COLLATIO XII.

De visione secunda tractatio quinta, quae est tertia de speciositate fidei et agit de Deo, ut est exemplar omnium rerum.

Summarum.

Introductio: repetitio, 1.

Pars I. Deum esse exemplar omnium rerum, intelligitur ex quatuor fidei suppositionibus. Est creator rerum, gubernator actuum, doctor intellectuum, iudex meritorum, 2.

Primo, de Deo creatore, 3.

Secundo, de Deo conservatore et gubernatore actuum, 4.

Tertio, de Deo doctore intellectuum, 8.

Quarto, de Deo secundum leges iustissimas iudicante et praemiante, G.

Haec probantur per Scripturam, 7. 8. - Pars II. De speculatione contemplante exemplar divinum. Est ars una et multiplex: causa immediata, potentissima, actualissima: lux inaccessibilis et proxima, inalligabitis et intima, 9-11.

Repraesentat contingentia infallibiliter, mutabilia immutabiliter, materialia immaterialiter, possibilia actualiter, parlibilia impartite, accidentia substantialiter, corporalia spiritualiter, temporalia sempiterne,distantia indistanter, dissonantia indissonanter, deficientia indeficienter, 12. 13.

Triplex adiutorium ad contemplandum divinum exemplar: primum est mundus sensibilis, qui est umbra, via, vestigium, liber scriptus foris, 14. 18.

Secundum, spiritualis creatura, quae est lumen, speculum, imago, liber scriptus intus, 16. - Tertium, Scriptura sacramentalis, quae est Dei cor, os, lingua, calamus et liber scriptus foris et intus, 17.

1. Nos vero omnes, revelata facie gloriam Domini speculantes etc. Dictum est de altitudine fidei, quia excedit investigationem rationis, ut patet in duodecim articulis designatis per duodecim stellas et per duodecim alas Seraphim. - Dictum est de firmitate eius designata per duodecim fundamenta civitatis. - Item, de speciositate designata per duodecim portas civitatis et per duodecim margarita,

quae sunt speculationes fidei, et sunt fulgidae et vivificae et iucundae quantum ad duas portas orienr tales , scilicet speculari, Deum esse primum et purissimum: secundo, Deum trinum et unum.

2. Sequitur de tertia porta, scilicet quod sit exemplar omnium rerum. Supponendum enim est per fidem, quod Deus est conditor rerum, gubernator actuum, doctor intellectuum, iudex meritorum. Et ex hoc intelligitur, quod est causa causarum et ars praestantissime originans, dux providissime gubernans, lux manifestissime declarans vel repraesentans, ius rectissime praemians et judicans.

3. Primum ostenditur sic. Creatura egreditur a Creatore, sed non per naturam, quia alterius naturae est: ergo per artem, cum non sit alius modus emanandi nobilis quam per naturam, vel per artem sive ex voluntate ; et ars illa non est extra ipsum: ergo est agens per artem et volens: ergo necesse est, ut habeat rationes expressas et expressivas. Si enim det huic rei formam, per quam distinguitur ab alia re, vel proprietatem, per quam ab alia distinguitur; necesse est, ut habeat formam idealem, immo formas ideales. Sic enim in plurali vocantur a Sanctis .

4. Item, quia est causa conservans, est dux gubernans. Praeest enim ad dirigendum omnes actus, secundum quod gubernabiles sunt: non sicut artifex, qui domum dimittit, sed res conservat et dirigit . Ideo habet apud se normas directissimos. Nec est idem modus, ut creatura manat a Creatore secundum formas vel rationes expressi vas, et secimdum quod a mente divina emanant regulae ad conservationem ipsarum secundum directionem aeternarum regularum.

5. Item, quia ipse doctor est, docet infallibiliter et certificat sic, quod impossibile est, aliter se habere. Secundum sententiam omnium doctorum Christus est doctor interius, nec scitur aliqua veritas nisi per eum, non loquendo, sicut nos, sed interius illustrando: et ideo necesse est, ut habeat clarissimas species apud se, neque tamen ab alio acceperit. Ipse enim intimus est omni animae et suis speciebus clarissimis refulget super species intellectus nostri tenebrosas: et sic illustrantur species illac obtenebratae, admixtae obscuritati phantasmatum, ut intellectus intelligat. Si enim scire est cognoscere, rem aliter impossibile se habere: necessarium est, ut ille solus scire faciat, qui veritatem novit et habet in se veritatem.

6. Item, est ius rectissime remunerans per leges iustissimas. Si ergo iuste praemiat, necesse est, ut habeat leges iustissimas.

Loquitur autem Scriptura de ipso, ut est exemplar, quo omnis creatura vivit in formis aeternis: Ioannis primo : Quod factum est in ipso vita erat. Vivit autem per cognitionem et amorem: et qui hoc negat negat praedestinationem aeternam. Nam ab aeterno novit Deus creaturam et amat eam, quia praeparavit eam gloriae et gratiae. - Item, habet normas directissimas: unde Apostolus et Ieremias dicunt: Dabo leges meas in visceribus eorum, et in corde superscribam eas. Superscribit enim primo in luitura: secundo, in industria seu in progressu: tertio, in gratia: quarto, in gloria. In quolibet statu dat normas suas: ergo necesse est, ut in se habeat eas.

8. Item, quia est lux illustrans: in Sapientia ?: Est enim haec speciosior sole et super omnem dispositionem stellarum luci comparata invenitur prior: quia, licet sol habeat rationem radiandi, non tamen species in se descriptas habet: et ideo illud exemplar est pulcrius, quia cum hoc, quod lucem habeat, etiam species claras habet.

Item, est ius per se iudicans: in Apocalypsi : Libri aperti sunt, et alius liber apertus est, scilicet liber vitae et liber conscientiae. Per librum vitae habet anima vivere et iudicari: et si liber conscientiae concordat cum libro vitae, approbatur: si autem discordat, reprobatur: unde in Psalmo: Imperfectum meum viderunt oculi tui, et in libro tuo omnes scribentur, id est manifestabuntur scripti, non de novo scribentur. In hoc libro scribuntur omnes, leges aeternae.

Deus ergo est exemplar aeternum, et hoc est fidei, quae credit, Deum esse conditorem rerum etc.

9. Et super hoc fertur speculatio, ut sit ars praestantissime repraesentans. Haec autem ars et est una et multiplex. Quomodo autem hoc esse possit, videri non potest, nisi veniat illuminatio a monlibus aelernvi, et tunc turbabuntur insipientes corde , id est stulti. Oportet enim alte sentire de Deo. - Est autem multiformis, quia multa repraesentat distincte et certitudinaliter. Unde melius videbo me in Deo quam in me ipso. Est tamen summe una.

10. Ad hoc notandum, quod causa prima et est prima et immediata: quia prima, ideo nihil habet ab alio, sed omnia ab ea: et est immediata, quia causa immediata nobilior est quam mediata. Quia ergo prima, ideo potentissima: ergo multa potest: item, quia immediata, ideo est actualissima, quia causa immediata in actu est: est etiam actualissima, eo quod immediata, quia actus immediatior est quam potentia. Non autem est actualissima secundum efficientiam sive secundum actum extrinsecum, quia non facit statim quidquid potest: ergo est actualissima secundum actum intrinsecum, qui est dicere. Unde ab aeterno dixit hoc flendum, et hoc in tempore.

Haec etiam causa, quia est una, est summe simplex: et eo quod summe simplex, est infinita, quia " virtus vel causa, quanto magis unita et simplex , tanto magis infinita ", non quidem distensione molis, sed virtutis.

11. Haec lux est inaccessibilis , et tamen proxima animae, etiam plus quam ipsa sibi. Est etiam imlligabilis, et tamen summe intima.

Hoc autem videre non est nisi hominis suspensi ultra se in alta visione: et quando volumus videre simplici intuitu, quomodo illa ars est una, et tamen multiplex: quia immiscet se phantasia, cogitare non possumus , quomodo infinita sit nisi per distensionem: et ideo videre non possumus simplici intuitu nisi ratiocinando.

12. Quia ergo illa ars est causa, sequitur, quod in illa arte est repraesentatio causabilium incausabiliter: quia rationes illae causae sunt , ideo incausatae ; et hinc est, quod causae sunt contingentium infallibiliter. Quod enim contingens est illic infallibiliter repraesentatur; exprimit enim modum, qui accidit in re, infallibiliter, quia, secundum quod in se et apud se est, exprimit. Vera enim est contingentia a parte rei, et infallibilitas ex parte Dei.

13. Item, mutabilium immutabiliter, materialium immaterialiter, quia illae rationes non sunt materiales: possibilium actualiter, parlibilium imparite ,

quia non est maior ratio montis quam milii, nec etiam in anima nostra: accidentium substantialiter, quia illac rationes sunt substantia, quae est Deus; corporalium spiritualiter: temporalium sempiterne, distantium indistanter, ut etiam patet in anima quia situationes specierum non sunt in anima; dissonantium indissonanter, ut ratio albi et nitri ; deficientium indeficienter, quia quidquid est ibi, vita vivit.

14. Ad hos splendores exemplares ratio ducit et fides. Sed ulterius triplex est adiutorium ad surgendum ad exemplares rationes, creaturae scilicet sensibilis, creaturae spiritualis, Scripturae saeramentalis, quae continet mysteria.

Quantum ad primum totus mundus est umbra, via, vestigium et est liber scriptus forinsecus . In qualibet enim creatura est refulgentia divini exemplaris, sed cum tenebra permixta: unde est sicut quaedam opacitas admixta lumini.

Item, est via ducens in exemplar. Sicut tu vides, quod radius intrans per fenestram diversimode coloratur secundum colores diversos diversarum partium: sic radius divinus in singulis creaturis diversimode et in diversis proprietatibus refulget: in Sapientia : In viis suis ostendit se.- Item, est vestigium sapientiae Dei. Unde creatura non est nisi sicut quoddam simulacrum sapientiae Dei et quoddam sculptile.

Et ex his omnibus est quidam liber scriptus foris.

15. Quando ergo anima videt haec, videtur sibi, quod deberet transire ab umbra ad lucem, a via ad terminum, a vestigio ad veritatem, a libro ad scientiam veram, quae est in Deo. Hunc librum legere est altissimorum contemplativorum, non naturalium philosophorum, quia solum sciunt naturam rerum, non ut vestigium.

16. Aliud adiutorium est spiritualis creatum, quae est ut lumen, ut speculum, ut imago, ut liber scriptus intus.

Omnis substantia spiritualis lumen est: unde in Psalmo : Signatum est tuptr nos lumen vultus tui, Domine. - Simul etiam cnm hoc. est speculum, quia omnia recipit et repraesentat: et habet naturam luminis, ut et iudicet de rebus. Totus enim mundus describitur in anima . -Et est etiam imago. Quia ergo est lumen et specuium habens rerum imagines, ideo est imago. - Ex hoc est etiam liber scriptus intus. Unde ad intimum animae nullus potest intrare, nisi sit simplex: hoc autem est intrare ad potentias: quia, secundum Augustinum , intimum animae est eius summum: quanto potentia intimior, tanto sublimior. - Haec duo habent magi Pharaonis.

17. Sed tertium adiutorium est Scripturae sacramentalis. Est autem omnis Scriptura cor Dei, os Dei, lingua Dei, calamus Dei, liber scriptus foris et intus.

In Psalmo : Eructavit cor meum verbum bonum, dico ego opera mea regi. Lingua mea calamus scribae velociter scribentis: cor Dei, os Pallis, lingua Filii, calamus Spiritus sancti. Pater enim loquitur per Verbum seu linguam: sed qui complet et memoriae commendat est calamus scribas. - Scriptura ergo est os Dei. Unde Isaias : Vat! qui descenditis in Aegyptum, scilicet ad saeculares scientias, et os Domini non interrogastis, scilicet sacram Scripturam. Non enim debet ad scientias alias descendere, ut sciat certitudinem, nisi habeat testimonium in monte, scilicet Christi, Eliae, Moysi, hoc est novi testamenti, Prophetarum et Legis. - Item, est lingua, un de mel et lac sub lingua eius . Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel ori meo ! Haec lingua cibos saporat: unde haec Scriptura comparatur panibus, qui habent saporem et reficiunt. - Item, est calamus Dei, et hoc est Spiritus sanctus: quia, sicut scribens potest praesentialiter scribere praeterita, praesentia et futura ; sic continentur in Scriptura praeterita, praesentia et futura.

Unde est liber scriptus foris, quia habet pulcras historias et docet rerum proprietates: scriptus est etiam intus, quia habet mysteria et intelligentias diversas.