COLLATIO IX.

De secunda visione tractatio secunda, quae est de triplici firmitate fidei.

Summarum.

Introductio. Triplex firmitas fidei ex triplici testimonio, 1.

Pars I. Veritas fidei expressa triplici testimonio, scilicet per Verbum increatum, incarnatum, inspiratum. Primo exprimitur per Verbum increatum, 2. 3.

Secundo, per Verbum incarnatum, 4. 5.

Tertio, per Verbum inspira-tum, 6. 7.

Ab ipso sunt duodecim fundamenta fidei et duodecim rationes firmitatis fidei: varia vexatio fidei, 8.

Pars II. Quatuor rationes ostendentes firmitatem testimonii Apostolorum aliorumque testium, 9.

Prima firmitas est ex testium notitia certa, quae oritur ex triplici visione, 10. -Visio intellectualis pura, 11 .

Visio intellectualis iuncta cum visione imaginaria, 12. - Viiii) intellectualis iuncta cum corporali, 13.

De his tribus in genere, 14.

Secunda firmitas est. cr testium fama perfecta, fundata in triplici praeclaritate, 15.

Praeclaritas meritorum et miraculorum, 16.

Praeclaritas miraculorum et martyriorum, 17.

De his tribus, 18.

Tertio firmitas est ex testium concordia plena, quae est in eloquiis Seripturae, decretis Conciliorum, documentis Sanctorum, 19.

De eloquiis Seripturae, 20.

De decretis Conciliorum, 21. - De documentis Sanctorum, 22.

Quarta firmitas est ex testium sententia firma per consensum rationis. Triplex rationis iudicium, 23.

Sentiendum de Deo primo altissime et piissime, 24. - Secundo, altissime et verissime, 28.

Tertio, altissime et optime, 26.

Ab ista luce est triplex influxus in animam, scilicet robur virtutis, zelus veritatis, excessus amoris, 27. 28. - In ullimo est summum et apex fidei, 29.

1. Vocavit Deus firmamentum caelum etc. Dictum est, quod altitudo fidei in duobus consistit: in altitudine sublimitatis et in altitudine profunditalis. De altitudine fidei dictum est, sed nunc dicendum est de eius firmitate. Sed si alia, quomodo certa? Quia res, quanto altior, tanto minus nota: et quanto minus nota, tanto magis dubitabilis.

Et ideo intelligendum, quod Unius fidei firmitas est triplex. Prima est ex testimonio veritatis expressae per Verbum increatum: secunda, ex testimonio veritatis expressae per Verbum incarnatum: tertia, es testimonio veritatis expressae per Verbum inspiratum.

2. De prima in primae Ioannis quinto : Tra sunt, qui testimonium dant in caclo, Puter, Verbum et Spiritus sanctus: et hi tres unum sunt. A tribus datur testimonium, sed exprimitur per Verbum, auia Verbum et Patrem et se. ipsum et Spiritum sanctum exprimit et omnia alia. Undein Psalmo: Verbo Domini caeli firmati sunt: et spiritu oris eius omnis Dirius eorum. Coeti, id est caelestes, per fidem Verbo Dei firmati sunt: et isto Verbo firmantur et caelestes et subcaelestes, unde dicit: Et spiritu oris eius omnis virtus eorum. Unde Scriptura, explicans mysterium hierarchiae caelestis et subcaelestis, in alio loco dicit: In aeternum, Domine, Verbum tuum permanet in caelo, scilicet Trinitatis ; in generationem et generationem veritas tua: fundasti terram et permanet.

3. Super hoc Verbum fundata est Ecclesia, quae terrae nomine figuratur. Unde Isaias : Quis mensus est pugillo aquas et caelos palmo ponderavit? Quis appendit tribus digitis molem terrae? Hoc facit Verbum, per quod facta sunt omnia. Manus eius, per quam cuncta creantur, formantur seu distinguuntur et ornantur, tribus digitis levat et suspendit terram, scilicet ecclesiasticam hierarchiam, quam creat, distinguit et ornat . Haec manus metitur aquas et omnia tenet in manu, sicut in pugillo res tenetur. Haec est manus Verbi aeterni.

Hoc testimonium transcendit omne iudicium cuiuslibet creaturae. Unde animalia volatilia demittebant alas suas, cum fieret vox super firmamentum . Quomodo ergo nos audiemus tonitruum, si sermonis eius scintillam vix apprehendimus?

4. Condescendit autem nobis, quia se exprimit per Verbum incarnatum: et hoc est secundum testimonium ; de quo in Ioanne : Qui de terra est de terra loquitur: qui de caelo venit super omnes est. Testimonium Christi maius fuit testimonio Ioannis Baptistae, quia non alio supponente loquitur, quia anima eius omnia vidit; unde qui de caelo est revera caelestia revelare potest. Unde dixit Nicodemo: Si terrena dixi vobis, et non creditis: quomodo, si dixero vobis caelestia, credetis? Hinc Filio Pater testatur in voce, Spiritus sanctus in columbae specie, ut testimonium eius sit solidissimum: quia Pater, inquit, quod dedit mihi maius omnibus est.

3. Huius autem fidei Christus est fundamentum; et nemo potest aliud fundamentum ponere praeter id quod positum est, quod est Christus Iesus . Iste est lapis angularis, de quo facit Isaias et Petrus mentionem: Ecce ponam in fundamentis Sion lapidem angularem, probatum, speciosum; et Apostolus: Superaedificati supra fundamentum Apostolorum et Prophetarum, ipso summo angulari lapide, Christo Iesu.

Tertia firmitas est ex testimonio veritatis ut expressae per Verbum inspiratum: et hoc fuit in omnibus Prophetis: et nos audivimus hoc verbum, quia Spiritus sanctus testificatur, quoniam Christus est veritas . Aliqui viderunt eum in carne. Unde in Luca: Beati oculi, qui vident quae vos videtis. Divo vobis, quod multi reges et Prophetas voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt.

Radiavit autem Spiritus sanctus in cordibus praedicatorum ad omnem veritatem praedicandam et scribendam: ad Hebraeos primo : Multifariam multisque modis olim Deus loquens Patribus in Prophetis, novissimi diebus istis locutus est nobis in Filio. Et postea dicitur: Si enim qui per Angelos dictus est sermo factus est firmus: et sequitur: Quae cum initium accepisset enarrari per Dominum, ab eis qui audierunt, in nos confirmata est, contestante Deo signis et portentis et variis virtutibus et Spiritus sancti distributionibus.

Et explicatur hic triplex firmitas fidei: primo, ut expressa per Verbum increatum, cum dicit: Multifariam etc., et: Qui cum sit splendor gloriae ; secundo, ut per Verbum incarnatum, ibi: Purgationem peccatorum faciens: tertio, ut per Verbum inspiratum: ibi: Quae cum initium aecepisset enarrari per Deum.

8. Hic Spiritus sanctus in mentibus electorum facit scripturas et dat firmitatem fidei christianae; et quia specialiter in Apostolis, ideo dicuntur duodecim fundamenta civitatis. In Apocalypsi : Vidi sanctam civitatem Ierusalem novam, descendentem de caelo a Deo etc.: et dicitur, quod in fundamento duodecim nomina Apostolorum erant scripta: non tantum autem testimonium Apostolorum, sed varia testimonia Spiritus sancti in multis: in quibus sunt duodecim rationes firmitatis fidei, quae sunt duodecim fundamenta. Per concursum enim diversorum testimoniorum Spiritus sanctus fidem firmavit inconcussam ; licet vexata fuerit haec firmitas in principio

Ecclesiae, ubi cruciabantur Martyres ab idololatris; vexata similiter fuit in merito tempore diversis haeresibus: vexabitur maxime in fine Ecclesiae per tormenta, per argumento, per miracula. Unde rae praegnantibus et nutrientibus in his diebus , hoc est, vae teneris in fide. Oportet ergo, quod fides firmetur per Verbum inspiratum.

9. Consurgit autem haec firmitas ex quatuor quasi ex quatuor lateribus civitatis : ex testificantium notitia certa, ex testificandum fama praeclara, ex testificantium concordia plena et ex testificantium sententia firma: quia, si sit notitia certa, non sit autem fama bona: non creditur sibi, sed quando bonus est homo, scitur, quod veritatem dicit. Et si habeat certam notitiam et famam claram, sed tamen multi sibi contradicunt: adhuc potest esse dubitatio. Si autem haec tria habeat, et notitiam et famam et concordiam, et tamen non habet sententiam firmam: dubitatio esse potest.

10. De notitia certa dicitur secundae ad Corinthios duodecimo : Scio hominem raptum usque ad tertium caelum, et audivit arcana, hoc est, certa notitia per ascensum usque ad tertium caelum, et iterum per descensum usque ad primum per illustrationes omnium caelorum: unde Ecclesiastici vigesimo quarto: Ego feci, ut oriretur in caelis lumen indeficiens , id est in caelestibus viris lumen fidei firmum. Per triplex caelum triplex visio intelligitur: intellectualis pura, intellectualis adiuncta cum visione imaginaria et intellectualis cum visione corporali manifesta. Prima invenitur in mentibus angelicis: secunda, in mentibus propheticis: tertia, in mentibus apostolicis. Harum visionum concursu est certitudo Scripturae.

11. Visio intellectualis pura fuit in mentibus angelicis et in Legislatore. Lex enim per Angelos ordinata est ; Angeli eam dederunt, eam scripserunt, qui puram veritatem videbant in luce aeterna. Ad hanc visionem fuit Moyses sublimatus ultra omnes Prophetas, quia scriptum est: Si fuerit inter vos Propheta Domini, in visione apparebo ei, vel per somnium loquar ad illum: at non talis servus meus Moyses. Ore enim ad os loquor ei, et palam et non per aenigmata et figuras Dominum videt. Et in signum huios ieiunavit quadraginta diebus et quadraginta noctibus ; qui etiam vidit Angelum, qui in rubo apparuit ei. Et exponit beatus Stephanus, quod non fuit ibi Dominus nisi per subiectam creaturam, sed Angelus fuit

12. Secunda certitudo fuit in mentibus prophe- (int. In secunda Petri : Habemus firmiorem propheticum sermonem, cui bene facilis attendentes quasi lucernae lucenti in caliginoso loco, donec dies illucescat, et lucifer oriatur in cordibus vestris Hoc primum intelligentes, quod omnis prophetia Scripturae propria interpretatione non fit. Non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia, sed Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines. Visiones tamen Prophetarum fuerunt imaginariae, ut Isaiae, Danielis.

13. Tertia est certitudo ex visione intellectuali iuncta cum corporali. Haec fuit in mentibus apostolicus. Unde Ioannes : Quod fuit ab initio, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostrae contrectaverunt de Verbo vitae; et non aliud, quam quod vidimus, annuntiamus vobis. Unde Thomas tangere voluit et audivit: Quia vidisti me, Thoma, credidisti: et alibi: Qui vidit testimonium perhibuit: et in Actibus: Praecepit nobis testificari. Et beata virgo Maria, doctrix Apostolorum et Evangelistarum , contrectavit hoc Verbum in utero et in sinu.

14. Hae tres visiones sive certitudines concurrentes, angelicae, propheticae, apostolicae, dant certitudinem fidei et Scripturae. Has tres Paulus habuit, qui Christum corporaliter vidit: Novissime, inquit , tanquam abortivo visus est et mihi: qui etiam ad mediam et tandem ad supremam visionem fuit sublimatus, scilicet ad intellectualem. Bene ergo dictum est: Ego feci in caelis, ut oriretur lumen indeficiens.

15. Secunda firmitas est ex testificantium fama praeclara. Haec in tribus consistit: in praeclaritate meritorum, miraculorum et martyriorum.

Praeclaritas meritorum fuit in Patriarchis. Unde in Ecclesiastico : Laudemus viros gloriosos. Patriarchae miracula non fecerunt, sed famosi fuerunt in meritis. Hi fuerunt initium Scripturae, quae agit de apparitionibus illis factis.

16. Praeclaritas meritorum et miracubrum fuit in Legislatore. Vide magna miracula facta in flagellatione Aegypti, in transitu maris rubri, in deserto , ubi per quadraginta annos non sunt attrita calceamenta nec vestimenta, ubi etiam manna de caelo pluit illis . Vide Iosue, qui solem fecit stare, qui aquas divisit in ingressu terrae promissionis, et aquae reversae sunt in suam originem. Adiunge his Eliam et Elisaeum: qui Elias caelum claudebat, pluviam dabat et cibum augmentabat, qui in curro igneo ascendit in caelum. Vide Elisaeum, qui vivens mortuum suscitavit, mortuus etiam mortuum suscitavit, qui homines capiebat. Ante Legem ergo et post Legem et in datione Legis facta sunt miracula, et non nisi in hoc populo. Ex quo sequitur, quod isti viri amantissimi et cari Deo fuerunt in veritate fundati. Haec est ergo certitudo fidei.

17. Tertia praeclaritas est meritorum, miraculorum et martyriorum. Et haec certitudo veritatis apparet, quando homo vult mori pro veritate, quam praedicat, ut Isaias serratus est, Ezechiel interfectus, Ieremias et alii etiam Prophetae. Unde dicitur Iudaeis: Quem Prophetarum non sunt persecuti patres vestri ?

Si dicant haeretici, quod ipsi moriuntur pro veritate et habent merita: tertium tamen nun habent, scilicet miracula: nunquam auditum est, quod haereticus vel ante vel post mortem vel in morte fecerit miracula.

18. De istis caelis legitur : Quoniam videbo coetos tuos, opera digitorum tuorum, scilicet viros caelestes, in quibus videmus hanc triplicem claritatem, quae sunt opera digitorum Dei.

In isto digito tertio, scilicet miraculi, deficiunt magi Pharaonis.

19. Tertia firmitas fidei est ex testificantium concordia plena, quae est in tribus: in eloquiis Scripturarum, in decretis Conciliorum, in documentis Sanctorum.

De primo Psalmus : De medio petrarum dabunt voces, hoc est de medio duorum Cherubim, de quibus loquebatur Dominus, sive de quorum medio, scilicet de medio duorum testamentorum. Isaias dicit: Ecce, Virgo concipiet, et Lucas dicit: Ecce, concipies. Alius dixit: Occidetur Christus: et Evangelista: Christus occiditur. Quidquid ergo dictum est per Prophetas, impletum est per Christum. Isaias dixerat: Ascendet Dominus super nubem levem et ingredietur Aegyptum, et movebuntur simulacra: hoc factum est per Christum: nec unquam inventus est aliquis Propheta, vel philosophus, qui idololatriam potuerit removere: quod tamen Christus fecit per Apostolos ubique terrarum.

20. Hi veri testes sunt Scripturae, Prophetae et Apostoli. Nec potest dici, quod Apostoli subornaverunt Prophetas, ut sic dicerent, sicut evenit in Christo. Si enim eodem tempore fuissent, posset haberi suspicio: sed illi praecesserunt. Veritas ergo ista est infallibilis. Si enim contingens dicatur firmiter esse futurum et cognoscatur certitudinaliter: impossibile est, quod videatur alicubi nisi in veritate certa .

Vetus ergo testamentum et novum in magna consonantia et harmonia conveniunt et sunt sicut viginti quatuor seniores circa thronum Christi, ut nulla sit dubitatio.

21. Secunda firmitas est in decretis Conciliorum, quia illa quae in dubium veniebant, ibi confirmata sunt. Arius dicebat, quod Pater esset Eilio maior secundum essentiam: et per hoc nitebatur ostendere, non esse Filium aequalem Patri. Et in primo Concilio, ubi fuerunt viri sanctissimi - beatus Nicolaus fuit ibi

ubi, dico, fuerunt trecenti decem et octo episcopi, ibi fides confirmata est catholica, scilicet universalis: et hoc factum est auctoritate Petri et aliorum Patrum. Unde quatuor Concilia principalia fuerunt

quia septem fuerunt

quae dant testimonia huic fidei.

22. Tertia firmitas est in documentis Doctorum et sapientum in mundana sapientia et divina, ut Dionysii, Gregorii Nazianzeni, Gregorii Nysseni, Damasceni, Basilii, Athanasii, Chrysostomi. Latinorum similiter: Hilarii, Gregorii, Augustini, Ambrosii, Hieronymi. Documenta istorum concordant et idem dicunt, idem sapiunt.

De his dicit Iob : Quis enarrabit caelorum rationem, et concentum coeti quis dormire faciet? Haec est concordia Scripturarum, Conciliorum et Doctorum.

23. Quarta ratio firmitatis fidei est ex testificantium sententia firma: quae firmitas habetur ex hoc, quod consentit rationi, quia ratio non potest contradicere. Iudicium enim rationis illusiratae est, quod de Deo summe est sentiendum et altissime. Hoc autem est tripliciter: de Deo sentiendum est altissime et piissime, altissime et verissime, altissime et optime.

24. Ratio ergo dictat, quod de Deo altissimo est sentiendum altissime et piissime , quod illa essentia est nobilissimo modo. Forma universalis nobilior est particulari, quia est in multis; particularis autem uno modo nobilior universali, quia particularis est in uno non numerata, sed universalis in multis est numerata: ergo essentia divina habere debet, quod nobilitatis est in creatura, ut sit una in multis non numerata . - Sentiendum est etiam piissime, quod illa essentia est origo omnium, creans omnes res, et quod immediate ab ipsa omnes res procedunt. Nisi tu sentias, quod totalitas rerum ab ipsa procedit; non sentis de Deo piissime. Plato commendavit animam suam factori ; sed Petrus commendavit animam suam Creatori.

25. Secundo sentiendum est etiam de Deo altissime et verissime, quia ipse est veritas omnia gubernans, omnia illustrans, omnia rectificatis, omnia disponens: unde in Psalmo : Dominus illuminatio mea et salus mea, quem timebo? Non ergo gubernatio est attribuenda astris.

26. Tertio sentiendum est de Deo altissime et optime, quod sit optimus, ex quo se summe diffundit et diligit. Unde proprio Filio suo non pepercit I, et donando illum nobis dedit quidquid scivit, quidquid potuit. Omnia, inquit Filius, quaecumque habet Pater, mea sunt. Dedit autem Pater nobis Filium natum de nobis, dedit nobis passum pro nobis, resuscitatum propter nos, quia propter nimiam caritatem, qua dilexit nos etc. Unde bene dicitur: Per viscera misericordiae Dei nostri: intima Dei bonitas facit, quod summe diligat, summe misereatur.

Haec omnia apparebunt in resurrectione, quia per summam pietatem, qua omnia creavit, omnia restaurabit: per summam veritatem omnia iudicabit: per summam benignitatem omnia glorificabit.

27. Ex hoc sensu nascitur in anima triplex in-fluxus ab illa luce, per quam stabilitur anima in Deo. Primus est robur virtutis: secundus, zelus veritatis: tertius, excessus amoris.

Robur virtutis est primus, quia nihil difficile est animae habenti fidem inconcussam, quia, si potest credere, omnia possibilia sunt credenti ; quia paratus est sustinere omnia propter Deum, quia per iidem stabilitur virtus.

28. Secundus influxus est zelus veritati), ut homo indignetur contra omne malum et falsum et afficiatur statim ad omne bonum. Dedignetur omne malum, sicut Elias, qui prophetaverat de Achab et Iezabel, quod comederent eos canes . Dixit Achab: Num invenisti me inimicum tuum? Respondit Elias: Inveni, eo quod venundatus sis, ut faceres malum in conspectu Domini, quasi diceret: quicumque est contrarius Deo, est contrarius mihi.

29. Tertius influxus est excessus amoris, quando anima in vituperiis, in tribulationibus semper sentit iucunditatem interius: hoc maxime est, quando ardens sentit, quod Dominus facit gustare panem filiorum . Et hunc reputant omnes stultum, et ipse reputat omnes stultos, et secundum veritatem sunt. Hoc autem est summum fidei et apex, ut per experientiam inebrietur et iam nil curet de mundo. Hoc enim defendet tempore antichristi, de quo secundae ad Thessalonicenses secundo : Mittet illis Deus operationem erroris, ut credant mendacio. - De apice fidei, qui amor est, Apostolus dicit: Quit nos separabit a caritate Christi? Tribulatic ? an angustia? usque ibi: quae est in Christo Iesu, Domino nostro. Et alibi: In caritate radicali et fundati. Hoc est firmamentum caeli. Unde in Psalmo : Confitebuntur caeli mirabilia tua, scilicet animae mirabilia, quae in se sentiunt. Hae enim experientiae faciunt fidem stabilissimam. - Quando ergo anima sentit de Altissimo piissime, verissime et optime: tunc zelo et excessu amoris rapitur anima usque ad tertium caelum, etsi non ita excellenter, ut Paulus. Et tunc domus fundatur supra firmam petram.