De Psalmo Vigesimo Tertio.

CXI .—Titulus Psalmi rationem ejus insinuat. De Christi enim Domini nostri sacramento locuturus, dominicum diem signavit, dicens, Huic David prima sabbati: cum enim dicitur, Huic David, ad eum pertinet, cujus hic David habet imaginem, de quo dicit propheta, Et puer meus David pascet illos (Ezech. XXXVII, 24) . Prima autem sabbati, prima feria est. Post sabbatum enim primus dies dominicus est, affirmante Evangelio et dicente, Prima autem sabbati venit Maria Magdalene et altera Maria ad sepulcrum, etc. (Matth. XXVIII, 1) . In dominico autem die, Salvatoris sacramentum significavit. Sed ut per rationem ordinis Psalmus exponeretur, a persona Dei Patris initium fecit, ut divinitatis sacramentum non sine ordine manifestaretur hominibus. Qui enim causam aliquam insinuare vult, nisi ejus caput et originem teneat, non poterit proprietatem ejus ostendere, neque quae sit ejus veritas edocere. Itaque sic orsus est Propheta, et ait: Domini est terra et plenitudo ejus. Fidem rerum tenuit dicens: Domini est terra et plenitudo ejus. Auctoritatem enim veterum sanctorum secutus est, qui terram et ea quae sunt in ea ad Dominum Deum pertinere dixerunt. Et adjecit: Orbis terrarum et omnes qui habitant in eo. Ne forte minus aliquid significasse putaretur, quia dixerat, Domini est terra et plenitudo ejus; sensum suum aperuit dicens, orbis terrarum et universi qui habitant in eo: ut doceret omnem omnino terram Domini esse, et quae sunt in ea, ut nihil esset exceptum quod non sit Dei. Sicut putant quidam haeretici, qui secundum dictum apostoli Petri dominium Deo abnegant (II Petr. II, 10) , quorum ad condemnationem 2333 cuncta Dei esse, prophetica oracula docuerunt. Et sequitur, Ipse super maria fundavit eam; hoc est, quod in alio psalmo significavit dicens, Terram super aquas tu formasti (Psal. CXXXV, 6) : ut fidem testimonium sequeretur, ostendit quomodo fecerit. Dum enim confusio esset rerum, et neque terra, neque aqua propriam haberet speciem, jussu Dei adunata est terra, et firmata super aquas, ut et terra et aqua haberent originis suae proprietatem. Unde in Regnorum libro vox est Dei dicentis, Nonne aquas ego feci? Et subjecit: Et super flumina praeparavit illam. Sic super flumina praeparata est, dum intra se aquas conditas habet, quae quasi per venarum fistulas fluitantes praestant ei densitatem, ne penitus sicca fragilis esset, et inutilis ad culturam. Radicibus enim nascentium vitalem praestant effectum, simulque locis aridis siti auxilio sunt. Et ut professionem sine bona vita non valde proficere ostenderet, ait: Quis ascendet in montem Domini, aut quis stabit in loco sancto ejus? Proponit qualis debeat esse qui Deum creatorem profitetur; ne quia puniendos ostendit, qui, sicut dixi, dominium Deo abnegant, ii qui confitentur immunes se a poena scirent non esse, si recte minime versarentur. Montem ergo Domini dicens, coelum significavit. Unde in alio psalmo dicit: Levavi oculos meos ad montes, unde veniet auxilium mihi (Psal. CXX, 1) . Locus Domini est ubi apparet. Dicitur autem ad Jesum Nave, cum Dominus ei apparuisset, Locus in quo stas, terra sancta est (Josue V, 16) : et Jacob ubi Deum vidit, Haec est, ait, domus Dei (Gen. XXVIII, 17) . Et sequitur: Innocens manibus et mundo corde. Hunc dicit dignum ascendere in montem Domini, id est, in coelum, aut stare in loco sancto ejus, si quis fuerit innocens operibus, et mundum cor habeat in causa Dei, id est, fidei. Hujusmodi enim potest in coelum ascendere, et stare in loco sancto ejus. Defunctus enim hac vita ascendit in coelum. Deinde dum civitas Jerusalem in adventu Domini descendit de coelo, dignus erit stare ubi judicaturus est Dominus de vivis et mortuis quasi innocens: impii autem et peccatores indigni erunt stare in loco sancto judicii Dei, quia resurgent impii ad perditionem, peccatores ad poenam. Nam si vultum Moysi glorificatum descendentis de monte filii Israel peccati causa videre non poterant (Exod. XXXIV, 29, 30) ; quanto magis ipsum gloriae Dominum in throno majestatis suae sedentem, conscientia delictis obnoxia formidabit aspicere? Audient enim, Non novi vos, operarii iniquitatis (Matth. VII, 23) . Et adjecit: Qui non accepit in vano animam suam. Nunc ipsa genera peccatorum tangit. Primo enim in loco, hic est innocens, et mundum cor habet, qui a fornicatione idololatriae immunis est. Ipsa est enim vanitas, cui qui se inclinat, animam suam subjugat corruptioni. Et sequitur: Nec juravit proximo suo in dolum. Duas causas memoravit, quae sunt principales, Dei et proximi; quia qui in his idoneus fuerit, sine dubio et in caeteris probatus habebitur, dicente Domino, Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex omni virtute tua. Hoc est primum mandatum. Et secundum est simile illi, Diliges proximum tuum sicut teipsum. In his duobus mandatis tota Lex pendet et Prophetae (Matth. XXII, 37-40) . Quis ergo ex toto corde Deum diligens legem ejus non servet? Aut quis habens proximi charitatem, peccatis studeat? quippe cum causa timoris Dei diligat proximum. Et subjecit: Hic accipiet benedictionem a Domino, et misericordiam a Deo salutari suo. Nunc quod meritum est ejus qui in causa Dei et hominis, creatoris et proximi, fidem habuerit et dilectionem, ostendit: quia et benedicetur a Domino, ut commendatus appareat, et in his misericordiam consequetur quae implere non potuit. Nec enim tam circumspectus potest aliquis esse, ut nusquam erret; sed quia in magnis sollicitus et fidelis inventus est, et in minimis misericordiam accipiat a Deo suo. Qui ideo salutaris dicitur, quia non vult morientis mortem, sed ut convertatur et vivat (Ezech. XVIII, 32) . Et sequitur: Haec est generatio quaerentium Dominum, quaerentium faciem Dei Jacob Unam dixit esse generationem requirentium 2334 Deum, et quaerentium faciem Dei Jacob, quod non est otiosum. Quamvis enim utrumque bonum sit, duos tamen gradus his dictis significavit. Bonum est requirere Deum, plenum est autem bonum quaerere faciem Dei Jacob. Digniores enim sunt, qui ante faciem judicis sunt. Horum ergo meritorum haec est generatio: quia ut ad hoc veniatur, innocentia facit et puritas cordis; sicut iterum ut ad malum possit veniri, praecurrit injustitia atque iniquitas. Quia duae generationes sunt: una est ex parte iniquitatis, quae est mater Cain; altera ex parte justitiae, quae est mater Abel: haec in fide consistit et bona conversatione: illa in perfidia et obliquis operibus. Istae sunt duae leges, boni et mali, Dei et diaboli; et quam secutus quisque fuerit, ejus appellabitur filius. Ac per hoc requirentium Deum generatio haec est, fides in Deum, et dilectio in proximum, sicut supra diximus. Qui enim fidem habet in Deum, semper ejus quaerit auxilium; nec hominibus injustum se praebet, qui Deum vult habere propitium. Cujus signum hoc est cum dicitur, Deus Jacob, quia notus in Judaea Deus (Psal. LXXV, 2) . Sed quare ejus faciem quaerere dicuntur, cum audierit Moyses, quia, Non, inquit, videbitur tibi facies mea (Exod. XXXIII, 20) ? Si ergo et Moyses faciem Dei quaesivit, et videre non potuit; frustra hi quaerere dicuntur, quia meliores Moyse non sunt. Sed nemo frustra faciem Dei quaerere dicendus est; quia ideo faciem Dei dicuntur quaerere, ut sciatur, quem quaerunt quia digni sunt et videre. Omnis enim qui quaeritur, tunc cognoscitur si facies ejus videatur. Sed quoniam a mortalibus facies Dei videri non potest, significatio haec pro facie est, cum dicitur, Deus Jacob. Diapsalma. Diapsalma hoc in loco personae significat mutationem. Post enim illa quae ad Patris Dei personam pertinent, subjungit ea quae ad Filii Dei pertinent sacramentum, ut ordo integer conservetur Patris et Filii. Nam data est Lex per Moysen, ut quasi paedagogus esset hominibus, erudiens et praeparans eos magistra justitia, ut digni fierent ad expiandum annum Domini et diem retributionis; ut qui sub spe futuri Christi fideles fuissent, susciperent eum, et possent Adae peccatum effugere, de suis securi, quia adventus ejus quem speraverunt, daturus esset illis misericordiam de iis in quibus subreptum est illis ut delinquerent. Hoc est quod superius membravit, dicens, Accipiet misericordiam a Deo salutari suo. Dicit ergo: Tollite portas, principes, vestras. Haec vox sanctorum est Angelorum, de quibus dicit in Evangelio, quia accesserunt, inquit, Angeli, et ministrabant ei (Matth. IV, 11) . Hi ergo dicunt ad principes et potestates adversus quos nobis colluctationem dicit esse Apostolus (Ephes. VI, 12) , ut tollant portas principis sui, id est diaboli, qui est princeps principum in errore constitutorum, per quas itur in gehennam. Hae portae perfidia est et fallacia idololatriae. Et sequitur: Et elevamini, portae aeternales. Fides et spes cum charitate portae sunt aeternales, quia non potest aboleri quod per veritatem praedicatur. Illae autem portae, quas dixi perfidiam esse et fallaciam idolorum, temporales sunt, quia omne mendacium non permanet. Manifestata enim veritate interibit. Docentur ergo ut tollant portas principis sui tenebrarum, id est, ut amoto multorum deorum errore, unius Dei fides introducatur in Christo. Hoc est quod se Apostolus edocere missum testatur, ut non solum ostendat hominibus, sed principibus et potestatibus in coelestibus mysterium Dei unius in Christo ((Id. III, 8-12) . Et subjecit: Et introibit rex gloriae. Tollendas dicit fallaces portas diaboli subtilitate compositas, quae sunt praesumptio, per quam deum se existimavit, ut introeat rex gloriae, qui est Christus Jesus Dominus noster. Nullius enim mentem Dei fides ingreditur, nisi tulerit a se errorem diaboli praevaricatione inventum. Et principes supra memorati non possunt in unius Dei fidem Christum regem recipere, nisi projecerint a se traditionem per quam uni Deo importatur calumnia; non solum terrena, 2335 sed et ea quae in coelestibus usurpata est a principe principum satana: quia illic errorem quem inter se conspiraverunt, ut auctore diabolo deos se dicerent, etiam hic in terra disposuerunt, ut hic error illius imago sit. Et sequitur: Quis est iste rex gloriae? Ne supervacue forte Christum regem gloriae dicere putaretur, interrogantis ponit personam et dicentis, Quis est iste rex gloriae? Quasi admiretur aut doceri se velit, an verum est et condignum dicere Christum regem gloriae. Et ideo responderunt ei: Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio, ut hoc subjecto non nudis verbis, sed cum testimonio regem gloriae Christum addisceret. Virtus enim et potentia qua subegit et pressit diabolum cum satellitibus ejus, haec ostendit illum regem esse gloriae. Et adjecit: Tollite portas, principes, vestras, et elevamini, portae aeternales; hoc est, quoniam virtutis testimonio, cui contradici nefarium est, didicistis dignum esse Christum dici regem gloriae, auferte errorem de mentibus vestris. Et quod ait, Introibit rex gloriae, ostenditur quia non possunt participare cum fide Christi, nisi ab omni immunditia idololatriae emundaverint corda eorum. Nisi enim innovatus fuerit homo, non intrabit Spiritus sanctus in eum. Et sequitur: Quis est iste rex gloriae? Iteratio ista confirmationem facit. Omne enim quod novum auditur, non concipitur corde nisi iteretur. Admirationem autem et stuporem facit, cum dicitur quod auditum est nunquam. Et adjecit: Dominus virtutum ipse est rex gloriae. Eadem repetendo docet rite dici hunc regem gloriae, qui sit Dominus virtutum. Non immerito enim rex gloriae appellatur qui virtutibus dominatur. Unde Apostolus: Si enim intellexissent, ait, nunquam Dominum majestatis crucifixissent (I Cor. II, 8) .