Chronicon sive Maius (partim sub auctore Macario Melisseno)
φληναφῶν καὶ ἐδίδαξεν αὐτούς, καθ' ὧν τῶν αὐτοῦ ῥημάτων καὶ ληρη μάτων ἀντιῤῥησόμεθα εὐλόγως· καὶ περὶ τῆς εἰς Ἰταλίαν ἐλεύσεως τοῦ βασιλέως κὺρ Ἰωάνν
δῆλόν μοι ποίησον τὴν ἀλήθειαν· Τίνες ὑπάρχουσιν οἱ συνωμόται καὶ συνίστορες καὶ συνήγοροι τῆς βουλῆς ταύτης καὶ οἱ συμβουλεύοντες ἐν τούτῳ; Φράσον μο
μακρὸν οἱ ἀντικείμενοι, ἤτοι οἱ ἀντίδικοι αὐ τοῦ, ἐποίησαν καὶ τὰς τοῦ νέου ἄνακτος ἐνέπλησαν ἀκοάς, διὰ τοῦτο πρὸ τοῦ παθεῖν τῇ σωτηρίᾳ ἐχρήσατο. Ἀπε
θησαυρῶν αὐτῷ μόνῳ ἐνεμπίστευε· καὶ οἵῳ δὴ καιρῷ χρημάτων τὰ στρατιωτικὰ ἐδέοντο πράγματα καὶ ἡ τῶν κοινῶν χρεία, αὐτῷ ἀπῄτουν· ὃ εἰς τὰ μελετούμενά π
φρουρίων καὶ χώρων ἡ ἀριστοκρατία τῶν Ἑνετῶν ἐγκρα τὴς ἐγένετο. Καὶ πάλιν ἑτέρα νίκη περιφανὴς καὶ μεγάλη καὶ ἀξία μνήμης αἰωνίου ἐν τῷ κόσμῳ κατ' ἐκε
νατα ὀδυρόμενος ἔτυπτε καὶ τὴν κεφαλὴν ἐπὶ τοῦ στήθους ἔῤῥιπτε, κράζων γοερῶς· Ὦ φρῖξον, ἥλιε, ὦ στέναξον, γῆ, καὶ κλονουμένη βόησον τὴν ἀδικίαν καὶ ἐ
καὶ Ἀλλαγῆς, νόσος ἐνσκήπτει δεινὴ περὶ τὴν καρδίαν, θάνατον σύντομον ἀπαγγέλουσα. Καὶ ἐν τῷ τόπῳ ἐκείνῳ διὰ ἡμερῶν δύο τὸ ζῆν ἐξεμέτρησεν, ἐπὶ ἔτους
ἀδελφῆς θυγατρὸς τοῦ ῥηγὸς Ἰσπανίας, ἀπογονῆς δὲ μαρκίωνος Μοντεφεῤῥάτου, τοῦ κληρωσαμένου τὴν Θεσσαλονίκην, ὡς προέφημεν, καὶ ῥὴξ Θετταλίας ἐγεγόνει,
καὶ συμβαλὼν αὐτοῖς, οὐδὲν ἐποίησεν, ἀλλὰ μάλιστα καὶ ζημιωμένος ἐπανέστρεψεν. Εἶτα οἱ ἀρχηγοὶ αὐτῶν διαφερόμενοι ἐμερίσθησαν· καί τινες μὲν πρὸς τὸν
Μιχαὴλ τὸν βασι λέα καὶ ἀδελφὸν ζητῶν ἔτυχε παριέναι τὴν τῆς ἑταιρίδος οἰκίαν, ὃν οἱ τοῦ ἀδελφοῦ σκοποὶ θεασάμενοι καὶ διὰ τὸ σκότος μὴ γνόντες τὶς ἦν
τοῦ Ζωοδότου τὴν καλουμένην τῆς Χώρας, τὰ κτήματα πάντα καὶ χρήματα ἐδημοσίευσεν. Εἶτα ὕστερον πάλιν, συμπαθὴς ὢν ὁ βασιλεύς, τοὺς πάντας ἐπρομηθεύσατ
γυναῖκα ἔλαβεν, Ἄνναν τοὔνομα, μεθ' ἦς ἐγέννησε θυγατέρας μὲν δύο, ὧν τὴν πρωτότοκον τῶν Μυσῶν ἀρχηγοῦ υἱῷ εἰς γυναῖκα ἔδωκε καὶ εἰρήνη μεγάλη ἀναμετα
τὸν φόβον τοῦ Ὀρχάνου· καὶ ἐζήτει πάντοτε καιρὸν ἐπιτήδειον, ἵνα, εἰ δυνατόν, πάλιν δοκιμάσῃ καὶ τὴν βασιλείαν ὑφ' ἑαυτὸν ποιήσῃ ἐλ θεῖν. Ἀκούσας δὲ τ
ἀμηρᾶ. 188 Ὁ δὲ βασιλεὺς Ἰωάννης ὡς εἶδε καὶ ἤκουσε τὸν στρατὸν τοῦ Καντακουζηνοῦ καὶ πενθεροῦ ἐρχόμενον καὶ ἑτοιμαζόμενον καὶ μὴ ἔχων ἀντιστῆναι, πρὸ
ἀμηρᾶν ὑπάγῃ καὶ συγχώρησιν αἰτήσῃ. Ἐλθὼν δὲ ἐνέμπρο σθεν τοῦ ἀμηρᾶ, ὡμολόγει τὰ ὅσα ἀγνοῶν ἔπραξεν· οὗτος δὲ ὁ ἀσεβὴς φρόνιμος ὢν καὶ ἰδὼν τὴν ὑποταγ
εὐθὺς τὸν υἱὸν αὑτοῦ ἀπεκεφάλισεν· ὁ δὲ βασιλεὺς θέλων καὶ μὴ θέ λων διὰ τὸν φόβον τοῦ ἀμηρᾶ τὸν δεσπότην κὺρ Ἀνδρόνικον, τὸν υἱὸν αὐτοῦ, τῶν ὀφθαλμῶν
XIII. Ἀποθανόντος δὲ τοῦ ἀμηρᾶ Ἀμουράτη, ὁ υἱὸς αὐτοῦ Μπαγιαζήτης Ἀλευτορὴς τὴν ἀρχὴν ἐδέξατο. Ὁ οὖν κὺρ Ἀνδρόνικος ὁ καὶ τυφλὸς καιρὸν εὑρὼν ἔκρινε κ
ἐγγὺς τῶν Σεῤῥῶν μητροπόλεως, παρὼν καὶ ὁ βασιλεὺς κὺρ Μανουὴλ κατὰ τὰς ὑποσχέσεις καὶ συνηβάσεις, ἃς εἶχον, καὶ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ ὁ δεσπότης κὺρ Θεόδωρ
καὶ καλῶς ἑτοιμάσας πρὸς τοὺς ἀντιπάλους ὥδευε. Φθασάντων δὲ τῶν στρατῶν ἐγγύς, τὸν πόλεμον ἀνῆψαν οἱ Γερμανοὶ πρῶτον καὶ οἱ Γαλάται καὶ συμπλοκῆς γεν
μπασίαν καὶ τὸν Βρενέζην στείλας μετὰ στρατοῦ χιλιάδων πεντήκοντα, καὶ ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαι αὐτοὺς ἐν ὁδῷ καὶ ἔνδον τῆς Πελοποννήσου φθάσαντες πολλὰ κακ
μέρη τῆς Λαρίσσης ἐκτυφλώσεως Ὀρχάνου, τοῦ υἱοῦ τοῦ Μουσου λμάνου, 20παρὰ τοῦ θείου αὐτοῦ Μωσῆ20 καὶ τῆς ἐλεύσεως ἀπὸ τῆς ἀνατολῆς εἰς τὴν δύσιν τοῦ ἀ
XIX. Ὁ ἄναξ Ἰωάννης ὁ Κομνηνός τινι καιρῷ ἐν τῇ ἑώᾳ εὑρισκόμενος κατὰ τὰ μέρη τῆς ἐπαρχίας τῆς Νεοκαισαρέων πόλεως, μαχόμενος μετὰ τῶν Περσῶν καὶ τοῦ
τύχης δὲ φορᾷ χρησάμενος καὶ αὐτός, οἷα παρ' ἐλπίδα συμβαί νει, σουλτὰν καὶ ἀμηρᾶς καὶ ἀρχηγὸς ἐγεγόνει τῶν Τουρκῶν. Ὃς καὶ ἐν τῷ κρυπτῷ ἐτήρει τὰ τῆς
Καὶ ὑποκάτω θεν τοῦ δένδρου σκέπης καθήμενα ἦσαν πᾶν πετεινὸν πτερωτὸν καὶ μέσον τῶν πτη νῶν τούτων τῶν πολλῶν καὶ ἀναριθμήτων καί τινες ἀετοὶ ὑπῆρχον
Μυσίας τῆς πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον ὁ Καλάμης καὶ ὁ υἱὸς αὐτοῦ Καράσης· τὰ δὲ περὶ τὸν Ὄλυμπον καὶ ὅσα τῆς Βιθυνίας ἑξῆς ὁ Ὀτθμάνης. Καὶ οὕτως τὴν αἰχμάλω
δεσπότου Λαζάρου τοῦ τῆς Σερβίας κρατοῦντος πόλεμον ἐποιήσατο· τρέψας καὶ νικήσας αὐτὸν ἐδίωξε καὶ τὸν στρατὸν αὐτοῦ διεσκόρπισε καὶ πολλὰς πόλεις καὶ
φίλοι ἔσωνται. Ὁ δὲ ἀμηρᾶς <εἰς> ἄκρον πλεονέκτης ὤν, καὶ οὐδέποτε ἠρκεῖτο πλούτου καὶ τρόπου. Ὁρ 224 μητικὸς καὶ δεινὸς ὤν, τοῦ πρέσβυος τοὺς λόγους
δὲ ἐναπέπνιξεν αὐτόν· σταθεὶς ἐν τῇ ἀρχῇ μῆ νας *** καὶ ὁ Μουσουλμάνος ἐγκρατὴς γενόμενος τῆς ἀρχῆς, ὁ Ντεμήρης ἔπειτα τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ Μωσῆν ἐλευθέρ
τῶν μάχην ποιήσας, ὁ οὖν τῶν Ἑνετῶν στόλος εἶχε ναυάρχον τὸν Πέτρον Λαουρε δανόν· καὶ ἄμφω οἱ στόλοι συναντηθέντες, λέγω τῶν Ἑνετῶν καὶ τοῦ ἀμηρᾶ, ἀνα
υἱῷ Μεεμέτῃ τὴν πᾶσαν ἐξουσίαν καὶ βασιλείαν ἔδω σε, βασιλεύσας ἔτη τριάκοντα καὶ τέσσαρα.
γεγόνασιν. Ἐβασίλευσε δὲ ἔτη δύο καὶ τριάκοντα· καὶ δέκα βασιλείας ὑπέταξε καὶ ἐδού λωσε καὶ διακοσίας πόλεις ἐκ τῶν Χριστιανῶν ἔλαβε. Πέντε διαλέκτου
αὐτῶν φυομένας ἐμάχοντο. Οἱ δὲ τῆς Ἱσπανίας οἰκοῦντες Ἀγαρηνοὶ εἰς πολυανθρωπίαν ἐλ-θόντες, καὶ ἣν ἐκατοίκουν γῆν λυπρὰν καὶ μετρίως εὐδαίμονα ὁρῶντες
αὖθις μετὰ ἔτος ἓν ὁ βασιλεὺς Μιχαὴλ ἕτερον στόλον ἐκπέμπει κατ' αὐτῶν. Οὐδὲν ἄξιον ἔργον ἐποίησαν καὶ οἱ Σαρακηνοὶ τοῦ λοιποῦ ἀμε ρίμνως διῆγον καὶ π
πρὸς τὴν ἐκεῖθεν δυτικὴν θάλασσαν πλησίον τοῦ ὀρύγματος ὅπου τὸ τοῦ Ἰσθμοῦ τεῖχος ἐγεγόνει, κατὰ τὸ ξηρὸν διαβιβάζει τὰς νῆας. Ἐμβιβάσας δὲ λαὸν καὶ ἄ
Βονιφάτιοςμαρκίων Μοντεφεῤῥάτου ἀξιολόγῳ μοίρᾳ τὴν συμμαχίαν ἦν ἐνεγκάμενος καὶ κυβερνή της παντὸς τοῦ χερσαίου στρατοῦ ἐγνωρίζετο, ῥὴξ Θεσσαλονίκης π
XXVII. Ἐν δὲ τῇ ἀρχῇ τοῦ ʹκ-ου ἔτους ἐστάλη εἰς Πελοπόν νησον ὁ αὐθεντόπουλος κὺρ Θωμᾶς παρὰ τοῦ βασιλέως καὶ πατρὸς αὐτοῦ· ἐν ὧ δὴ χρόνῳ ἐπανέστρεψεν
βασιλέα· καὶ οὐκ ἐδυνήθησαν ἀπελθεῖν διὰ τὸ εἶναι κλεισμένας τὰς λάθρα φε ρούσας ὁδοὺς εἰς τὴν Πόλιν. Καὶ οὕτως ἡμέραι πλεῖσται παρῆλθον, ἀφ' οὗ δὴ τὸ
Φιλομμάτην, 20ὁ δὲ ἀμηρᾶς μαινόμενος ἦν τῷ θυμῷ κατὰ τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς, δι' αἰτίας ἃς εἴπομεν, καὶ εὐθύς, ὡς εἶδεν αὐτούς, προστάξας ἐν εἱρκτῇ ἐζοφωμέ
ἔνθα βούλῃ. Ἡνίκα παραλαβών με κατ' ἰδίαν, δέδωκέ μοι χάρτην ὑφειλτόν, ὃς δεδήλωκέ μοι ἔτι δὲ ὅθεν καὶ πότε ἐξῆλθεν. Ὡς δὲ διώρθωσα τὸ ὑφειλτὸν καὶ ἀπ
δέσποινα κυρὰ Σοφία φυ γοῦσα διέβη εἰς τὴν ἑαυτῆς πατρίδα, δι' αἰτίαν ὅτι ὁ βασιλεὺς κὺρ Ἰωάννης, ὁ ἀνὴρ αὐτῆς οὐκ εἶχε τοσούτην εὔνοιαν καὶ ἀγάπην πρ
τοιαύτης, ὅτι ὁ τοῦ πατρός μου ἀδελφὸς ἦν αὐτοῦ παιδαγωγὸς καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ οἱ ἐμοὶ ἐξάδελφοι, συνανάτροφοι αὐτῷ καὶ φίλοι καὶ δοῦλοι αὐτῷ, καὶ ἐγὼ μ
Σπάρτην ὁμοῦ εὐρίσκεσθαι τοὺς ἀδελφούς, εἰ μὴ ὁ προ ῤῥηθεὶς δεσπότης κὺρ Θεόδωρος, ὅταν μοναχὸς γενήσηται. Τῷ δὲ πρώτῃ Ἰουλίου τοῦ αὐτοῦ ἔτους ἐξελθόν
αἰτίας εἰς κοινὴν ὠφέλειαν, εἰ καὶ τὸ ἄωρον τοῦ θα νάτου ἥρπαξεν αὐτὸν καὶ ἀτελὲς τὸ ἔργον ἀπέμεινεν. Εἰπόντες οὖν ἕτεροι πολοὶ τὰς αἰτίας εἰς πλάτος,
καὶ περισσά, ἃ ἤ κουσε καὶ ἔλεγε. Σταλεὶς οὖν εἰς κεφαλὴν τῆς 20Ἰθώμης καὶ20 Ἀνδρού-σης ὁ αὐτὸς Λάσκαρις, ἔτι δὲ καὶ οἱ ἄλλοι ἄρχοντες οἱ εἰς τὰ ἐκεῖσ
ἴππον, καὶ εὐθέως ἔπεσεν ἐπὶ τῆς γῆς· καὶ δραμόντες οἱ ἐχθροί, ἵνα ἀποκτείνωσιν αὐτὸν ἢ πιάσωσιν, εὑρήθην ἐγὼ ἐκεῖ ὑπέρμαχος. Κἀκεῖνος μὲν Θεοῦ βοηθεί
ἐξου σίας εἰς τὰς βουλομένας τῆς πόλεως γυναῖκας, οἱ δὲ τῆς πόλεως ἤθελον δοῦναι αὐταῖς πᾶν ἀναγκαῖον εἰς τὸ ἐπισκέπτειν καὶ θεραπεύειν τὰ πρὸς χρείαν
πάντων τῶν ἱερέων, ἱερομονά χων, κλητῶν καὶ ἀκλήτων, ἀρχόντων καὶ ἀρχοντισσῶν. Καὶ ταῦτα μὲν δὴ οὕτως ἔχει καὶ ἀληθῶς.
Καὶ μὴ εἰδὼς ἐγὼ τὸ τυχόν, ἀνέφερον αὐτῷ, ὅτι εἰ μὴ ἔλθῃ ὁ μητροπολίτης, Θεοῦ εὐδοκοῦντος, καὶ δώσωσιν ἡμῖν τὸ κάστρον, κἀγὼ ἀναῤῥωσθήσω ὀλίγον, ἀλλ'
τὴν τετάρτην τοῦ αὐτοῦ μηνὸς φθάσαντες ἐμεί ναμεν ἐν ἐντῷ τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου ναῷ, ἰδοὺ καὶ δύο Τοῦρκοι διερχό μενοι τὴν Ναύπακτον, ὁ μὲν τοῦ ἀμηρᾶ, ὁ δ
ἐλογίζετο καὶ μὴ δυνάμενον ἐκτελέσαι τι χρηστόν, εἰ μὴ ἐπιζήμιον. Ἐγὼ δέ, Θεοῦ εὐδοκίᾳ, ἔπραξα τοῦτο καὶ ἦλθε σὺν ἐμοί τις παρὰ τοῦ ἀμηρᾶ πρέσβυς. Καὶ
αὐθεντόπουλον κὺρ Θωμᾶν. Καὶ τῷ #22λθ-ῳ ἔτει μηνὶ Σεπτεμβρίῳ εὐηργετήθην ἐγὼ, τὴν τῆς Πάτρας ἡγεμονίαν. Καὶ τῷ αὐτῷ ἔτει ἐν μηνὶ Ὀκτωμβρίῳ ἀπῆρεν ὁ μπ
τὰς τῶν Ἑνετῶν ἐμπορικὰς τριήρεις προσδοκοῦντος, ἴνα ἐμβὰς εἰς τὴν Πόλιν ἀπέλθῃ, ἰδοὺ ἐγὼ ἄπρακτος ἔφθασα. χι. Καὶ ἐμβάντες εἰς τὰς τῶν Ἑνετῶν τριήρει
συμφωνησάντων αὐτούς, ἴνα ὁ μὲν αὐθέντης μου καὶ δεσπότης ἀπελθὼν παροικήσῃ ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει, ὁ δὲ κὺρ Θεό δωρος καὶ κὺρ Θωμᾶς οἱ δεσπόται ἐν τ
Ἐρυθρὰν περαιω θῆναι πεποίηκε κἀκ τῆς πέτρας τοσοῦτον ἔβλυσεν ὕδωρ, ὡς ἅπαντα τὸν λαὸν κορε σθῆναι, καὶ ἡ κιβωτὸς τοῖς ἱερεῦσιν ἀνεχομένη καὶ τὸν Ἰορδ
θελήματος σαρκὸς οὐδὲ ἐκ θελήματος ἀνδρός, ἀλλ' ἐκ πνεύματος ἁγίου κατὰ τὸ προφητικὸν λόγον Ἐμμανουὴλ ὠνομάσθη, ἤγουν μεθ' ἡμῶν ὁ Θεός, ἢ δη λονότι ὁ
παναγίᾳ μητρὶ συμ παρόντων τε καὶ ὁρώντων· καὶ νῦν ἐστὶν ἐν οὐρανοῖς τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ συγκαθήμενος καὶ συμπροσκυνούμενος ὑφ' ἁπάσης τῆς οὐρανίου ἱεραρ
ἐκπεπτωκότας αὐτοῦ. Καὶ καρδίαν ἀνθρώπου πρὸς τὸν πλη σίον αὐτοῦ. Καὶ τοὺς ἀδελφοὺς γὰρ ἀδελφὰ παρασκευάσει φρονεῖν. Καὶ δεικνὺς τὸν σκοπὸν, δι' ὃν Ἠλ
καὶ μεγάλη, ἵνα γένηται ἡ κατὰ τῆς Κωνσταντινουπόλεως τῶν ἀσεβῶν ἔφοδος, καὶ ἀπὸ ταύτης πάλιν ἡ πολιορ κία καὶ αἰχμαλωσία καὶ τοιαύτη καὶ τοσαύτη συμφ
περίο δον, ὡς περισσὸν οὖσαν γραφῇ παραδοῦναι, διὰ τὸ μῆκος ταύ την ἐάσω. Τὴν δὲ εἰς τὴν Ἑνετίαν εἰσέλευσιν τοῦ βασιλέως Ἰωάννου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, ὡς
εὐλαβείας τάχα. Ἔμπροσθεν δὲ τῆς πρύμνης ἵστατο ὄρθιόν τι ὡς στῦλος ὑψηλός. Ἄνωθεν δὲ τοῦ στύλου ὡς τράπεζα τετράγωνος ὀλιγώτερον ὀργυιᾶς μιᾶς· ἐπάνω
XV. Φεβρουαρίου οὖν τῇ εἰκοστῇ ὀγδόῃ ἐξελθόντες τῆς Ἑνετίας ὅ τε βασι λεὺς καὶ ὁ δεσπότης καὶ πᾶς ὁ κλῆρος καὶ ἡ συνοδία αὐτῶν ἔπλεον Φεῤῥαρίας ὁδόν,
τοῦ Νῶε κιβωτός. Καὶ ἐκείνη ἀσφαλῶς ἦν περιησφαλισμένη. Αὐτὴ μὲν ὅσον μὲν ἐν τῷ ὕδατι. πίσσῃ κεχρισμένη ὑπῆρχεν, ὅσον δὲ τὸ φαινόμενον ἐν χρώμασι διαφ
Κωνσταντινουπόλεως κὺρ Μητροφάνης, ὁ πρὶν Κυζίκου μητροπολίτης. 334 χῃιιι. Καὶ τῇ ἕκτῃ ∆εκεμβρίου μηνὸς τοῦ #22μθ-ου ἔτους προ σετάχθην ἀπελθεῖν με εἰ
ἐπιμελείας διὰ τὴν ὑποψίαν, ἣν εἴχο μεν ἐκ τοῦ ἀμηρᾶ καὶ τοῦ δεσπότου κὺρ ∆ημητρίου καὶ αὐτοῦ δὴ τοῦ βασιλέως. XIX. Τῷ δὲ Ἰουνίῳ μηνὶ τοῦ αὐτοῦ ἔτους
οἶδε· διὸ ἡ βασιλεία σου οὐκ ἔστιν ἀνάγκη, ἵνα τοιούτως ἐπιχειρισθῇς, ἐπικίνδυνόν ἐστι τὸ πρᾶγμα, ἀλλ' ἐγὼ πράξω, ὅσα παρὰ τῆς βασιλείας σου προσταχθῶ
πολλὰς ἀρχὰς καὶ ποίησον πάντας μὴ ἔχειν ἄλλην ἀρχὴν πάρεξ σοῦ ὡς ἐμὲ μό νον αὐθέντην, ἤγουν ἀντὶ ἐμοῦ. Καὶ ἐὰν θέλῃς τοῦ μὴ ποιεῖν ἀδικίας καὶ φιλοπρ
σφετεριζόμενοι ἐνεργοῦσαν βασιλεῦσαι τοῦτον τὸν δεσπότην καὶ πορφυρογέννητον. Ἀλλὰ παρὰ τῶν τῆς Κωνσταντίνου πολιτῶν οὐκ ἄξιον εἶναι ἐκρίνετο, ζῶντος
ἀσεβῶν τῶν ἐκεῖθεν 352 ἐθνῶν, καὶ ἐπώλησαν αὐτὸν εἰς τὰ ἐνδότερα μέρη Περσῶν. Ὁ δὲ κύριος αὐτοῦ ἔμπο ρος ὢν καὶ μετὰ ἑτέρων πολλῶν ἐμπόρων θέλοντες ἐλ
Ἀμουράτης, 20ὃ κἀγὼ ἔμαθον ἔτι ὢν ἐν τῇ Ἰβερίᾳ20. Ὡςοὖν ἦλθον εἰς Τραπεζοῦντα, εἴρηκέ μοι ὁ βασιλεὺς τοιάδε· Κύριε πρέ σβυ, εἰπεῖν σοι θέλω χρηστὰς ἀγ
ἐνταῦθα καὶ πῶς ἡ ἀμήρισσα ἡ τούτου ἐξαδέλφη ἐπανέστρεψεν εἰς τὴν πατρίδα αὑτῆς πρὸς τοὺς γονεῖς αὑτῆς ἐντίμως καὶ καλῶς. Ὡς δὲ ἤκουσα, ἐσυλλογισάμην
αὐτῆς συζευχθείη, ἀλλὰ μένειν αὐτὴν ἐν σοφρω σύνῃ παρθενεύουσαν καὶ κατὰ τὸ δυνατὸν θεραπεύειν Θεῷ τῷ τὴν ἐλευ θερίαν αὐτῆς χορηγήσαντι· δι' ἣν αἰτίαν
Σερβίας συνοικεσίου. Καὶ ἀποκριθεὶς εἶπέ μοι· Ἐγώ σοι ὀφείλω πολλὰ διὰ τὴν πρός με σὴν ἀγάπην καὶ πίστιν παιδιόθεν καὶ τὴν τοσούτην δουλοσύνην, ἀλλὰ τ
ἄν τις βουλήσηται τούτων καὶ ὁμοφωνήσῃ, εἰς ὅσα αἱ βασιλικαὶ γραφαὶ διελάμβανον, ἵνα ἀνάγκης ἐπελθούσης ἴδωσιν, εἰ ὁ ἀμηρᾶς βούλεται πρᾶξαί τι κατὰ τῆ
τούτου πάλιν· Ἀλλ' ὑποψίαν ἔχω, ὅτι, ἐὰν ἕτερόν τινα πάρεξ σοῦ ἀποστείλω, οὐ φυλάξει μοι τὴν πρέπουσαν εὔνοιαν καὶ πίστιν, μή πως ἀπατήσωσιν αὐτὸν οἱ
κοντοσταύλου ὀφφίκιον, ἐπεὶ ὁ πενθερός, αὐτοῦ ἔχει τοῦτο, οὔτε σοι οὔτε ἄλλῳ τινὶ εὐεργετήσει αὐτό, ἀλλὰ δώ σει σοι τὸ τοῦ μεγάλου πριμικηρίου, ὅπερ κ
γὰρ πῶς, μὴ περισκεπτόμενοι τὰς πρός με τοσούτας παρὰ σοῦ θεραπείας καὶ φιλίας, βούλονται κατὰ σύγ κρισιν τῶν σῶν ταῖς ἑαυτῶν ὑπολήψεσιν ἀποπηδᾶν τοὺς
τὸν Τουραχάνην καὶ τοὺς δύο υἱοὺς αὐτοῦ Ἀχουμάτην καὶ Ἀμάρην μετὰ πλείστου στρατοῦ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ, ἵνα μαχόμενοι ἐμποδίζωσι τοὺς δεσπότας καὶ ἀδελφ
σειρὰν τὴν σιδηρᾶν τὴν βαρυτάτην ἐν τῷ στόματι τοῦ λιμένος βαλεῖν, ἵνα τοῦ στόλου, λέγω τῶν πολεμίων πλοίων κωλύσῃ τὴν ἔφοδον. Ἔσωθεν δὲ τῆς ἀλύσου τὰ
αὑτοῦ τῷ βασιλεῖ. Ὁ δὲ κελεύσας με εἶ πεν· Αὐτὴ ἡ διακονία πρὸς σὲ ἀφορᾶ, τὰ φυλακῆς δεόμενα καὶ ἀπό κρυφα. Λῆψον οὖν τὰ τοῦ καταλόγου κατάστιχα καὶ κ
πόλεως· καὶ κατὰ προσταχθὲν ὑπ' αὐτοῦ ἤρξαντο ὀρύσσειν. Ἰωάννης τις Γερμανὸς ἄκρον ἠσκημένος τὰς τοῦ πολέμου μηχανὰς καὶ τὰς τοῦ ὑγροῦ πυρός, ἐνωτισθε
αὐτῶν κενάς, ἐθαύμασαν. Καὶ ὁ ἀμηρᾶς λυπηθεὶς μᾶλλον καὶ αἰσχυνθεὶς ἐθαύμασε τὴν ἐπιδεξιότητα τῶν ἡμετέρων καὶ ἔλεγε, θαυμάζων τάχα· Ἐὰν καὶ αἱ τριάκο
τινων ὀλίγων πληγέντων· καὶ μετ' οὐ πλεῖστας ἡμέρας τινὲς ὀλίγοι ἐξ αὐτῶν πρὸς Κύριον ἐξεδήμησαν. Ὁ ἀμηρᾶς δὲ τοσοῦτον μα νεὶς καὶ λυπηθεὶς κατὰ τοῦ τ
διακοσίων ἀνδρῶν τοξότων τε καὶ μπαλαιστρῶν· εἶχον γὰρ ἐν ἐκείνῳ τῷ μέρει ἐλέπολιν ἐναντίαν, καὶ αὐτὴ μετὰ βουβάλων καὶ βοῶν δο ρῶν ἐνδεδυμένην· καὶ τ
πολέμου ἡτοιμάζομεν. 7. Ἐπειδὴ δὲ καὶ χρημάτων ἐσπάνιζον τὰ βασίλεια διὰ τὸν μισθὸν τῶν στρα τιωτῶν, προσέταξεν ὁ βασιλεὺς λαβεῖν τὰ τῶν ἐκκλησιῶν σκε
ἀναχωρῆσαι. Καὶ ταῦτα μὲν ἐποίει οὐχὶ μόνον διὰ τὴν εἴσοδον τοῦ λιμένος, ἀλλ' ἵνα καὶ τὰς τῶν Λιγουρέων νῆας ἀνταμείψηται, ὅπως δείξῃ ἡμῖν, ὅτι εἰς τὰ
ποιεῖ. Τῶν δυστυχοῦν των εὐτυχὴς οὐδεὶς φίλος. VII.Τῇ δὲ εἰκοστῇ τετάρτῃ τοῦ Μαΐου ἐψιθυρίσθη, ὅτι ὁ ἀμηρᾶς βούλεται διὰ ξηρᾶς καὶ θαλάσσης τῇ εἰκοστῇ
βουληθεὶς ἐπὶ τὴν αὔριον ἐγερθῆναι καὶ τὴν πολιορκίαν λῦσαι. Τῇ δὲ αὐτῇ ἑσπέρᾳ, ἐν ᾗ ἐπὶ τὴν αὔριον ἐβούλετο, ἵνα ἀπέλθωσιν, ὁρῶσι πάλιν ὡς σύνηθες τὸ
τούτου γὰρ λόγοι καὶ βουλὴ τῷ ἀμηρᾷ πλεῖστα ἤρεσκον καὶ χαρίεις ἐναπέμεινε καὶ ἀναψυχὴν ἐκ τῆς λύπης ἔλαβε. Καὶ προστάξας λέγει· Ἀναθεώρησον τὸν στρατ
καὶ τῶν θείων ἐκτυπωμάτων καὶ σίγνων οἱ ἱερεῖς ἀρχιερεῖς καὶ μοναχοί, γυναῖκές τε καὶ παι δία, μετὰ δακρύων διὰ τῶν τειχῶν τῆς πόλεως περιερχόμενοι τὸ
ἄμμον θαλασσῶν ἄνωθεν ἡμῶν πτήσουσι. ∆ι' ὧν, ἐλπίζω γάρ, μὴ ἡμᾶς βλάψωσι, διότι μὲν θεωρῶ καὶ λίαν ἀγάλλομαι καὶ τοιαύταις ἐλπίσι τῷ λογισμῷ τρέ φομαι
τοῦ φλη νάφου αὐτοῦ ψευδοπροφήτου Μωάμεθ καὶ κατοικητήριον ἀλόγων καὶ καμήλων. Λοι πόν, ἀδελφοὶ καὶ συστρατιῶται, κατὰ νοῦν ἐνθυμήθητε, ἵνα τὸ μνημόσυ
ἢ εἰσελθεῖν. Ὡς δὲ 20ἤλθο μεν ἐν τοῖς Καλιγαρίοις ὥρᾳ πρώτῃ τῆς ἀλεκτροφωνίας καὶ κατιόντες τῶν ἵπ πων ἀνήλθομεν εἰς τὸν πύργον καὶ 20ἠκούσαμεν συχνῶς
Θεόφιλος μὲν ὁ Παλαιολόγος καὶ ∆ημήτριος ὁ Καντακουζηνός, ἄνδρες ἄριστοι προπηδήσαντες νικῶσι τοὺς Ἀγαρηνοὺς καὶ τρέπουσι καὶ ἐκ τῶν τειχῶν καὶ τῶν κλ
τοὺς δὲ πολεμίους ἀνεθάῤῥυνε· καὶ ἀλαλάξαντες φωνὰς πολλὰς καὶ προθύμως ἄνευ φόβου οἱ πάντες ἐπὶ τοὺς τοίχους ἀνέβαινον. 10. Ὡς οὖν εἶδεν ὁ δυστυχὴς β
θρήνους πολλοὺς καὶ ποικίλους καὶ ἀμετρήτους ἀνδραποδισμοὺς τῶν εὐγενῶν ἀρχουσῶν καὶ παρθένων καὶ ἀφιερωμένων τῷ Θεῷ, συρομένων ὑπὸ τῶν Τουρκῶν διὰ τῶ
ἡ βουλὴ αὐτοῦ ἐθαύμασαν. Ὁ δὲ Νοταρᾶς εἶπε τῷ ἀμηρᾷ· Ταῦτα πάντα ἐφύλαττον διὰ τὴν βασιλείαν σου· καὶ ἰδοὺ τὰ νῦν χαρίζομαί σοι δῶ ρον καὶ δέμαι δέξαι
Αὐγούστου Καίσαρος ἕως τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου Φλαβίου τοῦ τρισολβίου καὶ ἀοιδίμου τε καὶ ἀειμνήστου τοῦ μεταθέσαντος τὰ βασίλεια ἀπὸ τῆς παλαιᾶς Ῥώμ
Περὶ τῶν ἐν τῷ τοῦ Μωάμεθ κορᾶν κεφαλαίων καὶ τί ἐν αὐτοῖς περιέχει· πρῶτον μὲν ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ καὶ ἐν τῷ πρώτῳ κεφαλαίῳ.
Νεμελί, ὅπερ ἑρμηνεύεται μυῖα, φησὶ περὶ τοῦ Σολομῶντος καὶ τῶν μυιῶν ψεῦδός τι εὔηθες, ὅπερ καί φησι. ∆έκατον τέταρτον, ὅτι ἐν τῷ κεφαλαίῳ τῷ Ῥουβεπᾷ
αὐτῶν γεγονώς, εἶτα καὶ ἑαυτῷ συνήγαγεν δύναμιν ἱκανήν, τήν τε Συρίαν πᾶσαν κατέδραμε καὶ ἐληΐσατο καὶ πολλὰς χώρας Ῥωμαϊκὰς ἐκάκωσε καὶ ἠφάνισε. 6. Κ
παλατίου ἐποίει Εὐλογητόν, εἶτα καὶ μικρὰν ἐκτενήν· καὶ ὁ μέγας δομέστικος ἔψαλ λε τὸ ὅπου γὰρ βασιλέως παρουσία καὶ τὰ ἑξῆς, εἶτα τὸ δόξα ὁ λαμπαδάρι
ἐλεύθερος ἔσηται αὐτὸς καὶ οἱ μετ' αὐτὸν πατριάρχαι εἰς τὸν αἰῶνα, ὁμοίως καὶ πάντες οἱ ὑποτεταγμένοι αὐτῷ ἀρχιερεῖς. 458
εἶτα μὴ ἔχοντές τι ἕτερον εἰπεῖν εἰ μὴ μόνον, ὡς προεί πομεν, διὰ τὸ μὴ ἡμᾶς ὀρθῶς φρονεῖν τὴν βασιλείαν ἀπωλέσαμεν, καὶ αὐτοὶ τάχα, ὡς δῆθεν ὀρθόδοξο
7. Καὶ διὰ μὲν οὖν τῶν τεσσάρων ἀνέμων τὰς μεγάλας τέσσαρας βασιλείας ὁ μέγιστος διδάσκει Ζαχαρίας καὶ ∆ανιὴλ ὁ θεῖος, τὴν Χαλδαίων λέγω, τὴν Περσῶν κ
ὑγιοῦς ἡμῶν πίστεως καὶ ἁγίας καὶ τὴν ἀσέβειαν, ἣν ἔχουσιν οἱ Ἀγαρηνοί. Καὶ οὐκ εἶπεν αὐτῷ ὁ θεὸς ἅπαξ, ἀλλὰ καὶ δίς. Ἐν πρώτοις μὲν εἶπε· Τέξεις υἱὸν
λοιπόν, ἵνα πέρας λάβωσι τὰ ὅσα ὁ θεόπτης Μωσῆς ἔφησε, καὶ οὐχὶ ὅτι οὐκ ἐφρονοῦσαν ὀρθῶς Ῥωμαῖοί τε καὶ Σέρβοι καὶ Βούλγαροι, καθὼς λέγουσιν οἱ κατηγο
τούτου ἐφρόντισεν· Εὑρεθέν τος γὰρ τοῦ καρδηναλίου τῆς Ῥωσσίας εἰς τὴν πόλιν καὶ ἐγὼ περὶ τού 472 του μεσιτεύσας πρὸς τὸν ἀοίδιμον καὶ μακαρίτην τὸν α
Γαλατᾶ, ἵνα στείλωσιν ἀνθρώπους καὶ οὐκ ἔστειλαν; ἢ τίς νηστείας καὶ δεήσεις ἐποιεῖτο δι' ἑαυτοῦ καὶ διὰ τῶν ἱερέων, διδοὺς αὐτοῖς χρήματα, ἢ τοῖς πτω
ἐξουσίᾳ ἐλάλησε Λάζαρε δεῦρο ἔξω καὶ ὑπήκουσεν ὁ ἄπνους τῷ τοῦ Κυρίου προστάγματι, δεικνύων τήν τε αὐτοῦ θεότητα καὶ ἀνθρωπότητα· οὕτω κατὰ τὸ παρὸν ἠ
Μωάμεθ· Τὰ πάντα ἐποίησα διὰ σὲ δι' ἐμέ· καὶ τοῦτο οἱ Χριστιανοὶ οὐ παραδέχονται. Ἀλλὰ καὶ τὸ τοῦ Μωάμεθ ὄνομα γεγραμμένον εὑρίσκεται ἐν τῷ εὐαγγελίῳ,
κατάστασιν, διαπορῶν ἦν καθ' ἑαυτόν, ὡς ἔστι τις δύναμις ἡ συνέχουσα καὶ κυβερνῶσα τὸ πᾶν. Καὶ ἐπεὶ πάντες οἱ ἄνθρωποι ὁμολογοῦσιν εἶναι θεόν, ἕκαστος
τοὺς δὲ βεβαπτισμένους ἀσεβεῖς. Εἰ μὲν οὖν στέργετε τὸν Μωάμεθ, ὅτι ἀληθῶς λέγει, πῶς ὀνομάζετε τοὺς βεβαπτισμένους ἀσεβεῖς καὶ οὐκ ἀκολουθεῖτε τῇ τοῦ
ὀγδοηκοντούτης· τοσούτων καὶ γὰρ ἐτῶν εὑρίσκετο, ὁπότε προσετάγη παρὰ θεοῦ ἐξᾶραι τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτου· ὁ δὲ Χριστὸς εἶχε τὰς μαρτυρίας ἀπὸ κ
λειότερον καὶ τῆς ἀληθείας οὐδὲν ἀληθέστερον. Ἀλλ' ὅμως ἐξετάσαντες ἴδωμεν, τί βού λονται τὰ τοῦ νομοθέτου ῥήματα. Πάντως οὐδὲν ἄλλο, ἀλλ' ἢ κατανοήσα
ὀργῆς καὶ ἀποστρο φῆς ἔργα καὶ τῆς ἁμαρτίας ἀποτελέσματά εἰσι. Πρὸ γὰρ τῆς παραβάσεως καὶ ἁμαρ τίας τοῦ Ἀδὰμ ποῦ λουτρά, ποῦ ὅλως οἰκήματα, ποῦ αἱ πολ
ἐστὶ καὶ περὶ τῶν υἱῶν αὐτοῦ καὶ τῶν γυναικῶν αὐτῶν. Ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ Μωϋσῆς ἐπὶ τοῦ ὄρους τοῦ Σινᾶ ἀνερχόμενος οὑτωσί φησι τοῖς Ἰουδαίοις· Ἁγνίσατε ἑ
πόσεις καὶ λουτρὰ καὶ γυναῖκες, ἅτινά εἰσιν ἁμαρτίας καὶ ὀρ γῆς ἀποτελέσματα, ὡς εἴρηται, ἀλλὰ ἁγιοσύνη καὶ καθαρότης καὶ ἀγγελικὴ πολιτεία χαρά τε κα
τίς ἔμελλε τολμήσειν ἐκβαλεῖν τὸ τοῦ Μωάμεθ ὄνομα ἀπὸ τοῦ εὐαγγελίου, εἴπερ εὑρίσκετο ἐν αὐτῷ γεγραμμένον; τὸ μέν, ὅτι μίαν καὶ μόνην λέ ξιν ὁ τολμήσα
Ναί. Καὶ εἶπε τὸ κτῆνος· Οὐ συγχωρήσω αὐτῷ ἀναβῆναι, εἰ μὴ πρότερον ὑπὲρ ἐμοῦ τοῦ θεοῦ δεηθείη. Ἐγὼ δὲ ἐδεήθην τοῦ θεοῦ μου ὑπὲρ τοῦ κτήνους, ἐπέβην τ
ἑαυτόν, ἀλλὰ καὶ πάντων ἐκείνων, εἰς οὓς ὁ Γαβριὴλ οὐκ εἶχε παρείσδυσιν, ἀλλὰ τοσοῦτον ἦν ἀποδέων ἐκείνων, ὥστε τὸν Μωάμεθ αὐτὸν ἑτέρῳ ἀγγέλῳ παραδοῦν
τινων ἀποδείξεων εἰς τὴν τῆς ἀλη θείας φανέρωσιν· ἐπεὶ δὲ θεὸς ἀληθὴς τρανῶς ἀναφαίνεται, περισσὸν ἥγημαι δοῦναι ὅλως ἀπολογίαν περὶ τούτου, ὡς γὰρ θε
φωνον εὑρίσκεσθαι τοῦτον, ἀλλὰ καὶ πρὸς αὑτὸν μηδὲ συμφωνεῖν, ὥσπερ καὶ ὁ πα ρὼν οὑτοσὶ Μωάμεθ ἐν ὅλῳ τοῦ αὐτοῦ συγγράμματι. Τὰ δὲ τῶν Χριστιανῶν οὐχ
περὶ τοῦ κορᾶν, ὅτι οὐδεὶς τῶν ἀνθρώπων, οὐδ' αὐτὸς ὁ Μωάμεθ, γινώσκει τὴν τούτου ἐξήγησιν, ἀλλ' ἢ μόνος ὁ θεός. Καὶ εἰ τοῦτό ἐστιν ἀλήθεια, ποία ἐστὶ
γὴς καὶ πολλοῖς ἑτέροις ἁμαρτήμασιν ἔνοχος ἐγένετο, ἐφ' οἷς ὁ θεός, ὥς φασιν, αὐ τὸν συνεπάθησεν. Ἔτι ὁ Χριστὸς φρικτὰ καὶ ἐξαίσια πεποίηκε θαύματα, ὡ
λειαν ψυχικὴν ἅμα καὶ σωματικήν, ὡς ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ, ἢ διὰ χρῆσιν, ὡς ἐπὶ τοῦ Μωϋσέως καὶ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ. Ἀλλὰ πῶς ἐνήργησε τὸ τῆς σελήνης τοιοῦτον ἐξ
Η ἀστραπὴ οὐκ ἐν ἑτέρῳ τρόπῳ γίνεται, εἰ μὴ συναλλαττομένων τῶν ἀνέμων καὶ τῶν νεφελῶν συγκρουομένων, ὡς βιαζομένων ὑπὸ τῶν ἀνέμων, γίνεται κτύπος ἐν
τοῦτο ὄψῃ ἀληθῶς· Λάβε ὕδωρ ἀπὸ βροχῆς καθαρὸν ἐν ὑελίῳ ὑδρίᾳ καὶ ἄφες αὐτὸ τὸ ὕ δωρ, ἔως οὗ ἐκλείπῃ, καὶ εὑρεῖς χοῦν, ὡς εἴπομεν. Τὸ δὲ χοῦν γεννᾶ λί
ἐπανέστρεψα εἰς τὴν Πάτραν, θεοῦ καὶ μόνον βοηθείᾳ ἀλύξαμεν τὸ τῆς θαλάσσης κακόν, ὅπερ καθ' ὁδὸν ἡμᾶς εὗρε. 9. Τῷ δὲ Ἰουνίῳ τοῦ αὐτοῦ ἔτους παρέλαβεν
XVI. Τῷ δ' Ὀκτωμβρίῳ μηνὶ τοῦ #22ξζ-ου ἔτους ὁ ἀμηρᾶς ἀπο στείλας πρέσβυν πρὸς τὸν δεσπότην κὺρ ∆ημήτριον, αἰτῶν τὴν θυγα τέρα αὐτοῦ εἰς γυναῖκα, 20ἣν
τὸ κάκιστον καὶ ἀνωφελέστατον τῶν Ἀλβανιτῶν γένος εὐκαιρίαν εὑρόντες τῆς ὑπολήψεως καὶ ἁρπακτικῆς καὶ πλεονεκτικῆς καὶ ἀδίκου αὐτῶν γνώμης ἁρμόδιον, τ
σάκκου αὐτοῦ ἱερουργήσαντος. Καὶ ὅτε ἐν τῇ θείᾳ ἱερουρ γίᾳ ἐδείκνυε τὰ ἅγια τῷ λαῷ λέγων μετὰ φόβου θεοῦ καὶ πίστεως προ σέλθατε, ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ π
καλλονὴν καὶ τῶν πολιτῶν ἀρετὰς οἱ βασιλεῖς κατὰ διαδοχὴν τὴν ἁγίαν ἐκκλησίαν αὐτῶν καὶ αὐτοὺς τοὺς πολίτας τοὺς τοῦ περιωνύμου φρουρίου ἐτίμησαν καὶ
πόλεις καὶ χώρας τῆς βασιλείας μου εἰσὶν ἀποτεταγμένοι διὰ χρυσοβούλλων καὶ προσταγμά των τῶν ἁγίων καὶ ἀοιδίμων καὶ μακαρίων μου αὐθέντων καὶ βασιλέω
αὐτῶν, ἢ ἀπὸ δύσεως εἰς ἀνατολὴν ἢ ἀπὸ ἀνατολῆς εἰς δύσιν ἢ ἀπὸ μέρους τῆς Ζα γορᾶς διαβιβάζοντες ζῶα ἢ ἄλλο τι, εἴτε εἰς τὴν Σωζόπολιν ἢ εἰς τὴν Ἀγαθ
αὐτοῦ δὴ τοῦ ἀμηρᾶ καὶ εἰς τὰ περὶ τὸ Λεοντάριν καὶ εὑρὼν αὐτὸ ἔρημον ἀνθρώπων, παρέλαβεν αὐτὸ διὰ τὸ τοὺς ἀν θρώπους φυγεῖν. Ἐν δὲ τῷ Γαρδίκι ὡς ἰσχυ
κἀκεῖσε καλλίστην μονὴν εἰς ὄνο μα τοῦ ἁγίου Νικολάου, ἥνπερ ὁ τῆς μητρός μου πατὴρ ἀνήγειρεν ἐκ βάθρων. Τοῦ δὲ Ῥαοὺλ Γεωργίου καὶ τοῦ γαμβροῦ αὐτοῦ κ
φό βον τοῦ θανατικοῦ, ὡς δεδήλωται. 11. Καὶ μετὰ καιρὸν δὲ κάθισμα εὑρὼν τὸ εἰς ὄνομα τοῦ ἁγίου Ἠ λίου πλησίον τοῦ ἄστεως, ἀπελθόντος μου ἐκεῖσε κατῴκ
χχ. Τῷ δὲ Νοεμβρίῳ τοῦ #22οα-ου ἔτους ἐπιδραμόντος τοῦ υἱοῦ τοῦ Τουραχάνη Ἀμάρη ᾐχμαλώτισε πάντας τοὺς περὶ τὸν Ναύπακτον τῆς Αἰτωλίασ, τὴν αὐτοῦ περι
πόσοι εἶναι αὐτοῦ ὑπερεθαύμασε καὶ κα ταγινώσκεταί μας· καὶ γὰρ ἐὰν εἰς τὸν αὐθέντην τὸν μακαρισμένον ἐκεῖνον, τοιοῦτον ἄνθρωπον, ἐθαύμαζον, πῶς εἶχεν
ἂς ἀγαποῦν πάν τας, ἂς συντυχαίνωσι πάντας, καὶ τοὺς ἐδικούς των καὶ τοὺς ξένους, μετὰ τιμῆς· μη δὲν εἶναι ἀλαζονικοί, ἂς εἶναι ταπεινοὶ καὶ ἤρεμοι. Κ
βουλεύονται καὶ ἄρχον τες, ὁποῦ εἶναι ἐδῶ. Ὁ μακαριώτατος πάπας καὶ ἐγὼ γράφομεν τὸν λεγάτον τῆς Μάρ κας, ὁποῦ νὰ σᾶς βοηθήσῃ καὶ νὰ σᾶς συνδράμῃ, εἰς
τῶν συμβουλευόντων αὐτῷ ἀπειλητι κοὺς λόγους ἐξέχεε, λέγων, ὅτι ἐξ ἀνανδρίας καὶ ἀπιστίας αὐτῶν οὐκ ἀκο λοθοῦσι κἀκεῖνοι τῷ τῶν ἐχθρῶν διωγμῷ. Καὶ οὕτ
μυριάδες πολλαὶ ἀνθρώπων οὐ χιλιάδες· ἐν οἷς δὲ καὶ ἡ τοῦ δεσπότου θυγάτηρ 20ἡ ἀμήρισσα ἀπέθανε. 15. Τοῦ δὲ #22ο-ου ἔτους Νοεμβρίῳ μηνὶ ἀπῆλθον κἀγὼ ε
θεοῦ καὶ σὺ πιστεύεις εἰς τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ καὶ ταῦτα γέγραπται, ἵνα πιστεύσωσιν, ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ καὶ ὁ μονογενὴς υἱὸς ὁ ὢν
Μαρίας τῆς παρ θένου20· Ἡσαΐου· ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν. Εὐαγγελίου καὶ πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω; Μὴ φοβοῦ,
βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος. Ὅταν ἔλθῃ ὁ παράκλη τος, τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὃ πέμψει ὁ πατὴρ ἐν τῷ ὀ
πνεύματος. 580 20προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν· Πράξεων· περὶ ἐλπίδος καὶ ἀνα στάσεως νεκρῶν ἐγὼ κρίνομαι. Ἡσαΐου· ἀναστήσονται οἱ νεκροὶ καὶ ἐγερθήσονται
Ὁνόριον καὶ Πύῤῥον τὸν ἄφρονα, ἀλλὰ δύο θελήσεις καὶ δύο ἐνεργείας, θεϊκὴν δηλαδὴ καὶ ἀνθρωπίνην ἐνέργειαν καὶ θέλησιν καὶ μηδετέραν τῶν φύσεων ἀθέλητ
παρὰ τὸν αἰγιαλὸν ἐκατέλυσαν μέχρι καὶ θεμελίων, τὰ δὲ ἄλλα ἔχουσι. ∆ιελθόντος δὲ αὐτοῦ μέχρι καὶ τοῦ Πριγκιπάτου καὶ ἐπιστρέψας ἐξῆλθε τῆς Πελοπον νή
αἰτία μέλλει εἶναι εἰς τὸ συγχωρῆσαί μοι πολλὰ τῶν ὡς πρὸς αὐτὸν ἔπταισα· οὐδὲ γὰρ γέγονεν ἐν τῷ βίῳ ἁμάρτημα, οὐδὲ πρᾶ-ξις, οὔτε ἄλλη πᾶσα κακία, ἣν
Chronicon sive Maius (partim sub auctore Macario Melisseno)
ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΡΑΝΤΖΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΑΝΤΟΣ ΠΡΩΤΟΒΕΣΤΙΑΡΙΤΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΛΟΓΟΘΕΤΟΥ, ∆ΙΑ ∆Ε ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΚΑΙ ΑΓΓΕΛΙΚΟΥ
ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΘΕΝΤΟΣ
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ
ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ
Τὸ τῆς ἱστορίας χρήσιμον καὶ πρὸ ἡμῶν οἱ πολλοὶ συγγραψάμενοι διωρίσαντο καὶ ἅπερ ἂν ἐκείνοις ἐπῆλθεν εἰπεῖν, ταῦτα ἂν καὶ
ἡμεῖς ἐρεῖν ἔχωμεν· τὶ γὰρ ἂν εὕ ροιμεν καινότερον νόημα τοσούτων ἱστορησάντων καὶ σύμπαν τῆς ἱστορίας ἀποφηνα μένων ἐν τοῖς
σφετέροις συγγράμμασι; τάχα δὲ ὃ πλέον ἐκείνων ἐν τοῖς νῦν προκειμέ νοις ἡμῖν λέξειν ἄξιον, τοῦτό γε ἂν τῆς ἡμετέρας συγγραφῆς
προβαλλώμεθα· τὸ δέ ἐστιν ὅτι, καινοτέρων ἡμῖν προκειμένων πραγμάτων, ἃ μήπω τις γραφῇ παρέδωκε, και νότερον συμβαίνει εἶναι
καὶ τὸ ὠφέλιμον, ἐκείνων ἐν γνώσει τῶν ἀνθρώπων γεγενη μένων, ἅπερ ὁ ῥέων χύδην λόγος οὐκ ἀληθῶς ἀποφαίνεται. Οἱ μὲν οὖν τὰ
καθ' ἡμᾶς ἱστορικῶς συγγραψάμενοι ἄλλην ἄλλως πεποίηνται τὴν ἀρχήν· οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ἀπὸ τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως ἤρξαντο,
οἱ δὲ ἐξ ἀξιολόγου τῆς ἀρχῆς, ἢ Περσῶν ἢ Ἑλλήνων ἢ Ῥωμαίων ἢ ἄλλου οὑτινοσοῦν ἐθνῶν, ἕκαστος πρὸς τὸν ἑαυτοῦ σκοπὸν τὸ οἰ
κεῖον καταρτιζόμενος σύγγραμμα. Καὶ ἡμῖν οὐχ ἥκιστα οὕτω τὰ τῆς συγγραφῆς τελεσθήσεται. Τὰ μὲν γὰρ ἅπαντα γεγενημένα τῆς τοῦ
κόσμου γενέσεως πολλοῖς τε καὶ πολλάκις ἐξιστορήθη, οὐχὶ λέγειν με. Καὶ πρὸς ἀλλήλους οἱ πλείους οὐ συνεφώνησαν τὰ τῶν βασιλέων
συγγράφοντες, ἀλλοιώσεις τε χωρῶν καὶ πόλεων στάσεις καὶ πολέ μων συῤῥήξεις καὶ ἀνδραποδισμοὺς καὶ νίκας καὶ ἧττας καὶ ὅσα
τοιαῦτα συμβαίνει τοῖς καθ' ἡμᾶς. Πολυσχιδῶν γὰρ τουτωνὶ τελούντων καὶ μηδὲ παρ' αὐτῶν ἴσως τῶν ἐνερ γούντων γινωσκομένων,
σχολῇ γε ἂν τοῖς ἐξιστοροῦσι τοῦ ἀληθοῦς παντάπασι γενήσε ται ἡ ἐπίτευξις· ἐκ τοῦ μᾶλλον δὲ καὶ ὅσα τῇ κοινῇ φήμῃ γνωρίζεται,
ταῦτα παρα λήψασθαι δέον, εἰ μὴ ἀδικεῖν οὗτος ἐθελήσειε τὴν ἀλήθειαν ὡς οἱ τοὺς ὀβολοὺς κερ ματίοις ἐλλυμαινόμενοι ἢ καὶ παραχαράττειν
βουλόμενοι. Οὕτε γοῦν πρὸς χάριν οὔτε 152 πρὸς φθόνον, ἀλλ' οὐδὲ πρὸς μῖσος ἢ καὶ πρὸς εὔνοιαν συγγράφειν χρεών ἐστι τὸν συγγράφοντα,
ἀλλ' ἱστορίας μόνον χάριν καὶ τοῦ μὴ λήθης βυθῷ, ἣν ὁ χρόνος οἶδε γεννᾶν, παραδοθῆναι τὴν ἱστορίαν, μένειν δὲ ζῶσάν τε καὶ
λαλοῦσαν φωνὴν καὶ ἔμψυ χον καὶ διαπρύσιον κήρυκα δι' ἀπεράντων αἰώνων. Οὕτως τοίνυν κἀγὼ Γεώργιος Φραντζῆς ὁ χρηματίσας πρωτοβεστια
ρίτης καὶ Γρηγόριος τάχα μοναχός, 20ὁ καὶ μέγας λογοθέτης γεγονώς, πρὶν τοῦ τὸ μοναχικὸν σχῆμα λαβεῖν, ταῦτα ἔγραψα περὶ τῶν
καθ' ἑαυτῶν καί τινων μερικῶν ἀναγκαίων γεγο νότων ἐν τῷ τῆς ζωῆς μου χρόνῳ 20πρὶν τῆς αἰχμαλωσίας καὶ μετὰ τὴν αἰχμαλωσίαν
καὶ ἄλλων τινῶν, ἃ εἶδον ἐγγράφως καὶ ἤκουσα. Καὶ πρῶτον μὲν διηγησόμεθα περὶ τῶν αἰτιῶν καὶ ἀφορμῶν τῆς τῶν Παλαιολό γων
βασιλείας καὶ τὶς ὁ πρῶτος ἐξ αὐτῶν βασιλεὺς ἐκ τοῦ ἐκείνων γένους καὶ τίς αὐ τῶν ὁ βίος κατ' ἐπιτομὴν ἄχρι τῆς ἁλώσεως τῆς
Κωνσταντινουπόλεως ὑπὸ τῶν Τουρ κῶν καὶ πόσοι υἱοὶ καὶ θυγατέρες καὶ δεσπόται ἐγεννῶντο αὐτοῖς· καὶ πόθεν κατάγοντα οἱ τῷ
γένει ἐκ Τολέδου τῆς τῶν ἑσπερίων Ἰβηρίας εὐγενεῖς ἄρχοντες· ἔτι δὲ καὶ περὶ τῆς τῶν Ὀτθουμάνων γενεαλογίας πόθεν ἤρξαντο
κατάγεσθαι καὶ πῶς ἐμεγαλύνθησαν καὶ ηὐξύνθη αὐτῶν ἡ ἀρχή. Ταῦτα οὖν διηγήσομαι ἄχρι τοῦ ἀμηρᾶ Μεχεμέτη τοῦ τὴν Πόλιν ἁλώσαντος·
καὶ πόθεν καὶ πῶς ὁ αὐτῶν ψευδοπροφήτης Μωάμεθ κατάγεται καὶ τὶ ἐληρήσατο
