EPISTOLA ENCYCLICA 5

multitudinis, non adversante neque repugnante doctrina catholica. Quo sane delectu designatur princeps, non conferuntur iura prin- cipatus: neque mandatur imperium, sed statuitur a quo sit geren- dum. - Neque hic quaeritur de rerum publicarum modis : nihil enim est, cur non Ecclesiae probetur aut unius aut plurium prin- cipatus , si modo iustus s i t , et in communem utilitatem intentus. Quamobrem, salva iustitia, non prohibentur populi illud sibi genus comparare reipublicae, quod aut ipsorum ingenio, aut maiorum in- stitutis moribusque magis apte conveniat.

Ceterum ad politicum imperium quod attinet, illud a Deo pro- ficisci recte docet Ecclesia; id enim ipsa reperit sacris Litteris et monumentis christianae vetustatis aperte testatum ; neque praete- rea ulla potest doctrina cogitari, quae sit magis aut rationi con^ veniens, aut principum et populorum saluti consentanea.

Revera humani potentatus in Deo esse fontem, libri Veteris te- stamenti pluribus locis praeclare confirmant. Per me reges re- gnant,... per me principes imperant, et potentes decernunt iusti- tiam (1). Atque alibi : Praebete aures vos qui continetis natio- nes,... quoniam data est a Deo potestas vobis, et virtus ab Al- tissimo (2). Quod libro Ecclesiastici idem continetur : In unam- quamque gentem Deus praeposuit rectorem (3). - Ista tamen, quae Deo auctore didicerant, paullatim homines ab ethnica super- stitione dedocti sunt ; quae sicut veras rerum species et notiones complures, ita etiam principatus germanam formam pulchritudinem- que corrupit. Postmodo, ubi Evangelium christianum afíulsit, veri- ta t i vanitas cessit, rursumque illud dilucere coepit, unde omnis au- ctoritas manat, nobilissimum di vinumque principium. - Prae se fe- renti atque ostentanti Praesidi romano absolvendi condemnandi po- testatem, Christus Dominus, non haberes, respondit, potestatem ad- versus me ullam, nisi tibi datum esset desuper (4). Quem locum s. Augustinus explanans, Discamus, inquit, quod, dixit, quod et per Apostolum docuit, quia non est potestas nisi a Deo (o). Do- ctrinae enim praeceptisque Iesu Christi Apostolorum incorrupta vox resonavit tamquam imago. Ad Romanos, principum Ethnicorum. imperio subiectos, Pauli est excelsa et plena gravitatis sententia :

(1) Prov. VIII, 15-16. (2) Sap. VI, 3-4. (3) Eccl. XVII, 14. (4) Ioan. XIX, 11. (5) Tract. CXVI in Ioan. n. 6.