Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Nono Tomo Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hoc Nono Tomo Continentur.
In Tomum Nonum Praefatio.
In Psalmum Contra Partem Donati,
In Psalmum Contra Partem Donati,
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Psalmus Contra Partem Donati .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Psalmus Contra Partem Donati .
Admonitio In Libros Contra Epistolam Parmeniani.
Admonitio In Libros Contra Epistolam Parmeniani.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Epistolam Parmeniani Libri tres
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Epistolam Parmeniani Libri tres
Liber Tertius. Reliqua tractantur loca Scripturae quae Parmenianus objectabat.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Baptismo Contra Donatistas Libri septem
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Baptismo Contra Donatistas Libri septem
Caput Primum.—1. In eis libris quos adversus Epistolam Parmeniani, quam dedit ad Tichonium,
Liber Quartus. In quo tractat quae subsequuntur in eadem Cypriani epistola ad Jubaianum.
Caput XX.—34. Polianus a Mileo dixit: Justum est haereticum baptizari in Ecclesia sancta
Caput XXXIX.—75. Eugenius ab Ammedera dixit: Et ego hoc idem censeo, haereticos baptizandos esse.
Liber Septimus. In quo caeterae sententiae Concilii Carthaginensis pertractantur.
Admonitio In Subsequentes Libros.
Admonitio In Subsequentes Libros.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Litteras Petiliani Donatistae Cirtensis Episcopi Libri tres.
Caput III.—6. Petil. dixit: Conscientia namque dantis attenditur, qui abluat accipientis.
Caput IV.—8. Petil. dixit: Nam qui fidem a perfido sumpserit, non fidem percipit, sed reatum.
Caput IX.—21. Petil. dixit: His ergo criminibus septus, esse verus episcopus non potes.
Caput X.—23. Petil. dixit: Si Apostoli persecuti sunt aliquem, aut aliquem tradidit Christus?
Caput LXX.—157. Petil. dixit: Vobis dicit propheta, «Pax, pax, et ubi est pax » (Jer. VIII, 11) ?
Liber Tertius. Refellit Augustinus secundas litteras
Admonitio In Subsequentem Librum.
Admonitio In Subsequentem Librum.
Ad Catholicos Epistola Contra Donatistas Vulgo De Unitate Ecclesiae Liber Unus.
Ad Catholicos Epistola Contra Donatistas Vulgo De Unitate Ecclesiae Liber Unus.
Caput XIII .—Aliud autem evangelizat, qui periisse dicit de caetero mundo Ecclesiam, et in
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Cresconium Grammaticum Partis Donati Libri quatuor.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Cresconium Grammaticum Partis Donati Libri quatuor.
Caput Primum.—1. Quando ad te, Cresconi, mea scripta pervenire possent ignorans, perventura
Liber Tertius. Reliquam partem Epistolae Gresconii, singula breviter ex ordine refellens, percurrit.
In Subsequens Opus, Libri II Retractationum Caput XXXIV.
In Subsequens Opus, Libri II Retractationum Caput XXXIV.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Unico Baptismo Contra Petilianum Ad Constantinum Liber Unus
De Subsequente Opere, Lib. II Retractationum Caput XXXIX.
De Subsequente Opere, Lib. II Retractationum Caput XXXIX.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Breviculus Collationis Cum Donatistis .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Breviculus Collationis Cum Donatistis .
Praefatio.—Cum Catholici episcopi et partis Donati, jussu Imperatoris
In Subsequens Opus, Lib. II Retractationum Caput XL.
In Subsequens Opus, Lib. II Retractationum Caput XL.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Ad Donatistas Post Collationem Liber Unus
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Ad Donatistas Post Collationem Liber Unus
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Sermo Ad Caesareensis Ecclesiae Plebem Emerito Praesente Habitus.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Gestis Cum Emerito Caesareensi Donatistarum Episcopo Liber Unus.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Gaudentium Donatistarum Episcopum Libri duo
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Gaudentium Donatistarum Episcopum Libri duo
Liber Primus. In quo Gaudentii duae ad Dulcitium Epistolae refutantur.
Liber Secundus. Gaudentii contra superiorem librum responsio diluitur.
Admonitio In Subsequentem Sermonem.
Admonitio In Subsequentem Sermonem.
Sermo Augustino Tributus De Rusticiano Subdiacono A Donatistis Rebaptizato Et In Diaconum Ordinato.
Sermo Augustino Tributus De Rusticiano Subdiacono A Donatistis Rebaptizato Et In Diaconum Ordinato.
Index Opusculorum S. Augustini Contra Donatistas Quae In Superioribus Tomis Continentur.
Index Opusculorum S. Augustini Contra Donatistas Quae In Superioribus Tomis Continentur.
Appendix Noni Tomi Operum Sancti Augustini, In Quo Exhibetur Contra Fulgentium Donatistam Incerti Auctoris Liber, Necnon Excerpta Et Scripta Vetera Ad
In Subsequentem Librum Censura Lovaniensium Theologorum Et Bernardi Vindingi.
In Subsequentem Librum Censura Lovaniensium Theologorum Et Bernardi Vindingi.
Contra Fulgentium Donatistam Incerti Auctoris Liber.
Contra Fulgentium Donatistam Incerti Auctoris Liber.
Caput IX.—Donat. dixit: Et David dicit, Oleum autem peccatoris non impinguet caput meum.
Caput XXII.—Fulg. dixit: Distringo illum, exsufflo, et in remissione peccatorum vera aqua baptizo.
Caput XXIII.—Fulg. dixit: Plus peccasti, et ideo in te aliter vindicatur.
Caput XXV.—Fulg. dixit: Ideo schismaticis nostris basilicas tulimus, ut verae Ecclesiae redderemus.
Caput XXVI.—Fulg. dixit: Vos estis schismatici, qui et thurificastis et codices tradidistis.
Excerpta Et Scripta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia, Quorum Lectio Superioribus Augustini Contra Eosdem Haereticos Libris Lucem Affert.
Collationis Carthaginensis Dies Prima . Exordium.
Collationis Dies Secunda. Exordium.
Notoria Donatistarum, Quae recitata est in secunda cognitione.
Collationis Dies Tertia. Exordium.
Index Rerum Quae In Hoc Nono Volumine Continentur.
Caput VII.—15. Quid in Prophetis, quam multa et quam manifesta sunt testimonia Ecclesiae per omnes gentes toto terrarum orbe diffusae? Unde pauca commemorabo, plura relinquens otio diligentiae cum Dei timore legentibus. Accipiamus per os Isaiae sancti divina responsa, et ejus ora tanquam Dei oracula sciscitemur. Sileant humanarum contentionum animosa et perniciosa certamina: inclinemus aurem verbo Dei 0401 Dicat Isaias ubi Ecclesiam sanctam Deo revelante praeviderit, ut in verbis futura dicentis jam nunc praesentia videamus. Repleta est, inquit, universa terra ut cognoscat Dominum, ut aqua multa operiat mare. Et erit in illa die radix Jesse, et qui exsurget principium habere in nationes, in eum gentes sperabunt (Isai. XI, 9 et 10) . Radicem Jesse Christum esse ex semine David secundum carnem natum, nullus quoquo modo christianus ignorat: et si contentiosus est, cum Apostolo contendat, qui hoc testimonio in Litteris suis utitur (Rom. XV, 12) . Item dicit: Germinabit et florescet Israel, et replebitur orbis terrarum fructu ejus (Isai. XXVII, 6) . Israel nempe filius fuit Isaac, nepos Abraham, cui promissum est quod in semine ejus benedicerentur omnes gentes: quod semen Christum interpretatur Apostolus. Venit autem Christus ex semine Abraham per Isaac et per Israel, et deinceps, sicut generationes ad ortum Christi pertinentes evangelista contexit (Matth. I) . Qui ergo vult contra disputare, contradicat Evangelio, neget ex semine Israel venisse Christum, ut possit negare quod Isaias dicit, Germinabit et florescet Israel, et replebitur orbis terrarum fructu ejus. Item dicit: Ego Deus primus, et in his quae advenient ego sum. Viderunt gentes, et timuerunt fines terrae (Isai. XLI, 4, 5) . Hoc est quod alibi Scriptura dicit, Primus et novissimus (Apoc. XXII, 13) , ut sit α et ω, quae sunt litterae in signo Christi omnibus notae. Pro eo enim quod ibi est, novissimus, hic positum est, et in his quae advenient ego sum. Huic ergo manifestationi contradicunt, qui nolunt credere, imo qui nolunt jam videre compleri quod sequitur: Viderunt gentes; et timuerunt fines terrae. Item paulo post: Jacob puer meus, suscipiam illum; Israel electus, suscepit eum anima mea. Dedi Spiritum meum in illum: judicium gentibus proferet. Non clamabit, neque cessabit, neque audietur foris vox ejus. Arundinem quassatam non confringet, et lignum fumigans non exstinguet, sed cum veritate proferet judicium. Refulgebit, et non confringetur, donec ponat in terra judicium: et in nomine ejus gentes sperabunt (Isai. XLII, 1-4) . Hoc testimonium de Christo intelligendum, et in Evangelio positum est. Qui audet, contradicat: qui autem non audet, speret in eum cum gentibus, et ab unitate gentium in eum sperantium non recedat; aut si recesserat, redeat, ne pereat.
16. Item dicit Isaias: Et nunc sic dicit Dominus: Qui finxit me in utero servum sibi, ut congregem Jacob et Israel ad eum; appropinquabo illum, et honorabor coram Domino , et Deus meus erit mihi virtus. Et dixit mihi: Maximum tibi erit hoc, vocari te puerum meum, ut constituas tribus Jacob, et prolem Israel convertas. Et posui te in testamentum generis in lucem gentium, ut sis salus usque ad fines terrae. Et paulo post: Sic dicit, inquit, Dominus Israel: Tempore aptissimo exaudivi te, et in die salutis adjuvi te. Certe ista verba cum commemorasset apostolus Paulus, 0402 nonnisi in Christianis ostendit impleri. Connexuit enim dicens: Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis (II Cor. VI, 2) . Audiamus ergo quid Isaias adjungat: Dedi te, inquit, in testamentum gentium, ut incolas terram, et possideas haereditatem deserti. Et interpositis deinde connectit, et dicit: Ecce isti a longinquo venient; hi autem ab aquilone et mari; alii autem ex terra Persarum. Exsulta, coelum, et in laetitia esto, terra: emittant montes jucunditatem; quoniam misertus est Deus populi sui, et humiles populi sui allocutus est. Dixit autem Sion: Dereliquit me Dominus, et Deus oblitus est mei. Numquid capiet oblivio mulierem filii sui, vel potest fieri ut non misereatur fetus uteri sui? Nunc ecce et si illam oblivio habebit, me tamen tui nullo modo oblivio capiet, dicit Dominus. Ecce super manus meas descripsi tuos muros, in conspectu etiam meo es in perpetuum, et brevi aedificaberis ab his a quibus eversa es. Cum igitur per apostolicam vocem non sinamur hoc de populo Judaeorum, sed de Christianorum intelligere, quid intellecturi sumus in eo quod ait hoc loco Isaias, Et brevi aedificaberis ab his a quibus eversa es; nisi reges terrae qui primo persequebantur Ecclesiam, post adjuturos eam tanto ante praedictum? Sed quia multi eorum in suis iniquitatibus morituri erant, adjungit et dicit: Et qui desolaverunt te, discedent a te. Deinde quia omnes gentes adjungerentur Ecclesiae, sequitur et dicit: Circumspice ubique oculis tuis, et vide universos. Vivo ego, dicit Dominus: omnes hos indues te, et dispones eos ut ornamentum novae nuptae; quoniam quae deserta fuerunt in te, et corrupta et delapsa, nunc in maxima arctura erunt per eos qui commorantur istic: longe a te efficiantur, qui te transvorabant . Dicent enim in aures tuas filii tui quos amiserae. Angustia nobis est in isto loco, facito itaque nobis etiam nunc locum in quo commoremur. Tu vero dices in corde tuo: Quis generavit mihi istos, cum sciam esse me sine filiis et viduam? Quis ergo istos educavit mihi? Ego enim derelicta fui sola, hi autem mihi ubi erant? Sic dicit Dominus: Ecce tollam in nationes manus meas, et in insulas signum meum, et adducam filios tuos in sinu, filias etiam tuas super humeros portabunt: et erunt reges educatores vestri; quae autem principales sunt, nutrices vestrae, super terram declinantes faciem deprecabuntur te, et vestigia pedum tuorum elingent, et scies quoniam ego Dominus, nec erubesces (Isai. XLIX, 5 23) . Et paulo post adjungit, et dicit: Audite me; audite, populus meus; reges quoque, intendite mihi; quoniam lex a me prodiet, et judicium meum in lucem gentibus. Appropinquat mature justitia mea, et salutare meum proficiscetur, et in brachio meo gentes salvantur (Id. LI, 4, 5) . De hoc brachio Scripturas apostolicas consulamus. Cum enim apostolus Paulus de Judaeorum infidelitate ejusdem prophetae testimonium posuisset, quod eis Christus non fuerit revelatus, hoc posuit: Quis credidit auditui nostro? et brachium Domini cui 0403 revelatum est (Rom. X, 16; Isai. LIII, 1) ? Deinde in consequentibus adjungit Isaias et dicit: Erumpant laetitia simul deserta Jerusalem, quoniam misertus est ejus, et eruit Jerusalem, et patefaciet Dominus brachium suum sanctum in conspectu universarum gentium, et videbunt omnes nationes usque ad ultima terrae salutem quae a Deo est (Isai. LII, 9, 10) . Quis tam surdus, quis tam demens, quis tam mente caecus, ut his tam evidentibus testimoniis obloquatur?
17. Sed ad manifestiora veniamus. Certe sacratissimas nuptias in Scripturis novimus; sponsum et sponsam, Christum et Ecclesiam. Utrumque describit Isaias, ne forte in eorum aliquo erremus, quod cui acciderit, utrumque amittit. Quia de hoc conjugio in sacramento dictum est, sicut testatur Apostolus, Erunt duo in carne una (Ephes. V, 31) . Sic ergo prior ipse describitur: post multa quae de illo ita dicit Isaias, ut et ipsi obmutescant Judaei; ne longum sit omnia memorare, hoc paululum advertite. Et peccata, inquit, eorum ipse portabit, ideo haereditate possidebit multos, et fortium partietur spolia, propter quod tradita est in mortem anima ejus, et inter iniquos deputatus est, et ipse peccata multorum sustinuit, et propter iniquitates nostras traditus est (Isai. LIII, 11 et 12) . Haec de Domino nostro Jesu Christo tanto ante praedicta et prophetata fatemini . Hic ergo sponsus utquid traditus est ad mortem, utquid inter iniquos deputatus est tanta humilitate celsitudinis suae? Quid egit, quid acquisivit? Quis ita surdus est, ut haec non audiat? quis ita obtusus , ut non intelligat? quis ita caecus, ut non videat? Ideo, inquit, ipse haereditate possidebit multos, et fortium partietur spolia, propter quod tradita est in mortem anima ejus et inter iniquos deputatus est. Quid est, haeretici, quod de paucitate gloriamini, si propterea Dominus Jesus Christus traditus est ad mortem, ut haereditate multos possideret? Et qui sunt hi multi, vel quam late occupant terram; quae sequuntur audiamus.
18. Praenuntiato sponso et expresso, procedat et sponsa in verbis Isaiae: legamus eam in veritate paginarum sanctarum, et agnoscamus in orbe terrarum. Hoc testimonium de sancta Ecclesia praedictum etiam Paulus apostolus posuit. Non est quo fugiat contentiosa tergiversatio haereticorum. Laetare, sterilis, inquit, quae non paris; erumpe et exclama, quae non parturis; quoniam multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum (Galat. IV, 27) . Ubi est, inquam, quod de paucitate gloriamini? Nonne isti sunt multi, de quibus paulo ante dictum est, Ideo ipse haereditate possidebit multos? Nam quae est haereditas ejus, nisi Ecclesia ejus? Multi, inquit, filii desertae, magis quam ejus quae 0404 habet virum: Synagogam scilicet Judaeorum volens intelligi virum habentem, quoniam acceperat legem. Hinc jam potest dijudicari quod dicimus. Comparent isti multitudinem suam in Afris vel in Africa constitutam, cum multitudine Judaeorum per omnes terras quacumque dispersi sunt, et videant quam sint in illorum comparatione paucissimi. Quomodo ergo de se dictum assignabunt, Multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum? Rursus comparent multitudinem Christianorum per omnes gentes, quibus non communicant, et videant quam pauci sint in comparatione omnes Judaei; et tandem aliquando intelligant in Ecclesia catholica toto orbe diffusa, istam prophetiam esse completam: Multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum. Sed cui habenti virum haec deserta praelata fuerit in multitudine filiorum, sit obscurum, sit in aenigmate: hanc tamen esse Ecclesiam Christi, de qua dictum est, Multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum, quisquis contradicit, non mihi, sed Apostolo contradicit.
19. Unde autem multos filios esset habitura, consequenter adjungit, et ait: Dixit enim Dominus, Dilata locum tabernaculi tui et aularum tuarum; fige, noli parcere, longos fac funiculos tuos, et palos tuos confirma, adhuc in dextram et in sinistram extende: et semen tuum gentes possidebit, et civitates desertas inhabitabis. Ne timeas, quoniam praevalebis, neque verearis quod detestabilis fueris. Confusionem aeternam oblivisceris, ignominiae viduitatis tuae non eris memor: quoniam ego Dominus qui facio te, Dominus nomen illi, et qui liberavit te, Deus Israel universae terrae vocabitur. (Isai. LIV, 1-5) . Ecce quousque jussa est extendere funiculos, donec Deus ejus Israel universae terrae vocetur. De illa quippe et ei dicitur alio loco per eumdem prophetam: Propter Sion non tacebo, et propter Jerusalem non quiescam, donec prodeat sicut lux justitia mea; salvatio autem mea sicut facula ardebit, et videbunt omnes gentes justitiam tuam, et reges honorem tuum: et vocabit te nomine tuo novo, quod Dominus vocavit illud; et eris corona pulchritudinis in conspectu Domini, et diadema regni in manu Dei tui; et jam non vocaberis derelicta, et terra tua non vocabitur deserta. Tu enim vocaberis voluntas mea, et terra tua orbis terrarum (Id. LXII, 1-4) . Quid dici manifestius adhuc exigendum est? Ecce ex uno propheta quam multa, quam clara! et tamen resistitur et contradicitur, non cuiquam homini, sed Spiritui Dei, et evidentissimae veritati. Et tamen ab eis qui nomine christiano gloriari volunt, gloriae Christi ipsius invidetur, ne ista, quae tanto ante de illo praenuntiata sunt, credantur impleri, cum jam non praenuntiantur, sed ostenduntur, videntur, tenentur. Jamvero si de omnibus Prophetis Ecclesiae praesignatae, quam sicut legimus, cernimus, testimonia colligere in hanc unam Epistolam velim; vereor ne ipse videar judicare pauca esse, 0405 quae tam multa sunt, ut ex isto solo Isaia si omnia congregare vellem, modum debiti sermonis excederem.