis ejus (Psal. CXXXI) . Et in alio loco legimus: Ante gloriam 0378D humiliatur cor viri: et ante ruinam elevatur. Nihil enim, ut crebro diximus, tam periculosum est, quam gloriae cupiditas et jactantia et tumens animus conscientia virtutum. Idcirco plus est animum deposuisse quam cultum. Difficilius arrogantia, quam auro caremus et gemmis. Nil itaque prodest vile palliolum, fulva tunica, corporis illuvies, simulata paupertas, si nominis dignitatem operibus destruas: si inter sordes et inopiam peccata non caveas. Fidele namque testimonium est, si non habet causas mentiendi. Cui enim plus creditur, ab eo plus exigitur. 0379A Potentes potenter tormenta patientur (Sap. VI) . Nec sibi quisquam de corporis tantummodo castitate supplaudat: cum etiam convicium in fratrem homicidii sit reatus. Cadit quidem mundus, et cervix erecta non flectitur. Pereunt divitiae, nequaquam cessat avaritia. Congregare quam multi festinant, quae rursus ab aliis occupentur!