Caput III.

5. Adjecit enim episcopalis Synodus, et ait: «Legatur et aliud capitulum.» Et lectum est in eodem libro suo posuisse Pelagium, «Omnes voluntate propria regi.» Quo lecto Pelagius respondit: «Et hoc dixi propter liberum arbitrium, cui Deus adjutor est eligenti bona: homo vero peccans, ipse in culpa est, quasi liberi arbitrii.» Quo audito episcopi dixerunt: «Neque hoc alienum est ab ecclesiastica doctrina.» Quis enim condemnaret liberum arbitrium, vel negaret, cum quo Dei adjutorium 0323 praedicatur? Quapropter et sententia respondentis merito episcopis placuit: et tamen illud quod in libro ejus positum est, «Omnes voluntate propria regi,» fratres qui noverant quid adversus Dei gratiam isti soleant disputare, procul dubio debuit permovere. Sic enim dictum est, «Omnes voluntate propria regi,» tanquam Deus neminem regat, et frustra scriptum sit, Salvum fac populum tuum, et benedic haereditatem tuam; et rege eos, et extolle illos usque in saeculum (Psal. XXVII, 9) : ne remaneant utique, si voluntate propria sine Deo reguntur, velut oves non habentes pastorem (Marc. VI, 34) ; quod absit a nobis. Nam procul dubio plus est agi, quam regi: qui enim regitur, aliquid agit; et a Deo regitur , ut recte agat; qui autem agitur, agere aliquid ipse vix intelligitur: et tamen tantum praestat voluntatibus nostris gratia Salvatoris, ut non dubitet Apostolus dicere, Quotquot spiritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei (Rom. VIII, 14) . Nec aliquid in nobis libera voluntas melius agere potest, quam ut illi se agendam commendet , qui male agere non potest; et hoc cum fecerit, ab illo se ut faceret, adjutam esse non dubitet, cui dicitur in Psalmo, Deus meus, misericordia ejus praeveniet me (Psal. LVIII, 11) .

6. Denique in illo libro, ubi illa capitula Pelagius scripsit, huic positioni , qua dixit, «Omnes voluntate propria regi, et suo desiderio unumquemque dimitti,» subjecit aliquid de testimonio Scripturarum, quo satis appareat non se sibi hominem regendum debere committere. Ait enim de hoc ipso Sapientia Salomonis: Sum quidem et ego mortalis homo, similis omnium, ex genere terreno illius qui prior finctus est ; et caetera usque ad eum capituli finem, ubi legitur, Unus ergo omnibus introitus ad vitam, et similis exitus: propter hoc optavi, et datus est mihi sensus, et invocavi, et venit in me spiritus sapientiae (Sap. VII, 1-7) . Nonne luce clarius apparet, quemadmodum iste considerata miseria fragilitatis humanae, non est ausus se regendum sibi committere; sed optavit, et datus est ei sensus, de quo dicit Apostolus, Nos autem sensum Domini habemus (I Cor. II, 16) ; et invocavit, et venit in eum spiritus sapientiae? Hoc enim spiritu, non viribus propriae voluntatis, reguntur et aguntur qui filii sunt Dei.

7. Nam et illud quod posuit de Psalmo in eodem Capitulorum libro, ut quasi probaret, «Omnes voluntate propria regi,» Dilexit maledictum, et veniet ei; et noluit benedictionem, et elongabitur ab eo (Psal. CVIII, 18) : quis nesciat hoc vitium esse, non naturae, sicut eam condidit Deus, sed voluntatis humanae, quae recessit a Deo? Verumtamen si non dilexisset maledictionem, et voluisset benedictionem, et in 0324 hoc ipso voluntatem suam divina gratia negaret adjutam; ingratus atque impius sibi regendus dimitteretur, ut sine rectore Deo praecipitatus, non se a se ipso regi potuisse, poenis experiretur. Sic etiam in illo testimonio, quod in eodem libro eidem titulo subdidit, Apposuit tibi aquam et ignem; ad quod vis porrige manum tuam: ante hominem bonum et malum, vita et mors; quod placuerit ei, dabitur illi (Eccli. XV, 17 et 18) : manifestum est, quod si ad ignem manum mittit, et malum ac mors ei placet, id voluntas hominis operatur; si autem bonum et vitam diligit, non solum voluntas id agit, sed divinitus adjuvatur. Sufficit enim sibi oculus ad non videndum, hoc est, ad tenebras: ad videndum vero lumine suo non sibi sufficit, nisi illi extrinsecus adjutorium clari luminis praebeatur. Absit autem ut ii qui secundum propositum vocati sunt, quos praescivit, et praedestinavit conformes imaginis Filii sui (Rom. VIII, 29) , suo, ut pereant, desiderio dimittantur . Hoc enim patiuntur vasa irae, quae perfecta sunt ad perditionem: in quorum etiam ipsa perditione notas facit Deus divitias gloriae suae in vasa misericordiae suae (Id. IX, 22, 23) . Propter hoc enim, cum dixisset, Deus meus, misericordia ejus praeveniet me; continuo subjecit, Deus meus demonstravit mihi in inimicis meis (Psal. LVIII, 11, 12) . Illis ergo fit quod scriptum est, Tradidit illos Deus in desideria cordis eorum (Rom. I, 24) . Non autem fit praedestinatis, quos regit Spiritus Dei; quoniam non inanis est vox eorum: Ne tradas me, Domine, a desiderio meo peccatori (Psal. CXXXIX, 9) . Quandoquidem et contra ipsa desideria sic oratum est, ut diceretur, Aufer a me concupiscentias ventris, et desiderium concubitus ne apprehendat me (Eccli. XXIII, 6) . Praestat hoc Deus illis quos subditos regit; non autem illis qui se idoneos ad se ipsos regendos putant, et praefidenti cervice propriae voluntatis illum dedignantur habere rectorem.

8. Quae cum ita sint, filii Dei qui hoc noverunt, et se Dei Spiritu regi et agi gratulantur, quomodo moveri potuerunt, cum audirent vel legerent a Pelagio scriptum, «Omnes voluntate propria regi, et suo desiderio unumquemque dimitti?» Et tamen quia interrogatus ab episcopis, quid mali sonarent illa verba persensit, responditque: «hoc se dixisse propter liberum arbitrium;» continuo subjiciens, «cui Deus adjutor est eligenti bona; homo vero peccans, ipse in culpa est, quasi liberi arbitrii:» hanc quoque sententiam pii judices approbantes, quam incaute vel quo sensu illa in libro ejus verba sint posita, considerare vel quaerere noluerunt; sufficere existimantes ita eum confessum esse liberum arbitrium, ut eligenti bona Deus esset adjutor, peccans vero esset in culpa, ad hoc sibi sufficiente propria voluntate. Ac per hoc Deus regit, quibus adjutor est eligentibus bona. Et ideo bene regunt quidquid regunt, quoniam ipsi reguntur a bono.

9. Item recitatum est quod in libro suo Pelagius 0325 posuit, «In die judicii iniquis et peccatoribus non esse parcendum, sed aeternis eos ignibus exurendos.» Quod ideo fratres moverat, ut objiciendum putaretur, quod ita dictum est, tanquam omnes peccatores aeterno essent supplicio puniendi, non eis exceptis qui fundamentum habent Christum, quamvis superaedificent ligna, fenum, stipulam, de quibus dicit Apostolus: Si cujus opus exustum fuerit, detrimentum patietur; ipse autem salvus erit, sic tamen quasi per ignem (I Cor. III, 15) . Sed cum respondisset Pelagius, «hoc secundum Evangelium se dixisse, ubi dicitur de peccatoribus, Illi ibunt in supplicium aeternum; justi autem, in vitam aeternam» (Matth. XXV, 46): nullo modo potuit christianis judicibus evangelica et dominica displicere sententia, nescientibus quid in verbis de libro Pelagii prolatis moverit fratres, qui disputationes ejus vel discipulorum ejus audire consueverunt; quando his absentibus qui libellum contra Pelagium sancto episcopo Eulogio dederunt, nullus urgebat, ut peccatores per ignem salvandos a peccatoribus aeterno supplicio puniendis aliqua exceptione distingueret, et eo modo intelligentibus judicibus cur fuerit illud objectum, si nollet distinguere, merito culparetur.

10. Quod autem addidit Pelagius, «Et si quis aliter credit, Origenista est:» hoc acceperunt judices, quod revera in Origene dignissime detestatur Ecclesia, id est, quod etiam illi quos Dominus dicit aeterno supplicio puniendos, et ipse diabolus atque angeli ejus, post tempus licet prolixum purgati liberabuntur a poenis, et sanctis cum Deo regnantibus societate beatitudinis adhaerebunt. Hoc ergo Synodus dixit, «alienum non esse ab Ecclesia,» non secundum Pelagium, sed potius secundum Evangelium, quod tales iniqui et peccatores aeternis ignibus exurentur, quales tali supplicio dignos judicat Evangelium; et quod detestabiliter cum Origene sentiat, quisquis dixerit aliquando eorum finiri posse supplicium, quod Dominus dixit aeternum. De illis vero peccatoribus, quos dicit Apostolus, exusto eorum opere, tanquam per ignem salvos futuros, quoniam nihil Pelagio de iis evidenter objectum est, nihil judicaverunt. Quapropter, qui dicit iniquos et peccatores, quos aeterno supplicio veritas damnat, aliquando inde posse liberari, non inconvenienter eum Pelagius Origenistam vocat: sed rursus, qui nullum peccatorem in Dei judicio misericordia dignum existimat, quod vult ei nomen imponat, dum tamen et hunc errorem ecclesiastica veritate non recipi intelligat. Judicium enim sine misericordia fiet illi, qui non fecit misericordiam (Jacobi II, 13) .

11. Quomodo autem fiet hoc judicium, difficile in Scripturis sanctis comprehendi potest: modis enim multis significatur, quod uno modo futurum est. Namque aliquando dicit Dominus adversus eos quos in suum regnum non recipit, ostium se clausurum , clamantibusque illis et dicentibus, Aperi nobis; in nomine tuo manducavimus et bibimus, et caetera quae 0326 illos dicere scriptum est, se responsurum, Nescio vos, qui operamini iniquitatem (Luc. XIII, 26, 27) . Aliquando jussurum se commemorat, ut hi qui noluerunt eum regnare, sibi adducantur, et interficiantur coram illo (Id. XIX, 27) . Aliquando venturum se dicit cum Angelis suis in majestate sua, ut congregentur ante eum omnes gentes, et dividat eas, et alios ponat ad dexteram, quorum bona opera commemorans, reportet in vitam aeternam; alios ad sinistram, quibus bonorum sterilitatem imputans, eos aeterno igne condemnet (Matth. XXV, 31-46) . Aliquando servum nequam et pigrum, qui pecuniam ejus neglexit impendere (Luc. XIX, 22-24) , vel etiam hominem inventum in convivio non habentem vestem nuptialem, jubet ligatis manibus et pedibus mitti in tenebras exteriores. Aliquando susceptis quinque prudentibus, ostium contra stultas alias quinque virgines claudit (Matth. XXV, 10-12) . Haec, et si quid est aliud quod in praesentia non occurrit, de judicio dicuntur futuro, utique non in uno vel quinque, sed in multis exercendo. Nam si unus esset qui de convivio, quod non habebat vestem nuptialem, in tenebras jussus est mitti; non continuo sequeretur, et diceret Multi enim sunt vocati, pauci vero electi (Id. XXII, 11-14) : cum potius uno projecto atque damnato, multi in domo remansisse videantur. Sed de his omnibus nunc quantum satis est disputare perlongum est. Hoc tamen breviter possum dicere, sine praejudicio (quod in pecuniariis rationibus dici solet), melioris discussionis, unum aliquem judicii modum, qui est inscrutabilis nobis, servata duntaxat in praemiis et poenis diversitate meritorum, multis per Scripturas sanctas significari modis. Quod autem huic causae, de qua nunc agitur, satis est: si dixisset Pelagius, omnes omnino peccatores aeterno igne et aeterno supplicio puniendos; quisquis id judicium approbasset, in se ipsum primitus sententiam protulisset. Quis enim gloriabitur se mundum esse a peccatis (Prov. XX, 9, sec. LXX) ? Quia vero nec omnes dixit, nec quosdam, sed indefinite posuit , et hoc secundum Evangelium se dixisse respondit: vera quidem sententia episcopali est confirmata judicio; sed adhuc quid sentiat Pelagius non apparet, et post hoc etiam episcopale judicium non impudenter inquiritur.