S. AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI DE MENDACIO LIBER UNUS .

 CAPUT PRIMUM.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 4. Quanquam subtilissime quaeratur utrum cum abest voluntas fallendi, absit omnino mendacium.

 5. Sed utrum sit utile aliquando mendacium, multo major magisque necessaria quaestio est. Utrum ergo mentiatur quisquis fallendi non habet voluntatem,

 6. Contra, illi quibus placet nunquam mentiendum, multo fortius agunt, utentes primo auctoritate divina, quoniam in ipso Decalogo scriptum est, Falsum

 7. Nec illis quae de veteribus Libris mendaciorum exempla prolata sunt, terreri se dicunt ubi quidquid gestum est, figurate accipi potest, quamvis re

 8. Et ideo de libris Novi Testamenti, exceptis figuratis significationibus Domini, si vitam moresque sanctorum et facta ac dicta consideres, nihil tal

 9. Quod si auctoritas mentiendi nec de antiquis Libris proferri potest, vel quia non est mendacium quod figurate gestum dictumve recipitur, vel quia b

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 13. In qua propositione ista sunt quae merito quaeri possunt: utrum talis consensio pro facto habenda sit aut utrum consensio dicenda sit quae non ha

 14. Quomodo, inquis, non cum eis facit, quando illi hoc non facerent, si ipse illud faceret? Hoc modo frangimus januam cum effractoribus, quia si non

 15. Totus itaque hujus quaestionis nodus ad hoc adducit, ut quaeratur utrum alienum nullum peccatum, quamvis in te commissum, tibi imputetur, si levio

 16. An aliqua etiam mendacia excipienda sunt, ut satius sit hanc pati, quam illa committere? Quod si ita est, non quidquid factum fuerit ut illa immun

 17. Sed tamen si talis optio proponeretur ei qui thurificare idolis, quam muliebria perpeti maluit, ut si illud vellet evitare, famam Christi aliquo m

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 20. Sed fortassis exceptionem addendam quis putet, ut sint quaedam honesta mendacia, quae non solum nulli obsunt, sed etiam nonnulli prosunt, exceptis

 21. Quod si absurdum est, quid dicemus? An falsum testimonium non est, nisi cum quisque ita mentitur, ut aut crimen confingat in aliquem, aut alicujus

 22. Quid ergo, si ad christianum homicida confugiat, aut videat quo confugit et de hac re interrogetur ab eo qui ad supplicium quaerit hominem homini

 23. Fecit hoc episcopus quondam Thagastensis Ecclesiae, Firmus nomine, firmior voluntate. Nam cum ab eo quaereretur homo jussu Imperatoris per apparit

 24. Sed venitur aliquando ad hujusmodi articulum, ut non interrogemur ubi sit ille qui quaeritur, neque cogamur ut eum prodamus, si sic occultatus est

 CAPUT XIV.

 26. De qua re patebit aliquis considerationi locus, si prius divinas auctoritates, quae mendacium prohibent, diligenter discutiamus: si enim ipsae nul

 27. Velut cum legimus in Evangelio, Accepisti alapam, para alteram maxillam (Matth. V, 39). Exemplum 0507 Si male dixi, exprobra de malo si autem ben

 28. Scriptum est etiam, Ego autem dico vobis, non jurare omnino. Juravit autem ipse Apostolus in Epistolis suis (Rom. IX, 1 Philipp. I, 8, et Galat.

 29. Sicut illud, Nolite cogitare de crastino et, Nolite itaque cogitare quid manducetis, et quid bibatis, et quid induamini

 30. Item dictum est Apostolis, ut nihil secum portantes in via, ex Evangelio viverent. Et quodam 0508 loco etiam ipse Dominus significavit cur hoc dix

 CAPUT XVI.

 32. Manifeste etiam in Evangelio invenimus os cordis ut uno loco et corporis et cordis os Dominus commemorasse inveniatur, ubi ait: Adhuc et vos sine

 33. Sicut autem quaeritur de quo ore dixerit, Os autem quod mentitur, occidit animam ita quaeri potest, de quo mendacio. Videtur enim de illo proprie

 34. Nam quod alio loco scriptum est, Noli velle mentiri omne mendacium non ad hoc volunt valere, ut nullo mendacio quisquam mentiatur. Itaque cum ali

 35. Item quod scriptum est, Perdes omnes qui loquuntur mendacium: alius dicit nullum hic exceptum esse mendacium, sed omne damnatum. Alius dicit: Ita

 36. Nam de falso testimonio, quod in decem praeceptis Legis positum est, nullo modo quidem contendi potest dilectionem veritatis in corde servandam, e

 37. Item quod scriptum est, Verbum excipiens filius a perditione longe aberit: excipiens autem excipit illud sibi, et nihil falsi de ore ipsius proced

 0513 38. Haec certe omnis disputatio quamvis alternet, aliis asserentibus nunquam esse mentiendum, et ad hoc divina testimonia recitantibus aliis con

 39. Et omnia quidem ista peccata, sive quibus injuria fit hominibus in ipsis vitae hujus commodis , sive quibus se ipsi homines corrumpunt, et nulli i

 CAPUT XIX.

 CAPUT XX.

 CAPUT XXI.

 0517 43. Tanta porro caecitas hominum animos occupavit, ut eis parum sit si dicamus quaedam mendacia non esse peccata, nisi etiam in quibusdam peccatu

36. For, concerning false witness, which is set down in the ten commands of the Law, it can indeed in no wise be contended that love of truth may at heart be preserved, and false witness brought forth to him unto whom the witness is borne. For, when it is said to God only, then it is only in the heart that the truth is to be embraced: but when it is said to man, then must we with the mouth also of the body bring forth truth, because man is not an inspector of the heart. But then, touching the witness itself, it is not unreasonably asked, to whom one is a witness? For not to whomsoever we speak unto are we witnesses, but to them to whom it is expedient and due that they by our means should come to know or believe the truth; as is a judge, that he may not err in judging; or he who is taught in doctrine of religion, that he may not err in faith, or by very authority of the teacher waver in doubt. But when the person who interrogates thee or wishes to know aught from thee seeks that which concerneth him not, or which is not expedient for him to know, he craveth not a witness, but a betrayer. Therefore if to him thou tell a lie, from false witness peradventure thou wilt be clear, but from a lie assuredly not. So then with this salvo, that to bear false witness is never lawful, the question is, whether it be lawful sometimes to tell a lie. Or if it be false witness to lie at all, it is to be seen whether it admit of compensation, to wit, that it be said for the sake of avoiding a greater sin: as that which is written, “Honor father and mother,”63    Exod. xx. 12 under stress of a preferable duty is disregarded; whence the paying of the last honors of sepulture to a father, is forbidden to that man who by the Lord Himself is called to preach the kingdom of God.

36. Nam de falso testimonio, quod in decem praeceptis Legis positum est, nullo modo quidem contendi potest dilectionem veritatis in corde servandam, et proferendum falsum ad eum apud quem dicitur testimonium. Cum enim Deo tantum dicitur, tunc tantum in corde veritas amplectenda est: cum autem homini dicitur, etiam ore corporis verum proferendum est; quia homo non est cordis inspector. Sed plane de ipso testimonio non absurde quaeritur apud quem quisque testis sit. Non enim apud quoscumque loquimur, testes sumus; sed apud eos quibus expedit et debetur per nos cognoscere aut credere veritatem: sicuti est judex, ne in judicando erret; aut qui docetur doctrina religionis, ne erret in fide, aut ipsa doctoris auctoritate dubius fluctuet. Cum autem ille te interrogat, aut vult ex te aliquid nosse, qui eam rem quaerit quae non ad eum pertineat, aut quam ei nosse non expedit; non testem, sed proditorem requirit. Itaque si ei mentiaris, a falso fortasse testimonio alienus eris, sed a mendacio profecto non eris.

CAPUT XVIII.

Quomodo accipiendus alius Scripturae locus. Disquisitione praecedenti in utramque partem quid hactenus inventum. Error mala metiens ex cupiditate et ex consuetudine. Vita nostra duplex. Peccata minora et si non propter utilitatem temporalem, an saltem propter sanctitatem servandam admitti possint. Salvo igitur eo quod falsum testimonium dicere nunquam licet, quaeritur utrum liceat aliquando mentiri. Aut si falsum testimonium est omne mendacium, videndum 0512 est utrum admittat compensationem, ut dicatur vitandi majoris peccati gratia: sicut illud quod scriptum est, Honora patrem et matrem (Exod. XX, 16, 12), rapiente officio potiore contemnitur; unde ultimum sepulturae honorem patri prohibetur exsolvere, qui ab ipso Domino ad regnum Dei annuntiandum vocatur (Matth. VIII, 22).