Index Rerum Quae In Hoc Primo Volumine Continentur.

1473 Epistola Dedicatoria. 9-10

In Novissimam S. Augustini Operum Editionem Praefatio Generalis. 13-14

In Appendices Augustinianas Et Alia In Hoc Volumine Contenta Brevis Praefatio. 27-28

Vita Possidii. 31-32

Vita S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, auctore Possidio Calamensi episcopo. 33-34

Praefatio. Ibid.

Caput Primum. Augustini ortus, conversio et baptismus. Ambrosii doctrina revocatur ab errore Manichaeorum. 33-34

1474D II. Relictis omnibus suscipit propositum serviendi Deo, jam annis major triginta. 35

III. Secessus Augustini. Quidam ab Augustino conversus. 36

IV. Capitur ad presbyterii gradum. Ibid.

V. Monasterium instituit. Valerius episcopus Augustino presbytero dat potestatem coram se praedicandi verbum Dei. 37

VI. Conflictus Augustini cum Fortunato Manichaeo. 38

VII. Libri et tractatus Augustini contra fidei hostes ab 1475 ipsis etiam haereticis ingenti ardore excepti. 38

VIII. Designatur episcopus, vivo Valerio, et a Megalio primate ordinatur. 39

IX. Pugnat cum Donatistis. 40

X. Circumcellionum furor. 41

XI. Profectus Ecclesiae per Augustinum. Monasteria per ejus alumnos instituta. 42

XII. Augustinus paratas sibi insidias errore ductoris devitat. Multa auraria haereticis indicta. 43

XIII. Pax Ecclesiae per Augustinum. 44

XIV. Emeritus episcopus Donatista superatus. Ibid.

XV. Digressione concionantis conversus negotiator, nomine Firmus. 45

XVI. Manichaeorum exsecrandae turpitudines detectae. Felix Manichaeus conversus. 46

XVII. Pascentius comes Arianus in collatione revincitur. Collatio cum Maximino episcopo Ariano. 47

XVIII. Pelagianistae novi haeretici, expugnati et condemnati. Ecclesiae catholicae quantum profuerint labores Augustini. Haeretici et Pagani deficiunt. Augustini operum quam ingens copia. 48

XIX. In causis audiendis quomodo se gesserit Augustinus. Partes, facta opportunitate, docet quae ad aeternam vitam spectant. Merces operae justitiae. 49

XX. Pro reis quomodo intercesserit. 50

XXI. Conciliis quo animo interesse soleret. In ordinandis sacerdotibus major consensus et Ecclesiae consuetudo inquirenda. 51

XXII. In vestitu et victu qualis fuerit Augustinus. Ibid.

XXIII. In usu redituum ecclesiasticorum qualis. 52

XXIV. In re domestica qualis. Donata et legata Ecclesiae quaenam suscipiebat aut recusabat. A rerum temporalium curis liberum semper animum habere volebat. 53

XXV. Disciplina domestica. Poena jurantis. 54

XXVI. De convictu feminarum. 55

XXVII. Officium erga destitutos et aegrotantes. Ambrosii in extremis praeclarum dictum. Altera episcopi morti propinquantis eximia sententia contra vitae hic prolixioris cupiditatem. 56

XXVIII. Quae proxime ante mortem ab Augustino edita. Retractationum libri. Barbarorum irruptio. Hipponis obsidio. 57

XXIX. Morbus extremus Augustini. 59

XXX. Consilium an hostibus adventantibus ex Ecclesiis episcopis recedendum sit. Ibid.

XXXI. Mors et sepultura Augustini. Psalmi poenitentiales. Sacrificium pro mortuo oblatum. Bibliotheca. Monasteria. Epitaphium poetae cujusdam. 63

Vita S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, ex ejus potissimum scriptis concinnata. 65-66

Liber Primus.—De primis viginti novem annis Augustini, ab ejus ortu ad profectionem ejusdem in Italiam. Ibid.

Caput Primum. 1 Augustini patria. 2 Natalis dies. 3 Nomen. 4 Parentes et consanguinei. Ibid.

II. 1 Augustinus in ans catechumenis adscribitur. 2 In pueritia morbo correptus Baptismum flagitat. 3 Deum puerulus invocat, ne in schola vapulet. 4 In scholas datus ut litteras discat, latinas amat. 5 Graecas odit. 6 Pueritiae ipsius errata. 67

III. 1 Madauris domum remigrat, ibique per annum ab studiis feriatur. 2 Ex otio in luxuriam incidit. 3 Furti sese astringit. 70

IV. 1 Carthagine studens rhetoricae, a perditis scholasticorum moribus abhorret. 2 Ibi impuro amore capitur. 3 Modum in eo quemdam tenet. 4 Adeodatum ex concubina suscipit. 5 Adeodati mirabile ingenium, morsque immatura. 71

V. 1 Augustinus patre orbatus alitur Carthagine sumptibus matris, et ope Romaniani. 2 Lecto Ciceronis Hortensio, sapientiae studio incenditur. 3 Scripturas sacras ob demissiorem stilum fastidit. 4 Aristotelis categorias et omnes artes liberales suopte ingenio percipit. 74

VI. 1 In Manichaeorum haeresim delabitur. 2 Complures ex familiaribus suis in eam pellicit. 3 In auditorum gradu sese apud Manichaeos continet. 4 Novem annos totos, illos audit. 5 Filii sui casum deflet Monnica, et de ejus salute bene sperare divinitus jubetur. 76

VII. 1 Tagastae grammaticam docet, ubi auditorem habet Alypium. 2 Amici morte incidit in maximum luctum, et Tagasta dolore premente excedit. 3 Regressus Carthaginem, ibi rhetoricam profitetur. 79

VIII. 1 Augustinus quam longe abhorret a magia. 2 De Albicerio hariolo stupendum quidpiam memorat. 1476 3 Astrologiae judiciariae plus nimio tribuens, ab ea per Vindicianum et Nebridium avocari non potest. 4 Firminus eum hoc errore nesciens exsolvit. 5 Libri de Pulchro et Apto ad Hierium scripti. 82

IX. 1 Perditos Manichaeorum mores deprehendit Augustinus. 2 Horum Auditor Constantius eos emendare frustra conatus, se in Ecclesiae catholicae sinum recipit. 3 Errores quoque illorum ab Augustino comperti. 4 Quis quantusve Faustus ille a Manichaeis tantopere praedicatus. 5 Ejus inscitia ab Augustino deprehensa. 6 Manichaeorum imbecillitatem audito Fausto intelligit. 87

Liber Secundus.—De Augustini profectione in Italiam, et de rebus ibi ab eo gestis usque ad suum in Africam reditum.

Caput Primum. 1 Augustinus Romam proficiscitur. 2 Occulte ac invita matre. 3 Ibi in morbum incidit periculosum. 4 Inter Manichaeos versatur, quaenam eum in illorum adhuc secta distinebant. 5 Rhetoricam in Urbe docet. 95

II. 1 Ab Urbis praefecto mittitur Mediolanum ad docendam artem oratoriam. 2 Benigne suscipitur ab Ambrosio, ejusque auditis concionibus, a Manichaeis discedere, atque in Ecclesia catholica catechumenus manere constituit, donec aliquid sibi certi eluceat. 98

III. 1 Monnica Mediolanum venit. 2 Augustino nulla copia datur sciscitandi quae cupit, ab Ambrosio episcopo. 3 Conciones ejus ad populum audire perseverat, ex iisque magis in dies veram Ecclesiae catholicae doctrinam intelligit. 4 Fidei necessitatem et salubrem Scripturarum auctoritatem agnoscit. 5 Adhuc laborat in quaestione de mali origine. 6 Platonicorum lectione proficit in cognitione Dei, non autem Verbi incarnati. 7 Commiserationis sensu afficicitur in eos qui Manichaeorum errore sunt implicati. 100

IV. 1. Sic veritatem consectatur Augustinus, ut nihilominus terrenis adhuc inhiet. 2 Ex mendico jocante et laetante, miseriam ambitiosorum intelligit. 3 In eligendo vitae genere fluctuat. 4 Concubina ab se, ut uxorem ducat, dimissa, aliam assumit. 5 De vitae communitate ineunda consilium frustra cum amicis habitum. 6 Ejus amorem erga sapientiam augent Platonici. 7 Plurimum proficit ex Apostoli lectione. 105

V. 1 Rebus omnibus Dei causa renuntiare vult, nec valet. 2 Simplicianum consulit. 3. Antonii vitam narrante Pontitiano discit, simulque aulicorum duorum conversionem. 4 Conflictus in Augustini mente ac voluntate audito Pontitiano. 5 Pauli codicem insolitae vocis monitu aperit, lecteque loco repente convertitur. 111

VI. 1 Quare magisterii sui onus non ante vindemiales ferias prope instantes abjiciat. 2 In Verecundi villam cum amicis secedit. 116

VII. 1 De anno, in quo conversio Augustini contigit, controversia unde potissimum exorta. 2 Anno trecentesimo octogesimo septimo illam adscribunt opiniones duae, quibus alio atque alio detorquentur Possidii Augustinique hanc in rem dicta. 3 Nihil obstare, quominus hisce dictis in germano sensu acceptis, illum anno trecentesimo octogesimo sexto conversum, eumdemque anno trecentesimo octogesimo septimo baptizatum asseramus. 4 Huic sententiae robur accedit ex quodam Augustini loco comparato cum tempore quo Ambrosius exagitabatur ab Justina. 5 Diluitur contraria argumentatio petita ab observatione temporis, quo Imperatori laudes recitavit. 6 Opinio quaedam conversionem Augustini ponens anno trecentesimo octogesimo quinto minime probabilis. 118

VIII. 1 Quibus exercitiis ruri vacarit Augustinus. 2 Qua ratione duos ibi adolescentes instituerit. 3 Librum adversus Academicos primum conscribit. 4 Hinc aliis quibusdam opusculis manum admovet. 5 Redit ad Academicos, et librum de iisdem secundum ac tertium perficit. 6. De Romaniano, cui hos de Academicis libros dedicavit. 7 Liber de Beata Vita scriptus ad Theodorum. 8 Libri de Ordine duo. 9 Aemulationis et inanis jactantiae motus in discipulis suis comprimit. 10 Opus de Ordine cur Zenobio dedicatum. 125

IX. 1 Laborat Augustinus ut magis ac magis in veritatis cognitione proficiat. 2 Ignei pietatis ejus affectus. 3 Inveterata jurandi consuetudine se Deo juvante liberat. 4 A dentium dolore divinitus sanatur. 5 De Soliloquiis, in quibus illius animae status inspicitur. 6 Unde appellata Soliloquia, quodve eorumdem librorum argumentum. 133

X. 1 De Nebridio amico Augustini. 2 Hujus ad Nebridium epistolae. 138

1477 XI. 1 Mediolanum redit Augustinus daturus nomen inter Competentes. 2 Interea temporis de Immortalitate animae librum unum, et aliquot alios de Liberalibus Disciplinis ibidem scribit. 3 Baptismum sacerdote Ambrosio ministrante suscipit. 4 Ecclesiae ea de re gratulatio ac laetitia. 5 Qua occasione Mediolani institutus mos canendi hymnos et psalmos in ecclesia. 6 Augustinus omnibus abdicatis propositum serviendi Deo amplexus adjungit aliquos sibi socios ejusdem propositi, ac remeat cum illis in Africam. 140

XII. 1 Beata Monnica parentibus christianis nata, et apud ipsos pudice ac sobrie educata est. 2 Quam laudabiles ejus in conjugio mores. 3 Anno aetatis quadragesimo orbata viro, reliquam vitam omnem in piis operibus traduxit. 4 Quanto majore sollicitudine Augustinum parturivit spiritu, quam carne parturierat. 5 Interest philosophicis colloquiis Augustini, ubi inter alios eminet argutis et gravibus dictis. 144

XIII. 1 Monnicae cum Augustino de aeternae vitae felicitate collocutio. 2 Praeclarum dictum sanctissimae feminae de abjicienda sepulcri sui cura: felix ejusdem obitus. 3 Monnicae funus: Augustini dolor de illius obitu acerbissimus, fletus modicus. 152

XIV. 1 Dilato reditu ad patriam, Augustinus Romae conscribit aliquot libros, scilicet de Moribus Ecclesiae catholicae. 2 De Moribus Manichaeorum. 3 Inchoat opus de Libero Arbitrio, et quasdam Romanae Ecclesiae consuetudines discit. 155

Liber Tertius.—De Augustini reditu in Africam ac de rebus ibi gestis ab ipso usque ad Episcopatum. 157-158

Caput Primum. 1 Africam repetit, ubi se cum Mediolani ageret, Eulogio Carthagine docenti apparuisse in somnis, ex ipso comperit. 2 Interest miraculo curationis Innocentii. Ibid.

II. 1 Augustinus facultates suas pauperibus erogat. 2 Communis vitae institutum sectatur cum sociis Deo servientibus, quorum ipse curam gerit. 3 Per litteras colloquitur cum Nebridio, et ejus quaestiones expendit. 160

III. 1 Libros de Genesi contra Manichaeos conscribit. 2 Absolvit sex libros de Musica. 3 Dialogum de Magistro edit. 4 Deinde librum de Vera Religione. 5 Scribit ad Maximinum Madaurensem. 6 Ad Coelestinum. 7 Ad Gaium. 8 Et ad Antoninum. 163

IV. 1 Presbyter Hipponensis anno Christi trecentesimo nonagesimo primo ordinatur. 2 De Hippone-Regio. 3 De Valerio illius urbis episcopo. 4 Ab eo postulat Augustinus aliquod tempus, quo sese in secessu ad presbyterii munia precibus et sacrarum Scripturarum studio comparet. 5 Quod concessum videtur a Valerio. 6 Ejus jussu Augustinus presbyter verbum Dei tractat ad plebem, etiam praesente ipso episcopo. 168

V. 1 Monasterium Hippone constituit. 2 De ejus discipulis. 3 Ex iis plures ad episcopatum assumpti. 4 Monastica vita Augustini studio per Africam propagata. 5 Monachorum quorumdam ex suorum numero lapsus quam graviter tulit. 6 Demonstrat effici non posse ut monastica professio nullos bonis malos mixtos habeat. 7 Infimae sortis homines ad eam admitti jubet, neque divitibus admitti cupientibus haberi minores gratias, cum ubilibet egenis, quam cum monasterio suas dederint facultates. 8 De sanctimonialibus Hipponensibus communis vitae institutum in monasterio per eum erecto professis. 174

VI. 1 Aurelius creatur episcopus Carthaginensis, ex quo ingentes in Ecclesias Africanas redundant utilitates. 2 Ad eum scribit Augustinus, quo ab ecclesiis comessationes et alias foeditates auferat. 3 Dolet contentionem et vanae laudis appetitum in ipsis quoque clericis inveniri. 183

VII. 1 Librum de Utilitate credendi ad Honoratum Manichaeis addictum scribit. 2 Tum librum de Duabus Animabus adversus eosdem Manichaeos. 3 Fortunatum Manichaeum presbyterum convincit in publica disputatione. 4 Adimantum Manichaei discipulum refellit. 185

VIII. 1 Generale concilium totius Africae celebratur Hippone, in quo Augustinus fidei symbolum exponit. 2 Ad Hieronymum scribit. 3 Edit librum de Genesi ad Litteram imperfectum. 4 Libros postea de Sermone Domini in monte. 5 Scribit in Epistolam ad Romanos. 6 Necnon in Epistolam ad Galatas. 7 Opusculum de Mendacio. 189

IX. 1 Historiae Donatistarum epitome. 2 Quantum ii multitudine pollebant in Africa, cum ad presbyteratum 1478 pervenit Augustinus, et qui eos ille continuo adortus est. 3 Congredi cum illo non audent Donatistae. 4 Psalmum abecedarium in eos componit. 5 Epistolam Donati refellit. 6 Ad Maximinum Sinitensem Donatistarum episcopum scribit ob diaconum ab ipso, uti ferebatur, rebaptizatum. 192

X. 1 Augustinus ex lucubrationibus suis et Alypii relatione innotescit Paulino. 2 Hic ad Alypium et ad Augustinum singulas dat epistolas. 3 Licentius carmen ad Augustinum transmittit. 4 Augustinus respondet litteris Paulini. 5 Is non accepto Augustini responso, litteras ad illum secundas scribit. 199

XI. 1 Contra pessimam consuetudinem in ecclesia convivandi sermonem habet ad plebem Hipponensem. 2 Eamdem consuetudinem vehementius oppugnat altero die. 5 Sequenti die penitus tollit. 4 Operi de Libero Arbitrio supremam manum apponit. 5 Nonnulla in eo opere pro se facere jactarunt Pelagiani ac Semipelagiani. 203

Liber Quartus.—In quo demonstratur quomodo in episcopatu vixerit Augustinus, et quae ab ordinatione sua ad annum inde quintum ediderit. 209-210

Caput Primum. Augustinus a Valerio collega deposcitur. 2 Megalius Numidiae primas falsi criminis nomine ordinationi ejus intercedit, cujus rei mox eum poenitet. 3 In suam ordinationem tandem aliquando consentit Augustinus, et cum Valerio sedet coepiscopus. 4 Ejus ordinatio facta anno Domini trecentesimo nonagesimo quinto exeunte. 5 Scribens ad Paulinum de sua eum ordinatione facit certiorem. 6. Hic de eadem ad Romanianum scribit, adjuncto carmine ad Licentium. Ibid.

II. 1 Quis animae habitus erat, quive mores Augustini jam episcopi. 2 In solitudinem fugere prohibetur a Deo: ejus deliciae sunt Scripturae Dei et vacare Deo. 3 Qualis ei cultus corporis in vestibus et calceamentis acceptus fuerit. 4 Quae ejus mensa. 5 Manibus quotidie aliquid operari vellet, si per valetudinem et per occupationes liceret. 6 Infirma valetudo ipsius et occupationes. 7 Clericorum monasterium in episcopii domo instituit. Ad Laetum istius forte monasterii alumnum epistola. 8 In eo monasterio regulariter et anguste cum suis clericis convivit. 9 Ut se gerebat erga feminas: nullam ne quidem ex consanguineis habitare in sua domo passus est. 215

III. 1 Augustinus semper animo liber in Ecclesiae suae benis administrandis. 2 In iisdem data facultate augendis quantum alienus ab omni cupiditate. 3 Oblationes pias approbat et suscipit. 4 Ipsius et Alypii de Honorati presbyteri haereditate quam discrepantes sententiae. 5 Basilicas et xenodochium construi curat. 225

IV. 1 Sublevandis pauperibus intendit. 2 In gratiam Fascii aere alieno pressi scribit ad plebem Hipponensem. 3 In commendatione sua et intercessione apud Potestates aliis praestanda modeste se gerit. 4 In rusticanorum gratiam scribit ad Romulum. 230

V. 1 Augustini regula et prudentia in visitationibus vel in aliis praestandis officiis. 2 In Germanicianensis paroeciae gratiam scribit ad Pancharium. 3 Universae Ecclesiae pro sua parte ac facultate dat operam. 4 Causis dirimendis se occupari conqueritur. 233

VI. 1 In divini verbi praedicationem sedulo incumbit sanctus Episcopus. 2 Audito eo concionante Firmus Manichaeus ad Christi fidem convertitur. 3 Quaedam in ejus Sermonibus observatu digna. 4 Latine concionabatur apud Hipponem. 5 Consuetudo audienci verbum Dei sedendo, quam quae Africanarum Ecclesiarum erat, audiendi scilicet stando, magis illi probatur. 236

VII. 1 Invehitur in vitia. 2 Ejus in corripiendis peccantibus prudentia et charitas. 3 A flagitiosorum Christianorum magis quam ab Ethnicorum convictu sese abstinet. 4 Ob alicujus peccatum totam ejus familiam excommunicari non probat. 5 Mathematicum quemdam in poenitentium numerum recipit. 6 Lampadium in quaestione de astrorum fato haerentem erudit. 241

VIII. 1 Christinum ad pietatem incendit. 2 Adversus scandala corroborat Sebastianum. 3 Et Restitutum. 4 Chrisimum a desperatione revocat. 5 Ecdiciae piae feminae inconsultam agendi rationem arguit. 6 Obduratum Cornelii animum premit. 7 Florentinam per litteras docere non recusat. 8 Fabiolam monet, praesentiam sanctorum corpore tenus, parum expetendam esse. 9 Pupillae curam gerit. 245

IX. 1 Madaurenses ad christianam religionem traducere 1479 studet. 2 Cum Longiniano quoque pagano sacerdote per litteras agit, ut eam amplectatur. 3 Maximam exortis in provincia sua erroribus perturbatam solatur et roborat. 4 Cum diversis haereticis in certamen venit: contra quemdam e Novatianis scribit ad Seleucianam. 5 Tertullianistarum haeresis eo praesente deleta. 6 Abelonii quoque seu Abeloitae in Hipponensi tractu ministerio et labore ipsius sublati. 249

X. 1 Cum Proculeiano episcopo Hipponensi Donatista colloqui tentat. 2 Hac de re scribit ad Eusebium. 3 Apud eumdem conqueritur, juvenem matris suae percussorem a Proculeiano receptum, et in illius parte rebaptizatum. 4 De Primo quoque subdiacono Spaniensi, homine flagitioso, a Donatistis rebaptizato expostulat. 5 Valerii episcopi obitus. 6 Ad Casulanum de jejunio sabbati rescribit Augustinus. 253

XI. 1 De libris ad Simplicianum conscriptis, quo in labore praedestinationis veritas illi a Deo revelatur. 2 Quandonam editi sint iidem libri. 3 Epistolam Manichaei, quam vocabant Fundamenti, refellit Augustinus. 4 Librum edit de Agone Christiano. 258

XII. 1 Libri de Doctrina Christiana quatuor ab Augustino lucubrati. 2 Tum liber contra Partem Donati: et Confessionum libri tredecim. 3 Opus contra Faustum sub idem tempus vulgatum. 4 In tribuendo quibusdam opusculis suo loco, quid observare visum est. 5 Scribit Augustinus librum de Canticis ad altare. 6 Quaestiones Evangeliorum. 7 Adnotationes in Job. 8 Librum de Catechizandis Rudibus. 9 Ac de Trinitate libros quindecim. 262

XIII. 1 Possidii ordinatio in Calamensem episcopum. 2 Hieronymus scribens ad Augustinum, papae ipsum titulo exornat. 3 Epistola ad Hieronymum data Paulo perferenda tardius illi redditur. 4 Epistolae ad Paulinum Augustini rescripta postulantis duae. 268

XIV. 1 Augustinus Cirtam se conferens cum Alypio ad ordinandum Fortunatum episcopum, venit in colloquium cum Fortunio Donatistarum Tuburci episcopo. 2 Quonam tempore habitum sit istud colloquium. 3 Litterae ad Glorium aliosque Donatistas quosdam post colloquium scriptae. 4 De alia quadam collocutione cum iisdem habita ante congressum cum Fortunio. 5 Cum Fortunato Donatistarum episcopo disputationem per litteras aggreditur. 6 De Coelicolis. 270

XV. 1 Augustinus ad Eudoxium abbatem scribit. 2 Concionatur adversus Christianos qui Paganis in eorum solemnitatibus adjunguntur. 3 Simulacrum Herculis Carthagine cum dedecore tractatum. 4 Publicolae quaestiones solvuntur. 276

XVI. 1 Pagana superstitio tunc ubique eversa, cum ex daemonum oraculis instauranda erat. 2 In Oriente prohibetur ac deletur auctoritate Arcadii. 3 In Occidente quoque auctoritate Honorii. 4 Hujus legem ea de re latam exsequendam curant Jovius et Gaudentius. 5 Coelestis deae templum Carthagine Christo dedicatum ab Aurelio. 6 Nonnulla idololatriae quibusdam locis relicta vestigia. 7 Suffectani martyres. Augustinus ad principes Coloniae Suffectanae scribit. 8 Rescriptum adulatoriis Donatistarum precibus a Juliano indultum jubetur publicis locis affigi. 280

Liber Quintus.—De Augustini actis ab anno Christi quadringentesimo ad annum quadringentesimum quintum. 285-286

Caput Primum. 1 Quatuor Evangelistarum concordiam demonstrat adversus infideles. 2 Respondet ad Januarii inquisitiones de Sacramentis et variis Ecclesiae consuetudinibus. 3 Scribit de Opere monachorum, in eorum gratiam qui se suis manibus transigebant. Ibid.

II. 1 Crispinum Donatistarum episcopum Calamensem urget, ut scriptis inter se confectis tractetur quaestio de causa schismatis. 2 De eadem quaestione cum Clarentio per litteras ad Naucelionem agunt Alypius et Augustinus. 3 Hic Severinum consanguineum suum ab schismate eripere studet. 4 Ad Generosum scribit, ne illudi sibi patiatur a presbytero quodam Donatista. 289

III. 1 Petiliani e Donati parte episcopus quis fuerit. 2 De illius adversus catholicam Ecclesiam epistola. 3 Hujus primam partem refellit Augustinus. 4 Quonam tempore id aggressus est. 5 Parmeniani contra Tichonium epistolam in favorem schismatis conscriptam con utat. 6 Edit libros de Baptismo contra Donatistas. 7 De libro, Contra quod attulit Centurius 1480 a Donatistis. 8 De litteris ad Celerem. 292

IV. 1 Liber de Bono conjugii occasione Jovinianae haeresis editus. 2 Liber quoque de Sancta Virginitate. 3 Commentationes de Genesi ad litteram. 298

V. 1 Concilium Carthagine habitum die decimo sexto junii decernit legandos episcopos ad transmarinas sedes, ut Donatistae ad unitatem redeuntes cooptari possint in clerum; et quaedam per eosdem legatos ab Imperatore petenda. 2 Alterum ejusdem anni Carthaginense concilium decimo tertio die septembris agit de revocandis ad Ecclesiam iisdem schismaticis, et statuit eorum clericos in suis honoribus recipiendos esse. 3 Ratio modusque admittendorum ab Ecclesia Donatistarum. 4 Quaedam ex constitutionibus Carthaginensis concilii notantur. 300

VI. 1 Victorinus et Xantippus de primatu contendunt. 2 Colonos suos Donati partibus adhaerentes ad Ecclesiam revocat Pammachius. 3 Augustini monasterium Donatus cum suo fratre deserit. 4 Quintiano presbytero causam apud Aurelium habenti rescribit. 5 Ejusdem ob susceptum in Augustini monasterio Privationem querimonia. 6 Abundantium dioecesis suae presbyterum ab officio removet Augustinus. 7 Exeunte hoc anno quadringentesimo primo Crispinus rusticos Mappaliensis agri rebaptizat. 307

VII. 1 Controversia Augustinum inter ac Severum Milevitanum propter Timotheum exorta. 2 Hunc Severo, obstinate illum reposcenti, mittit Augustinus. 3 Ornatissima laudatio Augustino data a Severo. 4 Augustini responsio ad sibi datam ab amico laudationem. 5 Necessitudo quanta Augustino erat cum Severo, et capita quaedam ex hujus historia. 313

VIII. 1 Conditus est anno Christi quadringentesimo secundo liber contra Petilianum secundus. 2 Hoc libro epistolam illius integram confutat Augustinus. 3 Scribit ad Catholicos epistolam, qui liber de Unitate Ecclesiae non ab initio dicitur. 4 Petilianus pro responsione probra et maledicta ingerit in Augustinum. 5 Hujus ad Petiliani convicia et contumelias mira responsio. 6 Psalmum trigesimum sextum Carthaginensi plebi exponens Augustinus disputat contra Donatistas. 318

IX. 1 De statutis nonnullis concilii Milevitani primi. 2 Proprio Maximianus Bagaiensis propter Ecclesiae pacem et commodum sponte cedit episcopatu: in quo ut fratri suo succedat, Castorius urgetur. 3 Augustinus ac Hieronymus sub hujus anni finem litteras ultro citroque scribunt ad invicem. 4 Alias quoque anno proxime subsequenti. 327

X. 1 Donatistae praedicatione veritatis irritati multa per vimaggrediuntur. 2 Augustinus deerrando in via eripitur ex periculo. 3 Ob toleratas ab istis violentias confessorum nomen adipiscuntur nonnulli. 4 Episcopi Catholici Donatistas Antistites ad habendum colloquium provocant publica interpellatione. 5 Id illi per arrogantiam recusant: ad eorum laicos scribit Augustinus. 330

XI. 1 Crispinus ad colloquium provocatus verbis respondet amaris et maledicis. 2 Donatistae invadunt in Possidium. 3 Tum Ecclesiae defensor mulctae aurariae haereticis irrogatae damnari Crispinum curat, quem et subinde Possidius probat haereticum. 4 Illi tamen postea hujus poenae condonationem impetrant Catholici. 5 Concilii Carthaginensis legatio ad petendas ab Imperatore leges in schismaticos, sed moderatas. 6 Legatio haec Theasio et Evasio demandatur. 7 Donatistarum in Maximianum immanitas. 8 In Servum quoque episcopum invadunt. 334

XII. 1 Scandalum Hippone propter Bonifacium presbyterum et Spem exortum. 2 Augustini hac dere ad confirmandos Hipponenses litterae. 3 Felicem Manichaeum convincit et ab errore revocat. 4 Librum de Natura boni scribit contra Manichaeorum haeresim. 5 Hanc libro praesertim adversus Secundinum edito funditus evertit. 6 Exacerbatum Hieronymi animum humilitate sua mitigat. 7 Eorum epistolae ultro citroque missae. 342

Liber Sextus.—In quo narrantur quae Augustinus gessit a datis anno quadringentesimo quinto novis legibus in Donatistas, usque ad Collationem cum iisdem schismaticis Carthaginensem. 347-348

Caput Primum. 1 Severa lex ab Honorio lata contra Donatistas. 2 Aliae in eosdem leges. 3 Augustini ad Paulinum litterae. 4 Fructum quam maximum ex Honorii legibus capit Ecclesia. 5 Concilium Carthagine post restitui coeptam ibi unitatem celebratur. Ibid.

II. 1 Hipponensium Donatistarum immanitas. 2 Caeciliani 1481 praesidium implorat Augustinus. 3 Schismaticorum in reliqua Africa furor. 4 Sanguine illorum manibus fuso floret Ecclesia. 5 Legatos ad Imperatorem mittunt Donatistae. 6 De illorum injuriis apud Januarium queruntur Hipponenses clerici. 353

III. 1 In Cresconium scribit Augustinus. 2 Paulum Cataquensem ad vivendi rationem episcopo dignam reducere frustra satagit. 3 Scribit ad Emeritum, dolens eum schismate implicitum. 4 Opuscula tunc forte edita contra Donatistas tria. 5 Liber de Divinatione daemonum. 6 Sex quaestiones expositae contra Paganos, ad presbyterum Deogratias. 7 Expositio Epistolae Jacobi ad duodecim tribus. 8 Liber de unico baptismo, ad Constantinum. 359

IV. 1 Carthaginensis concilii anni quadringentesimi septimi placitum de episcopo plebibus ex schismate Donati conversis praeficiendo. 2 Ejusdem ad Imperatorem legationi leges indultae. 3 Rogatistarum schisma Cartennensi oppido et vicinioribus locis contentum. 4 Vincentii apud Rogatistas episcopi praecipui epistolam Augustinus refellit. 365

V. 1 Melania senior in Africam venit. 2 Augustinus scribit ad Paulinum, a quo vicissim litteras accipit. 3 Calamensium idololatrarum insolentia et ferocitas. 4 Augustinum Nectarius pro reis Calamensibus suis civibus deprecatur. 5 Eorum ob scelus in aulam se confert Possidius. 6 Paulino rescribit Augustinus. 7 Necnon Memori episcopo, cui sextum ex libris suis de Musica mittit. 368

VI. 1 In Stilichonis auctoritatem succedit Olympius. 2 Huic in Bonifacii Cataquensis episcopi negotio litteras mittit Augustinus. 3 Bonifacii episcopi quaestiones ab Augustino exponuntur. 4 Post Stilichonis necem tumultuantibus Ethnicis et Haereticis perturbatur Ecclesia. 5 Novae in eos leges ab Imperatore obtentae. 6 Donatum rogat Augustinus, ut lenitatis christianae memor, Donatistas sic data sibi potestate coerceat, ut non occidat. 7 Ad Italicam scribit. 374

VII. 1 Leges adversus Ethnicos et Haereticos latas confirmat Honorius; rursumque Nectarius Augustinum pro Calamensibus rogat. 2 Libertas Haereticis et Paganis ab Honorio indulta. 3 Ad Donatistas scribit Augustinus. 4 Necnon ad Festum. 5 Summopere contendit a Macrobio, ut ne Rusticianum subdiaconum apostatam rebaptizet. 6 Litteras ad varios scribit in Faventii gratiam. 7 Victorianum ob intolerabiles orbis calamitates animo fractum corroborat. 381

VIII. 1 Anno quadringentesimo decimo, expugnata Urbe, varios ea de re sermones habet ad plebem. 2 Hipponensibus absentiam suam excusat, utque de vestiendis pro suo more pauperibus cogitent, hortatur. 3 A morbo convalescens ruri respondet Dioscoro de quaestionibus ab eo missis. 4 Consentium animi simplicitate ac sine arrogantia errantem dedocet, imbuitque saniori doctrina. 5 Colendae suae cuique religionis libertatem datam tollit Honorius. 6 Idem jubet ut Catholici cum Donatistis in colloquium veniant. 7 Curando futurae Collationis modo ac ordini praeficitur Marcellinus. 389

IX. 1 Pinianus et Melania cum hujus matre Albina Tagastam adventant. 2 Hos illuc invisere Augustino non licet. 3 Hipponem venit Pinianus. 4 Eum sibi plebs Hipponensis in presbyterum poscit. 5 Ortum hinc tumultum compescit Pinianus, Hippone se mansurum adhibito jurejurando pollicitus. 6 Albinae atque Alypii de iis quae sibi sive Piniano evenerant querelae. 7 Purgat se apud eos Augustinus. 8 Piniano postmodum abeundi quo vellet, haud dubie licentia ab Hipponensibus tributa. 9 Armentarium et Paulinam ad mundi contemptum et ad solvendum continentiae votum hortatur Augustinus. 397

X. 1 De Collatione inter episcopos Catholicos et Donatistas habita Carthagine: illam indicit Marcellinus. 2 Apud Carthaginem Augustinus instante Collatione concionatur. 3 Insolens Donatistarum in eam urbem ingressus, et eorumdem numerus. 4 Omnem Collationis rationem edicto praescribit Marcellinus. 5 Collationis loco suos omnes qui venerunt interesse volunt, ac subscriptiones suas dare actis recusant Donatistae. 6 His Catholici conditionem eam offerunt, ut si causam obtinuerit Ecclesia, vel episcopatum retineant illi redeuntes ad unitatem, vel eo se ipsi pariter cum illis exuant. 7 Augustini alius ante Collationem sermo de Pace. 8 Episcopos, qui cum schismaticis disputent, Catholici designant, quos et egregio mandato communiunt. 405

XI. 1 Collationis habitae kalendis juniis initia. 2 Donatistae Catholicos omnes, ut de subscriptionibus mandati 1482 eorum certiores fiant, vocari volunt. 3 Oblatam consedendi facultatem non accipiunt Donatistae: delectos autem pro se disputaturos renuntiant. 4 In subscriptionibus mandati disputatoribus suis dati aliquoties peccasse convincuntur. 5 Necnon in Quodvultdeo episcopo mendacium admisisse. 6 Ad Collationem secundam condicta die non veniunt ex Donatistis nisi septem episcopi disputatores, ex Catholicis vero adsunt octodecim delegati. 7 Donatistis conceditur dilatio. 413

XII. 1 Tertia Collatione sexto idus junias habita instant Donatistae, ut discutiatur quinam pro petitoribus habendi sint, utque de petenda Collatione Catholicorum mandata expendantur. 2 Iidem catholicam Ecclesiam agnoscunt eam esse, quae toto orbe propagata est. 3 Ut intelligatur, utri sint petitores, varia acta recitantur; sicque invitis Donatistis ad rei caput acceditur. 4 Donatistae proferunt libellum de Ecclesiae, ut loquuntur, puritate. 5 Hunc refutat Augustinus, ac de gravissimo illo capite controversiam expedit. 6 Acceditur ad quaestionem de Caeciliano et de schismate. 7 Maximianistarum historia perturbati ac oppressi Donatistae, nec causam causae, nec personam personae praejudicare confitentur. 8 Controversiam de veritate Cirtensis concilii movent. 9 Locum Optati, quo ipsi revincuntur, inspici volunt. 10 Iidem prolatis documentis, quibus Caeciliani ac Felicis innocentia declarabatur, omnes difficultatum nodos secant. 11 Catholicis demum causam adjudicat Cognitor. 419

XIII. 1 Quantum eminuerit in Collatione Augustinus. 2 Donatistarum quot tricae ac tergiversationes. 3 Quam prudenter sese gesserit Marcellinus. 4 Donatistae ad Imperatorem provocant. 5 Collationis acta Marcellinus scripto in schismaticos edicto promulgat. 6 In compendium illa redigit Augustinus. 7 Post Collationem frequentes ad Ecclesiam se recipiunt Donatistae. 8 In his nominatim Gabinus ac virgo Felicia. 432

Liber Septimus.—Annos complectitur octo a quadringentesimo undecimo, ex quo anno rem habere coepit Augustinus cum inimicis gratiae Dei. 439-446

Caput Primum. 1 Pelagius haeresim suam proferre incipit. 2 Discipulus ejus Coelestius a Carthaginensi concilio condemnatur. 3 Pelagianos oppugnat Augustinus, ac libros ad Marcellinum duos de Baptismo parvulorum scribit. 4 Epistolam ad eumdem seu librum superioribus tertium contra Pelagianos adjungit. 5 Liber eidem Marcellino nuncupatus de Spiritu et Littera. 6 Carthagine contra Pelagianorum errorem sermonem habet ad populum. 7 Pelagio rescribit. 8 In epistola ad Anastasium gratiae necessitatem ad legem implendam probat. 9 Honorato respondens disserit de gratia novi Testamenti. Ibid.

II. 1 Augustinus ad Donatistas laicos post Collationem scribit. 2 Imperatoris Honorii rescripto damnantur Donatistae. 3 Eorum rabies. 4 Caeditur ab illis Restitutus. 5 Quam vehementer agit Augustinus, ne caedium rei capite puniantur. 6 Operam dat, ut schismaticorum in Hipponensi dioecesi et in reliqua Numidia violentiae compescantur. 7 Varia scribit opuscula. 446

III. 1 Augustinus et Marcellinus Volusianum ab idolorum cultu ad christianam fidem traducere student. 2 Augustini ad Volusianum percelebris epistola. 3 Concilium Zertense. 4 Presbyteri et clerici quidam Donatistae, ac cives quoque Cirtenses ad catholicam Ecclesiam redeunt. 5 Quo in loco ponat Augustinus, ponique ab amicis velit, suas lucubrationes. 453

IV. 1 Librum de Fide et Operibus edit Augustinus. 2 Ad Paulinam de videndo Deo scribit, necnon ad Fortunatianum, cujus ope in gratiam cum episcopo quodam, qui ejus adversus erroneam opinionem dicta non sine offensione acceperat, redire cupit. 3 Varias sibi mutuo epistolas mittunt Paulinus et Augustinus. 4 Hic ad scribendum suum opus de Civitate Dei appellit animum. 456

V. 1 Marinus Heracliani debellator partam existimationem amittit caede Marcellini. 2 Hunc eumdem illum esse, de cujus nece in epistola ad Caecilianum narratur. 3 Marcellinus cum suo fratre in custodia habetur Marini jussu. 4 Hic ut Ecclesiae imponat, mittendos ad Imperatorem qui eis veniam postulent, persuadet. 5 Damnatur cum fratre Marcellinus, et gladio feritur. 6 Marinus Imperatoris gratia excidit: Marcellinus probitatis et innocentiae fama martyriique laurea insignis. 7 Clanculum Carthagine discedit Augustinus, Marcellini necem graviter dolens. 461

1483 VI. 1 Demetrias Urbe a Gothis capta in Africam una cum matre et avia transmittit. 2 Probam Demetriadis aviam per litteras instituit, eique de orando Deo praecepta tradit Augustinus. 3 Hujus suasu Demetrias virginalem sanctimoniam amplectitur. 4 Augustinus de velatione Demetriadis cum tota Ecclesia gaudet. 5 Librum de Bono viduitatis Julianae ejus matri scribit. 6 Demetriadis virginis instituendae obtentu Pelagius epistolam edit haeresis suae veneno suffusam. 467

VII. 1 Honorii lex severior in Donatistas pertinaces. 2 Donatus Mutugennensis et alius pariter cum eo presbyter de parte Donati in custodiam dantur. 3 Augustinus Macedonio scribit de intercessionibus episcoporum pro reis. 4 In iis intercessionibus quam prudenter ac verecunde sese gereret Augustinus, teste Macedonio, cui ille de christiani magistratus officiis verisque virtutibus doctrinam tradit. 5 Contra Pelagianos ad Hilarii quaestiones a Sicilia missas respondet. 471

VIII. 1 Psalmi plures tum anno Christi quadringentesimo decimo quinto tum ante expositi. 2 Orosius presbyter ab extrema Hispania venit ad Augustinum. 3 Hic illius consultationi facturus satis librum contra Priscillianistas et Origenistas conscribit. 4 Orosium cum suis aliquot scriptionibus mittit ad Hieronymum, a quo edoceri de animae praesertim origine cupit. 5 Timasium et Jacobum revocat ab errore Pelagii, contra quem opusculum edit de Natura et Gratia. 6 Ad quaesita quaedam Evodii, eaque praecipua, respondet per aliquot epistolas. 7 Librum de Perfectione justitiae hominis componit. 475

IX. 1 Pelagii haeresis in Palaestina impugnatur ab Hieronymo, eademque in Jerosolymitano conventu discutitur. 2 Pelagius ab Herote et Lazaro accusatus perducitur ad episcopale judicium habitum Diospoli, ubi haeresis Pelagii ipso absoluto Pelagio condemnatur. 3 Pelagianorum in Hieronymum et virginem Eustochium post illius synodi judicium violenter facta. 4 Post eamdem Diospolitanam synodum varias scriptiones vulgat Pelagius. 480

X. 1 Litterae Hieronymi simulque aliae Herotis et Lazari per Orosium afferuntur in Africam. 2 Concilium Carthaginense, hujusque exemplo Milevitanum, Innocentio papae scribunt contra Pelagium. 3 Idem praestant quinque conjunctim episcopi Africani. 4 Africana decreta contra Pelagianos errores nota facit Augustinus Hilario Narbonensi. 5 De iisdem erroribus in Pelagio deprehensis ad Joannem Jerosolymitanum scribit. 6 Epistola ad Oceanum ab eo missa. 7 Doctrinam Ecclesiae in Scripturis penitius rimandi provincia datur Augustino a duobus conciliis. 483

XI. 1 Augustini impulsu historiam suam scribit Orosius. 2 Innocentius papa ad Africanos rescribens, Pelagium et Coelestium, damnata utriusque doctrina, anathemate mulctat. 3 De Gestis Palaestinae synodi librum in vulgus edit Augustinus. 4 Boni acii comitis praeclarae dotes atque ad se uni Deo, rebus omnibus abdicatis, mancipandum propensus animus. 5 Liber ad ipsum de Correctione Donatistarum scriptus ab Augustino. 6 Liber ejusdem ad Dardanum de Praesentia Dei. 7 Epistolam ad Paulinum Augustinus suo et Alypii nomine scribit contra Pelagianos. 486-487

XII. 1 Romam venit Coelestius: hunc Zosimus mitissime tractat, proque illo scribit ad episcopos Africanos. 2 Pelagii ad Innocentium epistola redditur Zosimo, qui hujus quoque ambiguis verbis deluditur, atque ejus gratia in Africam scribit. 3 Zosimo Carthaginense concilium ducentorum quatuordecim episcoporum respondet, ac Innocentii sententiam in memoratos haereticos dictam tuetur. 4 Zosimus ad Africanos rescribit, nihil se post acceptas ipsorum litteras immutasse. Plenarium concilium Africae canones octo vel novem edit contra Pelagianos. 5 Ab eodem concilio sancita quaedam de rebus spectantibus ad Donatistas. 6 Pelagiani cum a Zosimo papa, tum ab Honorio imperatore damnati. 7 Eorum damnationem subscriptionibus suis firmant omnes episcopi, praeter octodecim, qui provocant ad plenariam synodum. 8 Pelagiani non sine multo Augustini labore ab Ecclesia victi sunt. 9 Is libros ad Pinianum duos contra Pelagium scribit. 492

XIII. 1 Augustinus Caesaream ob Ecclesiae negotia proficiscitur. 2 In eam urbem disputatum cum eo venit Emeritus, quo praesente ac obmutescente concionatur Augustinus. 3 Altera die Emerito intra ecclesiam constituto et perseverante in silentio suo, id commode ad causae suae utilitatem vertit sanctus episcopus. 1484 4 Hic pravam consuetudinem civium Caesareensium habito ad plebem sermone abolet. 5 Ad Optatum rescribit super quaestione de animae origine. 6 Idem respondet Mercatori. 7 Coelestino quoque ac Sixto. 8 Adversus Aptum de cavendo Judaismo scribit ad Asellicum. 497-498

XIV. 1 Anno quadringentesimo decimo nono Honorius mandatum Aurelio, necnon Augustino mittit, quo episcopi quilibet subscriptiones contra Pelagianam haeresim suas dare teneantur. 2 Prodigia Jerosolymae alibique nuper visa narrat Augustinus in concione apud Carthaginem. 3 Hieronymus Augustini amore incensus, praesertim ob jugulatam ipsius ope Coelestianam haeresim. 4 Augustinus ad Hesychium Salonensem de fine saeculi scribit. 5 Edit librum de Nuptiis et Concupiscentia primum. 6 Quaestiones et Locutiones in Heptateuchum. 7 Vincentius Victor libris de Origine animae redarguitur ab Augustino. 8 Pollentio libri de Conjugiis adulterinis duo scribuntur. 9 Refellitur adversarius Legis et Prophetarum. 504-505

Liber Octavus.—De reliquiis Augustini actis ab Christi anno quadringentesimo vigesimo, ad annum quadringentesimum trigesimum. 511-512

Caput Primum. 1. Donatistae proprio furore exagitati se interimunt et comburunt. 2 Dulcitius tribunus et notarius Gaudentium ex Donati parte episcopum a consilio cremandi revocare studet, atque ab ipso epistolas duas accipit. 3 Dulcitii rogatu Gaudentio respondet Augustinus. 4 Librum Consentio scribit contra mendacium, quod eo nec ad investigandos Priscillianistas uti liceat Catholicis. 5 Ejusdem Consentii quaestiones explicat, in primis utrum nunc corpus Domini ossa et sanguinem habeat, et reliqua carnis lineamenta. 6 Ad Ceretium scribit contra Priscillianistas. Ibid.

II. 1 Julianus libros adversus Augustinum quatuor et aliquot pro Pelagianis epistolas scribit. 2 Augustinus excerptas ex primo librorum Juliani sententias refellit, edito ad Valerium libro secundo; necnon contra duas Pelagianorum Epistolas, libris quatuor ad Bonifacium scriptis. 3 Hos omnes Augustini libros in Italiam defert Alypius. 4 Alios sex libros in Julianum Augustinus edit. 5 Rescriptum ab Constantio imperatore promulgatur contra Pelagianos; et Coelestis deae templum solo aequatur. 518

III. 1 Nonnulli Manichaeorum detecti Carthagine. 2 Victorinum Manichaeum ejicit Augustinus. 3 Enchiridion in gratiam Laurentii componit. 4 Paulino eum consulenti scribit librum de Cura pro mortuis gerenda. 5 Ad octo quaestiones Dulcitii respondet. 523

IV. 1 Curat Augustinus, ut episcopus Fussalae ordinetur Antonius. 2 Ejusdem Ecclesiae administrationem adimere illi cogitur. 3 Antonius Numidiae primati et Bonifacio papae fucum facit, ut in integrum restituatur. 4 Coelestinum obsecrat Augustinus, ut sententiam in illum latam vigere sinat, ac secum pro Fussalensis Ecclesiae pace collaboret. 5 Alioquin sanctus Vir, quod illius ordinationi per imprudentiam suffragatus sit, propriam dignitatem exuere cogitat. 528

V. 1 Stephani martyris reliquiae sub annum Christi quadringentesimum vigesimum quartum habentur Hippone. 2 Januarius Hipponensis presbyter pecuniis, quas contra communis vitae propositum retinuerat, Ecclesiae legatis moritur. 3 Sermonem de hac re ad populum habet Augustinus; haereditatem Januarii respuit, et filiis ipsius relinquit, ac declarat se clericis, qui proprium aliquid habere velint, indulgere ut extra domum episcopalem habitantes gradus sui honorem servent. 4 Altero postea sermone testatur suos omnes clericos in vitae communis proposito permanere velle, atque a proprio abhorrere, eosque de clericorum tabula delendos, qui aliquid sibi retinerent; tum etiam eos, qui divites pecuniosique audiebant, apud eumdem populum purgat. 5 Decem liberorum, quibus mater imprecata fuerat, horribilis poena. 6 Ex illis decem Paulus divinitus sanatur apud Hipponem. 7 Alia post die sanatur ibidem Palladia. 8 Gallam et Simpliciolam Quintiliano commendat Augustinus. 532

VI. 1 Severi Milevitani episcopi obitus. 2 De Heraclio presbytero. 3 In eum sibi successorem designatum Augustinus rerum administrationem transfert. 4 Contentiones inter Adrumetinos monachos super quaestione de gratia et libero arbitrio. 5 Liberi arbitrii contra gratiam defensores adeunt ad Augustinum, a quo docentur, et accipiunt cum binis epistolis librum de Gratia et Libero Arbitrio, ad Valentinum 1485 et cum illo monachos. 6 Alium ad eosdem librum de Correptione et Gratia mittit sanctus Doctor. 541

VII. 1 Contra Pelagiani erroris reliquias in Vitali deprehensas Augustinus pugnat, et sententias de gratia duodecim profert. 2 Palatinum monet, petendum a Deo gratiae adjutorium ad perseverandum in bono. 3 Leporii contra fidem Incarnationis et gratiae errores in Galliis damnantur. 4 Ad sanam fidem revocatur Leporius opera Augustini. 5 Hic recensendis suis opusculis incumbit. 6 Speculum ex universae Scripturae locis ad conformandos vel emendandos mores idoneis instituit. 547

VIII. 1 Bonifacius secundam uxorem ducit, et magnis postea calamitatibus conflictatur. 2 Bellum ei hosti Imperii declarato infertur, misso Mavortio aliisque in eum ducibus. 3 Augustinus Bonifacium per litteras ut in officium redeat adhortatur. 4 Segisvultus coepti in Bonifacium belli curam suscipit. 5 Effundunt se Vandali in Africam Dei nutu, ut puniantur alii, alii coronentur. 6 Africae per Vandalos ferox et horrenda depopulatio. 7 An episcopis liceat in istiusmodi calamitatibus fuga sibi consulere. 554

IX. 1 Ultimum opus in Julianum sanctus Doctor aggreditur. 2 In colloquium venit cum Maximino Arianorum episcopo, quem et editis libris confutat. 3 Maximum ab Ariana haeresi conversum adhortatur, ut suos aliosque eodem errore implicatos ad catholicam fidem adducere studeat. 4 Refellit Sermonem Arianorum. 5 Colloquium cum Pascentio eidem Arianae haeresi addicto scriptis ad eumdem litteris evulgat. 6 Elpidio in fide Trinitatis erranti rescribit. 561

X. 1 In praedestinationis et gratiae doctrinam superioribus libris ab Augustino explicatam insurgunt Massilienses et alii quidam in Galliis haud in totum a Pelagianis abhorrentes. 2 Catholicam fidem contra eos defendit Augustinus scriptis Prosperi et Hilarii impulsu libris de Praedestinatione sanctorum. 3 Quodvultdeus rogat sanctum Doctorem, ut de haeresibus scribat. 4 Urgente Quodvultdeo Augustinus aggreditur opus de Haeresibus, quod imperfectum relinquere cogitur. 5 Dioscori conversionem miraculi plenam narrat per litteras Alypio seni. 566

XI. 1 Bonifacius cum Placidia in gratiam redit; idque, praeter alios, agente, ut videtur, Dario comite; cujus amicitiam quaerit Augustinus. 2 Victus a Vandalis Bonifacius Hipponem-Regium se recipit: eo Vandali ad eum obsidendum admovent: interea morbo corripitur Augustinus. 3 Sanitates divinitus factae ad Augustini preces: animo toto se lacrymis et poenitentiae dedit, ut ad exitum se comparet: moritur; ac oblato pro commendanda ejus depositione sacrificio, sepelitur. 4 Annus obitus Augustini: hoc ipso anno ad Ephesinam synodum a Theodosio vocabatur. 5 Hippone-Regio urbe aliquanto post tempore incendio vastata, conservantur nihilominus ibidem ipsius scripta: quorum indiculum Possidius Vitae ejusdem a se litteris commendatae adjunxit. 572-573

In Primum Tomum Praefatio. 579-580

Admonitio De Duobus Retractationum Libris. 581-582

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi Retractationum Libri Duo. 583-584

Prologus. Ibid.

Liber Primus, in quo retractantur libri quos scripsit nondum episcopus. 585-586

Caput Primum. Contra Academicos, libri tres. Ibid.

II. De beata Vita, liber unus. 588

III. De Ordine, libri duo. Ibid.

IV. Soliloquiorum, libri duo. Ibid.

V. De Immortalitate animae, liber unus. 590

VI. Disciplinarum libri. 591

VII. De Moribus Ecclesiae catholicae, et de Moribus Manichaeorum, libri duo. Ibid.

VIII. De animae Quantitate, liber unus. 594

IX. De libero Arbitrio, libri tres. 595

X. De Genesi adversus Manichaeos, libri duo. 599

XI. De Musica, libri sex. 600

XII. De Magistro, liber unus. 602

XIII. De vera Religione, liber unus. Ibid.

XIV. De Utilitate credendi, ad Honoratum, liber unus. 605

XV. Contra Manichaeos, de duabus Animabus, liber unus. 608

XVI. Acta contra Fortunatum Manichaeum, liber unus. 612

XVII. De Fide et Symbolo, liber unus. Ibid.

XVIII. De Genesi ad litteram imperfectus liber unus. 613

XIX. De Sermone Domini in monte, libri duo. 614

XX. Psalmus contra partem Donati. 617

XXI. Contra Epistolam Donati haeretici, liber unus. Ibid.

XXII Contra Adimantum Manichaei discipulum, liber 1486 unus. 618

XXIII. Expositio quarumdam propositionum ex Epistola Apostoli ad Romanos. 620

XXIV. Expositio Epistolae ad Galatas, liber unus. 622

XXV. Epistolae ad Romanos inchoata Expositio, liber unus. 623

XXVI. De Diversis Quaestionibus octoginta tribus, liber unus. 624

XXVII. De Mendacio, liber unus. 630

Liber Secundus, in quo retractantur libri quos scripsit episcopus. 629-630

Caput Primum. Ad Simplicianum, libri duo. Ibid.

II. Contra Epistolam quam vocant Fundamenti, liber unus. 631

III. De Agone christiano, liber unus. Ibid.

IV. De Doctrina christiana, libri quatuor. Ibid.

V. Contra partem Donati, libri duo. 632

VI. Confessionum, libri tredecim. Ibid.

VII. Contra Faustum Manichaeum, libri triginta tres. Ibid.

VIII. Contra Felicem Manichaeum, libri duo. 633

IX. De Natura Boni, liber unus. 634

X. Contra Secundinum Manichaeum, liber unus. Ibid.

XI. Contra Hilarum, liber unus. Ibid.

XII. Quaestiones Evangeliorum, libri duo. Ibid.

XIII. Annotationes in Job, liber unus. 635

XIV. De Catechizandis rudibus, liber unus. Ibid.

XV. De Trinitate, libri quindecim. Ibid.

XVI. De Consensu Evangelistarum, libri quatuor. 636

XVII. Contra Epistolam Parmeniani, libri tres. 637

XVIII. De Baptismo, libri septem. Ibid.

XIX. Contra quod attulit Centurius a Donatistis, liber unus. 638

XX. Ad inquisitiones Januarii, libri duo. Ibid.

XXI. De Opere Monachorum, liber unus. Ibid.

XXII. De Bono conjugali, liber unus. 639

XXIII. De Sancta Virginitate, liber unus. 640

XXIV. De Genesi ad litteram, libri duodecim. Ibid.

XXV. Contra Litteras Petiliani, libri tres. Ibid

XXVI. Ad Cresconium grammaticum partis Donati, libri quatuor. 641

XXVII. Probationum et testimoniorum contra Donatistas, liber unus. Ibid.

XXVIII. Contra Donatistam nescio quem, liber unus. 642

XXIX. Admonitio Donatistarum de Maximianistis, liber unus. Ibid.

XXX. De Divinatione daemonum, liber unus. 643

XXXI. Quaestiones expositae contra Paganos, numero sex. Ibid.

XXXII. Expositio Epistolae Jacobi ad duodecim tribus. Ibid.

XXXIII. De peccatorum Meritis et Remissione, et de Baptismo parvulorum, ad Marcellinum, libri tres. 644

XXXIV. De unico Baptismo contra Petilianum, ad Constantinum, liber unus. Ibid.

XXXV. De Maximianistis contra Donatistas, liber unus. 645

XXXVI. De Gratia Novi Testamenti, ad Honoratum, liber unus. Ibid.

XXXVII. De Spiritu et Littera, ad Marcellinum, liber unus. Ibid.

XXXVIII. De Fide et Operibus, liber unus. 646

XXXIX. Breviculus Collationis cum Donatistis, libri tres. Ibid.

XL. Post Collationem contra Donatistas, liber unus. Ibid.

XLI. De Videndo Dec, liber unus. 647

XLII. De Natura et Gratia, liber unus. Ibid.

XLIII. De Civitate Dei, libri viginti duo. Ibid.

XLIV. Ad Orosium, contra Priscillianistas et Origenistas, liber unus. 648

XLV. Ad Hieronymum presbyterum, libri duo: unus de Origine animae, et alius de Sententia Jacobi. 649

XLVI. Ad Emeritum Donatistarum episcopum, post Collationem, liber unus. Ibid.

XLVII. De Gestis Pelagii, liber unus. Ibid.

XLVIII. De Correctione Donatistarum, liber unus. 650

XLIX. De Praesentia Dei, ad Dardanum, liber unus. Ibid.

L. Contra Pelagium et Coelestium, de Gratia Christi et de Peccato Originali, ad Albinam, Pinianum et Melaniam, libri duo. Ibid.

LI. Gesta cum Emerito Donatista, liber unus. Ibid.

LII. Contra sermonem Arianorum, liber unus. Ibid.

LIII. De Nuptiis et Concupiscentia, ad Valerium comitem, libri duo. 651

LIV. Locutionum libri septem. Ibid.

LV. Quaestionum libri septem. Ibid.

LVI. De Anima et ejus Origine, libri quatuor. 653

LVII. Ad Pollentium, de adulterinis Conjugiis, libri duo. Ibid.

LVIII. Contra Adversarium Legis et Prophetarum, libri duo. 654

1487 LIX. Contra Gaudentium, Donatistarum episcopum, libri duo. 654

LX. Contra Mendacium, liber unus. Ibid.

LXI. Contra duas Epistolas Pelagianorum, libri quatuor. 655

LXII. Contra Julianum, libri sex. Ibid.

LXIII. Ad Laurentium de Fide, Spe et Charitate, liber unus. Ibid.

LXIV. De Cura pro mortuis gerenda, ad Paulinum episcopum, liber unus. Ibid.

LXV. De octo Dulcitii Quaestionibus, liber unus. 656

LXVI. Ad Valentinum et cum illo monachos, de Gratia et libero Arbitrio, liber unus. Ibid.

LXVII. Ad quos supra, de Correptione et Gratia, liber unus. Ibid.

Admonitio De Confessionum Libris. 657-658

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Confessionum Libri Tredecim. 659-660

Liber Primus.—Praemissa Dei invocatione, recolit vitae suae primordia ad annum decimum quintum. Infantiae peccata agnoscit et pueritiae; atque hac aetate in lusum et puerilia quaeque oblectamenta, quam in litterarum studia procliviorem se fuisse confitetur. Ibid.

Caput Primum. Deum vult laudare ab ipso excitatus. Ibid.

II. Deum quem invocat in ipso esse, ipsumque in Deo. 661

III. Deus sic ubique totus, ut res nulla ipsum totum capiat. 662

IV. Dei majestas et perfectiones inexplicabiles. Ibid.

V. Petit amorem Dei, et delictorum veniam. 663

VI. Infantiam suam describit, laudat Dei providentiam et aeternitatem. Ibid.

VII. Infantia quoque peccatis obnoxia. 665

VIII. Unde puer loqui didicerit. 666

IX. Odium litterarum, amor lusus, et vapulandi timor in pueris. 667

X. Amore lusus et spectaculorum avocatur a litterarum studio. 668

XI. Morbo pressus baptismum flagitat, quem mater certo consilio differt. Ibid.

XII. Ad litteras cogebatur, quo tamen Deus utebatur bene. 669

XIII. Quibus studiis potissimum sit delectatus. 670

XIV. Litteras graecas oderat. 671

XV. Precatio ad Deum. Ibid.

XVI. Improbat modum juventutis erudiendae. 672

XVII. Prosequitur contra modum exercendae juventutis in re litteraria. 673

XVIII. Quod homines curant servare leges grammaticorum, et non divinorum praeceptorum. Ibid.

XIX. Pueritiae vitia quae in majores aetates transeunt 674

XX. Pro bonis sibi in pueritia collatis Deo gratias egit. 675

Liber Secundus.—Ad aetatem aliam progreditur, primumque adolescentiae suae, id est, sextum decimum vitae annum, quem in paterna domo studiis intermissis consumpserat genio ac libidinibus indulgens, ad mentem revocat, cum gravi dolore, severus admodum in dijudicando furto a se tunc temporis cum sodalibus perpetrato. 675-676

Caput Primum. Adolescentiae aetatem et vitia recolit. Ibid.

II. Annum aetatis suae decimum sextum in ardore libidinoso consumptum. Ibid.

III. De peregrinatione studiorum causa, et de parentum proposito. 677

IV. Furtum cum sodalibus perpetratum. 678

V. Neminem peccare sine causa. 679

VI. Omnia quae boni specie ad vitia invitant, in solo Deo esse vera et perfecta. 680

VII. Gratias agit Deo pro remissione peccatorum, quodque a multis servatus sit. 681

VIII. Amavit in furto consortium simul peccantium. Ibid.

IX. Contagiosa res sodales mali. 682

Liber Tertius.—De annis aetatis illius decimo septimo, decimo octavo et decimo nono transactis Carthagine, ubi dum litterarii studii curriculum absolveret, se libidinosi amoris laqueo irretitum, necnon in Manichaeorum haeresim prolapsum fuisse meminit. Adversus horum errores et ineptias disserit luculenter. Maternas prose lacrymas et responsum de sua resipiscentia divinitus acceptum refert. 683-684

Caput Primum. Amore quem venabatur capitur. Ibid.

II. Amavit spectacula tragica. Ibid.

III. In schola rhetoris ab Eversorum factis abhorrebat. 685

IV. Hortensius Ciceronis excitavit illum ad ardorem philosophiae, Ibid.

V. Fastidiit sacras litteras propter simplicitatem stili. 668

1488 VI. A Manichaeis quomodo captus. 686

VII. Doctrina Manichaeorum absurda cui suffragabatur. 688

VIII. Contra Manichaeos dicit quae vitia semper detestanda, quae facinora. 689

IX. Discrimen inter peccata, et inter Dei judicium et hominum. 690

X. Nugae Manichaeorum de terrae fructibus. 691

XI. Planctus et somnium matris de filio. Ibid.

XII. Quale responsum mater Augustini accepit a quodam episcopo de ipsius conversione. 692

Liber Quartus.—Pudet Augustinum se Manichaeorum sectae addictum fuisse per novennium, atque alios secum in eumdem errorem pertraxisse; tum etiam consuluisse mathematicos; et amicum sibi interea morte praereptum, acerbiori quam aequum esset animi dolore fuisse prosecutum; cujus occasione, de vana et de solida amicitia non pauca dicit. Mentionem facit librorum de Pulchro et Apto, a se anno aetatis vigesimo septimo conscriptorum; necnon quam facili negotio liberalium artium libros atque Aristotelis Categorias, anno aetatis ferme vigesimo, per sese intellexerit. 693-694

Caput Primum. Quamdiu et quomodo alios seduxerit. Ibid.

II. Rhetoricam docet, concubinam fovet, et aruspicem qui victoriam promittebat, contemnit. Ibid.

III. Ab astrologia, cui deditus erat, per senem medicinae et rerum peritum revocatur. Ibid.

IV. Morbum et baptismum amici narrat, quem etiam suis erroribus involverat; eoque morte sublato, dolet gravissime. Mirabilis efficacia sacramenti Baptismi. 696

V. Cur fletus dulcis miseris. 697

VI. Quantus ex amici morte dolor. Ibid.

VII. Impatientia doloris mutat locum. 698

VIII. Tempus et amicorum colloquia dolori medentur. Ibid.

IX. De humana amicitia. Beatus qui amat in Deo. 699

X. Labiles creaturae, nec in eis potest anima requiescere. Ibid.

XI. Omnia creata sunt instabilia. Solus Deus stabilis. 700

XII. Amor non improbatur, modo in his quae placent amemus Deum. Ibid.

XIII. Amor unde proveniat. 701

XIV. Libri de Apto et Pulchro Hierio nuncupati. Unde hunc amaverat. 702

XV. Quod corporalibus imaginibus contenebratus, non potuit capere spiritualia. 703

XVI. Categorias Aristotelis et liberalium artium libros per se intellexit. 704

Liber Quintus.—Annum aetatis suae exhibet vigesimum nonum, quo scilicet, comperta Fausti Manichaei imperitia, propositum in illa secta proficiendi abjecit; quo etiam Roma, ubi tunc rhetoricam profitebatur, missus Mediolanum ut eamdem artem doceret, coepit audito Ambrosio resipiscere, et de Manichaeismo abdicando, necnon de repetendo catechumenatu decernere. 705-706

Caput Primum. Excitat mentem ad Deum laudandum. Ibid.

II. Dei praesentiam iniquos non effugere; itaquo ad eum debere converti. Ibid.

III. De Fausto Manichaeo, et de philosophorum caecitate qui per creaturas Creatorem non cognoverunt. 707

IV. Sola Dei cognitio beat. 708

V. Manichaei de astris imperitia indignum eum fide in caeteris faciebat. 709

VI. Faustus eloquens, sed liberalium disciplinarum expers. 710

VII. Alienatur a secta Manichaeorum. 711

VIII. Proficiscitur Romam contra matris voluntatem. 712

IX. Febri correptus periculose laborat. 713

X. Errores ante susceptam Evangelii doctrinam. 714

XI. Qualiter Augustinus contulerit cum Catholicis. 716

XII. Fraus discipulorum Romae in praeceptores. Ibid.

XIII. Docturus rhetoricam mittitur Mediolanum; ab Ambrosio suscipitur. 717

XIV. Audito Ambrosio paulatim ab erroribus resipiscit. Ibid.

Liber Sextus.—Cum jam Monnica ipsius mater Mediolanum advenisset, ipseque annum aetatis a eret trigesimum, Ambrosii concionibus admonitus, catholicae doctrinae veritatem, quam Manichaei falso insimulabant, magis magisque intelligebat. Alypii amici sui mores prosequitur. In diversa rapiebatur, dum de vita melius instituenda deliberaret, mortis quoque ac judicii metu perculsus, ad vitae conversionem in dies accendebatur. 717-718

Caput Primum. Augustinus nec manichaeus nec catholicus. Ibid.

II. Epulae et synaxis apud sepulera martyrum. 718

1489 III. Occupationes et studia Ambrosii. 720

IV. Doctrinam Ecclesiae Ambrosio concionante intelligit. 721

V. De sacrorum Librorum auctoritate et necessario usu. 722

VI. De miseria ambitiosorum, adducto exemplo mendici laetantis. 723

VII. Alypium a Circensium insania convertit. 724

VIII. Alypius capitur insania ludorum gladiatoriorum, a quibus antea abhorruerat. 726

IX. Alypius ut fur apprehenditur. Ibid.

X. De integritate Alypii et adventu Nebridii. 727

XI. Anxius Augustinus de instituenda vita deliberat. 728

XII. Contentio inter Alypium et Augustinam de matrimonio et caelibatu. 730

XIII. Uxor quaeritur Augustino. Ibid.

XIV. De vita communi agenda cum amicis deliberat. 731

XV. In locum discedentis concubinae alia succedit. Ibid.

XVI. Mortis et judicii metum nunquam deposuit. 732

Liber Septimus.—Exordium suae juventutis, id est, annum aetatis trigesimum primum, ob mentis oculos reducit. Narrat se illa aetate densioribus adhuc ignorantiae tenebris involutum, atque errantem circa Dei naturam, necnon circa originem mali, in cujus inquisitione se mirum in modum angebat, pervenisse tandem ad cognitionem Dei sinceram, quamvis nondum digne de Domino Christo sentiret. 733-734

Caput Primum. Deum cogitat tanquam aliquid corporeum per infinita spatia diffusum. Ibid.

II. Momentum quo Nebridius confutarat Manichaeos. Ibid.

III. Liberum arbitrium causa peccati. 735

IV. Deum incorruptibilem esse oportet. Ibid.

V. Quaerit iterum unde malum, et quae radix ejus. 736

VI. Mathematicorum divinationes rejicit. 737

VII. Misere torquetur inquirens unde sit malum. 739

VIII. Quomodo divina misericordia subvenerit Augustino. 740

IX. In Platonicorum libris Verbi aeterni divinitatem, non incarnati humilitatem invenit. Ibid.

X. Clarius innotescunt jam Augustino divina. 742

XI. Quomodo creaturae sunt et non sunt. Ibid.

XII. Omnia bona, quaecumque sunt. 743

XIII. Omnia condita laudant Deum. Ibid.

XIV. Sanae mentis homini nihil displicet inter creaturas Dei. 744

XV. Quomodo veritas et falsitas in creaturis. Ibid.

XVI. Omnia bona, licet quibusdam non apta. Ibid.

XVII. Quae retardent a cognitione divinorum. Ibid.

XVIII. Solus Christus via ad salutem. 745

XIX. Quid senserit de Christi Incarnatione. 746

XX. Ex Platonicis libris peritior, sed inflatior evaserat. Ibid.

XXI. Quid in sacris Libris invenerit, non inventum in Platonicis. 747

Liber Octavus.—Vitae ipsius partem attingit celeberrimam, annum aetatis trigesimum secundum, quo nempe cum Simplicianum consuluisset, ab eoque didicisset Victorini conversionem, cum Antonii Aegyptii monachi vitam ex Pontitiani relatione cognovisset, post vehementem luctam carnem inter et animum, codicem Apostoli coelesti admonitus oraculo inspexit; moxque ex illius lectione ad meliorem frugem toto animo immutatus fuit, pleneque ad Deum conversus. 747-748

Caput Primum. Studio vitae melius instituendae ad Simplicianum ire statuit. Ibid.

II. De Victorino rhetore ad fidem converso. 749

III. Quod Deus et angeli magis gaudent in peccatorum conversione. 751

IV. Quare plus laetandum sit in conversione nobilium. 752

V. Quae remorabantur eum a conversione. 753

VI. Pontitianus narrat Antonii vitam. 754

VII. Rodebatur intus audito Pontitiano. 756

VIII. In hortum secedit, quid ibi egerit. 757

IX. Unde fit ut animus imperet sibi et resistatur. 758

X. Adversus Manichaeos qui ex duabus contrariis voluntatibus duas contrarias naturas asseverant. 759

XI. Lucta spiritus et carnis in Augustino. 760

XII. Vocis admonitu quomodo totus conversus. 761

Liber Nonus.—Dicit de capto a se consilio rhetoricae professionem abjiciendi, non tamen antequam vindemialium feriarum, quod proxime instabat, tempus advenisset. Tum de suo in Verecundi amici villam secessu, de suo baptismate ac de Monnicae matris virtutibus atque obitu, qui, baptizato ipso incidit in eumdem huncce annum, aetatis videlicet Augustini trigesimum tertium. 763-764

1490 Caput Primum. Laudat Dei bonitatem, agnoscens suam miseriam. 763-764

II. Deserere rhetorices professionem differt usque ad vindemiales ferias. Ibid.

III. Verecundus concedit illi rus suum. 765

IV. Libri apud Cassiciacum scripti. Epistolae ad Nebridium. De ablato repente dolore dentium acerrimo, dum psalmos pie evolvit. 766

V. Ambrosium consulit quid legendum. 769

VI. Mediolani baptizatur cum Alypio et Adeodato. Ibid.

VII. Ecclesiastici cantus institutio Mediolani. Inventio corporis Ss. Protasii et Gervasii. 770

VIII. Evodii conversio. Matris obitus, ejusque a teneris educatio. Ibid.

IX. Laudabiles matris suae mores prosequitur. 772

X. Colloquium cum matre de regno coelorum. 773

XI. De ecstasi et morte matris. 775

XII. Quomodo luxerit mortem matris. Sacrificium pro defunctis. 776

XIII. Orat pro matre defuncta. 778

Liber Decimus.—Scrutatur deinceps ac palam contestatur, non qualis antea esset, sed qualis nunc. Deum quem diligit studet indicare; dumque per singula ducit rerum genera, multis explicat memoriae vim plane stupendam, et quod sua in memoria locum Deus habeat gratulatur. Inquirit in actus, in sensus et affectus suos ex triplici tentatione voluptatis, curiositatis ac superbiae. Dominum Christum unum mediatorem Dei et hominum confitetur, ejusque ope animi sui languores omnes sanandos esse confidit. 779-780

Caput Primum. In Deo solo spes et gaudium. Ibid.

II. Cum Deo nota sint arcana, quid est confiteri illi. Ibid.

III. Quo fructu confitebitur deinceps quis sit, non quis fuerit. Ibid.

IV. Quod magni sint fructus hujusmodi confessionis. 781

V. Homo sese totum non novit. 782

VI. Quid amat cum Deum amat; et quomodo ex creaturis Deus cognoscitur. Ibid.

VII. Corporea aut sensitiva virtute Deus non invenitur. 784

VIII. Memoriae vis. Ibid.

IX. Memoria disciplinarum. 786

X. Disciplinae in memoriam non introducuntur per sensus, sed ex ejus abditiore sinu eruuntur. Ibid.

XI. Quid sit discere. 787

XII. Rerum mathematicarum memoria. Ibid.

XIII. Memoria meminisse nos meminimus. Ibid.

XIV. Quomodo memoria continet affectus animi. Laeta non laeti quomodo recordamur 788

XV. Etiam quae absunt meminimus. 789

XVI. Et oblivionis memoria est. Ibid.

XVII. Magna memoriae vis, sed ultra progrediendum ut attingatur Deus. 790

XVIII. Non inveniretur ea res quae excidit, nisi memoria teneretur. 791

XIX. Quid sit reminisci. Ibid.

XX. Ut beatitudinem omnes appetant, oportet eam noverint. Ibid.

XXI. Quomodo memoria beatam vitam continet. 792

XXII. Beata vita quae, et ubi. 793

XXIII. Item prosequitur quae sit beata vita, et ubi. Ibid.

XXIV. Gratulatur quod sua in memoria Deus locum habeat. 794

XXV. In quo memoriae gradu reperiatur Deus. Ibid.

XXVI. Ubi invenitur Deus. 795

XXVII. Quomodo hominem rapiat Dei pulchritudo. Ibid.

XXVIII. Miseriae hujus vitae. Ibid.

XXIX. In Deo spes tota. 796

XXX. Confitetur ut se habet ad tentationes carnalis libidinis. Ibid.

XXXI. Ut se gerit ad tentationes gulae. 797

XXXII. Ut se gerit ad odorum illecebras. 799

XXXIII. Ut se gerit ad voluptates aurium. Ibid.

XXXIV. Ut se gerit ad oculorum illecebras. 800

XXXV. Ut se habet ad secundum tentationis genus, quod est curiositatis. 802

XXXVI. Ut se habet ad tertium tentationis genus, quod est superbiae. 803

XXXVII. Ut movetur laudibus humanis. 804

XXXVIII. Et virtuti periculum a vana gloria. 806

XXXIX. Amoris proprii vis et natura. Ibid.

XL. Quod in se et caeteris rebus Deum investigavit. Ibid.

XLI. Triplex cupiditas. 807

XLII. Nonnulli ad daemones tanquam redeundi ad Deum mediatores infeliciter recurrerunt. Ibid.

XLIII. Christus verus Mediator. 808

1491 Liber Undecimus.—Laudaturus Deum deinceps professione suae ipsius in Scripturis sanctis sive imperitiae sive etiam peritiae, aut ejus quo in eas ex munere divino flagrabat, studii, explicandum sumit exordium libri Geneseos; atque hic primum illustrat isthaec verba: In principio fecit Deus coelum et terram. Occurrit obtrectantibus, quid faceret Deus antequam coelum et terram conderet, et unde ei in mentem venerit tandem aliquando ea facere, cum antea non fecisset. Dum vero iis refellendis insistit, copiosam de Tempore conscribit disputationem 809-810

Caput Primum. Cur confitemur Deo scienti. Ibid.

II. Petit a Deo Scripturarum sanctarum intelligentiam. Ibid.

III. Quae scripsit Moyses de creatione coeli et terrae intelligere non potest nisi donante Deo. 811

IV. Creatura clamat creatorem Deum. Ibid.

V. Ex nihilo conditus mundus. Ibid.

VI. Quomodo Deus dixit ut fieret mundus. 812

VII. Verbum Dei coaeternum Deo. Ibid.

VIII. Verbum Dei ipsum est principium quo docemur omnem veritatem. 813

IX. Quomodo Verbum Dei loquatur cordi. Ibid.

X. Obtrectantes quid faceret Deus antequam coelum et terram conderet. 814

XI. Objectioni respondet quod aeternitas Dei nescit tempora. ibid.

XII. Quid Deus fecerit ante mundi creationem. 815

XIII. Quod ante tempora a Deo creata nullum tempus fuerit. Ibid.

XIV. Temporis differentiae tres. Ibid.

XV. Mensura temporis in quo. 816

XVI. Quale tempus metiri liceat, et quale non. 817

XVII. Ubi tempus praeteritum et futurum. Ibid.

XVIII. Quomodo praeterita et futura tempora sint praesentia. 818

XIX. Non capit modum quo Deus docet futura. 819

XX. Differentiae temporis quomodo nominandae. Ibid.

XXI. Quomodo tempus liceat metiri. Ibid.

XXII. Petit aenigmatis istius solutionem a Deo. 820

XXIII. Quid sit tempus. Ibid.

XXIV. Tempus est quo metimur motum corporis. 821

XXV. Rursus Deum interpellat. 822

XXVI. Quomodo tempus metimur. Ibid.

XXVII. Quomodo metimur tempus permanens in animo. Ibid.

XXVIII. Animo metimur tempora. 824

XXIX. Se in temporalia distentum cupit in Deum colligi. 825

XXX. Coarguit rursum obtrectantes quid fecerit Deus ante mundi creationem. Ibid.

XXXI. Quomodo cognoscit Deus, quomodo creatura. 826

Liber Duodecimus.—Prosequitur interpretationem hujusce versiculi: In principio fecit Deus coelum et terram. Illic nomine coeli significatam putat spiritualem vel intellectualem illam creaturam, quae semper faciem Dei contemplatur; terrae autem vocabulo informem materiam ex qua rerum corporearum species fuerunt posthac formatae. Verum alias interpretandi rationes haudquaquam improbandas esse; imo ex Scripturae divinae profunditate multiplicem posse erui sensum confitetur. 825-826

Caput Primum. Difficilis inquisitio veri. Ibid.

II. De duplici coelo et terra. Ibid.

III. Quid tenebrae super faciem abyssi. 827

IV. Quid terra invisibilis et in composita. Ibid.

V. Cur sic appellata videtur materia informis. Ibid.

VI. Quid olim cum Manichaeis senserit de materia informi, quid modo. Ibid.

VII. Deus fecit de nihilo coelum, id est, angelos, et terram, id est, informem materiam. 828

VIII. Materia informis ex nihilo; ex hac omnia invisibilia. 829

IX. Cur absque dierum mentione scriptum est Deum fecisse in principio coelum et terram. Ibid.

X. A Deo cupit edoceri. 830

XI. Quid a Deo didicerit. Ibid.

XII. Creatura duplex carens tempore. 831

XIII. Cur sine dierum commemoratione dicit Scriptura quod in principio fecit Deus coelum et terram. Ibid.

XIV. Scripturae profunditas. 832

XV. Quae de Deo deque angelis et informi materia sentit Augustinus, non possunt oblocutores negare. Ibid.

XVI. Rem habere non vult cum iis qui contradicunt veritati divinae. 834

XVII. Ut coeli et terrae nominibus aliud et aliud intelligi potest. Ibid.

XVIII. Quis error innoxius in Scripturis. 835

XIX. Quae liquido vera. 836

XX. In principio creavit, etc., varie intellectum. 837

1492 XXI. Terra erat invisibilis, etc., varie intellectum. 837

XXII. Aliquid esse a Deo conditum, de quo sileat liber Genesis, nihil repugnat. Ibid.

XXIII. Duo dissensionum genera in Scripturis interpretandis. 838

XXIV. Ex multis veris non debet fidenter asseri aut hoc aut illud sensisse Moysen. 839

XXV. Adversus eos qui aliorum interpretandi rationem temere rejiciunt. Ibid.

XXVI. Qui sermo deceat Scripturam. 840

XXVII. Scripturam decet humile simplexque verborum genus. 841

XXVIII. Ut varie intelligitur ab eruditis Scriptura. Ibid.

XXIX. Quot modis dicitur aliquid prius. 842

XXX. Tractatores Scripturae diversa sentientes concordent invicem charitate et studio veritatis. 843

XXXI. Sensisse putandus est Moyses quidquid veri potest in ipsius verbis inveniri. 844

XXXII. Veri Scripturae sensus a Spiritu sancto revelantur. Ibid.

Liber Decimus Tertius.—Dei veritatem in rerum productione ac perfectione relucere; tum etiam Deum trinitatem, ipsiusque proprietatem Spiritus sancti primis Geneseos verbis insinuari ostendit. Postmodum vero totam conditi mundi historiam allegorica interpretatione transfert ad ea quae Deus in Ecclesia ad hominum sanctitatem et gloriam operatur. 845-846

Caput Primum. Invocat Deum, cujus bonitate se praeventum agnoscit. Ibid.

II. Creaturae ex Dei bonitate subsistunt et perficiuntur. Ibid.

III. Ex Dei gratia omnia. Ibid.

IV. Deus non eget rebus conditis. Ibid.

V. Trinitas qui Deus est ex primis verbis Geneseos intelligitur. 847

VI. Cur dictus est Spiritus superferri super aquas. Ibid.

VII. Effectus Spiritus sancti. Ibid.

VIII. Intellectuali creaturae ad beatam requiem non sufficit quidquid Deo minus est. 848

IX. Cur solus Spiritus sanctus superferebatur super aquas. Ibid.

X. Ex dono Dei omnia. 849

XI. Symbola Trinitatis in homine. Ibid.

XII. Mundi creatio formationem Ecclesiae praefigurat. 850

XIII. Renovatio hominis dum hic vivit nondum perfecta. Ibid.

XIV. Fide et spe corroboramur. 851

XV. Fiat firmamentum, etc., Gen. 1, 6. Quid firmamentum, quid superiores aquae. Ibid.

XVI. Solus Deus se scit omnino sicuti est. 853

XVII. Congregentur aquae, etc., Gen. 1, 9. Quid mare, quid arida. Explicatur V\ 11: Germinet terra, etc. Ibid.

XVIII. Fiant luminaria, etc., Gen. 1, 14. Quae luminaria dividentia inter diem et noctem. 854

XIX. Tractat eumdem versiculum, Fiant luminaria, etc. 855

XX. Producant aquae, etc., Gen. 1, 20. Quae reptilia, quae volatilia. 856

XXI. Producat terra animam vivam, etc., Gen. 1, 24. Ibid.

XXII. Faciamus hominem ad imaginem, etc., Gen. 1, 26. Renovatio mentis. 858

XXIII. Et praesit piscibus maris, etc., ibid. De quibus christianus judicet. 859

XXIV. Et benedixit eos Deus dicens, Crescite, etc., Gen. 1, 28. 860

XXV. Ecce dedi vobis omnem herbam . . . in escam, etc., Gen. 1, 29. 861

XXVI. Voluptas et utilitas ex beneficio in proximum collato. 862

XXVII. Quid per pisces et cetos significetur. 863

XXVIII. Et vidit Deus omnia quae fecit, et ecce bona valde, etc. 864

XXIX. Quomodo intelligendum quod Deus octies vidit bona esse opera sua. Ibid.

XXX. Manichaeorum deliria. Ibid.

XXXI. Piis idem probatur quod Deo placuit. 865

XXXII. Compendio enarrat opera Dei. Ibid.

XXXIII. Omnia de nihilo sive de concreata materia. 866

XXXIV. Totius creationis mundi allegorica expositio. Ibid.

XXXV. Optat pacem. 867

XXXVI. Diem septimum vespera quare non sequatur. Ibid.

XXXVII. Deus in nobis quando quiescet. 868

XXXVIII. Aliter Deus, aliter homo videt creata. Ibid.

Admonitio De Duobus Soliloquiorum Libris. 867-868

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Soliloquiorum Libri Duo. 869-870

Liber Primus.—Instituit se ipse Augustinus ad capessendam Dei et animae scientiam; ac primum divinam opem implorat, tum agnita illius, quam concupiscit, 1493 scientiae praecellentia, colloquitur secum de animi sui sanitate promovenda, ut ad contemplandum Deum tuto demum assurgat. Ad extremum libri colligit, ea quae vere sunt, immortalia esse. 869-870

Caput Primum. Precatio ad Deum. Ibid.

II. Quid amandum. 872

III. Cognitio Dei. 873

IV. Certa scientia quae. 874

V. Dissimilium eadem aut par scientia. 875

VI. Sensus animae in quibus percipit Deum. Ibid.

VII. Fides, spes, charitas, quousque necessariae. 876

VIII. Quae ad cognoscendum Deum necessaria. 877

IX. Amor nostri. Ibid.

X. Amor rerum corporis et externarum. 878

XI. Externa commoda non propter se, sed propter alia vera bona possunt admitti verius quam expeti. 879

XII. Nihil expetendum nisi quatenus conducit ad summum bonum, nihil horrendum nisi quatenus avocat. 880

XIII. Quomodo et quibus gradibus perspiciatur sapientia. Amor verus. 881

XIV. Ipsa sapientia medetur oculis ut videri possit. 882

XV. Anima quomodo cognoscitur. Fiducia erga Deum. 883

Liber Secundus.—In eo secum Augustinus de vero et falso copiose disputat, ut demum veritatis perspicuitate bene perspecta, animam ipsam hominis, quae veritatis sedes est, immortalem esse concludat. 885-886

Caput Primum. De immortalitate hominis. Ibid.

II. Veritas perpetua. Ibid.

III. Si falsitas semper erit, et sine sensu esse non poterit, sequitur animam aliquam semper exstituram. Ibid.

IV. Ex falsitatis seu veritatis perpetuitate possitne colligi animae immortalitas. 887

V. Verum quid sit. 888

VI. Unde falsitas, et ubi. 889

VII. De vero et simili. Soliloquia cur dicta. 890

VIII. Unde verum aut falsum. 891

IX. Quid falsum, quid fallax et quid mendax. 892

X. Quaedam eo vera, quo falsa. 893

XI. Disciplinarum veritas. Fabula quid. Quid sit grammatica. Ibid.

XII. Quot modis quaedam sint in alio. 895

XIII. Immortalitas animae colligitur. 896

XIV. Excutitur superior syllogismus. 897

XV. Veri et falsi natura. 898

XVI. An meliora deteriorum nominibus vocari possint. 899

XVII. Num aliquid ex omni parte falsum sit aut verum. 900

XVIII. An vere sit corpus. Ibid.

XIX. Veritas immortalis arguit animae immortalitatem. 901

XX. Quaedam vera credimus, quaedam recordamur; quaedam nec sensu, nec phantasia, sed tantum ratione deprehenduntur. 902

Admonitio De Tribus Contra Academicos Libris. 903-904

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Contra Academicos Libri Tres. 905-906

Liber Primus.—Romanianus ad philosophiam incitatur prooemio libri hujus, in quo ejus filius Licentius cum Trygetio per tres disputationes congreditur. Ille pro Academicis beatam vitam ipsa inquisitione veri, hic contra nonnisi veri comprehensione constare propugnat. Venit in contentionem definitio erroris, necnon definitio sapientiae, quae luculenter explicatur. Ibid.

Caput Primum. Romanianum ad veram philosophiam cohortatur. Ibid.

II. An ad beatam vitam necessaria sit veri comprehensio, an sola ejus inquisitio. 908

III. Beatitatem in investigatione veri sitam esse pro Academicis propugnatur. 909

IV. Quid sit error. 911

V. Quidnam sit sapientia. 913

VI. Sapientiae definitio datur et impugnatur. Albicerii divinationes. 914

VII. Vindicatur data sapientiae definitio. 915

VIII. Hariolus an sapiens, et quid sit sapiens. Sapientiae descriptio tuendae Academicorum opinioni accommodata. 916

IX. Epilogus. Ibid.

Liber Secundus.—Romanianum Maecenatem suum ad amplectendam philosophiam rursus cum grati animi significatione hortatur, tresque illi describit Collationes, in quarum prima explicantur placita Academicorum. In secunda novae ac veteris Academiae 1494 discrimina referuntur; et exploditur sententia horum philosophorum, qui cum verum haud posse deprehendi putarent, veri tamen simile se sequi profiterentur. In tertia dicitur quid illi verisimile seu probabile appellarent. 919-920

Caput Primum. Contra Academicorum rationes Dei auxilio opus est. Ibid.

II. Romaniano grati animi obsequium exhibet, eumque ad philosophiam hortatur. Ibid.

III. Philocalia et philosophia. Romanianum rursus ad philosophiam accendit. 922

IV. Repetuntur in priore libro disputata. 923

V. Academicorum placita. 924

VI. Academiae novae et veteris discidium. 926

VII. Adversus Academicos. Ibid.

VIII. Academicorum cavillatio. 928

IX. De Academicorum sententia serio deinceps disputandum. 929

X. Verborum controversia non est quae habetur cum Academicis, sed rerum. 930

XI. Probabile quid sit 931

XII. Rursum de probabili, et verisimili. 932

XIII. An Academici dissimularint se scire verum. 933

Liber Tertius.—Exhibet disputationes duas, quarum initio statuitur fortunam nihil sive adjumento sive impedimento esse sapienti. Mox Augustinus, repugnante pro susceptis partibus Alypio, probat nonnihil sciri a sapiente, utpote qui saltem sapientiam noverit. Deinde Zenonis definitionem discutit, et duo illa redarguit Academicorum placita: Nihil percipi posse; et: Nulli rei debere assentiri. Dicit demum videri sibi Academicos non ita sensisse uti vulgo existimantur. 933-934

Caput Primum. Magnopere quaerenda veritas, unde pendet vita beata. Ibid.

II. An fortuna sapienti necessaria. Ibid.

III. Differunt sapiens et studiosus. Sapientem nonnihil scire, quia saltem scit sapientiam. 936

IV. Rursus quod sapiens non est qui nihil scit. 937

V. Academicorum inane suffugium praecluditur. 939

VI. Veritatem nisi divina ope non percipi. 940

VII. Augustinus Alypii hortatu habet deinceps orationem contra Academicos. Lepidus quidam locus Ciceronis refertur. 941

VIII. Redarguitur locus e Cicerone allatus. 942

IX. Zenonis definitio discutitur. 943

X. Duo Academicorum effata. 945

XI. Ex sensuum imbecillitate non effici ut nihil veri percipiatur. Neque ex somno et furore. 946

XII. Urget Academicos causare frustra sensuum vel somni et furoris deceptiones. 948

XIII. Multa percipi in dialectica. 949

XIV. Sapientem oportet sapientiae saltem assentiri. Ibid.

XV. An qui sequitur in agendo probabile citra assensum, vitet errorem. 951

XVI. Facere quod videtur probabile etiam citra assensum, nefarium est. 952

XVII. Academici quare dissimularint suam sententiam. 954

XVIII. Quomodo probabile inductum ab Academicis. 955

XIX. Multiplex philosophiae genus. 956

XX. Conclusio operis. 957

Admonitio De Libro De Beata Vita. 957-958

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Debeata Vita Liber Unus, triduanas complectens disputationes Theodoro nuncupatas; quibus eo demum res abit, ut beatam vitam non nisi in perfecta Dei cognitione consistere definiatur. 959-960

Caput Primum. Praefatio. Dicat Librum Theodoro, eique aperit quibus veluti ventis ad christianae philosophiae portum impulsus sit. Occasio disputationis. Ibid.

II. Disputatio primae diei. Ex anima et corpore constamus. Cibus corpori necessarius. Animae quoque suus est cibus. Beatus non est qui quod vult non habet. Nec tamen omnis qui quod vult habet beatus est. Quid sibi homo comparare debet ut sit beatus. Quis Deum habeat. Academicus beatus esse non potest, ergo nec sapiens. 963

III. Disputatio secundae diei. Quis Deum habeat eo modo ut beatus sit. Spiritus immundus duobus modis appellari solet. 968

IV. Disputatio tertiae diei. De quaestione pridie proposita dicendum. Miser est omnis qui eget. Sapiens porro aliquo non eget. An omnis qui miser est, egeat. Animi egestas. Animi plenitudo. Quis demum sit beatus. 970

Admonitio De Duobus Libris De Ordine. 977-979

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Ordine 1495 Libri Duo. 977-978

Liber Primus.—Disputationes duas exhibet, quarum prima docet omnia prorsus et bona et mala ordine divinae providentiae contineri. Secunda de ordinis praestantia et notione nonnihil tangit; atque hic data occasione incompositos animi motus et pueriles gloriolae obtentu rixas alumnorum suorum graviter carpit Augustinus; tumque Monnicam dicit ob sexum a philosophica disputatione minime arcendam esse. Ibid.

Caput Primum. Omnia divina providentia regi. Ibid.

II. Dedicat hoc opus Zenobio. 979

III. Occasio disputationis. 981

IV. Nihil omnino sine causa fieri. 982

V. Ordine cuncta Deus administrat. 984

VI. Ordo omnina complectitur. 985

VII. Deus non diligit mala, licet ad ordinem pertineant. Ibid.

VIII. Licentius philosophiae amore succensus. Reprehensus a Monnica quod psalmi versiculum ad requisita naturae egressus cantitaret. Liberalium disciplinarum utilitas. 987

IX. Ordo dux ad Deum. 990

X. Ordo quid. Ut coercendi aemulationis et inanis jactantiae motus in adolescentibus qui dant operam litteris. Ibid.

XI. Monnica ob sexum non arcenda a philosophica disputatione. 992

Liber Secundus.—Disputationes hoc libro duae continentur, quibus dum ordinis definitionem expendunt colloquentes, incidunt in varias quaestiones, scilicet: Quomodo sapiens cum Deo maneat immotus, an etiam ea quae perperam ab hominibus fiunt, ex Dei ordine agantur; utrum Deus justus esset ante originem mali; utrum ex Dei ordine malum exortum sit. Agitur demum fusius de recto studendi ordine, qui postulat ut informatis rite moribus, et comparatis humanis disciplinis, promoveatur animus ad altiora et divina percipienda. 993-994

Caput Primum. Ordinis definitio expenditur. Ibid.

II. Cum Deo esse quid sit. Quomodo sapiens cum Deo manet immotus. 995

III. Stultitia an cum Deo sit. 997

IV. Quae homo perperam agit, an ordine agat. Mala in ordinem redacta faciunt ad decorem universi. 999

V. Quomodo medendum errori credentium res nullo ordine geri. 1001

VI. Mens sapientis immobilis. 1002

VII. Quomodo ordo fuerit cum malum non esset. 1003

VIII. Traduntur primum adolescentibus praecepta vitae, tum ordo eruditionis. 1006

IX. Ad discendum auctoritate ducimur et ratione. 1007

X. Vitae praecepta pauci assequuntur. 1008

XI. Ratio quid, et hujus in sensibilibus vestigia. Ut differunt rationale et rationabile. 1009

XII. Disciplinarum omnium excogitatrix ratio. Occasio vocabulorum. Occasio litterarum. Occasio numerorum. Occasio discretionis litterarum, syllabarum et verborum. Occasio historiae. 1011

XIII. Dialectices et rhetorices inventio. 1013

XIV. Musica et poetica. Triplex sonus. Versus unde. Rhythmus. Ibid.

XV. Geometria et astronomia. 1014

XVI. Disciplinae liberales efferunt intellectum ad divina. 1015

XVII. Arduas quaestiones non attingant non instructi disciplinis. Ibid.

XVIII. Quo ordine anima provehitur ad cognitionem sui et ipsius unitatis. Omnia in unum tendunt. 1017

XIX. Homo unde brutis praestantior, quomodo possit videre Deum. 1018

XX. Epilogus hortans ad bonam vitam. 1019

Admonitio De Libro De Immortalitate Animae. 1019-1020

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Immortalitate Animae Liber Unus, complectens congeriem rationum pro animae immortalitate, necnon incurrentium difficultatum solutionem. 1021-1022

Caput Primum. Prima ratio, quod anima sit immortalis, quia subjectum est disciplinae quae semper est. Ibid.

II. Alia ratio, quia subjectum est rationis quae non mutatur. Ibid.

III. Viva substantia et immutabilis animus, nec, si aliquo modo mutabilis, propterea mortalis fit. Ibid.

IV. Ars et ratio numerorum immutabilis, quae animo non sine vita inhaerent. 1023

V. Animus non mutatur ut desinat esse animus. 1024

VI. Ratio quae incommutabilis est, sive in animo sive cum animo sit, sive animus in ea, ab ipso eodem animo separari nequit. 1025

1496 VII. Nec, si per substantiam ad defectum tendit animus, ob id interit. 1027

VIII. Ut corpori non potest auferri quo corpus est, ita nec animo quo animus est. Ibid.

IX. Animus vita est, sic vita carere non potest. 1029

X. Animus non est temperatio corporis. Ibid.

XI. Animus nec per falsitatem perit veritati contrariam, etsi animi est causa veritas. 1030

XII. Veritati a qua est animus quod est, quatenus ipsa est, nihil contrarium. 1031

XIII. Animus nec in corpus convertitur. Ibid.

XIV. Nec somno, nec hujusmodi corporis affectione animae vim minui. 1032

XV. Rursum animam non posse in corpus mutari. 1033

Admonitio De Libro De Quantitate Animae. 1033-1034

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Quantitate Animae Liber Unus, seu dialogus in quo sex de anima quaestiones a collocutore proponuntur Augustino; quarum tertiam, scilicet, quanta sit anima, penitius tractaturus distinguit imprimis duplex quantitatis genus, unum a mole et loci spatio, alterum a potentia et virtute dictum: illud quidem corporis proprium ab anima, quae prorsus incorporea sit, excludi; hoc autem reperiri in illa docet. Deinde magnitudinis istius gradus septem assignat, ad quos revocat quidquid anima humana sive in corpore, sive in seipsa, sive denique apud Deum valet. 1035-1036

Caput Primum. Sex de anima quaestiones proponit Evodius. Unde sit anima. Animae patria Deus. Animae substantia propria et simplex. Ibid.

II. Anima qualis sit. 1037

III. Anima quanta sit. Ibid.

IV. Animam nonnihil esse, tametsi nec longa nec lata sit. 1038

V. Infinita animae vis. 1039

VI. Longitudo mera et simplex. 1041

VII. Compendiosior et multitudini tutior ad veritatis perceptionem via per auctoritatem quam per rationem. Ibid.

VIII. De figuris mathematicis. Quot lineis figura fiat. Quomodo tribus lineis figura possit fieri. 1042

IX. Quae figura praestantior. In triangulo quid angulo contrarietur. 1043

X. Summa aequalitas in figuris. 1044

XI. Figurarum praestantia. Quid signum sit, quid punctum. 1045

XII. Puncti potentia. 1046

XIII. Animus incorporeus cernit incorporea. 1047

XIV. Animus incorporeus quantum valeat. 1048

XV. Objicitur animam aetate crescere. 1049

XVI. Respondetur objectioni, et ostenditur animam sine corporeo incremento proficere. 1050

XVII. Anima spatio temporis crescere dicitur metaphorice. 1051

XVIII. Loquendi facultas, quam puer paulatim assequitur, non tribuenda incrementis animae. 1052

XIX. Anima quomodo crescere minuive dicitur. 1054

XX. Anima num quid ex se sciat. Ibid.

XXI. Vires in majori aetate majores non sunt argumentum crescentis animae. 1055

XXII. Unde vires corporis majores. 1056

XXIII. Anima tametsi per totum corpus sentit, non idcirco est cum corpore extensa. Quid sensus, et quomodo fit visio. 1058

XXIV. Expenditur definitio sensus. 1060

XXV. Definitio quomodo examinanda. 1062

XXVI. Scientia et ratio num in bestiis. 1063

XXVII. Ratio et ratiocinatio. 1065

XXVIII. Bestiae vim sentiendi habent, non scientiam. 1066

XXIX. Scientia et sensus quid differant. 1067

XXX. Anima quae ubique sentiat in corpore, non idcirco per totum corpus diffusa. 1068

XXXI. Vermiculi secti partes moventur. An argumentum sit animae per totum corpus extensae. 1069

XXXII. Dissecto corpore anima non secatur. Frusta dissecti corporis vivere possunt, cum anima secta non sit. Deinceps de animae quantitate, ratione virtutis ac potentiae. 1071

XXXIII. Vis animae in corpore, in seipsa, et apud Deum, septem ejus magnitudinis gradus constituit. 1073

XXXIV. Anima solus Deus melior, adeoque solus ei colendus est. 1077

XXXV. Actus animae juxta septem praefatos gradus varie appellantur. 1079

XXXVI. Attinguntur reliquae de anima quaestiones. Quae sit religio vera. Ibid

Admonitio De Sex Libris De Musica. 1079-1080

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Musica 1497 Libri Sex. 1081-1082

Liber Primus.—Traditur musicae definitio; et quae ad hujusce disciplinae considerationem pertinent, motuum numerosorum species ac proportio explicantur. Ibid.

Caput Primum. Sonorum certas dimensiones observare non ad grammaticam spectat, sed ad musicam. Ibid.

II. Musica quid sit. Modulari quid sit. 1083

III. Bene modulari quid sit, et cur in definitione musicae positum. 1085

IV. Scientia cur in musicae definitione ponitur. Ibid.

V. Sensus musices an insit a natura. 1089

VI. Cantores theatricos nescire musicam. Ibid.

VII. Diu et non diu in motu. 1090

VIII. Propositio in motu diuturno et non diuturno. 1091

IX. Motus rationabiles et irrationabiles connumerati et dinumerati. 1092

X. Motus complicati et sesquati. 1093

XI. Motus et numerus in infinitum progrediens ut ad certam formam coercetur. 1094

XII. Cur ab uno ad decem progressus, et inde ad unum reditus in numerando fiat. 1095

XIII. De proportionatorum motuum decore quatenus sensibus judicatur. 1098

Liber Secundus, in quo de syllabis et pedibus metricis disputatur. 1099-1100

Caput Primum. Syllabarum spatia aliunde grammaticus, aliunde musicus attendit. Ibid.

II. De versu judicat grammaticus ex auctoritate, musicus ex ratione et sensu. Ibid.

III. Syllabarum tempora. 1101

IV. Pedes dissyllabi. 1102

V. Pedes trisyllabi. 1103

VI. Pedes tetrasyllabi. 1105

VII. Versus certo pedum, ut pes syllabarum numero constat. 1107

VIII. Varia pedum nomina. 1108

IX. De pedum structura. 1109

X. Amphibrachus nec per se nec aliis mixtus versum conficit. De levatione et positione. 1110

XI. Pedum rationabilis mixtura. 1111

XII. Pedes sex temporum. 1112

XIII. Ordo pedum quomodo mutetur concinne. 1113

XIV. Qui pedes quibus misceantur. 1114

Liber Tertius, in quo exponitur quid intersit discriminis inter rhythmum, metrum et versum; tum agitur seorsim de rhythmo, ac deinde tractatio de metro inchoatur. Ibid.

Caput Primum. Rhythmus ac metrum quid. Ibid.

II. Quid intersit inter versum et metrum. Ibid.

III. Rhythmi ex pyrrhichiis. 1118

IV. Rhythmus continuus. 1119

V. An sint pedes supra syllabas quatuor. 1121

VI. Pedes quatuor syllabis longiores rhythmum suo nomine facere nequeunt. 1123

VII. De metro quibus et quot minimum constituatur pedibus. 1124

VIII. Silentia in metris quanta adhiberi oportet. Metrum quod dicatur. 1125

IX. Quot ad summum temporibus ac pedibus metrum constare possit. 1126

Liber Quartus.—Continuatur tractatio de metro. 1127-1128

Caput Primum. Ultima syllaba quare indifferens in metro. Ibid.

II. Quot syllabis minimum constituatur pyrrhichium metrum; quamdiu quoque silendum. Ibid.

III. Pyrrhichiorum metrorum ordo et numerus. 1130

IV. De metro iambico. 1031

V. De metro trochaicho. Ibid.

VI. De metro spondiaco. 1132

VII. Tribachi metra quot sint. Ibid.

VIII. De dactylo. 1133

IX. De bacchio. Ibid.

X. Pleno pedi quid addatur ante silentium. 1134

XI. Iambus post dichorium male ponitur. 1135

XII. Summa omnium metrorum. 1136

XIII. Ratio metiendi metra et silentia interponendi. 1138

XIV. Persequitur rationem adhibendi silentia in metiendis metris. 1139

XV. Item de silentio in metris interponendo. 1141

XVI. De pedum commixtione, et de metrorum copulatione. 1143

XVII. Sequitur de metrorum copulatione. 1145

Liber Quintus, in quo de versu disseritur. 1147-1148

Caput Primum. Quomodo differant rhythmus, metrum et versus. Ibid.

II. Metra in duas partes divisibilia caeteris praestant. Ibid.

1498 III. Versus unde dictus. 1147-1148

IV. Terminus versuum varius. 1149

V. Heroici finis. 1151

VI. Rursus de fine versus. 1152

VII. Quomodo semipedum imparilitas in versuum membris ad parilitatem referatur. Conciliantur membra semipedum quatuor et trium. Membra semipedum quinque et trium. 1153

VIII. Membra semipedum quinque et septem. 1155

IX. Membra semipedum sex et septem. Membra semipedum novem et septem. 1156

X. De senariorum versuum excellentia; eos decentissimos non esse, nisi vel heroici sint vel iambici. 1157

XI. Senarii quomodo commodius metiendi. 1158

XII. Senarii versus cur aliis praestantiores. 1159

XIII. Epilogus. 1161

Liber Sextus, in quo ex mutabilium numerorum in inferioribus rebus consideratione evehitur animus ad immutabiles numeros, qui in ipsa sunt immutabili veritate. 1161-1162

Caput Primum. Superiores libri quibus scripti sint, quove consilio. Ibid.

II. Sonorum numeri quotuplicis generis, et an quodque eorum genus sine alio esse possit. Primum genus numerorum in ipso sono. Secundum genus in ipso sensu audientis. 1163

III. Tertium genus numerorum in ipso actu pronuntiantis. Quartum genus numerorum in ipsa memoria. 1164

IV. Quintum genus numerorum in ipso naturali judicio sentiendi. Ex quinque recensitis numerorum generibus quodnam antecellat. 1165

V. Anima an a corpore patiatur, et quomodo sentiat. 1167

VI. Inter genera numerorum ordo, et eorum nomina. 1171

VII. Numeri judiciales an sint immortales. 1172

VIII. Numeri caeteri judicialium examini subjiciuntur. 1173

IX. Numeri alii in anima illis judicialibus praecellentes. 1176

X. Rationis vis in perspiciendis quae ad musicam pertinent, ubi nihil aliud quam aequalitas delectat. 1177

XI. Inferioribus non offendi, solis superioribus numeris delectari convenit. Differentia phantasiae et phantasmatis. 1179

XII. De numeris spiritualibus et aeternis. 1181

XIII. Animus unde fit ut a veritate incommutabili avertatur. 1183

XIV. Ad Dei amorem provocatur anima ex numerorum et ordinis ratione quam in rebus diligit. 1186

XV. Corporales numeros post resurrectionem aget anima quiete. Virtutes quatuor quibus hic anima perficitur. 1188

XVI. De quatuor virtutibus an et quomodo sint in beatis. 1189

XVII. Quod peccatrix anima numeros agat et numeris agatur. Conclusio operis. 1191

Admonitio De Libro De Magistro. 1193-1194

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Magistro Liber Unus, in quo de verborum vi atque officio disputatur copiose, quo demum non vernis quae foris homo personat, sed aeterna veritate intus docente scientiam rerum obtineri evincatur. Ibid.

Caput Primum. Locutio ad quid instituta. Ibid.

II. Verborum significatus nonnisi verbis ab homine ostenditur. 1196

III. An res aliqua monstrari absque signo possit. 1197

IV. An signa signis monstrentur. 1198

V. Signa mutua. 1201

VI. Signa sui significativa. 1204

VII. Epilogus praecedentium capitum. 1205

VIII. Non frustra haec disputari. Item signis auditis animum, ut interroganti respondeatur, ad res significatas esse referendum. 1207

IX. An res quaeque vel ejus cognitio pluris habenda sit quam ipsius signa. 1209

X. An quaedam doceri sine signis queant. Res non discuntur per ipsa verba. 1212

XI. Discimus non verbis foris sonantibus, sed docente intus veritate. 1215

XII. Christus veritas intus docet. 1216

XIII. Verborum vi ne quidem animus loquentis aperitur. 1218

Admonitio De Tribus Libris De Libero Arbitrio. 1219-1220

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Libero Arbitrio Libri Tres. 1221-1222

Liber Primus, in quo mota quaestione unde malum, explicatur quid sit male agere; tumque mala hominum facta ex libero voluntatis arbitrio proficisci ostenditur; quippe cum libidini, quae in omni facto malo regnat, servire mens a nullo cogatur. Ibid.

Caput Primum. Deus an alicujus mali auctor. Ibid.

II. Malum unde priusquam disquiratur, quid de Deo 1499 credendum. 1224

III. Mali natura ex libidine. Ibid.

IV. Objectio de homicidio patrato ex metu. Cupiditas culpabilis quid sit. 1225

V. Objectio altera de occisione hominis vim afferentis per humanas leges licita. 1227

VI. Lex aeterna moderatrix humanarum. Aeternae legis notio. 1228

VII. Homo ex aeterna lege quomodo ordinatissimus ad disquirendum, euque fine ostenditur scire melius esse quam vivere. 1229

VIII. Ratio qua praecellit homo bestiis debet in ipso dominari. 1231

IX. Stulti et sapientis discrimen ex dominatu aut servitute mentis. Ibid.

X. Mens a nullo cogitur servire libidini. 1232

XI. Mens ex libera voluntate libidini serviens punitur juste. 1233

XII. Mortalis vitae poenas qui libidini serviunt, merito patiuntur, etiamsi sapientes nunquam fuerint. 1234

XIII. Voluntate vitam beatam, voluntate miseram degimus. 1235

XIV. Cur ergo pauci evadant beati, cum omnes esse veliut. 1237

XV. Lex aeterna, lex temporalis, in quos et quantum valeant. Ibid.

XVI. Epilogus tractatae quaestionis. 1239

Liber Secundus, in quo, difficultate ex eo quod libertas, qua peccatur, a Deo data sit, emergente, tria haec disquiruntur: Qua ratione Deum esse manifestum sit; an ab ipso sint bona quaecumque; utrum in bonis censenda sit libera voluntas. Ibid.

Caput Primum. Libertas qua peccatur cur a Deo data. Ibid.

II. Objectio: Liberum arbitrium, si ad bonum datum est, quomodo ad malum flexile. 1241

III. Deum esse ut manifestum evadat, disquiritur quid sit in homine praestantissimum. 1243

IV. Sensus interior sentit ipsum sentire; an et se discernat. 1246

V. Sensus interior praestat aeternis sensibus, quorum est moderator et judex. Ibid.

VI. Ratio caeteris in homine praestat; qua si quid praestantius, Deus est. 1248

VII. Quomodo idem sentiatur a multis, quidve totum, quid non totum et simul a singulis. 1249

VIII. Numerorum ratio nullo corporis sensu percipitur, a quovis intelligente percepta una est et incommutabilis. 1251

IX. Quid sapientia, sine qua nemo beatus; an una sit in omnibus sapientibus. 1253

X. Una est sapientiae lux omnibus sapientibus communis. 1256

XI. Sapientia et numerus an idem, an alterum ab altero vel in altero existat. 1257

XII. Una et incommutabilis in omnibus intelligentibus veritas, eaque nostra mente superior. 1259

XIII. Exhortatio ad amplexum veritatis, quae una beatos facit. 1260

XIV. Veritas possidetur cum securitate. 1261

XV. Deum esse ex ratione fuse explicata jam certo cognoscitur. 1262

XVI. Sapientia studiosis sui inquisitoribus sese in via ostendit, numeris videlicet cuique rei impressis. 1263

XVII. Bonum et perfectio quaecumque ex Deo est. 1265

XVIII. Libera voluntas tametsi ad malum usum converti possit, in bonis numeranda est. 1266

XIX. Bona magna, minima et media. In mediis censetur libertas. 1267

XX. Ex Deo non est motus ille, quo voluntas ab incommutabili bono avertitur. 1269

Liber Tertius, in quo quaeritur unde ille motus existat, quo voluntas ab incommutabili bono deflectit; an secum invicem pugnent Dei praescientia de hominum peccatis, et hominum ipsorum in peccando libertas. Mox ostenditur nequaquam id Creatori deputandum, quod in creatura ita fieri necesse est, ut voluntate peccantium fiat; et prorsus de creaturae, quae peccato obnoxia sit, productione ac supplicio laudandum esse Deum. Hinc ad originis vitia perducta disputatione declaratur quemadmodum ea haud injuste in Adae posteros demanent; utque propter haec ipsa immerito peccantes excusationem obtendant; deinceps vero difficultates nonnullae huc pertinentes enodantur. 1269-1270

Caput Primum. Unde sit motus ille quo voluntas deflectit ab incommutabili bono. Ibid.

De praescientia quomodo liberam voluntatem peccantibus non auferat, quaestio plurimos torquens. 1272

1500 III. Dei praescientia non efficit ut non libera voluntate peccemus. 1273

IV. Deus praenoscens non cogit ad peccandum, atque adeo peccata juste punit. 1275

V. Deus de creaturae, etiam quae peccato miseriaeque obnoxia est, productione laudandus. 1276

VI. Nemo vere dixerit se malle non esse quam miserum esse. 1279

VII. Esse diligitur et a miseris, quia ab illo sunt qui summe est. Ibid.

VIII. Non esse a nemine eligitur, ne quidem ab illis qui sibi necem conciscunt. 1281

IX. Peccantium animarum miseria confert ad perfectionem universi. 1282

X. Quo jure diabolus possederit hominem, et quo jure Deus hunc liberarit. 1285

XI. Creatura sive in justitia permansura, sive lapsura, ad ornatum universi confert. 1287

XII. Gubernatio universi non turbaretur, etiamsi angelica omnis creatura peccaret. 1288

XIII. Ex creaturae corruptione et ex vitii ejus vituperatione bonitas ipsius ostenditur. 1289

XIV. Non omnis corruptio vituperatione digna est. 1290

XV. Defectus creaturae haud semper est culpabilis. 1291

XVI. Peccata nostra in Deum refundi nequeunt. 1293

XVII. Voluntas est prima causa peccandi. 1294

XVIII. An aliquis peccet in eo quod caveri non potest. 1295

XIX. Peccantes ignorantiam et difficultatem transfusa in se ex Adae peccato vitia ne excusent. 1296

XX. Poenales defectus in Adae posteros haud injuste demanasse, quaecumque demum vera sit de animarum origine sententia. 1297

XXI. Error qua in re perniciosus. 1299

XXII. Ignorantia et difficultas si naturalis est homini, non propterea deest unde laudetur Creator. 1302

XXIII. De parvulorum morte et cruciatibus corporis quibus affliguntur, iniqua est imperitorum querela. Dolor quid sit. 1303

XXIV. Primus homo non insipiens creatus est, sed sapientiae capax. Stultitia quid. 1305

XXV. Quibus visis tangitur rationalis natura, cum intentionem ad malum convertit. 1307

Admonitio De Duobus Libris De Moribus Ecclesiae Et De Moribus Manichaeorum. 1309-1310

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Moribus Ecclesiae Catholicae Et De Moribus Manichaeorum. Ibid.

Liber Primus.—Principio constituit Augustinus mores illos quibus in Ecclesia sancte vivitur, ad summum hominis bonum, hoc est Deum, referri oportere. Tum summo in eum amore contendendum, idque dogma esse in catholica Ecclesia utriusque Testamenti auctoritate confirmatum. Quatuor virtutes ex vario quodam amoris Dei affectu dictas ostendit. Agit de officiis charitatis erga proximum, ac refert demum exempla continentiae et morum vere christianorum, quae in Ecclesiae catholicae alumnis eluxerunt. Ibid.

Caput Primum. Quomodo detecturus sit fucos Manichaeorum. Duo quibus fallunt Manichaei. Ibid.

II. Rationibus prius agit, obsequens vitiosae Manichaeorum consuetudini. 1311

III. Beatus qui eo fruitur quod hominis optimum est. Hominis optimum quid. Duae conditiones summi boni: prima ut nihil eo melius sit; secunda ut tale sit quod non amittat invitus. 1312

IV. Homo quid. 1313

V. Hominis optimum non quod solius corporis, sed quod animae optimum est. Ibid.

VI. Virtus animam optimam efficit; virtutem anima comparat sequendo Deum; Dei autem consecutio vita beata. 1314

VII. Deus auctoritate Scripturarum vestigandus. Oeconomiae divinae erga nostram salutem ratio et praecicipua mysteria. Summa fidei. 1315

VIII. Deus summum bonum, quo summo amore tendere jubemur. 1316

IX. Concentus Veteris et Novi Testamenti de praeceptis charitatis. Ibid.

X. De Deo quid doceat Ecclesia. Duo dii Manichaeorum. 1317

XI. Deus unice diligendus, ideoque summum hominis bonum. Deo nil melius; Deum nemo amittit invitus; quae sunt duae conditiones summi boni, supradictae, cap. 3. 1318

XII. Charitate Deo connectimur, dum illi subjicimur. 1320

XIII. Per Christum et ejus spiritum jungimur inseparabiliter Deo. Ibid.

1501 XIV. Trinitati summo bono dilectione haeremus. 1321

XV. Quatuor virtutes definit christiane. 1322

XVI. Testamenti Veteris et Novi concentus. Ibid.

XVII. Apostrophe ad Manichaeos, ut resipiscant. 1324

XVIII. In Catholica sola perfecta veritas ex utriusque Testamenti consensu. 1325

XIX. Temperantiae officia ex sacris Litteris describit. 1326

XX. Sensibilia omnia contemnere, et solum Deum amare jubemur. 1327

XXI. Gloria popularis et curiositas sacris Litteris damnata. Ibid.

XXII. Fortitudinem praestat amor Dei. 1328

XXIII. Fortitudinis monita et exempla ex Scripturis. 1329

XXIV. De justitia et prudentia. 1330

XXV. Officia quatuor virtutum circa Dei amorem, cujus amoris praemium est aeterna vita et cognitio veritatis. Ibid.

XXVI. Dilectio sui et proximi. 1331

XXVII. Beneficentia in corpus proximi. 1332

XXVIII. Beneficentia in animam proximi. Disciplinae partes duae; coercitio et instructio. Per bonos mores nobis provenit agnitio veritatis. 1333

XXIX. De Scripturarum auctoritate. 1335

XXX. Apostrophe ad Ecclesiam totius sapientiae magistram. Doctrina catholicae Ecclesiae. 1336

XXXI. Manichaeorum continentiae opponit anachoretarum et coenobitarum vitam. 1337

XXXII. Clericorum laus. 1339

XXXIII. Aliud genus in civitate simul viventium. Jejunia triduana. Ibid.

XXXIV. Ex malorum christianorum moribus non vituperandam Ecclesiam. Sepulcrorum et picturarum adoratores. 1341

XXXV. Conjugium et possessiones baptizatis etiam concessa per Apostolum. 1342

Liber Secundus, in quo refutata diligenter Manichaeorum doctrina de origine et natura mali, excutiuntur tria illa oris, manuum et sinus, quae ipsi in impiis suis moribus praedicabant signacula, et superstitiosa eorum abstinentia mysteriaque nefanda suggillantur. Nonnulla in iis deprehensa flagitia referuntur. 1345-1346

Caput Primum. Summum bonum est id cui competit summe esse. Ibid.

II. Malum quid sit. Malum esse id quod est contra naturam dicunt verissime Manichaei, sed hinc subvertitur eorum haeresis. Ibid.

III. Malum si definitur id esse quod nocet, ex hoc rursus Manichaei revincuntur. Ibid.

IV. Boni per se et participatione differentia. 1347

V. Malum si definitur esse corruptio, inde etiam funditus evertitur illorum haeresis. Ibid.

VI. Corruptio quam rem afficiat, et quid sit. 1348

VII. Dei bonitas non sinit rem ullam corruptione eo perduci ut non sit. Creare et condere quo differant. 1349

VIII. Malum est, non substantia ulla, sed substantiae inimica inconvenientia. Ibid.

IX. Ne consistere quidem Manichaeorum fabulas de bonis et malis. 1351

X. Tria signacula morum a Manichaeis perperam excogitata. 1353

XI. Signaculum oris quale apud Manichaeos, qui blasphemiae in Deum rei esse convincuntur. 1354

XII. Excludit Manichaeorum suffugia. 1355

XIII. Non ex rebus, sed ex intentione facta aestimantur; hinc de Manichaeorum abstinentia ferendum judicium. 1356

XIV. Tribus causis abstinetur laudabiliter a certis ciborum generibus. 1358

XV. Esum carnium cur interdicant Manichaei. 1360

XVI. Aperit portentosa Manichaeorum mysteria 1361

XVII. Manuum signaculum apud Manichaeos quale sit aperitur. 1368

XVIII. De signaculo sinus et nefandis mysteriis Manichaeorum. 1372

XIX. Flagitia Manichaeorum. 1373

XX. Flagitia eorumdem Romae deprehensa. 1376

Admonitio De Regula S. Augustini Ad Servos Dei. 1377-1378

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Regula Ad Servos Dei. Ibid.

De charitate Dei et proximi, unione cordium et communitate rerum. Ibid.

De humilitate. 1379

De oratione et divino officio. Ibid.

De jejunio et refectione. Ibid.

De indulgentia erga infirmos. 1380

De habitu et exterioris hominis compositione. Ibid.

1502 De fraterna correctione. 1381

De vitio propriam aliquam rem sibi vindicantium. 1382

De vestium lotione, de balneis, deque aliis curandis fratrum necessitatibus. 1384

Appendix Tomi Primi Operum S. Augustini, complectens quaedam olim ipsi perperam adscripta. 1385-1386

Admonitio De Libro De Grammatica Et Tribus Aliis Opusculis. Ibid.

De Grammatica Liber. Ibid.

Caput Primum. Terminationes nominum. Ibid.

II. De nominibus quae terminantur in semivocales, et eorum generibus. 1387

III. De iis quae terminantur in mutas. Ibid.

IV. De terminatione et declinatione nominum neutrius generis. Ibid.

V. De terminatione et declinatione nominum communis generis. 1390

VI. De terminatione et declinatione nominum omnis generis. 1392

VII. De nominibus generis epicoeni, et differentia ejusdem generis a communi. 1393

VIII. De nominibus aut singularis aut pluralis numeri tantum. 1394

IX. De pronomine. Ibid.

X. De declinatione pronominum primae, secundae et tertiae personae. 1395

XI. De declinatione infinitorum. Ibid.

XII. Pronomina qualitatis. 1396

XIII. De verbo. Ibid.

XIV. De prima conjugatione. 1398

XV. De secunda conjugatione. Ibid.

XVI. De tertia et quarta conjugatione. 1399

XVII. De verbo communi unde dicatur, et de conjugatione ejusdem. Ibid.

XVIII. De verbo deponenti. 1400

XIX. De neutro passivis et impersonalibus. 1401

XX. De inchoativis, frequentativis, et desiderativis verbis. 1402

XXI. De adverbio. Ibid.

XXII. Item iterum de adverbio. 1403

XXIII. Adverbia a nominibus tracta sex habent terminationes. Regula communis. 1404

XXIV. De participiis. Regula communis. 1405

XXV. De conjunctione Ibid.

XXVI. De praepositione. Praepositiones accusativae, ablativae et utriusque. 1406

XXVII. Duplex genus praepositionum quae dicuntur utriusque. 1407

XXVIII. De interjectione. 1408

XXIX. Epilogus. Et de nominibus numerorum. Ibid.

Principia Dialecticae. 1409-1410

Caput Primum. De simplicibus verbis. Ibid.

II. Verba conjuncta. Ibid.

III. Quae simplices sententiae, quae conjunctae. Ibid.

IV. Conjunctas sententias subdivisit. Ibid.

V. Quomodo de rebus, verbis, dicibilibus, dictionibus tractetur in logica. Differunt dicibile et dictio. Ibid.

VI. De origine verbi. Verbum unde dictum. Stoicorum de origine verbi opinio. 1411

VII. De vi verbi. 1413

VIII. Obscurum et ambiguum. Differentiae obscuri et ambigui. Tria genera obscurorum. 1414

IX. Ambiguitatum genera duo. 1415

X. Ambiguitas ex aequivocis varia. 1416

Admonitio De Categoriis Decem. 1419-1420

Categoriae Decem, Ex Aristotele Decerptae. Ibid.

Caput Primum. De oratione, et quam late pateat significatio ousias. Ibid.

II. De aequivocis et multivocis. 1421

III. Quid Aristoteles agat in categoriis. 1422

IV. De denominativis. Differunt paronyma ab homonymis. Ibid.

V. Substantia et accidens. 1423

VI. Quae dicuntur de subjecto, quae in subjecto. Ibid.

VII. Quid genus, quid species. 1424

VIII. De praedicamentis in generali. 1425

IX. De usia sive substantia. Usia proprie. Secundae usiae quae dicantur. 1426

X. De quantitate. Quanto nihil est contrarium. Contraria quae dicantur. 1427

XI. Ad aliquid. Ad aliquid quando dicitur. Opposita. 1430

XII. De qualitate. Species qualitatis quatuor. Habitus. Affectio. Potentia naturalis. Passivae qualitates. 1432

XIII. De facere et pati. 1435

XIV. De jacere sive situ. 1436

XV. De ubi et quando. Ibid.

XVI. De habere. Ibid.

XVII. De postpraedicamentis. 1437

1503 XVIII. De priori. 1438

XIX. De simul. 1439

XX. De motu. Ibid.

XXI. Conclusio operis. 1440

Principia Rhetorices. 1439-1440

Caput Primum. Oratoris officium. Ibid.

II. Quis sit finis oratoris. Ibid.

III. De civilibus quaestionibus, et differentia generalium et specialium. 1441

IV. Quae sint circumstantiae controversiam facientes. 1442

V. Quaestiones rationales fiunt quatuor modis. 1443

VI. De quatuor quaestionibus legalibus. 1444

VII. Quibus quaestio articulis nectatur. Ibid.

VIII. Modi controversiarum. 1445

IX. De figuris controversiarum. 1446

Admonitio De Fragmento Regulae Cleris Traditae. 1447-1448

Regulae Cleris Traditae Fragmentum. Ibid.

Admonitio De Regula Secunda. 1449-1450

Regula Secunda. Ibid.

Admonitio De Libro De Vita Eremitica Ad Sororem. 1451-1452

De Vita Eremitica Ad Sororem Liber. Ibid.

Caput Primum. Ut instituta est eremitica vita. Ibid.

II. Reclusio corporis solius nihil prodest. Ibid.

III. Reclusarum cum externis mulieribus confabulationes. Ibid.

IV. Ex confabulatione cum externis mulieribus quae pernicies. Ibid.

V. Reclusarum quarumdam avaritia. Ibid.

VI. Reclusa ne pauperum aut hospitum praetextu facultates habere velit; utatur ancilla probata; non puellas doceat. 1453

VII. Studeat silentio, et raro modesteque loquatur. Ibid.

VIII. Quibuscum personis loqui decet reclusam. 1454

IX. Scribit vivendi formam reclusis rogatus a sorore. Ibid.

X. De colloquio cum variis personis. Quid hac in re observandum a reclusa. Ibid.

XI. Operetur manibus, ornetur verecundia. 1455

XII. Reclusa verbis lacessita ut se gerere debet. Ibid.

XIII. De tempore loquendi et tacendi. Ibid.

XIV. Quibus exercitiis vacandum a calendis novemb. ad Quadragesimam. Ibid.

XV. De exercitiis a Pascha ad calendas novembris. 1456

XVI. De quadragesimali jejunio. Ibid.

XVII. Persequitur de virtute jejunii. 1457

XVIII. De significatione Quadragesimae. Ibid.

XIX. De cibi et potus qualitate et quantitate. Ibid.

XX. De vestimentis et calceamentis. 1458

XXI. Solitudo est hominum consortio praeferenda propter conservationem virginitatis. Ibid.

XXII. Ut virginitatis propositum religiose custodiendum. 1459

XXIII. Castitatis dispendium in mensa timendum et in colloquiis. Ibid.

XXIV. Ante somnum conscientia excutienda, et dolendum de peccatis. Ibid.

XXV. In tentationibus impudicis recogitanda virginis Agnetis historia. Ibid.

XXVI. Castitas in juvenili aetate sine magna cordis et corporis attritione non stat integra. 1460

XXVII. De monacho stimulum carnis duris macerationibus vix comprimente, non penitus exstinguente. Ibid.

XXVIII. Contra senes qui concubinarum consortio carere nolunt. Ibid.

XXIX. Virgo semper pavida, seipsa muniat verbi Dei meditatione. 1461

XXX. Contra eos qui rigorem abstinentiae non amplectuntur, ne corporis languorem incurrant. Ibid.

1504 XXXI. De adolescente resipiscente et Christum hora mortis vidente. 1461

XXXII. Vera discretio, carni animam praeponere. 1462

XXXIII. De superbia et ejus speciebus. Ibid.

XXXIV. De quadam specie vanitatis in cellulae oratoriique ornamentis. Ibid.

XXXV. Rursus de quadam inani gloria. Ibid

XXXVI. De ornamentis virtutum praeferendis. Ibid.

XXXVII. Persequitur de virtutum ornamentis. Ibid.

XXXVIII. Ex lini, quo altare ornatur, consideratione quomodo mores instituendi. 1463

XXXIX. Imago Crucifixi et assistentis hinc inde Mariae ac Joannis sat esse debet in sanctimonialium oratorio. Ibid.

XL. De dilectione Dei et proximi. Ac primum ut in proximum exercenda a sanctimonialibus. Ibid.

XLI. De exemplo Mariae et Marthae, deque vita activa et contemplativa. 1464

XLII. De rerum ecclesiasticarum dispensatione. Ibid.

XLIII. Claustrales non debent pauperum et hospitum cura distendi. Ibid.

XLIV. Administratio temporalium haud convenit coenobitis, multoque minus virgini reclusae. Ibid.

XLV. Ut sanctimonialis debet si quid superest, erogare. 1465

XLVI. Quod eleemosynae genus a monialibus impendi decet. Ibid.

XLVII. De dilectione Dei concitanda in meditatione mysteriorum Christi. Ibid.

XLVIII. De Magorum adoratione, fuga Christi in Aegyptum, et de latrone ad Christi dextram crucifixo. 1466

XLIX. De contemplatione Christi pueri. Ibid.

L. De consideratione baptismi, jejunii et tentationis Christi. Ibid.

LI. De muliere in adulterio deprehensa. 1467

LII. De muliere lacrymis pedes ejus rigante. Ibid.

LIII. De paralytico per tegulas invecto, et corporaliter spiritualiterque sanato. Ibid.

LIV. De receptione Christi in domo Marthae et Mariae. 1468

LV. De ingressu Christi in Jerusalem, pueris acclamantibus, Hosanna, etc. Ibid.

LVI. De coena Domini et rebus in ea gestis. Ibid.

LVII. De Christi agonia in monte Oliveti. 1469

LVIII. De Christi traditione. Ibid.

LIX. De injuriis Christo apud principem sacerdotum et apud Pilatum illatis. Ibid.

LX. De passione Christi et deceptione diaboli. Ibid.

LXI. De Christo in cruce. 1470

LXII. De mira Christi patientia in cruce. Ibid.

LXIII. Virgo propior adstat cruci. Ibid.

LXIV. De decurione. Ibid

LXV. De Magdalena sepulcrum visitante. Ibid

LXVI. De mundi et rerum praesentium contemptu. 1471

LXVII. Mors a sanctis desideratur. Ibid.

LXVIII. Mors justo felicitatis principium est. Ibid.

LXIX. De animae a corpore exeuntis requie vel supplicio. 1472

LXX. De requie aeterna et gloria sanctorum. Ibid.

LXXI. De extremi judicii die. Ibid.

LXXII. De confusione et poena malorum. Ibid.

LXXIII. Amor Deo rependendus pro praedestinationis gratia. Ibid.

LXXIV. De gloria bonorum. Ibid

LXXV. Ex sola Dei gratia salvandis accensemur. 1473

LXXVI. De regno Dei post judicium. Ibid

LXXVII. De regni Dei felicitate. Ibid.

LXXVIII. Epilogus operis. 1474