Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hoc Secundo Tomo Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hoc Secundo Tomo Continentur.

 In Tomum Secundum Praefatio.

 In Tomum Secundum Praefatio.

 Epistolarum Ordo Chronologicus Argumentis Demonstratus.

 Epistolarum Ordo Chronologicus Argumentis Demonstratus.

 Epistolae Primae Classis, Quas Augustinus nondum episcopus scripsit, ab anno Christi 386 ad 395.

 I.— Scripta circa finem an. 386.

 II.— Scripta circa idem tempus.

 III.— Scripta an. 387.

 IV.— Scripta circa idem tempus.

 V.— Scripta circa fin. an. 388.

 VI, VII.— Scriptae circa initium an. 389.

 VIII-XIV.— Scriptae circa idem tempus.

 XV.— Scripta circa an. 390.

 XVI, XVII.— Scriptae circa an. 390.

 XVIII-XX.— Scriptae circa idem tempus.

 XXI.— Scripta sub ineuntem an. 391.

 XXII.— Scripta circa an. 392.

 XXIII.— Scripta circa idem tempus.

 XXIV, XXV.— Scriptae sub fin. an. 394, ante hiemem.

 XXVI.— Scripta forte ineunte an. 395, et missa cum sequente.

 XXVII.— Scripta circa ineunt. an. 395.

 XXVIII.— Scripta an. 394 aut 395.

 XXIX.— Scripta an. 395.

 XXX.— Scripta an. 395.

 Epistolae Secundae Classis, Quas Augustinus jam episcopus, ante collationem Carthaginensem cum Donatistis habitam et ante detectam in Africa Pelagii h

 XXXI.— Scripta ineunte an. 396.

 XXXII.— Scripta paulo post superiorem.

 XXXIII.— Scripta initio episcopatus Augustini.

 XXXIV.— Scripta post superiorem.

 XXXV.— Scripta post superiorem.

 XXXVI.— Scripta forte an. 396 aut sub initium 397.

 XXXVII.— Scripta circa an. 397.

 XXXVIII.— Scripta circa medium an. 397.

 XXXIX.— Scripta forte an. 397.

 XL.— Scripta circa idem tempus.

 XLI.— Scripta sub initium episcopatus Augustini.

 XLII.— Scripta exeunte aestate an. 397.

 XLIII, XLIV.— Scriptae circa fin. an. 397 aut init. 398.

 XLV.— Scripta an. 398.

 XLVI, XLVII.— Scriptae circa hoc tempus.

 XLVIII.— Scripta forte an. 398.

 XLIX.— Scripta circa an. 398.

 LI.— Scripta an. 399 aut 400.

 LII.— Scriptura circa an. 400.

 LII.— Scripta circa an. 400.

 LIV, LV.— Scriptae circa an. 400.

 LVI, LVII.— Scriptae circa an. 400.

 LVIII.— Scripta versus exeuntem an. 401.

 LIX.— Scripta circa exeuntem an. 401.

 LX.— Scripta circiter finem an. 401.

 LXI.— Scripta exeunte an. 401 aut paulo post.

 LXII, LXIII.— Scriptae circa idem tempus.

 LXIV.— Scripta paulo post Natal. Christi an. 401.

 LXV.— Scripta ineunte an. 402.

 LXVI.— Scripta circa idem tempus.

 LXVII, LXVIII.— Scriptae circa an. 402.

 LXIX.— Scripta exeunte an. 402.

 LXX.— Scripta forte circa hoc tempus.

 LXXI.— Scripta circa an. 403.

 LXXII.— Scripta an. 403 aut 404.

 LXXIII.— Scripta circa an. 404.

 LXXIV.— Scripta cum superiore.

 LXXV.— Scripta circa finem an. 404.

 LXXVI.— Scripta ineunte an. 404 aut circiter.

 LXXVII, LXXVIII.— Scriptae forte an. 404, circ. 26 junii.

 LXXIX.— Scripta forte an. 404.

 LXXX.— Scripta an. 405, circa mens. martium.

 LXXXI.— Scripta forte an. 405.

 LXXXII.— Scripta sub idem tempus.

 LXXXIII.— Scripta circa an. 405.

 LXXXIV.— Scripta circ. hoc tempus, seu ante an. 411.

 LXXXV.— Scripta cir. an. 405.

 LXXXVI.— Scripta forte an. 405.

 LXXXVII.— Scripta forte an. 405, certe ante an. 411.

 LXXXVIII.— Scripta post initium an. 406.

 LXXXIX.— Scripta circa idem tempus.

 XC, XCI.— Scriptae an. 408, post 1 diem junii.

 XCII.— Scripta circa an. 408.

 XCIII.— Scripta circ. an. 408.

 XCIV, XCV.— Scriptae an. 408.

 XCVI.— Scripta an. 408, circa init. septemb.

 XCVII.— Scripta exeunte an. 408.

 XCVIII.— Scripta forte an. 408.

 XCIX.— Scripta exeunte an. 408 aut ineunte 409.

 C.— Scripta circ. idem tempus.

 CI.— Scripta circa idem tempus.

 CII.— Scripta circa idem tempus.

 CIII, CIV.— Scriptae an. 409, sub mens. martium.

 CV.— Scripta ineunte an. 409.

 CVI-CVIII.— Scriptae forte an. 409.

 CIX, CX.— Scriptae forte versus an. 409.

 CXI.— Scripta exeunte an. 409, forte mense novemb.

 CXII.— Scripta exeunte an. 409 aut ineunte 410.

 CXIII-CXVI.— Scriptae circa hoc tempus, sive non ante 409 nec post 423.

 CXVII, CXVIII.— Scriptae forte an. 410 aut ineunte 411.

 CXIX, CXX.— Scriptae forte circa idem tempus.

 CXXI.— Scripta circa an. 410.

 CXXII.— Scripta circa idem tempus.

 CXXIII.— Scripta forte sub finem an. 410.

 Epistolae Tertiae Classis, Quas Augustinus a tempore collationis habitae cum Donatistis Carthagine, et Pelagianae haereseos in Africam invectae, ad ob

 CXXIV-CXXVI.— Scriptae circa ineuntem an. 411.

 CXXVII.— Scripta forte an. 411.

 CXXVIII.— Scripta an. 411 paulo ante 1 diem junii.

 CXXIX.— Scripta paulo post superiorem.

 CXXX.— Scripta versus an. 412.

 CXXXI.— Scripta circa idem tempus.

 CXXXII.— Scripta circa ineuntem an. 412.

 CXXXIII.— Scripta circa idem tempus.

 CXXXIV.— Scripta cum superiore.

 CXXXV-CXXXVIII.— Scriptae sub initium an. 412.

 CXXXIX.— Scripta an. 412.

 CXL.— Scripta post superiorem.

 CXLI.— Scripta 14 junii an. 412.

 CXLII.— Scripta circa idem tempus.

 CXLIII.— Scripta circa finem an. 412.

 CXLIV.— Scripta circa hoc tempus.

 CXLV.— Scripta circa an. 412 aut 413.

 CXLVI.— Scripta circa an. 413.

 CXLVII, CXLVIII.— Scriptae videntur an. 413.

 CXLIX.— Scripta sub an. 414.

 CL.— Scripta circa exeuntem an. 413.

 CLI.— Scripta exeunte an. 413, aut ineunte 414.

 CLII-CLV.— Scriptae circa an. 414.

 CLVI, CLVII.— Scriptae an. 414.

 CLVIII-CLXIV.— Scriptae sub an. 414.

 CLXV.— Scripta non multo post an. 410.

 CLXVI.— Scripta an. 415 verno tempore.

 CLXVII.— Scripta simul cum superiore.

 CLXVIII.— Scripta forte an. 415.

 CLXIX.— Scripta exeunte an. 415.

 CLXX, CLXXI.— Scriptae forte an. 415.

 CLXXII.— Scripta ineunte an. 416.

 CLXXIII.— Scripta circa hoc tempus.

 CLXXIV.— Scripta circa hoc tempus.

 CLXXV.— Scripta an. 416.

 CLXXVI.— Scripta paulo post superiorem.

 CLXXVII.— Scripta circa idem tempus.

 CLXXVIII.— Scripta eodem tempore.

 CLXXIX.— Scripta circa idem tempus.

 CLXXX.— Scripta circa finem an. 416.

 CLXXXI-CLXXXIII.— Scriptae init. an. 417.

 CLXXXIV.— Scripta sub idem tempus.

 CLXXXV.— Scripta circa an. 417.

 CLXXXVI.— Scripta circa medium an. 417.

 CLXXXVII.— Scripta sub medium an. 417.

 CLXXXVIII.— Scripta exeunte an. 417 aut ineunte 418.

 CLXXXIX.— Scripta circa an. 418.

 CXC.— Scripta paulo post medium an. 418.

 CXCI-CXCIII.— Scriptae sub finem an. 418.

 CXCIV.— Scripta paulo post superiores.

 CXCV.— Scripta forte an. 418.

 CXCVI.— Scripta exeunte an. 418.

 CXCVII et CXCVIII.— Scriptae exeunte an. 418, aut ineunte 419.

 CXCIX.— Scripta sub an. 419.

 CC.— Scripta exeunte an. 418, aut ineunte 419.

 CCI.— Scripta an. 419, mense junio.

 CCII.— Scripta videtur versus finem an. 419.

 CCIII.— Scripta forte circa an. 420.

 CCIV.— Scripta circa hoc tempus.

 CCV.— Scripta forte versus an. 420.

 CCVI.— Scripta circa hoc tempus.

 CCVII.— Scripta an. 421, aut paulo post.

 CCVIII.— Scripta forte versus an. 423.

 CCIX.— Scripta forte ineunte an. 423.

 CCX.— Scripta forte circa hoc tempus.

 CCXI.— Scripta circa hoc tempus.

 CCXII.— Scripta circa an. 423.

 CCXIII.— Scripta 26 septembris 426.

 CCXIV, CCXV.— Scriptae circa Pascha an. 426, aut 427.

 CCXVI.— Scripta paulo post duas superiores.

 CCXVII.— Scripta sub idem tempus.

 CCXVIII.— Scripta forte eodem tempore.

 CCXIX.— Scripta sub an. 426 aut 427.

 CCXX.— Scripta circa exeuntem an. 427.

 CCXXI-CCXXIV.— Scriptae an. 427 et 428.

 CCXXV.— Scripta an. 428 aut 429.

 CCXXVI.— Scripta eodem tempore.

 CCXXVII.— Scripta post Pascha, anno forte 428 aut 429.

 CCXXVIII.— Scripta sub an. 428 aut 429.

 CCXXIX-CCXXXI.— Scriptae sub finem vitae Augustini forte an. 429.

 Epistolae Quartae Classis, Quarum tempus minus compertum.

 Ex his nemo non videt, si modo rem tantisper expendat, quantum in recte ordinandis Augustini Epistolis operae consiliique a nobis positum sit, quantum

 Ex his nemo non videt, si modo rem tantisper expendat, quantum in recte ordinandis Augustini Epistolis operae consiliique a nobis positum sit, quantum

 Pp. Bened.

 Praefatio Reverendissimi Godefridi Besselii, Monasterii Gottwicensis Abbatis, Editioni Viennensi Praefixa.

 Praefatio Reverendissimi Godefridi Besselii, Monasterii Gottwicensis Abbatis, Editioni Viennensi Praefixa.

 Ad Eruditum Lectorem In praedictas Epistolas.

 Praefatio D. Jacobi Martin In Easdem Epistolas.

 Praefatio D. Jacobi Martin In Easdem Epistolas.

 Admonitio Ejusdem In Epistolam CLXXXIV Bis.

 Admonitio Ejusdem In Epistolam CLXXXIV Bis.

 Admonitio Ejusdem In Epistolam CCII Bis.

 Admonitio Ejusdem In Epistolam CCII Bis.

 Syllabus Codicum Ad Quos Recognitae Sunt Sancti Augustini Epistolae.

 Syllabus Codicum Ad Quos Recognitae Sunt Sancti Augustini Epistolae.

 Manuscripti Codices Cum nota singulis hic deinceps designandis indita.

 Editi Codices.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Epistolae Secundum Ordinem Temporum Nunc Primum Dispositae, Et Quatuor In Classes Digestae

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Epistolae Secundum Ordinem Temporum Nunc Primum Dispositae, Et Quatuor In Classes Digestae

 Epistola Prima Consilium aperit Augustinus suorum librorum de Academicis, et Hermogenianum sententiam rogat de eo quod sub finem tertii libri de iisde

 Epistola II Zenobio desiderium exponit suum, ut disputationem inter se coeptam, inter se finiant.

 Epistola III Nebridio respondet Augustinus immerito se ab ipso vocari beatum, qui tam multa ignoret. Qua in re sita sit vera beatitudo.

 Epistola IV Augustinus Nebridio, significans ei quantum profecerit in secessu, contemplatione rerum aeternarum.

 Epistola V Augustinum Nebridius deplorat, quod nimium interpelletur civium negotiis ab otio contemplationis.

 Epistola VI Scribit Nebridius videri sibi memoriam sine phantasia esse non posse tum etiam phantasiae vim non a sensu, sed a se potius imagines rerum

 Epistola VII . Augustinus quaestionem utramque a Nebridio motam discutit. Memoriam sine phantasia esse posse. Animam sensibus non usam carere phantasi

 Caput Primum.— Memoriam sine phantasia esse posse.

 Caput II.— Animam sensibus non usam carere phantasiis.

 Caput III.— Objectio resolvitur.

 Epistola VIII Quanam coelestium potestatum in animam actione fiat, ut imagines ac somnia dormienti subrepant.

 Epistola IX Quaestioni de somniis per superiores potestates immissis respondet.

 Epistola X . De convictu cum Nebridio et secessione a mundanarum rerum tumultu.

 Epistola XI Cur hominis susceptio Filio soli tribuitur, cum divinae personae sint inseparabiles.

 Epistola XII . Quaestionem in superiore epistola perstrictam iterum tractandam suscipit.

 Epistola XIII Quaestionem de animae quodam corpore, ad se nihil pertinentem, rogat dimittant.

 Epistola XIV Quare sol non idem praestat quod caetera sidera. Veritas summa an hominis cujusque rationem contineat.

 Epistola XV. Significat scriptum a se opusculum de religione, transmittendum Romaniano, quem hortatur ut otium datum bene collocet.

 Epistola XVI. Maximus grammaticus Madaurensis Augustino, excusans a Paganis unum Deum variis nominibus coli, indignans mortuos homines Gentium diis pr

 Epistola XVII . Augustinus Maximo grammatico respondet ad superiora, sed sic ut ostendat indigna quibus respondeatur, digna quae rideantur.

 Epistola XVIII Naturarum genus triplex perstringitur.

 Epistola XIX Gaio, quem forte disputatione traxerat ad Ecclesiam, mittit suos libros legendos, adhortans ut perseveret in bono proposito.

 Epistola XX Antonino pro existimatione bona ac dilectione sibi impensa gratias refert Augustinus, optatque ut familia ipsius tota catholicam religione

 Epistola XXI Augustinus in presbyterum Hipponensem ordinatus, praesertim ad dispensandum verbum Dei, secumque reputans quam difficile sit sacerdotem p

 Epistola XXII Augustinus presbyter, Aurelio Carthaginensi episcopo, deflens comessationes et ebrietates per Africam in coemeteriis et memoriis martyru

 Caput Primum.— Salutato Aurelio agit de comes sationibus ab ecclesia removendis.

 Caput II.— De contentione et laudis appetitu. Quomodo honor et laus à praelatis assumenda.

 Epistola XXIII Augustinus Maximino episcopo donatistae, qui diaconum catholicum rebaptizasse dicebatur, ut aut fateatur factum, aut profiteatur se ort

 Epistola XXIV Paulinus Alypio episcopo de libris Augustini quos recepit, excusans quod serius miserit ad illum Eusebii Chronica. Cupit edoceri de gene

 Epistola XXV Paulinus Augustino, exquisitis eum laudibus exornans pro quinque ejus adversus Manichaeos libris, quos ab Alypio acceperat. Panem ipsi do

 Epistola XXVI Augustinus Licentium juvenem nobilem et doctum, quondam ipsius discipulum, hortatur ad mundi contemptum, abutens ad hoc ipsius Licentii

 Epistola XXVII. Augustinus Paulino, amplectens illius benevolentiam, et mutuum declarans amorem: nonnulla de Romaniano et Alypio, nec non de Licentio,

 Epistola XXVIII Augustinus Hieronymo, de nova post LXX Veteris Testamenti versione deque Petro reprehenso a Paulo ad Galat. expostulans de suscepto h

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.— Perniciosa simulatio.

 Caput IV.

 Epistola XXIX. Augustinus presbyter, Alypio Thagastensi episcopo, narrans quibus adhortationibus obtinuerit demum ut Hipponenses catholici abhorrerent

 Epistola XXX Paulinus Augustino, non recepto ab eo responso, denuo per alios scribit.

 Epistola XXXI Paulino pro secundis litteris ab eo receptis, grati animi obsequium exhibet, seque Valerio coepiscopum Hipponensem ordinatum esse renunt

 Epistola XXXII Paulinus Romaniano, gratulans Ecclesiae Hipponensi quod Augustinum meruit episcopi collegam. Licentium, pro quo scripserat Augustinus,

 Carmen Elegiacum Paulini Ad Licentium.

 Epistola XXXIII. Augustinus Proculeiano partis donatianae apud Hipponem episcopo, invitans illum ut mutua collatione schisma componatur.

 Epistola XXXIV De juvene, qui matrem caedere solitus, demum et mortem minatus transiit ad Donatistas, ab iisque iterato baptizatus est. Quod an Procul

 Epistola XXXV Rursus interpellat Eusebium, ut clericorum donatistarum licentiam curet coercendam per Proculeianum episcopum: alioquin ut de se nullus

 Epistola XXXVI Augustinus Casulano presbytero, refellens Urbici, id est cujusdam e Romana urbe, dissertationem pro sabbati jejunio, scriptam perquam i

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Cap. VI.

 Cap. VII.

 Cap. VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Cap. XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Epistola XXXVII Gratulatur sibi Augustinus litterarias suas lucubrationes legi et approbari a Simpliciano ejusque censurae subjicit tum caeteros suos

 Epistola XXXVIII Augustinus Profuturo, de toleranda adversa valetudine de morte Megalii, et de cohibenda ira.

 Epistola XXXIX Hieronymus Augustino, commendans illi Praesidium, et salvere jubens Alypium.

 Cap. Primum.

 Cap. II.

 Epistola XL Augustinus Hieronymo de titulo vulgati ab ipso libri de Scriptoribus ecclesiasticis: tum de Petro reprehenso non mendaciter a Paulo, de qu

 Cap. Primum.

 Cap. II.

 Cap. III.

 Cap. IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Epistola XLI Alypius et Augustinus Aurelio gratulantes de sermonibus quos presbyteri praesente ipso ad populum habere coeperant, ipsumque rogantes ut

 Epistola XLII . Augustinus Paulino, flagitans ut litterarum debitum amplius anno integro non redditum exsolvat, mittatque sibi opus adversus Paganos,

 Epistola XLIII Quanta impudentia Donatistae persistant in suo schismate, tot judiciis convicti.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Cap. III.

 Cap. IV.

 Caput V.

 Cap. VI.

 Cap. VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Epistola XLIV . Augustinus refert quae coepta sint agi de concordia cum Fortunio Donatistarum episcopo, cupiens ut sine tumultu, quod placide coeptum

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Epistola XLV . Augustinus Paulino, rogans ut demum rescribat post biennii silentium, mittatque sibi opus contra Paganos, quod ab ipso elaborari dudum

 Epistola XLVI Publicola Augustino proponit multas quaestiones.

 Epistola XLVII . Augustinus Publicolae dissolvit aliquot ex propositis quaestionibus.

 Epistola XLVIII Augustinus Eudoxio abbati monachorum insulae Caprariae, exhortans ut otio ad pietatem, non ad ignaviam utantur, et sicubi Ecclesia req

 Epistola XLIX Augustinus Honorato Donatianae partis, ut per litteras placide reddat rationem quomodo nomen Ecclesiae, quae utique in toto orbe futura

 Epistola L Augustinus Suffectanis expostulans de Christianorum nece, pollicensque suum illis reddendum Herculem.

 Epistola LI Augustinus Crispinum Calamensem Donatianae partis episcopum urget propositis breviter aliquod argumentis, ad ea si potest respondeat per l

 Epistola LII Augustinus Severino consanguineo suo donatistae, ut deserat schisma scelestum et impudens.

 Epistola LIII Confutatur epistola presbyteri cujusdam donatistae qui Generosum catholicum Constantinensem seducere moliebatur, simulans ab angelo se m

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 De Duabus Epistolis Proxime Sequentibus. (Lib. II Retract. Cap. XX.)

 Ad Inquisitiones Januarii Liber Primus, Seu Epistola LIV Augustinus Januario respondet, docens quid agendum sit in iis in quibus regionum aut Ecclesia

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Ad Inquisitiones Januarii Liber Secundus, Seu Epistola LV . De ritibus Ecclesiae, vel iis quos negligi nefas est, vel us qui tollendi sunt, si citra m

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Cap. XVII.

 Cap. XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Epistola LVI Augustinus ad Celerem, jubens eum Litterarum sacrarum studio incumbere, ut discat hanc vitam collatione aeternae esse fumum et Donatista

 Epistola LVII Augustinus, libro quodam suo in eam rem conscripto, Celerem instruxerat, mera levitate Donatistas se ab Ecclesia catholica segregasse: c

 Epistola LVIII Augustinus Pammachio viro senatori gratulatur, quod suos apud Numidiam colonos donatistas adhortationibus suis adduxerit ad Ecclesiam c

 Epistola LIX Augustinus Victorino concilium convocanti, excusatoria, quare ad concilium non venturus sit: rogans ut prius cum Xantippo super jure prim

 Epistola LX Augustinus Aurelio significat Donatum et ipsius fratrem se venitente recessisse de monasterio: porro et monachis facilem lapsum, et ordini

 Epistola LXI Augustinus Theodoro ut prolata hac epistola fidem faciat clericos ex parte Donati venientes ad Ecclesiam catholicam, in suo ipsorum ordin

 Epistola LXII Alypius, Augustinus et Samsucius Severo, excusantes quae in Timothei negotio gesta sunt.

 Epistola LXIII . Rursum de Timotheo qui postquam jurasset se a Severo non recessurum, ordinatus fuerat subdiaconus apud Subsanam in dioecesi Hipponens

 Epistola LXIV Augustinus Quintiano, ipsum ad patientiam adhortans et Aurelio episcopo reconciliatum cupiens, agensque de Privatione quem ille suae Ecc

 Epistola LXV . Augustinus Xantippo Numidiae primati, rationem reddens cur Abundantio presbytero infami Ecclesiam committere noluerit.

 Epistola LXVI Expostulat cum Crispino Calamensi, qui Mappalienses metu subactos rebaptizarat.

 Epistola LXVII Augustinus Hieronymo: negans se scripsisse librum in eum in hoc falsus, quod aliquis prolixam epistolam librum appellasset.

 Caput Primum.

 Cap. II.

 Epistola LXVIII Hieronymus Augustino, jam accepta epistola quae continet quaestionem de mendacio officioso, sed dubitans etiamnum an sit Augustini, ne

 Epistola LXIX Alypius et Augustinus Castorio, ipsum hortantes ut in episcopatu Vaginensis Ecclesiae Maximiano fratri suo gloriose cedenti succedat.

 Epistola LXX Donatistarum Catholicos traditionis insimulantium temeritas prodit sese in causa Feliciani ab ipsis primum solemniter damnati, ac postea

 Epistola LXXI Augustinus Hieronymo, dehortans a libris Testamenti veteris ex hebraeo vertendis, et exhortans ut Septuaginta versionem mire depravatam

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola LXXII Hieronymus Augustino expostulans de illius epistola per Italiam sparsa, qua taxabatur locus non recte expositus in Epistola ad Galatas.

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Epistola LXXIII Hieronymum litteris suis nonnihil offensum demulcere studet Augustinus. Apologiam illius contra Ruffinum accepisse se testatur, deplor

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Epistola LXXIV Augustinus Praesidium rogat ut superiorem epistolam curet Hieronymo reddendam, utque sibi eumdem suis etiam litteris placet.

 Epistola LXXV Respondet tandem Hieronymus ad Augustini quaestiones propositas in Epist. 28, 40 et 71, scilicet de titulo libri ecclesiasticos scriptor

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Epistola LXXVI Sub persona Ecclesiae catholicae cohortatur omnes Donatistas, ut resipiscentes redeant ad catholicam communionem.

 Epistola LXXVII Augustinus Felici et Hilarino, ut ne perturbentur obortis in Ecclesia scandalis. Porro de Bonifacio, qui in nullo apud se crimine depr

 Epistola LXXVIII Quidam e monasterio Augustini Spes nomine, accusatus a Bonifacio presbytero, crimen in Bonifacium ipsum transtulit. Cum res evidentib

 Epistola LXXIX Augustini episcopi ad presbyterum quemdam Manichaeum, denuntians ut solvat quaestionem in qua praecessor ejus Fortunatus defecerat, vel

 Epistola LXXX Cupit explicari liquidius a Paulino, quonam modo voluntatem Dei, quae nostrae praeferenda est, nosse possimus.

 Epistola LXXXI Hieronymus Augustino, excusans quod ipsius litteris responderit liberius Epistola 75, rogansque ut, omissis contentiosis quaestionibus,

 Epistola LXXXII Receptis ab Hieronymo superioribus Epistolis 72, 75 et 81, rescribit accuratius Augustinus de interpretatione loci Epistolae ad Galata

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Epistola LXXXIII Augustinus Alypio significans aliam se de bonis, quae fuerunt Honorati ex Thagastensi monacho presbyteri Thiavensis, iniisse sententi

 Epistola LXXXIV Novato episcopo Augustinus, excusans quod ad ipsum non mittat germanum ipsius Lucillum diaconum, quo latinae linguae perito carere non

 Epistola LXXXV . Augustinus Paulum quemdam episcopum objurgat, qui Ecclesiam levitate sua graviter offendebat, ut ad frugem et episcopo dignam vitam r

 Epistola LXXXVI Augustinus Caeciliano praesidi, ut suo edicto Donatistas in regione Hipponensi et in vicinis locis coerceat.

 Epistola LXXXVII Augustinus Emerito donatistae, adhortans ut attendat et respondeat, qua justa causa schisma moverint.

 Epistola LXXXVIII Clerici Hipponenses catholici ad Januarium episcopum donatistam, expostulantes de Circumcellionum saevitia in Catholicos. Stilus est

 Epistola LXXXIX Augustinus Festo, docens recte legibus reprimi Donatistas et indicans in regione Hipponensi nondum eos Festi litteris correctos, sed

 Epistola XC Augustino Nectarius paganus, agens ut suis civibus coloniae Calamensis condonentur quae expetendae erant ab ipsis poenae, non modo violati

 Epistola XCI Invehitur Augustinus in Paganorum sacra, et injurias Christianis recens illatas a Calamensibus enumerat ostendens ipsorum saluti benigni

 Epistola XCII Augustinus Italicae viduae, consolans illam super obitu mariti, ac refellens eorum opinionem qui dicebant Deum videri oculis corporeis.

 Epistola XCIII Augustinus Vincentii e schismate Rogatiano episcopi Cartennensis epistolam refellens, dicit visum sibi fuisse aliquando, non vi cum hae

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Epistola XCIV Paulinus Augustino gratias agens pro libro vel epistola ab ipso recepta, prosequitur laudes Melaniae senioris, et unici ejus filii Publi

 Epistola XCV Augustinus superiori epistolae respondens agit de praesentis vitae statu, necnon de qualitate corporis beatorum, deque membrorum officiis

 Epistola XCVI Augustinus Olympio, quem audierat provectum recens ad novam dignitatem (scilicet Magistri officiorum, quod ipsi munus post Stilichonis n

 Epistola XCVII Augustinus Olympio, ut tueatur leges de confringendis idolis et haereticis corrigendis, quae vivo Stilichone missae sunt in Africam fa

 Epistola XCVIII Augustinus Bonifacio episcopo, respondens qui fiat ut infantibus in Baptismo prosit parentum fides, cum post Baptismum non noceat illi

 Epistola XCIX Ex Romanorum calamitate susceptum animo dolore commiserationemque significat.

 Epistola C Augustinus Donato proconsuli Africae, ut Donatistas coerceat, non occidat.

 Epistola CI Augustinus Memorio episcopo libros ipsius de Musica flagitanti, sextum librum mittit, et caeteros si repererit, mittendos pollicetur eaqu

 De Sequente Epistola. (Lib. II Retract., Cap. XXXI.)

 Sex Quaestiones Contra Paganos Expositae, Liber Unus, Seu Epistola CII

 Quaestio Prima. De Resurrectione.

 Quaestio Secunda. De tempore christianae religionis.

 Quaestio Tertia. De sacrificiorum distinctione.

 Quaestio Quarta. De eo quod scriptum est: In qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis (Matth. VII, 2).

 Quaestio Quinta. De Filio Dei secundum Salomonem.

 Quaestio Sexta. De Jona propheta.

 Epistola CIII Nectario petenti veniam tribui civibus suis rescripserat Augustinus in Epist. 97, non decere christianam benevolentiam, ut insigne illud

 Epistola CIV . Ad superioris epistolae capita singula respondet Augustinus id praeter alia refellens, quod ex Stoicorum placito Nectarius induxerat,

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola CV Donatistas ad unitatem exhortans, ostendit leges juste necessarioque in eos latas fuisse ab imperatoribus catholicis. Baptismi sanctitatem

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Epistola CVI Augustinus Macrobio donatianae partis apud Hipponem, uti ex epistola 108 intelligitur, episcopo, agens ne subdiaconum quemdam rebaptizet.

 Epistola CVII . Maximus et Theodorus Augustino renuntiantes quid ipsis coram responderit Macrobius ad ipsius litteras.

 Epistola CVIII . Agit de non iterando Baptismo, coarguens Donatistarum hac in re contumaciam quippe qui Maximianensium baptisma ratum habuerunt. Evin

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Epistola CIX. Severus, Milevitanus antistes, maximam delectationem fructumque ex Augustini lectione capere se profitetur, summis laudibus ipsum effere

 Epistola CX Augustinus Severo episcopo, blandissime expostulans et quaerens se ab ipso tantopere laudatum in superiore epistola.

 Epistola CXI Augustinus Victoriano presbytero, consolans eum ad toleranter accipienda mala quae barbari, in Italiam et Hispaniam incursionem facientes

 Epistola CXII Donatum exproconsulem hortatur ut abjecto omni fastu sectetur Christum, atque ad Ecclesiae catholicae communionem suos alliciat.

 Epistola CXIII Cresconium rogat Augustinus ut suae pro Faventio petitionis adjutor sit.

 Epistola CXIV . Ad Florentinum super eadem causa Faventii.

 Epistola CXV . Ad Fortunatum Cirtensem episcopum, de eadem re.

 Epistola CXVI . Generoso Numidiae Consulari Augustinus commendans causam Faventii.

 Epistola CXVII Dioscorus ad Augustinum mittit multas quaestiones ex libris Ciceronis, rogans ut mature ad eas respondeat.

 Epistola CXVIII . Augustinus Dioscoro respondet ejusmodi quaestiones nec decore tractari ab episcopo, nec utiliter disci a christiano. Disputat de stu

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Epistola CXIX Consentius Augustino proponit quaestiones de Trinitate.

 Epistola CXX Consentio ad quaestiones de Trinitate sibi propositas.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola CXXI Paulinus Nolensis episcopus Augustino proponit quaestiones aliquot, primum de Psalmis, tum de Apostolo, et ad extremum de Evangelio.

 Cap. Primum.

 Cap. II.

 Cap. III.

 Epistola CXXII Augustinus clero et populo Hipponensi excusat absentiam suam, adhortans ut in sublevandis pauperibus solito sint alacriores, ob afflict

 Epistola CXXIII Hieronymus Augustino quaedam per aenigma renuntians.

 Epistola CXXIV . Augustinus ad Albinam, Pinianum et Melaniam ipsius desiderio venientes in Africam et Thagastae commorantes excusat se, quod illuc ad

 Epistola CXXV Cum Hipponem ad invisendum Augustinum venisset Pinianus, ibique rei sacrae interesset, subito populi tumultu ad presbyterium postulatus

 Epistola CXXVI . Ejusdem argumenti cum superiore: Albinae scilicet Augustinus exponit quomodo res apud Hipponem circa Pinianum gesta fuerit, expostula

 Epistola CXXVII Augustinus Armentarium et hujus uxorem Paulinam hortatur ut mundum contemnant, et continentiae votum quo se pariter obligarunt exsolva

 Epistola CXXVIII Marcellini edicto collationis apud Carthaginem habendae conditiones praescribenti consentire se profitentur episcopi catholici id et

 Epistola CXXIX . Catholici episcopi Notoriae Donatistarum respondent, significantes Marcellino se illis concedere quod petierant, ut universi qui vene

 Epistola CXXX Augustinus Probae viduae diviti praescribit quomodo sit orandus Deus.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Epistola CXXXI Augustinus Probam resalutat, et gratias agit quod de salute ipsius fuerit sollicita.

 Epistola CXXXII Augustinus Volusiano, exhortans illum ut sacrarum scripturarum lectioni vacet, sibique rescribat si quid in eis difficultatis legenti

 Epistola CXXXIII Augustinus Marcellino tribuno, ut Donatistas in quaestione confessos atrocia facinora, puniat citra supplicium capitis, uti congruit

 Epistola CXXXIV Augustinus Apringium proconsulem rogat ac monet ut Circumcelliones atrocia confessos mitius puniat, memor ecclesiasticae mansuetudinis

 Epistola CXXXV Volusianus Augustino, proponens illi quaestiones: quomodo Deus immensus claudi potuerit utero virginis, et infantis corpusculo an mund

 Epistola CXXXVI Marcellinus Augustino, rogans ut Volusiano faciat satis, et narrans quosdam calumniari quod Deus veterem Legem prae taedio seu consili

 Epistola CXXXVII Respondet Augustinus ad singulas quaestiones superius propositas a Volusiano.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Epistola CXXXVIII Augustinus ad Marcellinum, respondens epistolae 136, qua nimirum ille petierat ut satisfaceret Volusiano, et significarat quosdam re

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola CXXXIX Ut Gesta quae adversus Donatistas confecta sunt publicentur, utque rei castigentur mitius et citra mortis poenam.

 De Sequente Epistola. (Lib. II Retract., Cap. XXXVI.)

 De Gratia Novi Testamenti Liber, Seu Epistola CXL.

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Cap. XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Epistola CXLI Ad populum factionis donatianae, quomodo illorum episcopi in Carthaginensi collatione convicti sint. Itaque nunc demum redeant ad Eccles

 Epistola CXLII . Augustinus Saturnino et Eufrati presbyteris, aliisque clericis, gratulans de ipsorum reditu ad Ecclesiam, eosque in ejus communione c

 Epistola CXLIII Paucis respondet ad quaestionem ex divinis Libris propositam a Marcellino. Tum explicat locum taxatum ex libris suis de Libero Arbitri

 Epistola CXLIV Augustinus Cirtensibus a factione Donatistarum conversis ad Ecclesiae catholicae societatem gratulatur admonens ut hoc divino tribuant

 Epistola CXLV Anastasio rescribens Augustinus, docet non per legem sed per gratiam, neque timore sed charitate impleri justitiam.

 Epistola CXLVI Pelagium resalutat, et pro litteris ipsius officiosis gratiam habet.

 De Duabus Proxime Sequentibus Epistolis. (Lib. II Retract. Caput XLI.)

 De Videndo Deo Liber, Seu Epistola CXLVII Docet Deum corporeis oculis videri non posse.

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Epistola CXLVIII Augustinus Fortunatiano episcopo Siccensi, ut episcopum quemdam ipsi reconciliet, quem litteris asperioribus offenderat, praesertim h

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Epistola CXLIX Respondet ad quaestiones ex Psalmis, ex Apostolo, et ex Evangelio propositas a Paulino superius, in epistola centesima vicesima prima.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Epistola CL Augustinus Probae et Julianae nobilibus viduis gratulatur de filia earum Demetriade, quae virginitatis velum acceperat agens gratias pro

 Epistola CLI Caeciliano significat sui erga illum animi studium, vereremque amicitiam nihil imminutam esse: haudquaquam enim suspicari conscium ipsum

 Epistola CLII Macedonius Augustino, quaerens num ex religione sit quod episcopi apud judices intercedant pro reis.

 Epistola CLIII . Quaesito respondet Augustinus multa obiter disserens de restituendis rebus quae proximo ablatae vel male partae sunt.

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Epistola CLIV . Macedonius Augustino, significans se praestitisse quod ab ipso verecunde adeo petierat tum etiam ipsius libros magna cum voluptate et

 Epistola CLV . Augustinus Macedonio, docens vitam beatam et virtutem veram non esse nisi a Deo.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola CLVI Hilarius Augustino, proponens illi quaestiones aliquot de quibus cupit edoceri.

 Epistola CLVII Augustinus Hilario, respondens ad illius quaestiones.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Epistola CLVIII Evodius Uzalensis episcopus laudabiles mores ac felicem adolescentis cujusdam obitum prosecutus, ejusque et aliorum defunctorum narrat

 Epistola CLIX Augustinus Evodio, respondens ad quaestiones de anima soluta corpore, et de visis prodigiosis.

 Epistola CLX Evodius Augustino, movens quaestionem de ratione et Deo.

 Epistola CLXI . Evodius Augustino, de eo quod scriptum est in epistola 137, ad Volusianum, «Si ratio quaeritur, non erit mirabile, quo dicto abuti eos

 Epistola CLXII Augustinus Evodio respondet solutionem quaestionis in epistola 160 propositae petendum esse ex aliis opusculis a se editis. Confirmat o

 Epistola CLXIII Evodius Augustino proponit aliquot quaestiones.

 Epistola CLXIV Augustinus Evodio, respondens ad duas quaestiones, quarum altera est de loco obscuro primae Petri, tertio capite, altera de anima Chris

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Epistola CLXV Hieronymus Marcellino et Anapsychiae, exponens diversas sententias de origine animae, hortans ut reliqua petant ab Augustino, et indican

 Caput Primum.

 Cap. II.

 Caput III.

 De Duabus Epistolis Proxime Sequentibus. (Lib. II Retract. Caput XLV.)

 De Origine Animae Hominis Liber, Seu Epistola CLXVI

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 De Sententia Jacobi Liber, Seu Epistola CLXVII

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Epistola CLXVIII Timasius et Jacobus Augustino, gratias agentes pro scripto ipsis libro de Natura et Gratia, adversus libellum Pelagii, naturam non si

 Epistola CLXIX Augustinus Evodio, respondens ad duas quaestiones, de Trinitate, et de columba in qua Spiritus sanctus demonstratus est docens diffici

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola CLXX Alypius et Augustinus Maximo medico recens ab ariana haeresi ad fidem catholicam converso, hortantes ut studeat et alios eodem adducere,

 Epistola CLXXI Excusat formam superioris epistolae ad Maximum datae.

 Fragmentum Epistolae Hactenus Ineditae Augustini Ad Maximum.

 Epistola CLXXII Hieronymus Augustino, laudans quidem illius duos libellos de Origine animae, ac de Sententia Jacobi sed excusans cur non responderit.

 Epistola CLXXIII Augustinus Donato, villae Mutugennae in dioecesi Hipponensi presbytero donatistae, qui jussus comprehendi et adduci ad ecclesiam, con

 Epistola CLXXIV Augustinus Aurelio Carthaginensi episcopo, transmittens libros de Trinitate, absolutos demum secundum ipsius Aurelii aliorumque deside

 Epistola CLXXV Patres concilii Carthaginensis, Innocentio pontifici Romano, de actis adversus Pelagium et Celestium.

 Epistola CLXXVI Milevitani concilii Patres Innocentio, de cohibendis Pelagianis haereticis.

 Epistola CLXXVII Aurelius aliique tres una cum Augustino episcopi, ad Innocentium de Pelagio, retegentes ipsius haeresim, eamque ab apostolica Sede pr

 Epistola CLXXVIII Augustinus Hilario, de Pelagiana haeresi duobus in Africa conciliis damnata.

 Epistola CLXXIX Augustinus Joanni episcopo Jerosolymitano, retegens Pelagii haeresim contentam in ejus libro, quem ipsi transmittit una cum libro de N

 Epistola CLXXX Augustinus Oceano, rescribens paucis de animae origine, et de officioso mendacio, petensque ut mittat Hieronymi librum de Resurrectione

 Epistola CLXXXI Innocentius, Carthaginensis concilii Patribus, confirmans ipsorum doctrinam ac sententiam adversus Pelagianos.

 Epistola CLXXXII Innocentius Romanus pontifex, Patribus concilii Milevitani, comprobans illorum acta adversus Pelagianos.

 Epistola CLXXXIII Innocentii ad quinque Episcopos rescriptum, improbantis doctrinam Pelagii, eumque, nisi haeresim ejuret, damnandum esse pronuntianti

 Epistola CLXXXIV

 Epistola CLXXXIV Bis Laudans Petri et Abrahae studium, Pelagianos obiter notat, probatque parvulos absque baptismo decedentes, utpote concupiscentia s

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 De Epistola Subsequente. (Lib. II Retract., Cap. XLVIII.)

 De Correctione Donatistarum Liber, Seu Epistola CLXXXV

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Cap. V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Epistola CLXXXVI Alypius et Augustinus Paulino episcopo, ipsum plenius instituentes adversus Pelagii haeresim.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 De Subsequente Epistola. (Lib. II Retract. Cap. XLIX.)

 De Praesentia Dei Liber, Seu Epistola CLXXXVII

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Epistola CLXXXVIII Augustinus et Alypius Julianae viduae matri Demetriadis virginis, ne ipsa familiave ipsius imbibat virus propinatum in libro ad Dem

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Epistola CLXXXIX Bonifacio in militia merenti praescribit vitae rationem ostendens obiter licere christiano pro publica pace arma tractare.

 Epistola CXC Optato demonstrat quid de animae origine certum sit, quid merito vocetur in dubium, satagendumque esse hac in quaestione ut salva sit imp

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Epistola CXCI Sixto presbytero (postea pontifici Romano) qui contra Pelagianos, quibus favisse rumor fuerat, defensionem gratiae Dei suscepisset, grat

 Epistola CXCII Augustinus Coelestino diacono (postea pontifici Romano), de mutua benevolentia.

 Epistola CXCIII Augustinus Mercatori, excusans cur ad ipsius priores litteras nondum responderit, ostendensque Pelagianos in quaestione de baptismo pa

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola CXCIV Augustinus Sixto Romano presbytero (et postea Pontifici), instruens illum adversus Pelagianorum argumenta.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Epistola CXCV Hieronymus Augustino, gratulans illi quod haereticorum omnium meruerit odium quod quidem gaudet sibi cum illo esse commune.

 Epistola CXCVI Augustinus Asellico episcopo, docens quae sit utilitas Mosaicae legis, quam Judaeorum more observare non licet Christianis: hos enim ve

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola CXCVII Augustinus Hesychio Salonitano episcopo, de die supremo mundi non inquirendo, deque Hebdomadibus Danielis.

 Epistola CXCVIII Hesychius Augustino, significans consideratis divinis testimoniis de saeculi fine videri sibi diem quidem et horam frustra inquiri a

 Epistola CXCIX Augustinus Hesychio, commonstrans quomodo sint intelligentia Scripturae loca quae varie loquuntur de fine saeculi quodque praestat non

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Epistola CC Augustinus Valerio comiti, transmittens nuncupatum ipsi librum primum de Nuptiis et Concupiscentia.

 Epistola CCI Imperatores nova in Pelagianos eorumque fautores sanctione edita, mandant Aurelio, necnon Augustino per ejusdem tenoris litteras seorsum

 Epistola CCII Hieronymus Alypio et Augustino gratulatur, quorum opera Celestiana haeresis exstincta sit et excusat cur nondum refellerit libros Annia

 Caput Primum.

 Caput II.

 Epistola CCII Bis Optato significat suae de animae origine consultationi abs Hieronymo non fuisse responsum, neque se hactenus quidquam de hac quaesti

 Cap. Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Epistola CCIII Augustinus Largo, ut bona saeculi hujus vana expertus contemnat, utque ex perpessione malorum melior evadat.

 Epistola CCIV Augustinus Dulcitio tribuno et notario, imperialiumque jussionum adversus Donatistas datarum exsecutori, ex lib. 2 Retract., c. 59, sign

 Epistola CCV Augustinus Consentio, respondens ad illius percontationes de corpore Christi quale nunc sit, necnon de nostris corporibus qualia futura s

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Epistola CCVI Valerio comiti Felicem episcopum commendat.

 Epistola CCVII Augustinus Claudio episcopo, transmittens ipsi libros contra Julianum elaboratos.

 Epistola CCVIII Augustinus Feliciae virgini, quae malam quorumdam Ecclesiae pastorum vitam iniquiori animo ferebat (an Antonii Fussalensis de quo in s

 Epistola CCIX Augustinus Coelestino Romano Pontifici, de ipsius electione pacifice facta (quae ad finem anni 422 referri potest) gratulatur: tum expon

 Epistola CCX Augustinus Felicitati et Rustico, de malis tolerandis et de fraterna correptione forte occasione tumultus in sanctimonialium conventu ex

 Epistola CCXI Augustinus monachas quae dum student mutare praepositam, indecenter fuerant tumultuatae, revocat ad concordiam, et praescribit illis vit

 Epistola CCXII Augustinus Quintiliano, commendat matrem viduam cum filia virgine, quae deferebant reliquias Stephani martyris.

 Acta Ecclesiastica Seu Epistola CCXIII Ecclesiastica Gesta a B. Augustino confecta in designando qui ipsi in episcopatu succederet, atque interim sene

 Epistola CCXIV Augustinus Valentino Abbati et Monachis Adrumetinis, oborta inter eos dissensione de libero arbitrio et justitia Dei, ex prava interpre

 Epistola CCXV . Augustinus Valentine ejusque monachis, de eodem argumento, simul transmittens ipsis librum de Gratia et Libero Arbitrio.

 Epistola CCXVI. Valentinus Augustino, renuntians quae exstiterit causa dissidii, quive auctores tumultus in suo coenobio tum declarans fidem suam de

 Epistola CCXVII Augustinus Vitali Carthaginensi, delato quod doceret initium fidei non esse donum Dei, reclamat fortiter, ipsumque ex precibus Ecclesi

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Duodecim Sententiae Contra Pelagianos.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Epistola CCXVIII Palatinum adhortatur ut in christiana sapientia proficiat ac perseveret, id summopere cavens ne spem bene vivendi collocet in proprii

 Epistola CCXIX Augustinus aliique Africani patres, Gallicanis episcopis Proculo et Cylinnio qui Leporium monachum in fide incarnationis Verbi errantem

 Epistola CCXX Augustinus Bonifacio comiti, qui concepto prius voto monachismi, post, ex ipsius consilio, suscepit comitis potestatem at praeter ipsiu

 Epistola CCXXI Quodvultdeus Augustino, flagitans ut haereseon omnium quae adversus christianam fidem pullularunt, catalogum scribat, earumque errores

 Epistola CCXXII . Augustinus Quodvultdeo, excusans propositi operis difficultatem, remque ab aliis tentatam esse admonens.

 Epistola CCXXIII . Augustino Quodvultdeus, rursum efflagitans ut scribat opusculum de haeresibus.

 Epistola CCXXIV . Augustinus Quodvultdeo, spondens se de haeresibus scripturum, dum per alias occupationes licebit. Nunc enim ab Alypio se urgeri dici

 Epistola CCXXV Prosper Augustino, de reliquiis pelagianae haereseos in Gallia sub catholico nomine clam succrescentibus certiorem ipsum faciens, ac re

 Epistola CCXXVI . Hilarius Augustino, de eodem argumento.

 Epistola CCXXVII Augustinus Alypio seni, de Gabiniano recens baptizato, et de Dioscoro miraculis converso ad Christianismum.

 Epistola CCXXVIII Augustinus Honorato, docens quandonam episcopo sive clericis fugere liceat, imminente obsidionis aut excidii periculo.

 Epistola CCXXIX Augustinus Dario comiti, qui pacis conferendae causa missus sit, gratulatur, et provocat ad rescribendum.

 Epistola CCXXX . Darius Augustino, pro litteris ab eo acceptis gratiam referens, et petens mitti sibi libros Confessionum, seque ipsius apud Deum prec

 Epistola CCXXXI . Augustinus Dario, declarans se ipsius litteris summopere delectatum, et quare ubi multa obiter de humanae laudis amore dicit: mitti

 Epistola CCXXXII Madaurenses idololatras ad veram religionem hortatur, terrorem incutiens denuntiatione judicii extremi, quod venturum esse persuadet

 Epistola CCXXXIII Augustinus Longiniano pagano philosopho, provocans illum ad scribendum quonam modo Deum colendum credat, quidve de Christo sentiat.

 Epistola CCXXXIV Longinianus Augustino, ad id respondens juxta Trimegistum et Platonicos, per minores deos perveniri ad summum Deum, sed non sine sacr

 Epistola CCXXXV . Augustinus Longiniano, explanari quaerens cur putari opus sacrificiis purificatoriis ei qui jam divinis virtutibus sit circumvallatu

 Epistola CCXXXVI Augustinus Deuterio episcopo, significat se Victorinum hypodiaconum qui clam docuerat haeresim Manichaeorum, deprehensum e clericorum

 Epistola CCXXXVII Augustinus Ceretio, de Priscillianistarum fraude in Scripturis, cum sacris, tum apocryphis exponendis deque hymno quem a Christo di

 Epistola CCXXXVIII Augustinus Pascentio, domus regiae comiti ariano, qui ipsum ad colloquium apud Carthaginem provocarat et in professione fidei eluse

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Epistola CCXXXIX . Augustinus Pascentio, de eadem re urgens ut explanet fidem suam.

 Epistola CCXL . Pascentius Augustinum contumeliose compellat, urgens ut proferat qui se tribus personis sit unus Deus, ad conflictum sub arbitris prov

 Epistola CCXLI . Augustinus Deum unum profitetur, triformem negat, conflictum non detrectat, si excipiantur quae dicuntur.

 Epistola CCXLII Augustinus Elpidio ariano, probans Filium Dei esse Deo aequalem, genitumque ex ipso, non factum spondens etiam se ariani cujusdam lib

 Epistola CCXLIII Augustinus Laeto, qui perfectum mundi contemptum aggressus, videbatur sollicitari per satanam ad repetenda quae reliquerat. Hunc anim

 Epistola CCXLIV Augustinus Chrisimo, consolans ne deficiat in adversis.

 Epistola CCXLV Augustinus Possidio, de cultu, fucis et inauribus, et de non ordinando quodam in parte Donati baptizato.

 Epistola CCXLVI Augustinus Lampadio, ostendens fatum in peccatis perperam excusari, quippe cujus vel ipsi mathematici nullam rationem habeant in subdi

 Epistola CCXLVII Augustinus Romulum potentem hominem, quem in Christo genuerat, obsecrat ne nimium acerbus et injustus exactor sit tributorum administ

 Epistola CCXLVIII Augustinus Sebastiano, de pia tristitia quam boni ferunt ex impietate malorum. Huic epistolae subscripsit Alypius.

 Epistola CCXLIX Augustinus Restituto, quatenus mali tolerandi in Ecclesia.

 Epistola CCL Augustinus senex Auxilio episcopo juveni, ut aut anathematis sententiam rescindat, aut doceat quibus adductus causis putet ob unius pecca

 Fragmentum Quod in veteri codice Ecclesiae Trecensis continente collectiones Cresconii et Ferrandi repertum est, cum titulo hic affixo. Ex Epistola Ad

 Epistola CCLI Augustinus Pancario, de Secundino presbytero criminum quorumdam insimulato: contra quem accusationes haereticorum admittere non vult, ca

 Epistola CCLII Augustinus Felici, de pupilla quadam Ecclesiae tutelae commissa.

 Epistola CCLIII Augustinus ad Benenatum, de eadem puella (ut videtur) in matrimonium non tradenda nisi viro catholico.

 Epistola CCLIV . Augustinus ad eumdem Benenatum, pronubum agentem Rustici filio.

 Epistola CCLV Augustinus ad Rusticum, de puella in connubium ejus filio petita.

 Epistola CCLVI . Officiose Augustinus ad Christinum scribit.

 Epistola CCLVII Augustinus Orontio, resalutans illum.

 Epistola CCLVIII Augustinus Martiano veteri amico, gratulatur quod catechumenus sit factus, hortans illum ut fidelium Sacramenta percipiat.

 Epistola CCLIX Augustinus Cornelio scortis dedito, admonens illum ut Cyprianae uxoris defunctae pudicitiam imitetur, si velit illius impetrare laudes.

 Epistola CCLX Audax Augustino, flagitans mitti sibi prolixiorem epistolam.

 Epistola CCLXI . Augustinus Audaci excusat occupationes suas, admonens ut vel intendat evolvendis ipsius libris, vel praesens audiat ipsum loquentem.

 Epistola CCLXII Augustinus Ecdiciae, quae nesciente viro suo, bona sua in eleemosynam distribuerat, et vidualem habitum induerat, correctionem adhibet

 Epistola CCLXIII Augustinus Sapidae virgini, renuntiat se accepisse tunicam ipsius manibus contextam fratri, quem ipsa mortuum lugebat jamque eam, qu

 Epistola CCLXIV Consolatur Maximam piam feminam, quae aegre admodum et perturbato aliquantum animo videbat noxiis erroribus periclitari provinciam sua

 Epistola CCLXV Augustinus Seleucianae, de baptismo et poenitentia Petri, contra quemdam novatianum.

 Epistola CCLXVI Augustinus Florentinae puellae studiosae, offerens suam docendi operam, si proferat quid velit exponi.

 Epistola CCLXVII Augustinus Fabiolae peregrinationem suam in hac vita moleste ferenti, de praesentia animorum nexu amicitiae vinctorum.

 Epistola CCLXVIII Fascius quidam aere alieno obrutus ad ecclesiam confugerat cujus creditoribus, mutua accepta pecunia, Augustinus satisfecit: eam pu

 Epistola CCLXIX Augustinus Nobilio episcopo, significans ad dedicationem novae fabricae se venire non posse.

 Epistola CCLXX Augustino Anonymus (non enim Hieronymus, uti ex stilo liquet, tametsi in ipsius Epistolis haec edita sit numero 40), significans se moe

 Appendix Tomi Secundi Operum Sancti Augustini, Complectens Aliquot Epistolas Ipsius Nomine Olim Falso Praenotatas.

 Appendix Tomi Secundi Operum Sancti Augustini, Complectens Aliquot Epistolas Ipsius Nomine Olim Falso Praenotatas.

 Admonitio De Sexdecim Epistolis Proxime Sequentibus.

 Epistola Prima .

 Epistola II .

 Epistola III .

 Epistola IV .

 Epistola V .

 Epistola VI .

 Epistola VII

 Epistola VIII .

 Epistola IX .

 Epistola X .

 Epistola XI .

 Epistola XII .

 Epistola XIII .

 Epistola XIV .

 Epistola XV .

 Epistola XVI .

 Admonitio De Subsequente Epistola.

 Epistola XVII Pelagii Ad Demetriadem.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Censura Lovaniensium Theologorum In Duas Epistolas Proxime Sequentes.

 Epistola XVIII.

 Epistola XIX.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Admonitio In Subsequentem Altercationem.

 Epistola XX , Sive, uti Corbeiensis codex aliique Mss. praeferunt,

 Admonitio.

 Index Rerum Quae In Hoc Secundo Volumine Continentur.

 Index Rerum Quae In Hoc Secundo Volumine Continentur.

 S. Augustini Episcopi Epistolarum Ordo Novus Cum Antea Vulgato Comparatus

 S. Augustini Episcopi Epistolarum Ordo Novus Cum Antea Vulgato Comparatus

 S. Augustini Episcopi Epistol. Ordo Antea Vulgatus Ad Novum Reductus.

 S. Augustini Episcopi Epistol. Ordo Antea Vulgatus Ad Novum Reductus.

 S. Augustini Episcopi Epistol. Index Alphabeticus. Numerus romanus Epistolam designat, arabicus paginam.

 S. Augustini Episcopi Epistol. Index Alphabeticus. Numerus romanus Epistolam designat, arabicus paginam.

 S. Augustini Episcopi Epistolarum Index Secundum Praecipua Earum Argumenta Digestus. ((Numericae notae Epistolam designant.))

 S. Augustini Episcopi Epistolarum Index Secundum Praecipua Earum Argumenta Digestus. ((Numericae notae Epistolam designant.))

 Epistolae Polemicae.

 Epistolae Exegeticae.

 Epistolae Ecclesiasticae.

 Epistolae Morales.

 Epistolae Philosophicae.

 Epistolae Historicae.

 Epistolae Variae.

 Addenda Ad Appendicem Tomi II. Epistola Consolatoria S. Augustini Ad Probum .

 Addenda Ad Appendicem Tomi II. Epistola Consolatoria S. Augustini Ad Probum .

Caput IV.

23. Audi jam pauca de divitibus, quod in epistola tua sequitur inquirendum. Hoc enim posuisti illos dicere: Divitem manentem in divitiis suis, regnum Dei non posse ingredi, nisi omnia sua vendiderit, nec ei prodesse si forte ex ipsis divitiis mandata fecerit. Evaserunt istorum disputationes patres nostri Abraham et Isaac et Jacob, qui tanto ante ex hac vita migrarunt. Habebant quippe hi omnes non paucas divitias, sicut fidelissima Scriptura testatur: multos tamen venturos ab oriente et occidente, et non supra ipsos, vel extra ipsos, sed cum ipsis recubituros in regno coelorum, ille ipse qui propter nos factus est pauper cum vere dives esset, veracissima promissione praedixit (Matth. VIII, 11) . Et quamvis superbus dives, qui induebatur purpura et bysso, et epulabatur quotidie splendide, mortuus apud inferos torqueretur: tamen si pauperis ulcerosi, qui ante januam ejus contemptus jacebat miseratus fuisset, mereretur et ipse misericordiam. Et si pauperi illi meritum esset inopia, non justitia; non utique ab Angelis in Abrahae gremium, qui dives hic fuerat, tolleretur. Sed ut nobis ostenderetur nec in isto paupertatem per seipsam divinitus honoratam, nec in illo divitias fuisse damnatas, sed in isto pietatem, in illo impietatem suos exitus habuisse; sic suscepit impium divitem cruciatus ignis, ut tamen pium pauperem susciperet sinus divitis (Luc. XVI, 19-22) . Qui sane cum hic dives viveret, divitias sic habebat, et eas prae Dei praeceptis tam parvipendebat, ut etiam ipsius filii immolatione nollet offendere Deum jubentem, quem suarum divitiarum et sperabat et optabat haeredem (Gen. XXII, 1-10) .

24. Hic utique dicunt, ideo patres antiquos non vendidisse omnia quae habebant, et dedisse pauperibus, quia hoc eis non praeceperat Dominus. Nondum enim revelato Testamento Novo, quod non fieri nisi plenitudine temporis oportebat, nec eorum virtus fuerat revelanda; qua virtute hoc eos facillime posse Deus in eorum cordibus noverat, qui testimonium illis tam insigne perhibebat, ut cum sit omnium sanctorum Deus, tanquam de praecipuis amicis suis dicere dignaretur: Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob: hoc mini nomen est in aeternum (Exod. III, 15) . Postea vero quam magnum pietatis sacramentum manifestatum est in carne (I Tim. III, 16) , et vocandis omnibus gentibus Christi adventus illuxit, in quem etiam illi patres crediderant, sed hujus fidei olivam suo tempore manifestandam, in illius arboris de qua Apostolus loquitur (Rom. XI, 17) , tanquam radice servabant, dictum est diviti: Vade, vende omnia quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelis; et veni, sequere me (Matth. XIX, 21) .

25. Haec si dicunt, videntur aliquid rationabiliter dicere. Sed totum audiant, totum advertant; non in parte aures aperiant, in parte surdescant. Cui enim Dominus haec praecepit? Profecto illi diviti qui vitae 0687 aeternae consequendae consilium quaerebat accipere: hoc enim Domino dixerat, Quid faciam, ut vitam aeternam consequar? Ille autem non ei respondit, Si vis venire ad vitam, vade, vende omnia quae habes; sed, Si vis venire ad vitam, serva mandata. Quae juvenis cum sibi a Domino ex lege commemorata se servasse dixisset, et quaesiisset quid adhuc sibi deesset, responsum accepit: Si vis perfectus esse, vade, vende omnia quae habes, et da pauperibus. Et ne se illa quae multum amabat, hoc modo perdere existimaret: Et habebis, inquit, thesaurum in coelis. Deinde addidit, Et veni, sequere me; ne cuiquam, cum haec fecerit, aliquid prodesse existimetur, si non sequitur Christum. At ille quidem tristis abscessit, qui viderit quemadmodum illa Legis mandata servaverat: puto enim quod se arrogantius quam verius servasse responderat. Verumtamen magister bonus mandata legis ab ista excellentiore perfectione distinxit: ibi enim dixit, Si vis venire ad vitam, serva mandata; hic autem, Si vis perfectus esse, vade, vende omnia quae habes, etc. Cur ergo negamus divites, quamvis ab illa perfectione absint, venire tamen ad vitam, si mandata servaverint, et dederint ut detur illis, et dimiserint ut dimittatur illis (Luc. VI, 37, 38) ?

26. Credimus enim ministrum Novi Testamenti fuisse apostolum Paulum, cum scribens ad Timotheum diceret, Praecipe divitibus hujus mundi non superbe sapere, neque sperare in incerto divitiarum, sed in Deo vivo, qui praestat nobis omnia abundanter ad fruendum. Bene faciant, divites sint in operibus bonis, facile tribuant, communicent, thesaurizent sibi fundamentum bonum in futurum, ut apprehendant aeternam vitam (I Tim. VI, 17-19) : de qua et illi adolescenti dictum est, Si vis venire ad vitam. Puto quod ista praecipiens, divites instruebat, non fallebat Apostolus: qui non ait, Praecipe divitibus hujus mundi ut vendant omnia quae habent, dent pauperibus, et sequantur Dominum; sed, non superbe sapere, neque sperare in incerto divitiarum. Ista superbia divitem illum qui jacentem ante januam suam contemnebat pauperem justum, et ista spes in incerto divitiarum, qua se propter purpuram, byssum, et epulas splendidas beatum putabat, non ipsae divitiae perduxerunt ad inferni tormenta.

27. An forte quia Dominus adjunxit, et dixit, Amen dico vobis, difficile dives intrabit in regnum coelorum: et iterum dico vobis, Facilius intrabit camelus per foramen acus, quam dives in regnum coelorum; ideo putant isti divitem, etiamsi faciat ista quae divitibus praecipienda scripsit Apostolus, in regnum coelorum intrare non posse? Quid ergo est? utrum Apostolus contra Dominum loquitur, an isti nesciunt quid loquuntur? Quid horum credat, eligat christianus. Puto melius nos credere istos nescire quid loquantur, quam Paulum contra Dominum loqui. Deinde cur non in consequentibus etiam ipsum Dominum audiunt dicentem discipulis pro miseria divitum contristatis: Quod hominibus impossibile est, Deo facile est?

0688 28. Sed ideo, inquiunt, hoc dictum est, quia futurum erat ut audito Evangelio, divites vendito patrimonio erogatoque pauperibus Dominum sequerentur, et intrarent in regnum coelorum, atque ita fieret quod difficile videbatur: non ut manentes in divitiis suis, praecepta Apostoli custodiendo, id est non superbe sapiendo, neque sperando in incerto divitiarum, sed in Deo vivo, bene faciendo, facile tribuendo, et communicando indigentibus, veram apprehendant vitam; sed etiam ista praecepta apostolica venditis omnibus suis rebus implerent.

29. Haec si dicunt, scio quippe eos illa dicere, non attendunt primitus quemadmodum Dominus contra eorum dogma suam gratiam praedicaverit. Non enim ait, Quod hominibus impossibile videtur, facile est hominibus si voluerint; sed, Quod hominibus, inquit, impossibile est, Deo facile est: ostendens, quando ista recte fiunt, non fieri hominis potentia, sed Dei gratia. Hoc ergo attendant isti, et si reprehendunt eos qui gloriantur in divitiis suis, caveant ipsi in sua virtute confidere: simul enim utrique reprehenduntur in Psalmo, Qui confidunt in virtute sua, et qui in abunτ dantia divitiarum suarum gloriantur (Psal. XLVIII, 7) . Audiant itaque divites, Quod hominibus impossibile est, Deo facile est: et sive manentes in divitiis suis, atque ex eis bona opera facientes , sive illis venditis, et per indigentias pauperum distributis intrent in regnum coelorum, gratiae Dei tribuant, non propriis viribus bonum suum. Quod enim hominibus impossibile est, non hominibus, sed Deo facile est. Audiant hoc et isti; et si jam omnia sua vel vendiderunt, et pauperibus tribuerunt, vel adhuc id agunt atque disponunt, et hoc modo praeparant intrare in regnum coelorum, non hoc tribuant virtuti suae, sed eidem gratiae divinae. Quod enim hominibus impossibile est, non ipsis, quia et ipsi homines sunt, sed Deo facile est. Hoc quippe illis et Apostolus dicit: Cum timore et tremore vestram ipsorum salutem operamini. Deus enim est qui operatur in vobis et velle, et operari, pro bona voluntate (Philipp. II, 12, 13) . Certe ideo se dicunt de suis rebus vendendis perfectionis a Domino suscepisse consilium, ut sequantur Dominum, quoniam illic additum est, et veni, sequere me: cur ergo in iis bonis quae faciunt, de sua tantum voluntate praesumunt, nec audiunt Dominum, quem sequi se dicunt, increpantem atque testantem, Sine me nihil potestis facere (Joan. XV, 5) ?

30. Si autem Apostolus ita dixit, Praecipe divitibus hujus mundi, non superbe sapere, neque sperare in incerto divitiarum, ut vendant omnia quae possident, et ea pretia distribuendo indigentibus, faciant quod sequitur, facile tribuant, communicent, thesaurizent sibi fundamentum bonum in futurum, et aliter eos in regnum coelorum intrare posse non credit; fallit ergo eos quorum domos tam diligenter doctrinae sanitate componit, admonens et praecipiens quales se praebere debeant uxores viris, viri uxoribus, filii parentibus, parentes filiis, servi dominis, domini servis: nam quomodo 0689 haec agi possunt sine domo, et sine aliqua re familiari?

31. An hoc eos movet quod ait Dominus: Quicumque dimiserit omnia sua propter me, accipiet in hoc saeculo centuplum, et in futuro vitam aeternam possidebit (Matth. XIX, 29) ? Aliud est dimiserit; aliud est vendiderit: nam et in iis quae dimittenda mandavit, etiam uxor commemorata est, quam nullis humanis legibus licet vendere, Christi autem legibus nec dimittere, excepta causa fornicationis (Id. V, 32) . Quid sibi ergo volunt ista praecepta (non enim possunt inter se esse contraria), nisi quia occurrit aliquando necessitatis articulus, ubi aut uxor dimittatur, aut Christus: ut alia omittam, si ipsi uxori maritus displicuerit christianus, eique proposuerit aut a se divortium, aut a Christo? Hic ille quid eligat nisi Christum, et dimittat uxorem laudabiliter propter Christum? Ambobus quippe christianis Dominus praecepit ne quisquam dimittat uxorem, excepta causa fornicationis. Ubi autem quaelibet ex eis persona infidelis est, consilium Apostoli attendatur: Ut si infidelis consentit habitare cum viro fideli, vir non dimittat uxorem. Similiter et uxor fidelis virum, si cum illa habitare consenserit. Quod si infidelis, inquit, discedit, discedat: non est enim servituti subjectus frater aut soror in hujusmodi (I Cor. VII, 12, 15) : id est, si infidelis noluerit esse cum conjuge fideli, hic agnoscat fidelis suam libertatem, ne ita se subjectum deputet servituti ut ipsam dimittat fidem, ne conjugem amittat infidelem.

32. Hoc et de filiis atque parentibus, hoc de fratribus et sororibus intelligitur, propter Christum omnes esse dimittendos, cum proponitur ista conditio, ut Christum dimittat, si illos secum habere desiderat. Hoc ergo et de domo atque agris, hoc et de iis rebus quae jure pecuniario possidentur, hoc loco accipiendum est. Similiter enim etiam de his non ait, Quicumque vendiderit propter me quaecumque licitum est vendere; sed, Quicumque dimiserit. Fieri enim potest ut dicatur christiano ab aliqua potestate, Aut christianus non eris, aut si in hoc permanere volueris, domum, possessionesque non habebis. Tunc vero etiam illi divites, qui in suis divitiis sic statuerant permanere, ut ex earum bonis operibus promererentur Deum, haec dimittant potius propter Christum, quam propter haec Christum; ut accipiant in hoc saeculo centuplum, cujus numeri perfectione significantur omnia ( Fidelis quippe hominis totus mundus divitiarum est; fiuntque hoc modo quasi nihil habentes, et omnia possidentes ((II Cor. VI, 10)) ), et in futuro saeculo possideant vitam aeternam; ne propter ista dimisso Christo, in mortem praecipitentur aeternam.

33. Hac quippe lege et conditione, non illi tantum qui mentis excellentia perfectionis consilium receperunt, ut vendita sua pauperibus distribuerent, et humeris ab omni saeculi hujus sarcina liberioribus levem Christi sarcinam ferrent; sed etiam quisquis infirmior, et illi gloriosissimae perfectioni minus idoneus, qui tamen meminerit se veraciter esse christianum, cum audierit sibi proponi quod nisi haec omnia dimiserit, 0690 dimissurus est Christum, apprehendet potius turrim fortitudinis a facie inimici (Psal. LX, 4) : quia cum eam in sua aedificaret fide, computavit sumptus quibus perfici posset (Luc. XIV, 28) , id est, eo animo accessit ad fidem, ut huic saeculo non solum verbis renuntiaret; quia et si emit aliquid, tanquam non possidens erat, et si utebatur hoc mundo, tanquam non utens erat (I Cor. VII, 30, 31) , non sperans in incerto divitiarum, sed in Deo vivo.

34. Cum enim omnis qui renuntiat huic saeculo, sine dubio renuntiet omnibus quae sunt ejus, ut possit Christi esse discipulus (ipse enim, cum de sumptibus ad turris aedificium necessariis, et de bello adversus regem alterum praeparando, similitudines praemisisset, adjunxit sic: Qui non renuntiat omnibus quae sunt ejus, non potest meus esse discipulus ((Luc. XVI, 33)) ); profecto renuntiat etiam divitiis suis, si quas habet, aut sic ut eas omnino non diligens, totas distribuat indigentibus, et superfluis exoneretur sarcinis; aut sic ut plus diligens Christum spem ab eis transferat in ipsum, atque ita utatur illis, ut facile tribuens et communicans, thesaurizet in coelo; paratusque sit, quemadmodum parentes et filios et fratres et uxorem, hoc modo et istas relinquere, si talis conditio proposita fuerit, ut nisi dimisso Christo eas habere non possit. Nam si aliter huic saeculo renuntiat, quando accedit ad fidei sacramentum, facit quod de lapsis beatus Cyprianus ingemit, dicens: Saeculo verbis solis renuntiantes, et non factis. De hoc quippe dicitur, cum veniente tentatione magis ista metuit amittere, quam Christum negare: Ecce homo qui coepit aedificare, et non potuit perficere. Ipse est etiam qui, cum adhuc longe esset adversarius ejus, misit legatos quaerens pacem; id est, nondum affligente, sed adhuc imminente ac minante tentatione, ut iis non careat, quae plus diligit, ad relinquendum Christum negandumque consentit. Et multi sunt tales, qui etiam putant sibi ad augendas opes suas, et multiplicanda delectamenta terrena, religionem suffragari debere christianam.

35. Sed non sunt tales divites christiani, qui licet ista teneant, non tamen ab eis ita tenentur, ut haec Christo anteponant; quia veraci corde saeculo renuntiarunt, ut nullam spem in talibus ponant. Hi uxores et filios universasque familias ad christianam religionem tenendam sana erudiunt disciplina. Horum domus hospitalitate ferventes, recipiunt justum in nomine justi, ut mercedem justi accipiant (Matth. X, 41) . Frangunt esurienti panem suum, nudum vestiunt, captivum redimunt (Isai. LVIII, 7, et Matth. XXV, 35, 36) , thesaurizant sibi fundamentum bonum in futurum, ut apprehendant veram vitam. Et si forte pro fide Christi pecuniaria damna perpetienda sunt, oderunt divitias suas: si suorum orbitates vel separationes pro Christo minatur hic mundus, oderunt parentes, fratres, filios, uxores: postremo si de ipsa hujus corporis vita cum adversario paciscendum est, ne desertus deserat Christus, oderunt insuper animam suam. De iis quippe omnibus mandatum acceperunt, quod 0691 aliter discipuli Christi esse non possint (Luc. XIV, 26, 27) .

36. Nec tamen quia praeceptum est eis ut oderint pro Christo et animas suas, vendendas eas habent, aut illatis sibi manibus effundendas: sed parati sunt eas amittere, pro Christi nomine moriendo, ne mortui vivant, Christum negando. Sic etiam divitias, ad quas vendendas parati non fuerunt monente Christo, ad perdendas eas debent parati esse pro Christo, ne cum eis pereant perdito Christo. Habemus hinc utriusque sexus divites clarissimasque personas martyrii gloria sublimatas. Ita multi quos rerum suarum venditione piguerat ante perfici, Christi imitata passione sunt repente perfecti; et qui nonnullam infirmitatem carnis et sanguinis suis divitiis perfecerunt, subito adversus peccatum pro fide usque ad sanguinem certarunt. Quibus autem non provenit corona martyrii, neque illius perfectionis de vendendis rebus suis consilium tam grande tamque praeclarum receperunt, et tamen a damnabilibus immunes criminibus esurientem Christum paverunt, sitienti potum dederunt, nudum vestierunt, peregrinantem susceperunt; non sedebunt quidem cum Christo sublimiter judicaturi, sed ad ipsius dexteram stabunt misericorditer judicandi (Matt. XXV, 34-40) . Beati enim misericordes, quoniam ipsorum miserebitur Deus (Id. V, 7) . Et judicium sine misericordia fiet illi qui non fecit misericordiam: superexsultat autem misericordia judicio (Jacobi 11, 13) .

37. Proinde isti desinant contra Scripturas loqui, et in suis exhortationibus ad majora sic excitent, ut minora non damnent. Num enim et sanctam virginitatem aliter exhortando persuadere non possunt, nisi conjugalia vincula damnaverint, cum docente Apostolo, unusquisque donum proprium habeat a Deo, alius sic, alius autem sic (I Cor. VII, 7) ? Ambulent itaque perfectionis viam, venditis omnibus suis rebus, et misericorditer erogatis. Sed si vere pauperes Christi sunt, et non sibi, sed Christo colligunt, infirmiora ejus membra quare puniunt antequam sedes judiciarias acceperint? Si enim tales erunt, qualibus Dominus dicit, Sedebitis super duodecim sedes, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX, 28) ; et de qualibus Apostolus dicit, Nescitis quoniam Angelos judicabimus (I Cor. VI, 3) ; praeparent se potius non criminosos, sed religiosos divites recipere in tabernacula aeterna, a quibus amici facti sunt de mammona iniquitatis (Luc. XVI, 9) . Puto enim quod quidam eorum qui haec impudenter atque imprudenter garriunt, a divitibus christianis et piis in suis necessitatibus sustentantur. Habet enim Ecclesia quodammodo suos milites, et quodammodo provinciales: unde dicit Apostolus, Quis militat suis stipendiis unquam? Habet et vineam et plantatores, habet gregem et pastores: unde consequenter dicit, Quis plantat vineam, et de fructu ejus non edit? quis pascit gregem, et de lacte ejus non percipit (I Cor. IX, 7) ? Quamvis talia disputare, qualia isti disputant, non sit militare, sed rebellare; non sit plantare vineam, sed eradicare; non sit pascendos congregare, sed perdendos a grege separare.

0692 38. Sicut autem ipsi qui divitum religiosis obsequiis aluntur atque vestiuntur (neque enim ad suas necessitates nihil accipiunt, nisi ab eis qui res suas vendunt), non tamen judicantur atque damnantur ab excellentioribus Christi membris, qui majori virtute, quam multum commendat Apostolus, suis se manibus transigunt (Act. XX, 34) : sic nec isti damnare debent inferioris meriti christianos, quorum opibus transiguntur; sed recte vivendo et recte docendo magis eis dicere, Si nos vobis spiritualia seminavimus, magnum est si vestra carnalia metamus (I Cor. IX, 11) ? Multo quippe minori impudentia servi Dei, qui manuum suarum honestis operibus venditis vivunt, damnant istos a quibus nihil accipiunt, quam isti qui propter aliquam corporis infirmitatem non valentes manibus operari, damnant eos ipsos de quorum facultatibus vivunt.

39. Ego qui haec scribo, perfectionem de qua Dominus locutus est, quando ait diviti adolescenti, Vade, vende omnia quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo; et veni, sequere me (Matth. XIX, 21) , vehementer adamavi, et non meis viribus, sed gratia ipsius adjuvante sic feci. Neque enim quia dives non fui, ideo minus mihi imputabitur: nam neque ipsi Apostoli, qui priores hoc fecerunt, divites fuerunt. Sed totum mundum dimittit qui et illud quod habet, et quod optat habere, dimittit. Quantum autem in hac perfectionis via profecerim, magis quidem novi ego, quam quisquam alius homo; sed magis Deus quam ego. Et ad hoc propositum quantis possum viribus alios exhortor, et in nomine Domini habeo consortes, quibus hoc per meum ministerium persuasum est: sic tamen ut praecipue sana doctrina teneatur, nec eos qui ista non faciunt, vana contumacia judicemus, dicentes eis nihil prodesse quod pudice, quamvis conjugaliter vivunt, quod domos suas et familias christiane regunt, quod operibus misericordiae sibi thesaurizant in posterum; ne ista disputando, non Scripturarum sanctarum tractatores, sed earum accusatores inveniamur. Quod ideo commemoravi, quoniam isti, quando talia dicere prohibentur ab eis qui hoc Domini consilium non ceperunt, respondent eos talia disputari nolle, quoniam vitiis suis favent, et dominica praecepta implere detrectant: quasi non, ut de iis taceam, qui, licet infirmiores, religiose tamen utuntur divitiis, etiam ipsi cupidi et avari male his utentes, et in terreno thesauro cor luteum figentes, quia et ipsos necesse est usque ad finem portet Ecclesia, sicut illa retia usque ad littus pisces malos (Idem, XIII, 47, 48) , tolerabiliores in ea sint quam isti, qui talia sermocinando et disseminando, ita se videri magnos volunt, quia divitias suas vel quantulacumque patrimonia ex praecepto Domini vendiderunt, ut ejus haereditatem, quae usque ad fines terrae dilatatur atque diffunditur hac doctrina non sana perturbare atque evertere moliantur.