4 EPISTOLA ENCYCLICA

tranquillitatem imperiorum una cum populorum salute propemodum in singulas horas periclitantem intueamur. - Atqui tamen religio- nis christianae divina virtus stabilitatis atque ordinis egregia fir- mamenta reipublicae peperit, simul ac in mores et instituta civi- tatum penetravit. Cuius virtutis non exiguus neque postremus fru- ctus est aequa et sapiens in principibus et populis temperatio iu- rium atque oinciorum. Nam in Christi Domini praeceptis atque exemplis mira vis est ad continendos tam qui parent , quam qui imperant in officio, tuendamque inter ipsos eam, quae maxime se- cundum naturam est, conspirationem et quasi concentum volunta- tum, unde gignitur tranquillus atque omni perturbatione carens rerum publicarum cursus. - Quapropter cum regendae Ecclesiae catholicae, doctrinarum Christi custodi et interpreti, Dei beneficio praepositi simus, auctoritatis Nostrae esse iudicamus, Venerabiles Eratres, publice commemorare quid a quoquam in hoc genere offi- cii catholica veritas exigat; unde illud etiam emerget, qua via et qua ratione sit in tam formidoloso rerum statu saluti publice con- sulendum.

Etsi homo arrogantia quadam et contumacia incitatus frenos imperii depellere saepe contendit , numquam tamen assequi potuit ut nemini pareret. Praeesse aliquos in omni consociatione hominum et communitate cogit ipsa necessitas: ne principio vel capite , quo regatur, destituta societas dilabatur et finem consequi prohibeatur, cuius gratia nata et constituta est. Verum si fieri non potuit, ut e mediis civitatibus politica potestas tolleretur, certe libuit omnes artes adhibere ad vim eius ele van dam, maiestatemque minuendam: idque maxime saeculo XVI, cum infesta opinionum novitas complu- res infatuavit. Post illud tempus non solum ministrari sibi liber- tatem largius, quam par esset multitudo contendit; sed etiam ori- ginem constitutionemque civilis hominum societatis visum est pro arbitrio confingere. Immo recentiores perplures, eorum vestigiis ingredientes qui sibi superiore saeculo philosophorum nomen inscri- pserunt, omnem inquiunt potestatem a populo esse; quare qui eam in civitate gerunt, ab iis non uti suam geri, sed ut a populo sibi mandatam, et hac quidem lege, ut populi ipsius voluntate , a quo mandata est, revocari possit. Ab his vero dissentiunt catholici ho- mines, qui ius imperandi a Deo repetunt, velut a naturali necessa- rioque principio.

Interest autem attendere hoc loco, eos, qui reipublicae praefu- tur i s int , posse in quibusdam caussis voluntate iudicioque deligi