12 EPISTOLA ENCYCLICA

(1) De Regim. Prineip. lib. I, cap. 10.

appellant novam, et imperium populare, et modum nesciens licen- tia, quam plurimi solam libertatem putant. Ex liis ad finitimae pestes ventum est, scilicet ad Communismum, ad Socialismum, ad Nihilismum, civilis nominum societatis teterrima portenta ac pene funera. Atqui tamen fautorum malorum vim nimis multi dilatare conantur, ac per speciem iuvandae multitudinis non exigua iam mi- seriarum incendia excitaverunt. Quae hic modo recordamur, ea nec ignota sunt nec valde longinqua.

Hoc vero est etiam gravius, quod non habent principes in tan- tis periculis remedia ad restituendam publicam disciplinam pacan- dosque animos satis idonea. Instruunt se auctoritate legum, eosque, qui rempublicam commovent, severitate poenarum coercendos putant. Recte quidem: sed tamen serio considerandum est, vim nullam poe- narum futuram tantam , quae conservare res publicas sola possit. Metus enim, ut praeclare docet sanctus Thomas, est debile funda- mentum; nam qui timore subduntur, sc occurrat occasio qua pos- sint impunitatem sperare, contra praesidentes insurgunt eo ar- dentius, quo magis contra, voluntatem ex solo timore cohibeban- tur. Ac praeterea ex nimio timore plerique in desperationem in- cidunt: desperatio autem audacter ad quaelibet attentanda prae- cipiat (1). Quae quam vera sint, satis experiendo perspeximus. Itaque obediendi altiorem et efficaciorem caussam adhibere necesse est, atque omnino statuere, nec legum esse posse fructuosam seve- ritatem, nisi homines impellantur officio, salutarique metu Dei per- moveantur. Id autem impetrare ab iis maxime religio potest, quae sua vi in animos influit, ipsasque hominum flectit voluntates , ut eis, a quibus ipsi reguntur, non obsequio solum, sed etiam benevo- lentia et caritate adhaerescant ; quae est in omni hominum coetu optima custos incolumitatis.

Quamobrem egregie Pontifices Romani communi utilitati servisse iudicandi sunt, quod Novatorum frangendos semper curaverunt tú- midos inquietosque spiritus; ac persaepe monuerunt, quantum ii sint civili etiam societati periculosi. Ad hanc rem digna, quae comme- moretur , Clementis VII sententia est ad .Ferdinanduni Bphemiae et Hungariae regem : In hac fidei caussa tua etiam et ceterorum principum dignitas et utilitas inclusa est, cum non piossit illa convelli, quin vestrarum etiam rerum labefactationem secum tra- hat; quod clarissime in locis istis aliquot perspectum sit. - At-