Caput II.

0653B

Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis, qui judicas. In quo enim alterum judicas, teipsum condemnas. Eadem enim agis, quae judicas. Omnes hujusmodi, qui dijudicabant, maxime tamen hi qui habent in reprehendendo judicium judices et domini conveniuntur. Naturali enim judicio dignam factis profert unusquisque sententiam: omnesque noverunt, et innocentiam mereri praemium, et malitiam habere supplicium.

Scimus enim quoniam judicium Dei est secundum veritatem, in eos qui talia agunt. Existimas autem hoc, o homo omnis, qui judicas eos, qui talia agunt, et facis ea: quia tu effugies judicium Dei? Secundum veritatem erit judicium, quo judicabantur hujusmodi, 0653C qui non condemnare in aliis potuerunt, quae ipsi committere non timuerunt. Si enim tu, peccator, peccatorem tibi similem judicas, quanto magis Deus justus te judicabit injustum! ne illi mala placere, et displicere bona forsitan videantur: quippe quem sine personarum acceptione, nec amicis suis, nec angelis legimus pepercisse peccantibus. Humanum autem judicium multis modis corrumpitur. Amore, odio, timore, avaritia saepe judicii integritas violatur: et contra justitiae regulam interdum misericordia inclinatur.

An divitias bonitatis ejus, et patientiae, et longanimitatis contemnis? Ignoras quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducit? Hic aperte monstratur quare peccatori desideria cordis sui dimiserit Deus: 0653D et cum possit prohibere peccantem, vel inferre vindictam, mavult converti ad poenitentiam. Item numquid propterea tibi de impunitate blandiris, quia Deus in praesenti non reddit: et tu longitudinem temporis, et abundantiam bonitatis intuens, putas jam non esse judicium? Audi Scripturae sententiam: Non tardat Dominus promissis, sed patienter agit propter vos nolens aliquem perire, sed omnes ad poenitentiam converti. Bonus est exspectando, justus est puniendo. Unde admonet Propheta: Ne tardes converti ad Dominum, neque differas de die in diem: subito venit ira ejus, et in tempore vindictae disperdet te. Et iterum: Ne dixeris: Peccavi, et quid accidit mihi triste? est enim Altissimus patiens redditor. 0654A Multi se homines per patientiam Dei seducunt: qui nonvult statim punire peccantes: putatur enim aut res humanas minime curare, aut culpas indulgere, quia differt. Plerique etiam contra se calumniantur, cur in praesenti non reddit: non intelligentes, quod si ita fieret, nullus pene hominum remaneret: nec umquam de injustis fierent justi. Ideo autem hominibus videtur Deus diu exspectare peccantes: quia nos cum parvi temporis simus, annos centum aeternitatem putamus. Ille autem, apud quem mille anni pro uno sunt die, centum annos unius horae suae spatio non coaequat; quapropter hoc parvum est apud eum: cum etiam homines soleant multo tempore correptionem sperare peccantium.

Secundum autem duritiam tuam, et impoenitens cor. 0654B Tu autem imprudens aeger, ad vulnera major abuteris ipso remedio: quia juxta sententiam beati Job, poenitentiae loco abuteris in superbiam. Unde non agnita pietas majus tibi judicium parat: ut vindictam sentiat, qui misericordiam sentire contempsit. Iterum, omne enim cor, quod non sentit, induratur. Hoc enim modo iuduravit Deus cor Pharaonis.

Thesaurizas tibi iram in die irae, et revelationis justi judicii Dei: qui reddit unicuique secundum opera ejus. In diem judicii, iram tibi super iram ipse condis: qui die definito, et certo tempore apparebit.

His quidem qui secundum patientiam boni operis. Boni operis merces per patientiam exspectatur: quia in praesenti vita non redditur. Per fidem enim ambulamus, et non per speciem. Et tunc erit perfectum 0654C opus, si in finem usque duraverit: quia qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.

Gloriam et honorem, et incorruptionem. Gloriam, qua sancti fulgebunt ut sol. Honorem, filiorum Dei, quo nihil est majus: per quem etiam angelos judicabunt. Incorruptionem vitae perpetuae.

Quaerentibus vitam aeternam. Qui per patientiae opera quaerit vitam aeternam ista omnia consequitur. Et qui habet hanc spem, in eo sanctificat se, sicut et ille sanctus est.

His autem qui sunt ex contentione. Audiant, qui saepe victi, animositate contendunt, et timeant in consuetudine pessima permanere, ne ista omnia super eos deputentur. Jam superius dictum est, contentiosum hunc esse specialiter, qui aliquid contra 0654D conscientiam suam nititur defensare.

Et qui non acquiescunt veritati: credunt autem iniquitati. Evangelicae veritati non credunt, et consentiunt iniquitati, ut relicto creatore, deserviant creaturae.

Ira et indignatio. In judicio poenae sunt.

Tribulatio et angustia. Conscientiae et infructuosae poenitentiae, sicut scriptum est; Tunc dicent intra se poenitentiam agentes, et per angustiam spiritus gementes. Item hucusque sermo dirigitur ad omnes naturali obnoxios legi: in quo etiam Judaei pariter continentur. Idcirco autem Judaeus Gentili antefertur: quoniam praeter naturalem, legem scriptam habet.

0655A In omnem animam hominis operantis malum: Judaei primum et Graeci. Animae poenam Apostolus comminatur, propter haereticos, qui solam carnem delinquere dicunt: et animam negant posse peccare. Sive anima pro toto homine dicitur: Sicut in Genesi: Jacob cum septuaginta animabus Aegyptum introisse refertur.

Gloria autem, honor, et pax omni operanti bonum. Gloria contra iram, honor contra indignationem. Et quod supra incorruptionem, hic pacem appellat.

Judaeo primum et Graeco. Quod supra animam, hic hominem inominavit. Primum autem pro quidem ponit. Sive primum credulitatis tempore, non honore.

Non enim est personarum acceptio apud Deum. 0655B Ergo nec gentes sibi de ignorantia falsa, nec Judaei de legis circumcisione, et privilegio blandiantur.

Quicumque enim sine lege peccaverunt, sine lege peribunt. Et quicumque in lege peccaverunt, per legem judicabuntur. Sine lege naturae: hoc loco, peribunt et judicabuntur, unum voluit intelligi, quia et qui perit, per Dei judicium perit, et qui judicatur, peccator perit: sicut scriptum est, quia peccatores peribunt. Nam et similes illos facit dicendo: Non auditores tantum legis justos esse, sed factores. Et paulo inferius dicit gentes in die Domini judicandas. Quis enim dubitat, tam sub lege positos quam sine lege degentes, nisi Christum crediderint, perituros?

Non enim auditores legis justi sunt apud Deum, 0655C sed factores legis justificabuntur. Reddit rationem, quare non sint gentibus meliores. Unde et nobis timendum est, ne audientes legem, et non facientes, cum gentibus pereamus: sicut ipse alibi dicit: Ne cum hoc mundo damnemur.

Cum enim gentes, quae legem non habent. Ne quis forte diceret: Legem non habent: ad quam formam poterunt judicari?

Naturaliter ea, quae legis sunt, faciunt. Sive de his dicit, qui naturaliter justi fuerunt ante legem, sive qui etiam nunc boni aliquid operantur.

Ejusmodi legem non habentes, ipsi sunt lex. Ostendit illos non esse sine lege, ut et gentes inexcusabiles faciat, et Judaeis de proprietate gloriam tollat.

Quid ostendunt opus legis scriptum in cordibus 0655D suis: testimonium reddente illis conscientia ipsorum. Natura agit legem in corde per conscientiae testimonium: sive conscientia testatur legem habere timendo, dum peccat, et victis gratulando peccatis, etiam si nullum hominum vereatur ipse, qui peccat.

Et inter se invicem cogitationum accusantium, aut etiam defendentium in die cum judicabit Deus occulta hominum. Dicit altercationes cogitationum esse, cum quid faciendum, vel non faciendum diutina deliberatione decernimus, et secundum hoc nos in die Domini judicandos: quia bonum malumve non ignorasse, probamur. Sive conscientia, et cogitationes nostrae erunt in die judicii ante oculos nostros, tamquam quaedam historiae cognoscendae: aut ipsae nos 0656A accusabunt, aut etiam excusabunt, sicut scriptum est: Arguam te, et statuam eam contra faciem tuam.

Secundum Evangelium meum, per Jesum Christum. Secundum quod annuntio per Jesum Christum, judicabit Deus.

Si autem tu Judaeus cognominaris. Hic convertit se ad Judaeos, docens opere, non nomine tantum debere esse Judaeum: eumque esse verum, cujus occulta sunt bona:

Et requiescis in lege. Confidis vel securus es.

Et gloriaris in Deo: et nosti voluntatem ejus. Gloriaris te solum nosse Deum, ejusque voluntatem agnoscere.

Et probas utiliora instructus per legem. Eligis majora, 0656B et inter minora discernis. Quae enim per naturam utiliora probantur, utiliora sunt per legem.

Confidis teipsum esse ducem caecorum. Quorum cor obscuratum est.

Lumen eorum, qui in tenebris sunt. Ignorantiae.

Eruditorem insipientium. Qui Dei non habent sapientiam.

Magistrum infantium. Parvulorum aetate, vel sensu.

Habentem formam scientiae, et veritatis in lege. Ad quam semper respiciens, errare non potes.

Qui ergo alium doces, teipsum non doces. Similiter gentibus dixerat: Qui enim alium judicas, teipsum condemnas. Qui in lege requiescis, o Judaee, quare transgrederis legem? Qui gloriaris in Deo, quare inhonoras 0656C Deum? Qui nosti voluntatem ejus, quare non obtemperas ejus voluntati? Qui probas utiliora, cur inutilia sectaris? Dux caecorum: quomodo viam non vides rectam? Si enim videres: per ipsam utique ambulares. Si lumen es aliorum, cur non abjicis opera tenebrarum? Eruditor insipientium, ut quid timorem Domini, qui est initium sapientiae, reliquisti? Magister infantium, quomodo puer es in sensu? Qui habes formam scientiae veritatis in lege, quare nec ipse sequeris, nec alios sequi pessimo exemplo permittis? Quare non convenit vita tua doctrinae tuae, et opus tuum destruit fidem tuam? Unde fiet ut lex a te non custodita, non solum tibi nihil prosit, sed etiam majoris criminis reum, suum contemptorem obtineat.

0656D Qui praedicas non furandum, furaris. Quidam dicunt, abscondendo ab hominibus furaris Christum.

Qui dicis non moechandum, moecharis. Non est una moechia. Nam omne quod Deo debet anima, si aliquid praeterquam Deo reddiderit, moechatur.

Qui abominaris idola, sacrilegium facis. Sacrilegium est, quod proprie in Deum committitur, quasi sacrosancti violatio. Item in hoc, inquit, in quo committis sacrilegium, idololatra esse monstraris.

Qui in lege gloriaris, per praevaricationem legis Deum inhonoras. Exponit sacrilegium, quia dicit:

Nomen enim Dei per vos blasphematur inter gentes, sicut scriptum est: In Isaia. Praeposterato ordine ante posuit testimonium quam diceret, scriptum. Ita enim 0657A dicentis sermo dilapsus est, ut quod ex propria intentione dicebat: eodem sensu scriptum repererit. Vel revera, quorum injustis actibus nomen Dei fuerat blasphematum, sicut scriptum est: Polluerunt nomen meum inter gentes: dum dicuntur populus Dei, inter quas gentes captivi, suis peccatis facientibus morabantur. Item, sicut ait: Per bona opera vestra benedicitur Deus: ita nunc non recte conversantibus blasphematur.

Circumcisio quidem prodest, si legem observes. Si autem praevaricator legis sis, circumcisio tua praeputium facta est. Quomodo nihil est, si prodest? Prodest tempore suo signum: prodest si justitia (cujus est signaculum) adsit. Caeterum sine illa superfluum erit, sive quia vivere faciebat Judaeum, et infantia 0657B exterminari antequam saperet, sive quia in lege faceret esse: qua perspecta invenitur, carnis circumcisione cessante, veram illam cordis esse venturam. Et praevaricator legis est, dum non sequitur id quod ibi praedictum est.

Si igitur praeputium justitias legis custodiat: nonne praeputium illius in circumcisionem reputabitur? Visibilia indigent invisibilibus, invisibilia non indigent visibilibus, eo quod visibilia imago sunt invisibilium, et invisibilia veritas sint visibilium: ideo circumcisio autem cordis, non indiget carnis: quia imagine non indiget veritas: imago autem indiget veritate. Quaeritur sane: quare sit data circumcisio, si per seipsam non prodest. Primum, ut agnosceretur Dei populus inter gentes. Denique quando soli erant 0657C in eremo, circumcisi non fuerunt. Sive ut corpora eorum agnoscerentur in bello. Nam quod in tali membro signantur, haec causa est: Primum ne aliud membrum aut debile fieret, aut turpe, quod publice videretur. Iterum, propter gratiae promissionem, in qua erant per castitatem placituri. Sive ut Christus significaretur ex ejus semine nasciturus, ad quem futura erat ista carnalis, quae spiritualem habebat afferre: cujus typum gerens Jesus Nave, populum secundo circumcidere jubetur.

Et judicabit id quod ex natura est praeputium, legem consummans, te, qui per litteram et circumcisionem praevaricator legis es. Sive dum litterae circumcisionem sectaris, circumcisionem spiritus accipere dedignaris: sive non sequendo, quod lex dicit: hoc 0657D est, ut Christo credens, veram circumcisionem acceperis.

Non enim, qui in manifesto Judaeus est, neque quae in manifesto in carne est circumcisio: sed qui in abscondito Judaeus est. Ipse est verus. Omnia enim, quae antea circa exteriorem hominem gerebantur, figuram interioris habebant.

Et circumcisio cordis. De qua scriptum in lege est: In novissimis diebus circumcidet Deus cor tuum et cor seminis tui, ad Dominum Deum tuum amandum. Et iterum: Circumcidite vos Deo vestro, et circumcidite praeputium cordis vestri.

In spiritu, non littera: cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est. Non secundum litteram legis, sed secundum 0658A novum Testamentum: quod interiora quaerit, quae solum videt Deus.