XVII. Anno quadrigentesimo decimo octavo Zosimus Africani concilii Patribus respondet. Plenarium totius Africae concilium Carthagine rursus habitum novem canones edit in Pelagianos.

Ad primas Africani concilii litteras nullum seorsim responsum Zosimus, hieme forsitan prohibente, dedisse videtur; neque concilii Patribus, nisi duodecimo calendas aprilis, post acceptas alteras eorum posteriores litteras, adeoque unicam pro duabus, eamque satis brevem epistolam rescripsisse. In ea magnificis verbis extollit dignitatem suam; et quod de Coelestii causa cum Africanis per litteras communicare placuit, hoc gratiae apponi sibi ab 0067 ipsis postulat. Cum tantum, inquit, nobis esset auctoritatis, ut nullus de nostra possit retractare sententia; nihil egimus, quod non ad vestram notitiam nostris ultro litteris referremus, dantes hoc fraternitati, etc. Eos tamen certiores facit, sese omnia eodem in statu, quemadmodum rogatus ab ipsis fuerat, reliquisse. Innuere autem videtur, sibi propositum, quid hic facto opus esset, iterum deliberare (Infra, Append. parte 2) .

Epistola haec tertio calendas maii pervenit in Africam, quo tempore praesules Carthaginem novum contra Pelagianos concilium celebraturi conveniebant; quod quidem in basilica Fausti anno quadringentesimo decimo octavo, die prima maii habitum, atque ex provinciis Byzacena, Mauritania Sitifensi, Tripolitana, Numidia, Mauritania Caesareensi, et Hispania, congregatum in veteribus exemplaribus praenotatur; in eoque sedisse Aurelium, cum primate Byzacenae Donatiano Teleptensi, et aliis ducentis tribus episcopis, legitur. Photius ducentos viginti quatuor praeter Aurelium et Donatianum numerat (Ibid.) .

Quin autem hoc ipsum plenarium totius Africae fuerit concilium, in quo Augustinus se atque alios antistites quidpiam adversus Pelagianam haeresim breviter constituisse testatur (Epist. 215, n. 2) , nullus est ambigendi locus. In eo certe octo sive novem illos canones, qui Milevitano adscripti concilio legebantur, quos et Baronius a synodo in ea urbe anno quadringentesimo decimo sexto congregata sancitos existimavit, condiderunt. Enimvero eos huic concilio, praeter Africanam collectionem, vetustissimum Gandavense exemplar assignat, et codex Canonum Ecclesiae Romanae, et ipse pariter, qui ejus acta legit, Photius (Infra, Append. parte 2) . Istorum etiam canonum tertius, quartus, et quintus a Coelestino papa Carthaginensis concilii nomine citantur (Ibid) . Praeter haec, Milevitanae synodi ad Innocentium epistola omnino mentionem non fecit horum canonum: quos tamen ad eum, ut ejusdem auctoritate confirmarentur, mittere debuisset. Quin imo haec synodus nihil aliud à Pontifice petiit, nisi ut errores Pelagianorum duos, originale peccatum et gratiae necessitatem impugnantes damnaret: cum tamen illorum canonum tres postremi etiam eos anathemate percellant, qui verba Joannis, et Jacobi, dominicaeque orationis ab germano intellectu detorquerent, ut ne inde agnosceremus justos quosque hac in vita peccatis non carere. Quid, quod antistites illi quinque, a quibus post Milevitanam synodum Innocentio scriptum fuit, haudquaquam omnino vetant, ne quis hominem dicat posse cum gratiae adjutorio esse in hac vita sine peccato, modo tantam perfectionem justitiae nemo sibi arroget? id quippe iterum ad examen esse revocandum censent (Epist. 177, nn. 16, 18) . Rursus eamdem illam quaestionem Augustinus in libro de Gestis Pelagii, aliquanto post elucubrato, annumerat iis, quas non adversus haereticos disputari, sed pacifice inter Catholicos examinari oporteat (Infra, de Gestis Pelagii, n. 55) .

Quod ad numerum horum canonum, quibus confixam esse à concilio Carthaginensi Pelagianam haeresim, in confesso est, cum ante in collectione Africana non nisi octo legerentur, duo scilicet primi de peccato originali, tres medii de gratiae adjutorio, tresque ultimi de impeccantia; nonum antiquissimi codices exhibent tertio loco insertum, quo ii condemnantur, qui parvulis hinc sine Baptismo migrantibus medium aliquem felicitatis locum extra coelorum regnum ac daemonum contubernium assignarent. Photius huncce canonem agnoscit, eique sedem eamdem attribuit. Neque deest Augustini testimonium, affirmantis novellos haereticos Pelagianos justissime conciliorum catholicorum et Sedis Apostolicae damnatos auctoritate, eo quod ausi fuerint, non baptizatis parvulis dare salutis et quietis locum etiam praeter regnum coelorum (Infra, de Anima et ejus Origine, n. 17) . Sic vero sub anni quadringentesimi decimi noni finem loquebatur sanctus Doctor: atque adeo verisimile fit, Africanum concilium superioris anni de hoc Pelagianorum effugio Zosimum fecisse certiorem, idque et ab Afris in hoc plenario concilio anni quadringentesimi decimi octavi, et ab illo pontifice in sua epistola Tractatoria, anathemate affectum fuisse.

De utroque illo Africae concilio Prosper in carmine de Ingratis:

Tu causam fidei flagrantius, Africa, nostrae
Exsequeris; tecumque suum jungente vigorem
Juris apostolici solio, fera viscera belli
Conficis, et lato prosternis limite victos.
Convenere tui de cunctis urbibus almi
Pontifices; geminoque senum celeberrima coetu,
Decernis quod Roma probet, quod regna sequantur.
Et paulo post in Augustini laudes effusus prosequitur:

An alium in finem posset procedere sanctum
Concilium, cui dux Aurelius, ingeniumque
Augustinus erat? quem Christi gratia cornu
Uberiore rigans, nostro lumen dedit aevo,
Accensum vero de lumine. Nam cibus illi,
Et vita, et requies, Deus est; omnisque voluptas, etc.
(Infra, Append. parte 2.)