COLLATIO I.

De qualitatibus in auditoribus divini verbi requisitis et de Christo omnium scientiarum medio.

Summarium. - Ex texta eruitur materia trium priorum collatiomum tripliciter divina, numero 1. -Pars I. In auditoribus tria requiruntur, 2. - De his tribus specialiter, 3-5. - Ineptarum auditorum tria genera, unumquodque propter duo vitia, 6-9. - Pars D. De Christo, qui eri medium omnium scientiarum, 10. - Media septem secundum septem scientias et ad Christum applicanda, 11 . - Primum medium essentiae aeterna generatione primarium, 12-17.

Secundum medium naturae virtuali diffusione pervalidum, 18-20. - Tertium medium distantiae centrali positione profundum, 21-24. - Quartum medium doctrinae rationali manifestatione praeclarum, 25-30. - Quintum medium modestiae morali electione praecipuum, 31-33. - Sertum medium iustitiae iudiciali compensatione perpulcrwm, 34-36. - Septimum medium concordiae universali concUialione pacatum, 37-39.

1. In medio Ecclesiae aperiet os eius et adimplebit eum Dominus spiritu sapientiae et intellectus et stola gloriae vestiet illum, Ecclesiastici decimo quinto . In verbis istis docet Spiritus sanctus prudentem , quibus debet sermonem depromere, unde incipere, ubi terminare.

Primo, quibus debet loqui: quia Ecclesiae; non enim dandum est sanctam canibus, nec margaritae spargendae sunt ante porcos .

Secundo docet, ubi debet incipere: quia a medio, quod est Christus: quod medium si negligatur, nihil habetur.

Tertio, ubi terminare: quia in plenitudine sive adimpletione spiritus sapientiae et intellectus.

2. Sed primo loquendum est de nobis ipsis et videndum, quales esse debemus. Si enim oculo infirmo apponatur radius, potius excaecatur, quam illuminetur. Loquendum est igitur Ecclesiae, quae quidem est convocatio rationalium; synagoga autem est congregatio gregum et hominum brutaliter viventium . Ecclesiae loquendum est, quae quidem est unio rationalium concorditer et uniformiter viventium per concordem et uniformem observantiam divinae legis, per concordem et uniformem cohaerentiam divinae pacis, per concordem et uniformem consonantiam divinae laudis. Haec autem ordinata sunt: quia laus esse non potest, ubi non est pax, nec divina pax, ubi non est observantia divinae legis.

3. De primo in prima ad Timotheum : Haec tibi scribo, fili Timothee, ut scias, quomodo oporteat te conversari in domo Dei, quae est Ecclesia Dei vivi, columna et firmamentum veritatis. Ecclesia dicitur columna et firmamentum, quia mentis illustrativa, et quia virtutis stabilitiva. Venientes enim ad eam illustrantur per fidem et stabiliuntur per virtutis constantiam. Et haec duo facit lex divina. Unde est columna filiorum Israel , ad cuius motum apparet omnino, quomodo agendum et quomodo quiescendum. In hoc enim omnes Ecclesiae concordant, ut custodiant legem Dei, sicut olim totus populus motum columnae aspiciebat. Qui ad hanc non aspicit semper non est de unitate Ecclesiae, ut si eam non intelligas, vel si intelligis, eam non sequaris.

4. Item loquendum est Ecclesiae rationalium unitorum per concordem et uniformem cohaerentiam divinae pacis. Unde dicitur in Ecclesiastico : Filii sapientiae ecclesia iustorum, et natio illorum obedientia et dilectio. Ecclesia enim mutuo se diligens est. Dilectio autem nascitur ex legis impletione. Lex enim praecipit dilectionem, in prima ad Timotheum: Finis praecepti est dilectio seu caritas de corde puro et conscientia bona et fide non ficta. Et idem Apostolus: Qui diligit proximum Legem implevit. Et probat per verbum Salvatoris: In his, inquit, duobus universa Lex pendet et Prophetae. Oportet ergo, ut legis observatores sint amatores, Ioannis decimo tertio : In hoc cognoscent omnes, quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem: et Apostolus: Non est Deus dissensionis, sed pacis.

b. Item, loquendum est Ecclesiae rationalium unitorum per concordem et uniformem consonantiam divinae laudis: in Psalmo : Apud te laus mea in ecclesia magna. Sicut enim ex multitudine vocum unitarum secundum quandam proportionem et harmoniam dulcedo cantus fit; sic ex multorum affectione harmonia spiritualis, placens Altissimo; unde in Psalmo: In ecclesiis benedicite Deo aomino de fontibus Israel.

Talibus igitur observatoribus divinae legis, amatoribus divinae pacis, persolutoribus divinae laudis, et non aliis, debet fieri sermo ; et tales sunt viri ecclesiastici. Qui autem rapitur extra hanc Ecclesiam, illi non debet fieri.

6. Rapitur autem homo per spiritum carnalitatis et cupiditatis, contra primum. Hi duo sunt, qui avertunt hominem a lege Dei et excaecant duos oculos mentis. Lex enim Dei praecipit bonum commune et bonum spirituale et retrahit ab amore foedo, qui est carnalitatis, et ab amore privato, qui est cupiditatis. Lex enim odiosa est carnali et cupido -nec unquam eam audire volunt. Sunt enim sicut ca-Dis et porcus. Canis enim semper est cupidus et nunquam communicare volens, porcus autem semper in luto esse vult.

7. Item, contra cohaerentiam pacis est spiritus malignitatis et crudelitatis, invidus et iracundus; et hi duo totum pervertunt: invidus omne bonum convertit in malum, iracundus omne malum in bonum et ipsam redditionem mali reputat bonum. Et ideo ponunt tenebras lucem et lucem tenebras, Isaias quinto . Unde tales non sunt idonei ad audiendum legem Dei.

8. Item, contra consonantiam divinae laudis spiritus praesumtionis et curiositatis, ita quod praesumtuosus Deum non magnificat, sed sese laudat: curiosus autem devotionem non habet. Unde multi sunt tales, qui vacui sunt laude et devotione, etsi habeant splendores scientiarum. Faciunt enim casas vesparum, quae non habent favum mellis, sicut apes, quae mellificant.

9. Talibus itaque iam dictis non est faciendus sermo, quia sunt domus exasperans ; et aliquando propter indispositionem auditorum facit Dominus linguam adhaerere palato: sed loquendum est fratribus, unde in Psalmo: Narrabo nomen tuum fratribus meis, in medio ecclesiae laudabo te, et viris spiritualibus, ut a sapientia mundana trahantur ad sapientiam christianam. Praecessit enim impugnatio vitae Christi in moribus per theologos, et impugnatio doctrinae Christi per falsas positiones per artistas. Non itaque redeundum est in Aegyptum per desiderium vilium ciborum, alliorum, porrorum et peponum , nec dimittendus cibus caelestis. - Et sic patet primum.

10. Circa secundum nota, quod incipiendum est a medio, quod est Christus. Ipse enim mediator Dei et hominum est, tenens medium in omnibus, ut patebit. Unde ab illo incipiendum necessario, si quis vult venire ad sapientiam christianam, ut probatur in Matthaeo: quia nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem quis novit nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare.

Manifestum est etiam, quod ab illo incipiendum, a quo duo maximi sapientes inceperunt, scilicet Moyses, inchoator sapientiae Dei, et Ioannes, terminator. Alter dixit : In principio creavit Deus caelum et terram, id est in Filio, secandum Augustinum ; et Ioannes: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt. Si ergo ad notitiam creaturae perveniri non potest nisi per id, per quod facta est; necesse est, ut verbum verax praecedat te, in Ecclesiastico .

11. Propositum igitur nostrum est ostendere, quod in Christo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae Dei absconditi , et ipse est medium omnium scientiarum. Est autem septiforme medium, scilicet essentiae, naturae, distantiae, doctrinae, modestiae, iustitiae, concordiae. Primum est de consideratione metaphysici, secundum physici, tertium mathematici, quartum logici, quintum ethici, sextam politici seu juristarum, septimum theologi.

Primum medium est aeternali origine primarium ; secundum virtuali diffusione pervalidum; tertium centrali positione profundum: quartum rationali manifestatione praeclarum; quintum morali electione praecipuum; sextum iudiciali compensatione praecelsum: septimum universali concitatione pacatum.

Primum medium Christus fuit in aeterna generatione: secundum in incarnatione: tertium in passione: quartum in resurrectione: quintum in ascensione: sextum in futuro examine: septimum in sempiterna retributione sive beatificatione.

12. Primum ergo medium est essentiae aeternali generatione primarium. Esse enim non est nisi dupliciter: vel esse, quod est ex se et secundum se et propter se, vel esse, quod est ex alio et secundum aliud et propter aliud. Necesse etiam est, ut tue, quod est ex se, sit secundum se et propter se. Sue ex se est in ratione originantis: esse secundum

se in ratione exemplantis, et esse propter se in ratione Unientis vel terminantis: id est in ratione principii, medii et finis seu termini. Pater in ratione originantis principii; Filius in ratione exemplantis medii; Spiritus sanctus in ratione terminantis complementi. Hae tres personae sunt aequales et aeque nobiles, quia aequae nobilitatis est Spiritui sancto divinas personas terminare, sicut Patri originare, vel Filio omnia repraesentare .

13. Metaphysicus antem, licet assurgat ex consideratione principiorum substantiae creatae et particularis ad universalem et increatam et ad illud esse, ut habet rationem principii, medii et finis ultimi, non tamen in ratione Patris et Filii et Spiritus sancti. Metaphysicus enim assurgit ad illud esse considerandum in ratione principii omnia originantis: et in hoc convenit cum physico, qui origines rerum considerat . Assurgit etiam ad considerandum illud esse in ratione ultimi finis;et in hoc convenit cum morali sive ethico, qui reducit omnia ad unum summum bonum ut ad finem ultimum, considerando felicitatem sive practicam, sive speculativam. Sed ut considerat illud esse in ratione omnia exemplanlis, cum nullo communicat et verus est metaphysicus. Pater enim ab aeterno genuit Filium similem sibi et dixit se et similitudinem suam similem sibi et cum hoc totum posse suum: dixit quae posset facere, et maxime quae voluit facere, et omnia in eo expressit, scilicet in Filio seu in isto medio tanquam in sua arte. Unde illud medium veritas est; et constat secundum Augustinum et alios Sanctos, quod " Christus habens cathedram in caelo docet interius "; nec aliquo modo aliqua veritas sciri potest nisi per illam veritatem. Nam idem est principium essendi et cognoscendi. Si enim scibile in quantum scibile secundum Philosophum aeternum est: necesse est, ut nihil sciatur nisi per veritatem immutabilem, inconcussam, incoangustatam.

14. Istud est medium personarum necessario: quia, si persona est, quae producit et non producitur, et persona, quae producitur et non producit,

necessario est media, quae producitur et producit. Haec est ergo veritas sola mente perceptibilis , in qua addiscunt Angeli, Prophetae, philosophi vera, quae dicunt.

15. De isto medio dicitur in Genesi : Produxit dominus Deus de humo omne lignum pulcrum visu et ad vescendum suave, lignum etiam vitae in medio paradisi. Secundum quod dicit Augustinus, de omnibus productis dictum est: Fiat: fecit, et factum est, praeterquam de luce, de qua dixit: Fiat lux, et facta est lux: quia primo producta sunt ab aeterno in arte aeterna, secundo in creatura intellectuali, tertio in mundo sensibili.

16. Et hoc est contra errores eorum qui credunt mundum ab aeterno creatum. Quia enim mentes nostrae cognatae sunt aeternis luminibus, putant, quod sicut res productae sunt seu descriptae in arte aeterna ab aeterno, sic ab aeterno in isto mundo creatae sint: et sicut mundus ab aeterno descriptus est in arte aeterna, sic descriptum putant in materia. Hoc autem verbum Genesis de paradiso terrestri, intelligitur de intellectu angelico, humano et aeterno. Pater enim, ut dictum est, similem sibi genuit, scilicet Verbum sibi coaeternum, et dixit similitudinem suam, et per consequens expressit omnia, quae potuit

17. Verbum ergo exprimit Patrem et res, quae per ipsum factae sunt, et principaliter ducit nos ad Patris congregantis unitatem: et secundum hoc est lignum vitae, quia per hoc inediam redimus et vivificamur in ipso fonte vitae . Si vero decimamus ad notitiam rerum in experientia, investigantes amplius, quam nobis conceditur; cadimus a vera contemplatione et gustamus de ligno vetito scientiae boni et mali, sicut fecit lucifer. Si enim lucifer, contemplando illam veritatem, de notitia creaturae reductus fuisset ad Patris unitatem; fecisset de vespere mane diemque habuisset; sed quia cecidit in delectationem et appetitum excellentiae, diem amisit . Sic Adam similiter.

Istud est medium faciens scire, scilicet veritas, et haec est lignum vitae; alia veritas est occasio mortis, cum quis ceciderit in amorem pulcritudinis creaturae. Per primariam veritatem omnes redire debent, ut, sicut Filius dixit : Exivi a Patre et veni in mundum: iterum relinquo mundum ei vado ad Patrem: sic dicat quilibet: Domine, exivi a te summo, venio ad te summum et per te summum.

Hoc est medium metaphysicum reducens et haec est tota nostra metaphysica: de emanatione, de exemplaritale, de consummatione, scilicet illuminari per radios spirituales et reduci ad summum Et sic eris verus metaphysicus.

18. Secundum medium est naturae virtuali diffusione pervalidum, quod est de consideratione physici, qui considerat mobile et generationem secundum influentiam corporum caelestium in elementa et ordinationem elementorum ad formam mixtionis et formae mixtionis ad formam complexionis, et formae complexionis ad animam vegetabilem, et illius ad sensibilem, et illius ad rationalem, et ibi est finis .

19. Considerat autem physicus duplex medium, scilicet maioris mundi et minoris mundi. Medium maioris mundi est sol, medium minoris est cor. Sol enim est in medio planetarum, secundum cuius delationem in obliquo circulo fiunt generationes, et regulat physicus generationem. Inter omnes autem planetas maioris diffusionis est sol. A corde similiter est diffusio, quidquid dicant medici. Nam spiritus vitalis ab eo diffunditur per arterias; spiritus autem animalis per nervos, licet complementum recipiat in cerebro ; spiritus vero naturalis ab eodem diffunditur per venas, licet compleatur in hepate.

20. Hoc medium fuit Christus in incarnalionc; unde dicitur in Ioanne : Medius vestrum stetit, quem vos nescitis: et sequitur: Qui misit me baptizare in aqua, ille mihi dixit: Super quem videris Spiritum sanctum descendentem et manentem super cum, hic est qui baptizat in Spiritu sancto. - Scriptura quandoque dicit Christum medium, quandoque caput. Caput dicitur, quia ab eo fluunt omnes sensus et motus spirituales et charismata gratiarum. Hoc autem influit, secundum quod est unitum membris. Caput enim Christi Deus est, secundum scilicet quod Deus est: sed viri caput Christus , secundum quod Deus et homo. Diffundit ergo Spiritum sanctum in membra Ecclesiae sibi unita, non separata. Unde sicut in corpore humano non est diffusio a capite in membra, nisi sint unita; sic in corpore mystico. Ipse est ergo medium duorum animalium ut cor: unde in Habacuc : In medio duorum animalium cognosceris: et secundum aliam translationem: in medio annorum, scilicet ut sol: quia totum tempus decurrit, secundum quod iste sol descendit per decem gradus in horologio Achaz. Ipse est ergo secundum Septuaginta in medio animalium, quae praeibant, et quae sequebantur .

21. Tertium medium est distantiae centrali positione profundum, de quo mathematicus, cuius licet prima consideratio sit circa mensuram terrae, est tamen ulterius circa motus corporum superiorum, ut habent disponere haec inferiora secundum influentiam eorum .

22. Hoc medium fuit Christus in crucifixione. In Psalmo : Rex noster ante saecula operatus est salutem in medio terrae. Terra enim plane centrum est, et ideo infima et ideo modica; et quia infima et modica, ideo suscipit omnes influentias caelestes, et ideo facit mirabiles pullulationes. Sic Filius Dei infimus, pauperculus, modicus, humum nostram suscipiens, de humo factus, non solum venit ad superficiem terrae, verum etiam in profundum centri, scilicet operatus est salutem in medio terrae, quia post crucifixionem anima sua ad infernum descendit et restauravit caelestes sedes.

93. Hoc medium est salvativum ; a quo recedens damnatur, scilicet a medio humilitatis. Et hoc ostendit Salvator : Ego in medio vestrum sum, sicut qui ministrat ; et in Matthaeo: Nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum caelorum. In hoc medio operatus est salu-Iteni, scilicet in humilitate crucis.

24. Sed caligo subintravit, quia Christiani hunc locum medium dimittunt, in quo Christus hominem salvavit. Unde homo impugnat suam salutem, nesciens se metiri. Quid enim prodest, quod sciat metiri alia, cum se metiri nesciat? Si enim aliquantulum se plus quam debet, exaltat, periculum sibi est: sicut dicit beatus Bernardus , quod " si quis intrans per portam, caput erigat, laeditur; qui autem se inclinaverit, non laeditur ". Unde responsum fuit beato Antonio, quod solus humilis evadere poterat laqueos diaboli. - Sed unde est, quod humilitas non habetur nec lumina sapientiae? Quia ignis non custoditur in medio cinerum, sed lucerna nostra exponitur omni vento, et cito exstinguitur lucerna. Statim enim ostendere volumus, si quid boni in nobis est. Sed mirabilis fuit sapientia divina, quae per cinerem humilitatis operata est salutem. Medium enim, cum amissum est in circulo, inveniri non potest nisi per duas lineas se orthogonaliter intersecantes.

25. Quartum medium est doctrinae rationali manifestatione praeclarum. Ad hoc est omnis sermo rationalis, ut per ipsum tanquam per medium exprimamus quod est apud nos . Sermo enim est ad simplicem orationem; oratio ad argumentationem secundum quatuor species argumentationis: argumentatio ad syllogismum: syllogismus ad persuadendum. Medium ergo per suam evidentiam et manifestationem et convenientiam cum extremis compellit rationem ad assentiendum, ut, quia extrema prius non conveniebant inter se manifeste, per virtutem medii cum utroque extremo convenientis inter se manifeste conveniant .

26. Hoc medium fuit Christus in resurrectione. Est autem argumentum Christi et argumentum diaboli. Argumentum diaboli ducit ad infernum et est paralogismus et sophisticum argumentum et destructivum: argumentum Christi constructivum et reparativum. Diabolus enim paralogizant primum hominem et supposuit quandam propositionem in corde hominis quasi per se notam, quae est: creatura rationalis debet appetere similitudinem sui Creatoris, quia scilicet est imago

unde in damnatis erit maxima poena, quia, cum imago sit animae essentialis, similiter et talis appetitus erit essentialis in damnatis sed si comederis, assimilaberis : ergo bonum est comedere de vetito, ut assimileris. Et per istam syllogismum omnes peccant, quia, ut dicit Dionysius, "nullus malus fit, ad malum aspiciens, sed omnis intendit bonum et appetit bonum: sed fallitur, quia similitudinem boni accipit pro vero ". Per istum paralogismum induxit diabolus hominem in passibilitatem naturae, in necessitatem indigentiae, in mortalitatem vitae.

27. Econtra argumentum Christi fuit salvativum et destructivum argumenti diaboli. Ex quo enim diabolus fecerat hominem dissimilem Deo, cum tamen promisisset, similem se facturum: necesse fuit, Christum esse similem homini, ut faceret hominem similem sibi sive Deo. Christus ergo habuit conformitatem naturae in quantum Deus cum Patre, aequalitatem potentiae, immortalitatem vitae. In his tribus coniunctus fuit Patri. Necesse ergo fuit, ipsum in aliis tribus oppositis coniungi homini. Assumsit ergo passibilitatem naturae, necessitatem indigentiae, mortalitatem vitae. Tria ergo habuit per essentiam et tria assumsit per misericordiam. Necesse ergo fuit, ut tria vincerentur a tribus. Sed vita per essentiam superari non potuit a morte, nec potentia a penuria, nec impassibilitas a passibilitate. Necesse ergo fuit, ut homo transiret a mortalitate ad immortalitem , a defectu ad opulentiam, de passibilitate ad coronam .

28. Maior propositio fuit ab aeterno; sed assumtio in cruce: conclusio vero in resurrectione. Iudaei credebant Christum contudisse et improperabant ei : Si Filius Dei es, descende de cruce. Nam Christus non dicebat: sinite me vivere, sed dicebat: sinite me mortem assumere et alteri extremitati copulari, pati, mori: et tunc sequitur conclusio. Unde ipse illusit diabolo.

29. Et ista sunt argumenta, quibus Christus utebatur, per quadraginta dies apparens eis . Nonne, inquit, oportuit Christum pati, et ita intrare in gloriam suam? De hoc medio Ioannes: Cum sero esset die illo, stetit Iesus in medio discipulorum et ait illis: Pax vobis. Et duo ibi ostendit, scilicet gloriae sublimitatem, eo quod impassibilis et immortalis, clausis ianuis, intravit tanquam Deus: postea ostendit eis manus et latus et confessionem extorsit a Thoma, ut diceret: Dominus meus et Deus meus ! Vide processum 1 Primo intravit ut

Deus, ianuis clausis: haec fuit maiori deinde minorem propositionem assumit, cum ostendit eis mal nus et latus; tertio conclusionem extorsit, ut confiteretur Thomas: Dominus meus et Deus meus.

80. Non sine causa signatur liber septem sigillis. Ecce, inquit , vicit leo de tribu Iuda, radix David, aperire librum et solvere septem signacula eius. Ista sunt septem media. In huius significationem Christus sepulcrum reseravit, et significat opertionem libri, et linteamina removit, et significat manifestationem mysteriorum.

Haec est logica nostra, haec est ratiocinatio nostra, quae habenda est contra diabolum, qui continuo contra nos disputat. Sed in assumtione minoris est tota vis facienda: quia nolumus pati, nolumus crucifigi. Tamen ad hoc est tota ratiocinatio nostra, ut simus similes Deo. - Diabolus vero parum reputabat argumentum Christi, cum vidit eum patientem. Sed Christus illusit ei: Iob : Nunquid illudes ei quasi avi, aut ligabis eum ancillis tuis? Christus reputavit argumentum fortissimum , Ioannis duodecimo: Ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum.

31. Quintum est medium modestiae morali electione praecipuum. Modestia enim virtus est: virtus autem in medio consistit ; hoc medium considerat ethicus.

32. Hoc medium fuit Christus in ascensione. Dicitur in Exodo : Ingressus Moyses medium nebulae, fuit ibi quadraginta diebus et quadraginta noctibus. Et hoc fuit Christus in ascensione: unde in Actibus dicitur: Nubes suscepit eum ab oculis eorum. Sic Christianus debet ascendere de virtute in virtutem, non statuendo terminum virtutis, quia ex hoc facto desineret esse virtuosus.

33. Fundamentum autem virtutis fides est, et nos ponimus eam sicut medium. Hic dicit ethicus , quod medium est, "ut ratio recta determinat". Ista autem fides est: fides est sicut stella matutina m medio nebulae. Ad istam ascendit Christianus assumtus de aquis baptismi et intrat caliginem, quae quidem caligo fides est cum lumine in aenigmate. Hoc fundamentum est, per quod fundatur in nobis Christus: per hanc fidem proficit anima ascendendo ad virtutes politicas, quasi ad radicem montis, ubi Moyses fecit duodecim holocausta "; deinde ad virtutes purgativos, quasi ad medium montis: deinde ad virtutes animi iam purgati quasi ad supremum montis, ubi aptus est locus ad contemplandas virtutes exemplares. De quibus in Sapientia : Vapor est enim virtutis Dei et emanatio quaedam est claritatis Dei sincera: sequitur: candor est lucis aeternae quantum ad munditiam vel temperantiam: et speculum, quantum ad prudentiam: attingit a fine usque od finem fortiter, quantum ad fortitudinem: et disponit omnia suaviter, quantum ad iustitiam.

34. Sextum medium est iustitiae iudiciali recompensatione perpulcrum seu praecelsum. Quod medium erit Christus in iudicio. Hoc considerat iurista sive politicus, ut fiat retributio secundum merita.

Hoc totum mundum pulcrificat, quia deformia facit pulcra, pulcra pulcriora et pulcriora pulcherrima. Unde Augustinus dicit, quod damnati pulcherrime locantur in inferno.

33. Ezechielis primo : Vidi, et ecce, ventus turbinis veniebat ab aquilone et nubes magna et ignis involvens; et splendor in circuitu eius, et de medio eius quasi species electri, scilicet de medio ignis. Et in medio eius similitudo quatuor animalium. Describitur iudicium, primo quantum ad commotionem naturarum, per ventum turbinis et per nubem: secundo, quantum ad conflagrationem ignis, per ignem involventem: tertio, quantum ad examinationem mentium vel meritorum, per splendorem, tunc enim conscientias clarae erunt; quarto, quantum ad assistentiam iudicantium, per circuitum: per electrum, Christus in duplici natura; per quatuor animalia, quatuor ordines: pontificum in leone, martyrum in bove, confessorum in homine, virginum in aquila, propter contemplationem. Unde fiet segregatio puri ab impuro per Christum, agnorum ab hoedis .

36. Agant ergo iuristae de iudiciis pecuniarum, nos agamus de iudicio nostro. Unde ante iudicium para iustitiam tibi .

37. Septimum medium est concordiae universali conciliatione pacatum. De quo theologus agit, qui considerat, quomodo mundus factus a Deo reducatur in Deum. Licet enim agat de operibus conditionis, principaliter agit tamen de operibus reconciliationis .

38. Hoc medium est Christus in sempiterna beatificatione. Agit enim theologus de salute animae, quomodo inchoatur in fide, promovetur in virtutibus, consummatur in dotibus. Unde in Apocalypsi : Non esurient neque sitient amplius, nec cadet super illos sol neque ullus aestus; quoniam Agnus, qui in medio throni est, reget illos et deducet eos ad vitae fontes aquarum. Agnus in medio aquarum est Filius Dei, Filius, dico, qui est media persona, a qua omnis beatitudo. Vidit enim Ioannes fluvium in medio platearum procedentem a sede Dei et Agni. Agnus enim Dei deducet nos, ut, videntes corpus et animam et Divinitatem, pascua inveniamus sive ingrediendi), sive egrediendo. Hic lucet super corpus et animam, medium beatificans. In Psalmo : Fluminis impetus laetificat civitatem Dei, scilicet procedens a sede Dei et Agni, Spiritus sanctus. Et nullus defectus interior erit, quia non esurient neque sitient per defectum pabuli, per quod deficit vita; neque cadet super illos sol, per extrinsecam perturbationem.

39. Ista media sunt septem candelabra aurea, sive Christus in medio candelabrorum , quae sunt septem illuminationes sapientiales praedictae, scilicet metaphysica, naturalis etc. Isti sunt septem oculi Agni et septem oculi super unum lapidem, ut dicit Zacharias, et septem dies, quos fecit prima lux.