8 EPISTOLA ENCYCLICA

Ideo necessitate subditi estote non solum propter iram, sed etiam propter conscientiam (1). Et consentiens est Principis Apostolorum Petri in eodem genere praeclara sententia : Sab iecit estote omni humanae creaturae propter Deum, sive regi quasi praecellenti, sive ducibus tamquam a Deo missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum, quia sic est voluntas Dei (2).

Una illa hominibus caussa est non parendi , si quid ab iis po- stuletur quod cum naturali aut divino iure aperte repugnet: omnia enim, in quibus naturae lex vel Dei voluntas violatur, aeque nefas est imperare et facere. Si cui igitur usuveniat, ut alterutrum malle cogatur, scilicet aut Dei aut principum iussa negligere, Iesu Christo parendum est reddere iubenti quae sunt Caesaris Caesari , quae sunt Dei Deo (3), atque ad exemplum Apostolorum animose respon- dendum: obedire, oportet Deo magis quam hominibus (4). Neque tamen est, cur abiecisse obedientiam, qui ita se gerant, arguantur; etenim si principum voluntas cum Dei pugnat voluntate et legi- bus, ipsi potestatis suae modum excedunt, iustitiamque pervertunt: neque eorum tunc valere potest auctoritas, quae, ubi iustitia non est, nulla est.

Ut autem iustitia retineatur in imperio, illud magnopere inte- rest, eos qui civitates administrant intelligere, non privati cuius- quam commodo politicam potestatem esse natam: procurationemque reipublicae ad utilitatem eorum qui commissi sunt , non ad eorum quibus commissa est, geri oportere. Principes a Deo optimo maximo, unde sibi auctoritas data, exempla sumant : eiusque imaginem sibi in administranda republica proponentes, populo praesint cum aequi- tate et fide, et ad eam, quae necessaria est, severitatem paternam caritatem adhibeant. Huius rei caussa sacrarum Litterarum oracu- lis monentur, sibimetipsis Regi regum et Domino dominantium ali- quando rationem esse reddendam; si officium deseruerint, fieri non posse, ut Dei severitatem ulla ratione effugiant. Altissimus inter- rogabit opera vestra et cogitationes scrutabitur. Quoniam cum essetis ministri i-egni illius, non recte iudicastis,... horrende et cito apparebit vobis, quoniam iudicium durissimum his qui prae- sunt fiet.... Non enim subtrahet personam cuiusquam Deus, nec verebitur magnitudinem cuiusquam, quoniam pusillum et magnum

(1) Ad Rom. XIII, 1, 2, "5. (2) I Petr. II, 13-15. (3) Matth. XXII, 21. (4) Actor.. V, 29.