Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Volumine Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hoc Volumine Continentur.
Operum Sancti Zenonis Prolegomena.
Operum Sancti Zenonis Prolegomena.
((I-VIII)) Epistola Dedicatoria.
((I-VIII)) Epistola Dedicatoria.
((IX-XXVI)) Balleriniorum Praefatio.
((IX-XXVI)) Balleriniorum Praefatio.
Dissertationes De S. Zenonis Operibus, Actis, Cultu Et Aetate .
Dissertationes De S. Zenonis Operibus, Actis, Cultu Et Aetate .
((XXXIII)) Dissertatio Prima. De Genuinis Tractatibus S. Zenonis Et De Ejusdem Aetate.
((LXXI)) § V.— S. Zenonis aetas certis finibus clausa, qua cum omnia convenire monstrantur.
((LXXV)) Dissertatio Secunda, Zenonianae Doctrinae Vindicias Complectens.
Prooemium. In quo de Zenonianorum tractatuum praestantia pauca quaedam praemonentur.
((LXXX)) § III.— Objecti a Petavio textus expenduntur. Interpretatio Bulli proposita et expensa.
((LXXXIV)) § IV.— Vera Zenonianae locutionis interpretatio exponitur.
((XCII)) § VII.— Antenicaenorum Patrum a Petavii censuris breves vindiciae.
Caput III. Variae Zenonis De Incarnatione Christi Formulae Vindicantur.
Caput IV. De Priorum Parentum Peccato Quid Auctor Tradiderit.
((CV)) Caput V. Quam Recte De Divina Gratia S. Zeno Senserit.
Caput VI. Num S. Zeno De Fide Vel Charitate Loquens Excesserit.
Caput VII. De Secundis Nuptiis, Et De Christianorum Cum Infidelibus Conjugio.
((CXVI)) Caput VIII. Singulare S. Zenonis Testimonium De Quibusdam Energumenis Expensum.
Caput IX. Quid Auctor Senserit De Novissimo Judicio.
Caput X. Sententia S. Zenonis De Justarum Animarum Statu Post Mortem.
((CXXI)) Dissertatio Tertia, De Actis Sancti Zenonis Et De Ejusdem Cultu.
((CXXII)) Caput I. De Actis S. Zenonis Ad Mortem Usque.
((CXXVIII)) § IV.— S. Zeno ob miracula celeber. De ejusdem emortuali die.
Caput II. Controversia De Martyrio S. Zenonis Utrinque Expensa.
((CXXXI)) § I.— Proponuntur argumenta pro vindicando S. Zenonis martyrio, et contraria refelluntur.
Caput III. De Iis, Quae Post S. Zenonis Obitum Insigniora Feruntur.
Caput IV. De Antiquissimo Ac Late Pervagato S. Zenonis Cultu.
((CLV)) Monumenta De Sancto Zenone Episcopo Veronensi.
Admonitio.
((CLXIII)) Sermo Venerabilis Coronati Notarii De Vita Sancti Zenonis.
((CLXIII)) Sermo Venerabilis Coronati Notarii De Vita Sancti Zenonis.
((CLXIX)) Rhythmus De S. Zenone Ex codice Capitulari saeculi circiter
Historia Translationis Sancti Zenonis Subjecta Vitae Ejusdem Sancti, Ab Anonymo Scripta.
Historia Translationis Sancti Zenonis Subjecta Vitae Ejusdem Sancti, Ab Anonymo Scripta.
((CLXXIX)) Missae Sancti Zenonis E Vetustis Mss. Sacramentorum Libris Veronensis Ecclesiae.
((CLXXIX)) Missae Sancti Zenonis E Vetustis Mss. Sacramentorum Libris Veronensis Ecclesiae.
Alia Communia Ad Missas S. Zenonis Pertinentia Ex Ms. Veronensi Monasterii S. Zenonis.
Missa VI. ( Ex Missalibus Ambrosianis mss, et editis.
Orationes Tres Ex monumentis monasterii S. Zenonis Hallensis in dioecesi Salisburgensi.
Die XII Aprilis. In Festo S. Zenonis Episcopi et Martyris.
Die XXI Maii. In Festo Translationis S. Zenonis Episcopi et Martyris.
Die IX Decembris. In Festo Ordinationis S. Zenonis episcopi.
((CLXXXVII)) Selecta Ex Officio Zenonis Loca.
I.—Antiphonae Et Responsoria. ( Ex duobus mss. Veron.
((CXC)) II.—Lectiones Breves Et Hymni. ( Ex variis cod. et breviariis.
S. Zenonis ad Vesperas, hymnus I.
((CXCIII)) Ad Laudes, Hymnus III.
((CXCIV)) Hymnus. Ex codice Vatic. num.
Testimonia Selecta De Sancto Zenone Veronensi Episcopo.
Testimonia Selecta De Sancto Zenone Veronensi Episcopo.
((CXCVIII)) Anonymus Pipinianus in Rhythmo de Veronae laudibus.
((CCI)) Flavius Blondus Ital. Illustrata reg. 9, edit. Basileensis.
Indices Operibus Sancti Zenonis Facem Praeferentes.
Indices Operibus Sancti Zenonis Facem Praeferentes.
Index I, Tractatuum Sancti Zenonis Secundum Ordinem Praesentis Editionis.
Index II Tractatuum Sancti Zenonis, Exhibens Ordinem Antea Vulgatum Collatum Cum Novo.
Index III. Tractatuum Sancti Zenonis Secundum Mss. Omnium Ordinem.
Index IV, Codicum Et Editionum Quibuscum Tractatus Zenonis Collati Sunt.
Augustini Valerii Cardinalis Episcopi Veronensis Epistola Nuncupatoria Ad Sixtum V Pontificem Maximum Praemissa Editioni Veronensi Anni 1586.
Raphaelis Bagatae Et Baptistae Peretti Praefatio In Eamdem Editionem Veronensem An. 1586.
Raphaelis Bagatae Et Baptistae Peretti Praefatio In Eamdem Editionem Veronensem An. 1586.
Notitia Litteraria In Zenonem. (Ex Schoenemanno T. I, P. 312-328.)
Notitia Litteraria In Zenonem. (Ex Schoenemanno T. I, P. 312-328.)
Tractatus Sancti Zenonis Episcopi Veronensis.
Tractatus Sancti Zenonis Episcopi Veronensis.
19 Tractatus II. De Spe, Fide et Charitate.
30 Tractatus III. De Justitia.
63 Tractatus VI. De Patientia.
91 Tractatus XII. De Spiritu et Corpore.
99 Tractatus XIII. De circumcisione.
109 Tractatus XIV. De spirituali aedificatione domus Dei.
117 Tractatus XV. De triplici genere sacrificiorum.
125 Tractatus XVI. De Resurrectione.
141 Tractatuum Sancti Zenonis Episcopi Veronensis Liber Secundus.
Tractatus III. De Genesi seu de aeterna Filii Dei generatione.
Tractatus IV. De Genesi, de aeterna Filii Dei generatione.
154 Tractatus V. De Fide, De aeterna Filii Dei generatione.
158 Tractatus VI. De eo, quod scriptum est:
163 Tractatus VII. De Nativitate Domini.
Tractatus VIII. De Nativitate Domini II.
Tractatus IX. De Nativitate Domini et Majestate.
178 Tractatus XI. De Abraham II. ( Initium deest.
Tractatus XII. De Abraham. III.
186 Tractatus XIII. De Somnio Jacob.
203 Tractatus XVI. De Susanna.
205 Tractatus XVII. De Jona propheta.
217 Tractatus XIX. In illud Geneseos:
219 Tractatus XX. In eumdem locum Geneseos.
Tractatus XXI. De Psalmo centesimo.
228 Tractatus XXIII. In Isaiam
230 Tractatus XXV. In Isaiam IV.
236 Tractatus XXVIII. In Isaiam VII.
Tractatus XXIX. In Isaiam De adventu Christi in mundum.
238 Admonitio In Tractatus Sequentes.
Tractatus XXX. Invitatio ad fontem
Tractatus XXXI. Invitatio ad fontem II.
243 Tractatus XXXII. Invitatio ad fontem
Tractatus XXXIII. Invitatio ad fontem
Tractatus XXXIV. Invitatio ad fontem
246 Tractatus XXXV. Invitatio ad fontem
Tractatus XXXVI. Invitatio ad fontem
Tractatus XXXVII. Invitatio ad fontem
250 Tractatus XXXVIII. Ad Neophytos post baptisma
253 Tractatus XXXIX. Ad Neophytos post baptisma
255 Tractatus XL. Ad Neophytos post baptisma
257 Tractatus XLI. Ad Neophytos post Baptisma.
259 Tractatus XLII. Ad Neophytos post baptisma
261 Tractatus XLIII. Ad Neophytos post baptisma De duodecim signis.
Tractatus XLIV. Ad Neophytos post baptisma
269 Tractatus XLV. De die Dominico Paschatis
273 Tractatus XLVII. De Pascha
281 Tractatus LIV. De Exodo In die Paschae.
Tractatus LXIX. De Daniele in Pascha
303 Tractatus LXXVI. De Daniele
Appendix Prima Ad Opera Sancti Zenonis Episcopi, Complectens: 1 º Potamii Tractatus Duos Et Epistolam Unam 2 º Sancti Hilarii Interpretationem Quinqu
Monitum Editoris.
Balleriniorum Observationes Primae Zenonis Operum Appendici Praemissae. 307
Balleriniorum Observationes Primae Zenonis Operum Appendici Praemissae. 307
Potamii Episcopi Tractatus Duo, Quibus Accessit Epistola Ad Athanasium.
Tractatus II. De Martyrio Isaiae Prophetae.
Epistola Ad Athanasium Ab Arianis (Impetitum), Postquam In Concilio Ariminensi Subscripserunt.
Sancti Hilarii Episcopi Tractatus Psalmorum CXXVI—CXXX.
Sancti Basilii Caesareensis Tractatus Quatuor, Rufino Interprete.
Tractatus I. De Livore Et Invidia.
Tractatus II. De Adtende Tibi.
Tractatus IV. De Avaro Divite.
Admonitio In Sparaverii Annotationes.
Admonitio In Sparaverii Annotationes.
Francisci Sparaverii Adnotationum In B. Zenonis Veronensis Sermones ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΑ.
Francisci Sparaverii Adnotationum In B. Zenonis Veronensis Sermones ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΑ.
In Tract. II Lib. I. De Fide, Spe Et Charitate.
In Tract. VII Lib. I, De Humilitate.
In Tract. XIII Lib. I, De Circumcisione.
In Tract. XIV Lib. I, De Spiritali Aedificatione Domus Dei.
In Tract. XV Lib. I. De Triplici Genere Sacrificiorum.
In Tract. I Lib. II. De Genesi.
In Tract. II Lib. II, De Genesi.
In Tract. III Lib. II, De Genesi.
In Tract. IV Lib. II, De Genesi.
In Tract. VI Lib. II, De Eo Quod Scriptum Est, etc.
In Tract. VII Lib. II, De Nativitate Domini. I.
In Tract. VIII lib. II, De Nativitate Domini II.
In Tract. IX Lib. II, De Nativitate Domini Et Majestate.
In Tract. X Lib. II, De Abraham. I.
In Tract. XI Lib. II, De Abraham. II.
In Tract. XII Lib. II, De Abraham III.
In Tract. XIII Lib. II, De Somnio Jacob.
In Tractat. XIV, Lib. II, De Juda.
In Tract. XVII Lib. II De Jona Propheta.
In Tract. XIX Lib. II, In Illud Geneseos, etc.
In Tract. XX Lib. II, In Eumdem Locum Geneseos.
In Tract. XXI Lib. II, De Psal. C.
In Tract. XXII, Lib. II, In Isaiam I.
In Tract, XXIII, Lib. II, In Isaiam II.
In Tract. XXIV, Lib. II, In Isaiam III.
In Tract. XXV Lib. II, In Isaiam IV.
In Tract. XXVI Lib. II, In Isaiam V.
In Tract. XXVII Lib. II, In Isaiam VI.
In Tract. XXVIII Lib. II, In Isaiam VII.
In Tract. XXX Lib. II, Invit. Ad Font. I.
In Tract. XXXI, Lib. II, Invit. Ad Font. II.
In Tract. XXXII Lib. II, Invit. Ad Font. III.
In Tract. XXXIII Lib. II, Invit. Ad Font. IV.
In Tract. XXXIV Lib. II, Invit. Ad Font. V.
In Tract. XXXV, Lib. II, Invit. Ad Font. VI.
In Tract. XXXVI Lib. II, Invit. Ad Font. VII.
In Tract. XXXVII, Lib. II, Invit. Ad Font. VIII.
In Tract. XXXVIII Lib. II, Ad Neophytos I.
In Tract. XXXIX Lib. II, Ad Neopytos II.
In Tract. XL, Ad Neophytos III.
In Tract. XLII, Ad Neophytos V.
In Tract. XLIII, Ad Neophytos VI.
In Tract. XLIV, Lib. II, Ad Neophytos VII.
In Tract. XLV Lib. II, De Die Dominico Paschat. I.
In Tract. XLVI Lib. II, De Pascha II.
In Tract. XLVIII, Lib. II, De Pascha IV.
In Tract. L Lib. II, De Pascha VI.
In Tract. LII Lib. II, De Pascha VII.
In Tract. LIV Lib. II, De Exodo I.
In Tract. LV Lib. II, De Exodo II.
In Tract. LV Lib. III, De Exodo III.
In Tract. LVII Lib. II, De Exodo IV.
In Tract. LVIII Lib. II, De Exodo V.
In Tract. LIX Lib. II, De Exodo VI.
In Tract. LXI, Lib. II, De Exodo VIII.
In Tract. LXVI, Lib. II, De Exodo XIII.
In Tract. LXX, Lib. II, De Daniele II.
In Tract. LXXIV, Lib. II, De Daniele VI.
In Tract. LXXV, Lib. II, De Daniele VII.
In Tract. LXXVI, Lib. II, De Daniele VIII.
In Tract. LXXVII, Lib. II, De Daniele IX.
In Tract. De Lazaro In Appendicem Rejectum.
In Tract. De Martyrio Isaiae Prophetae, In Appendicem Rejectum.
In Interpretationem Ps. CXXVI, In Appendicem Rejectam.
In Interpretationem Psal. CXXVII, In Appendicem Rejectam.
In Interpretationem Psal. CXXVIII, In Appendicem Rejectam.
In Interpretationem Psal. CXXX, In Appendicem Rejectam.
Appendix Secunda Complectens Duos De Sermonibus Et Martyrio Sancti Zenonis Libros, Cum Duplici Dissertatione Ipsis Subjuncta, Auctore Francisco Bonacc
Liber Primus. De Sermonibus Sancti Zenonis Episcopi Veronensis.
Caput Primum. Rationes dubitandi an S. Zeno Sermonum qui ipsius nomine inscribuntur sit auctor.
Caput II. Sermones Sancti Zenonis antiquitus noti.
Caput III. Sixti Senensis de Sermonibus S. Zenonis judicium consideratur.
Caput IV. De annis quadringentis est amplius in Sermone de Continentia illapsis.
Caput V. Tillemontii errores in redarguendo Baronio.
Caput VIII. De Eminetissimi Bellarmini judicio circa Sermones S. Zenonis.
Caput IX. Philippi Labbe de S. Zenone dissertatio expenditur.
Caput X. De Dupinio et Combefisio.
Caput XI. Unus est S. Zeno Veronae Episcopus.
Caput XII. Nulli alii sermones, de quibus agitur, quam S. Zenoni sunt adscribendi.
Liber II. De Martyrio Sancti Zenonis, Episcopi Veronensis,
Caput Primum. Probatur S. Zenonis Martyrium ex veteribus Veronensis Ecclesiae monumentis.
Caput II. Monumenta Ecclesiae Pistoriensis S. Zenonem Martyrem demonstrant.
Caput III. Externis auctoritatibus probatur Martyrium S. Zenonis.
Caput IV. Romani Martyrologii auctoritas Martyris nomen S. Zenoni decernit.
Caput IX. Quam leviter Dupinius et Tillemontius, S. Zenonem non Martyrem, sed Confessorem jactitent.
Caput XI. Quae de S. Zenonis martyrio superius digesta sunt, brevi colliguntur epilogo.
Dissertationes Duae In Appendicis Vicem Duobus Praecedentibus Libris De Sermonibus Et Martyrio S. Zenonis Superadditae, Auctore Francisco Bonacchi.
Dissertatio Prima, Sive Sancti Zenonis Episcopi Veronensis Epocha.
Anno Domini CCCLXX-CCCLXXIV. Sanctus Optatus Episcopus Milevitanus.
Anno Domini CCCLXX-CCCLXXIV. Sanctus Optatus Episcopus Milevitanus.
Praefatio. ( Auctore Ludov. Ell. Du Pin.
Praefatio. ( Auctore Ludov. Ell. Du Pin.
III.—De Hac Nova Optati Librorum, Aliorumque Ad Donatistas Pertinentium Monumentorum Editione.
De Optato Et Ejus Libris Veterum Testimonia. 7
De Optato Et Ejus Libris Veterum Testimonia. 7
Historia Donatistarum 1
Geographia Sacra Africae Seu Notitia Omnium Episcopatuum Ecclesiae Africanae Ex Collatione Carthaginensi, Notitia Episcoporum Africae Sub Hunerico, Ex
Mauritania Caesariensis. Et Tingitana.
Index Episcopatuum Qui Sub Aliis Nominibus In Notitia Reperiuntur. Quoniam Plures Episcopatus Ex Supra Scriptis Apud Varios Diversa Habent Nomina Vel
Admonitio In Tabulam Geographicam. 45
Admonitio In Tabulam Geographicam. 45
Notitia Litteraria. ( Ex Schaeneman. t. p.
Notitia Litteraria. ( Ex Schaeneman. t. p.
Sancti Optati Afri Milevitani Episcopi
Sancti Optati Afri Milevitani Episcopi
De Sequentibus Annotationibus Monitum. 111
De Sequentibus Annotationibus Monitum. 111
Praefationes Fr. Balduini Ad Primam Editionem Optati.
Praefationes Fr. Balduini Ad Primam Editionem Optati.
Fr. Balduinus Reverendo Viro D. Joanni Lentallerio, Antistiti Aquiscinctensi, S.
Francisci Balduini J C. Praefatio Ad Lectorem. Praefixa secundae Editioni Optati.
Annotationes In Septem Libros Optati Milevitani Ex Fr. Balduini Jc. Commentariis rerum Ecclesiasticarum.
Gabrielis Albaspinaei Episcopi Aurelianensis Observationes In Sanctum Optatum Episcopum Milevitanum.
Gabrielis Albaspinaei Episcopi Aurelianensis Observationes In Sanctum Optatum Episcopum Milevitanum.
Observatio Prima. De erroribus et criminibus Donatistarum.
Observatio II. Quomodo congruerent aut different Novatiani et Donatistae.
Observatio III. Nonnulla quae in hac historia sunt obscura.
Observatio IV. An Melchiades datus fuerit judex a Constantino, in causa Donatistarum.
Observatio V. De manus impositione quae est in sententia Melchiadis.
Observatio VI. In qua ex antiquae disciplinae rationibus eadem explicatio confirmatur.
Observatio VII. In qua objectiones quaedam solvuntur.
Observatio VIII. An quosdam reordinarint Donatistae.
Observatio IX. Solvuntur quaedam contra proximam observationem.
Observatio X. De concilio Arelatensi.
Observatio XI. De die et consulibus judicii proconsularis quo Felix Apungitanus purgatus fuit.
Monumenta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia A Reddita Sibi A Juliano Libertate Ad Schismatis Exstinctionem. 201
Anno Domini 398. X. Lex Honorii Adversus Irruentes In Ecclesias. ( Ex Cod. Theod. Lib. Tit. l.
211 XIII. Carthaginense Concilium Africae Universale, De Reconciliandis Donatistis.
215 Anno Domini 405. XVIII. Honorii Lex In Rebaptizantes. Ex Cod. Theod., lib. titulus lib.
XX. Tertia Honorii Lex In Rebaptizantes. Ex Cod. Theod., lib. titul. l.
XXI. Quarta Lex Honorii In Rebaptizantes. Ex Cod. Theod. Lib. Tit. L.
XXII. Lex Honorii De Edicto Unitatis Per Africam proponendo. Ex Cod. Theod. Lib. Tit. L.
XXIV. Lex Honorii Qua Multa Statuitur In Donatistas. Ex Cod. Theod. Lib. Tit. L.
XXVI. Occasio Legum Subsequentium.
Anno Domini 409. XXXI. Ibid., L. XLVI
Anno Domini 410. 224 XXXII. Ibid., L LI
Anno Domini 411. Gesta Collationis Carthagini Habitae Honorii Caesaris Jussu Inter Catholicos Et Donatistas Coram Marcellino V. C. Trib. Et Not. P. C.
Praefatio Operis P. Massonno Auctore.
Praefatio Operis P. Massonno Auctore.
Praefatio Clarissimi Viri Baluzii In Eamdem Collationem. 226
Praefatio Clarissimi Viri Baluzii In Eamdem Collationem. 226
Liber Oblatus Ad Altare Sancti Stephani Voto Fulcherii Canonici.
Nomina Et Sedes Episcoporum XVIII Utriusque Partis Qui Electi Sunt Ad Collationem Habendam. 228
Nomina Et Sedes Episcoporum XVIII Utriusque Partis Qui Electi Sunt Ad Collationem Habendam. 228
Notitia Episcoporum Supra Memoratorum Qui Collationem Carthaginensem Susceperunt. 229
Notitia Episcoporum Supra Memoratorum Qui Collationem Carthaginensem Susceperunt. 229
Praefatio Marcelli Memorialis Ad Severianum Et Julianum.
Praefatio Marcelli Memorialis Ad Severianum Et Julianum.
Incipiunt Capitula Gestorum. 231
Incipiunt Capitula Gestorum. 231
Incipiunt Capitula Secundae Cognitionis.
Incipiunt Capitula Tertiae Cognitionis.
Huc Usque Gesta. Reliqua Desunt.
246 Anno Domini 411. Incipiunt Gesta Primae Cognitionis.
290 Incipiunt Gesta Secundae Cognitionis.
Incipiunt Gesta Tertiae Cognitionis.
Leges Et Fragmenta De Donatistis.
Leges Et Fragmenta De Donatistis.
331 XXXVII. Alia Lex Ejusdem Imperatoris In Donatistas. ( Ibid., L.
333 Anno Domini CCCXL. XXXIX. Leo Papa I. Ad Episcopos Mauritaniae Caesariensis. ( Ex epistola prima
XL. Fastidiosus Arianus. ( Apud Fulgentium Ep.
XLI. Sanctus Petrus Chrysologus. Archiepiscopus Ravennatis. ( Serm.
Anno Domini DII. XLIII. Gregorius Magnus. ( Lib. Epist., Indict. Ep.
XLIV. Idem eodem in Lib. Ep. LXXV.
Anno Domini DXCII. XLV. Idem Lib. II, Ep.
Anno Domini DXCIV. XLVI. Idem Lib. III, Ep.
Anno Domini DXCVI. XLVIII. Idem, Lib. V, Ep.
336 XLIX. Idem, ibid., Ep. LXIII.
337 Appendix Ad Monumenta Praecedentia.
337 Appendix Ad Monumenta Praecedentia.
Historia Carthaginensis Collationis Olim Habitae Inter Catholicos Et Donatistas. Auctore Franc. Balduini. J. C.
343 Historia Carthaginensis Collationis.
Index Analyticus Operum Sancti Zenonis. Numerus arabicus designat paginas sermonum crassioribus characteribus in nostra editione expressas, Romanus Pr
Index Analyticus Operum Sancti Optati.
Index Analyticus Operum Sancti Optati.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
30 Tractatus III. De Justitia.
I. Fortassis de circumstantibus doctis quispiam in cachinnos erumpat, quod homo imperitissimus et elinguis, aliquid audeam de justitia disputare, de cujus proprietate excellentes ingenio et doctrina viri nihil certi libris ingentibus prodiderunt. Sed ego 31 non curem, de me quemadmodum quis jocetur: non enim in Ecclesia Dei fucatus quaeritur sermo, et non veritas pura; a qua longe omnes illi non immerito 0280B aberraverunt, qui justitiam Dei manere in eloquentiae viribus aestimabant. Denique cum eam comprehendere non possent (neque enim poterant 0281A sine magisterio divinae sapientiae, cujus notitiam non habebant,) duas asseruere justitias, unam civilem, 32 alteram naturalem: quarum fecit apertissime, cum ad Romanos loqueretur Apostolus, mentionem dicens: Nam justitiam Dei ignorantes, et suam volentes constituere, justitiae Dei non obedierunt. (Rom. X, 3.) Sed cum de futuro nihil opinantes, praesentis tantum vitae commoda inspiciunt, falsamque adversus veram pro vera defendunt; sic utramque mediis e manibus, oculis patentibus, perdiderunt: Dei, cum stultam putant, quod elaboret 0282A dispendio suae, non dicam facultatis, sed etiam, si opus sit, et salutis, alii magis prodesse, quam sibi: suam, quia quamvis sit sapientiae nomine falso vestita, tamen suis commodis consulendo, quod sine alienis incommodis omnino non potest procurari, a quovis vere stultissimo negari non possit injusta.
33 II. Caeterum si scire potuissent veram justitiam, cujus est immortalitas merces, propterea simulatae stultitiae velamine adopertam, ut res magna magnis virtutibus magnisque laboribus quaereretur; 0283A incunctanter optarent stulti judicare se justi, quam sapientes injusti: maxime cum jam sit eorum fraus omnis in medio, non enim rem valuerunt transferre, sed nomina, justitiam stultitiae, injustitiam sapientiae vocabulis infamantes: quae si ad sua corrigas propriisque sedibus reddas, invenies injustitiae magis stultitiam, justitiae sapientiam convenire; quod etiam sacrae legis testimoniis probare non desinam, cujus ista sunt verba: Nam quia sapientiam Dei non cognovit saeculum per sapientiam, Deus optimum existimavit per stultitiam praedicationis salvos facere credentes (I Cor. I, 21) . Et iterum manifestius: Si quis inter vos videtur sapiens esse in hoc saeculo, stultus fiat, ut sit prudens: nam hujus mundi sapientia stultitia est apud Deum (I Cor. III, 18, 19) . Ob quam causam 0283B idem Deus per prophetam hactenus protestatur: Non glorietur sapiens in sua sapientia, neque glorietur fortis in fortitudine sua, neque dives in divitiis suis, sed in hoc glorietur, qui gloriatur, intelligere et scire, quia ego sum Dominus, qui facio misericordiam et judicium et justitiam super terram (Jerem. IX, 23, 24) . O quam paucissimis verbis omne hoc mundi enixe quod geritur negotium, peroravit! his enim tribus rebus, quae fundamenta sunt omnium vitiorum, violentis quasi quibusdam tempestatibus naufragatum momentis universis in interitionem cogitur omne genus humanum. Namque sapientia densis exaestuans argumentis, suasorio ac delectabili luculentae orationis compta mendacio, armata vocis tuba et gladio linguae, omnes actus ad se trahit, congregat turbas, concionatur; 0283C lites sic descernit, ut seminet, pravos ac lubricos colligit mores; legibus 34 suis suas leges impugnat: jus jure distringit. Quis non videat numquam 0284A recti aliquid illam facere vel fecisse, quod fecerit? Vultis scire, quam justa sit? miseram se putat, nisi everterit veritatem. Caeterum fortitudo, quae hominibus est cum feritate communis, omne jus in viribus habet; quod facere praevaluerit, aestimat rectum: ideoque sine ulla reverentia divinae atque humanae religionis delet abrupte igni ferroque cum sua sibi tota substantia incolas, civitates, et rura, nihil omnino metuens amicae mortis fiducia; denique quod sapientia legibus per industriam colligit, uno impetu aliquotiens clusis oculis illa dispergit. Tertio dives est avaritia, utraeque cujus exaggerare opulentiam velocitate mira contendunt; cui totus militat mundus; aetas cui universa deservit. Proh nefas! quae istae sunt tenebrae? inest omnibus, et ab 0284B omnibus, quasi non sit, arguitur. Accusatur, et tamen colitur: jugulat, et amatur. Invincibile profecto calamitatis est genus, cui, subjugata sapientia, serviet virtus.
III. Videtisne jam manifeste sapientiam hujus mundi non esse justitiam? et quidem nec veram sapientiam: quia fieri non potest, ut verus sapiens non sit et justus: justus adaeque verus non sit et sapiens: quia justus esse non potest stultus, neque sapiens injustus, ipsa ratione docente: qui enim stultus est, quid sit bonum ac malum, 35 nescit; nec potest scire, quid reprobet, quid teneat; et ideo semper peccat, quod est justitiae contrarium: justus autem ab omni peccato se abstinet: quod propterea facit, quia pravi bonique notitiam 0284C gerit, quod est utique sapientis. Unde fit, ut numquam justus possit esse, qui stultus est: neque sapiens, qui fuerit injustus. Caeterum sive 0285A justo, sive sapienti si alterum defuerit ex duobus, quod illi putaverunt, nec sapiens profecto erit ille, nec justus.
IV. Satis, ut opinor, praestigiae mundanae patuerunt: in quibus cum peritius agant universi homines, quam dici potest, superfluum est demorari. Unde nunc ad veram justitiam veniamus, omnium fontem matremque virtutum: quae praeter caeteras tota se ad alienas utilitates colligit atque explicat, sciens, quid Deo principaliter debeatur, nihil sibi ipsa concilians, nihil proprium derelinquens, nisi quod fideliter sine ulla jactantia ejus fungitur voluntate. Est autem in publicum tota prominens atque diffusa: sic tamen, ut sentiri se magis cupiat, quam videri: plane cauta, ne quam declinet in partem, ne in aliquo 0285B quo se ipsa reprehendat, ne opere coepto umquam deficiat. Haec captivorum juga redemptionibus frangit: incarceratis medendo plus carcerem novit blanda pervigil cura: aegritudinem cum aegro partitur: abjecta cadavera intecta inhumataque esse non patitur: in pauperos miserosque sua necessitate neglecta pietatis largiter et furtim semina spargit: nec rogari se permittit, nec vicaria laudis remunerari mercede: hoc damnum grave: hoc aestimat crimen: nam nihil relinquendo 36 sibi, beata cupiditate antecedit avaritiam: homines enim illa possidet; ista Deum. Adhuc accipite, ad propriam sedem palmamque propositam quanto amore, qua devotione festinet. Si quis eam provocat in judicium, ut ejus auferat tunicam, libens illi pallium quoque concedit; 0285C maledicitur, et benedicit: caeditur et gratias agit: jugulatur, et non repugnat: pro percussoribus suis Deum insuper exorat. Una illi sola principalis sollicitudo ac maxima est cautio, ne quid mundo debeat, ne quid horum digne patiatur. Hanc, qui divinas litteras aut non legerunt, aut lectas irritas putaverunt, 0286A beneficio abjecti impolitique sermonis, tamen dicentis: Nisi credideritis, neque intelligetis (Is. VII, 9, ex LXX interp.) , stultam putant irridentque quasi vanam, quod cum possit bonis frui mundi, ac negligat, sponte se faciat infelicem; non credentes, quia Dei praecepta custodiens, hujusmodi officiis saeculares obterens voluptates, cum fuerit victor carnisque nexibus liber, repromissae immortalitatis inaestimabili beatitudine perfruetur.
V. Sed quid ad nos, quid illi dicant? insignis vir sicut ait noster: Novit Deus cogitationes sapientium, quia sunt stultae (Ps. XCIII, 11) . Nostram nobis stultitiam derelinquant: habeant secum sapientiam suam; cujus quidem sectatores pene omnes conspicor Christianos, qui perfectam putant esse justitiam, 0286B propria tueri, aliena non quaerere, sapientiae verae negligentes imperium, quod verbis hujusmodi continetur: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia tua: et da pauperibus, et tolle crucem tuam, et veni, sequere me (Matth. XIX, 21) . De hoc nescio, quid possit 37 quispiam promovere; unum tamen scio, quia nullus est nostrum, qui non momentis omnibus elaboret, ut plus habeat, quam habebat; quod cum nititur, avaritiae utique partes agit, quae est inimica justitiae. Adeo inde est, quod frumento paucorum horrea plena sunt, inanis plurimorum venter. Inde populis deteriora mensuris pretia, quam inopia. Inde fraus, perjurium, rapinae, lites ac bella: quotidie mugitibus alienis quaeritur lucrum; et proscriptio industria vocitatur: et appetitio rei alienae sub 0286C praetextu propriae defensionis ac diligentiae callidissimis argumentis urgetur, ut quis indefensus, aut innocens, quod habet, legibus perdat; quod est omni violentia deterius: quia illud, quod vi eripitur, non numquam repeti potest: quod legum circumscriptionibus, non potest. Glorietur, qui volet, ista 0287A justitia: verumtamen sciat, quia misero est miserior, qui miseriis ditatur alienis. Quisquamne justum putet, qui utilitatem rei familiaris pietati praeponit? qui, hominibus fame laborantibus ac nuditate, pascit tineas, curculiones, ac vermes? qui quod habet, infelici tenacitate non aliis tantum, sed etiam sibi ipsi subducit?
VI. Sed, inquies, justum est, ut mea servem, aliena non quaeram. Hoc etiam Gentes dicere consueverunt. Caeterum apud Deum quam sit injustum, mox videbimus. Nunc primo omnium, optime Christiane, scire cupio, quae sint tua, cum sint timentibus Deum universa communia, sicut scriptum est: Turba autem eorum, qui crediderant, animo ac mente una agebant (Act. IV, 32) : nec fuit inter illos discrimen 0287B ullum, nec quidquam suum ex bonis putabant, quae eis erant: sed erant illis omnia communia, sicut dies sol, nox, pluvia, nascendi atque moriendi conditio: quae humano generi, sine personarum aliqua 38 exceptione, aequabiliter justitia est divina largita. Cum haec ita sint, procul dubio non est a Tyranno dissimilis, qui solus habet, quod potest prodesse commodis plurimorum. Quid? quod paupere quotidie moriente oppressione, fame, frigore, injuria, amicum tibi excolis aurum: custodis argentum: vestem pretiosam ornamentaque superba et supervacanea pro sacrosancto habes, sicut idolum: te per momenta componis, dives in publico, ditior in secreto: nec intelligis, quia homini inopia morienti, tantis opibus qui cum possit subvenire, non subvenit, 0287C ipse eum videtur occidere? O quantarum neces animarum in phaleris pendent ornatae matronae! ornamentum cujus unum si solvas in pretium, distribuasque necessitatibus singulorum, ex eorum respiratione cognosces, quantorum malo ille constat ornatus.
VII. Filios, inquit, habeo, quos nudare non debeo. 0288A Ista est infidelitatis excusatio, quam Spiritus sanctus per prophetam retundit hactenus dicens: Adolescentior fui, et senui: et numquam vidi justum derelictum, nec semen ejus quaerens panem (Ps. XXXVI, 25) : Et iterum, Divites eguerunt et esurierunt, requirentes autem Dominum non minuentur omnibus bonis (Ps. XXXIII, 11) : quod probare exemplo perfacile est. Meminimus in Regnorum proditum libris (III Reg. XVII) , famis tempore, quo totus passim populus moriebatur, Eliae alimenta poscenti memorabilem viduam ultimam victus sui filiorumque substantiam non partitam, sed totam dedisse, maluisseque se cum liberis suis emori, quam justitiam praeterire: pro quo tam illustri facinore cibos a Deo immortales accepit, quos edacitas delibare nequiret: sua 0288B enim deminutione crescebant. Integer horum denique vasis semper in plenis manebat status, quantumque eis impensae diuturnae necessitas dempserat, tantum rediviva fecunditas reponebat. Quapropter si pater bonus, si providus, si utilis esse desideras, sicut ille Abraham, Deum plus debes amare, quam filios, ut habere merearis integros, incolumes, ac beatos. Stulta autem res est, illis te 39 velle vitae substantiam providere, quibus nec nativitatem dederis, nec animas inspiraveris, nec salutem praestare possis. Unde vel sero sacrilegam vocem comprime, humanae fragilitatis memor, qui in hoc ipso, quod loquimur, quid possit contingere, ignoras: excusationisque vanae depone fallaciam. Ingratis avaritiam peccato condis. Solius Dei potestas est futurorum commodis 0288C providere.