COLLATIO XV.

De tertia visione tractatio tertia, quae, continuans praecedentem, primo manifestat, quomodo in duodecim mysteriis principalibus ostendatur etiam antichristus ; deinde incipit agere de infinitis caelestibus theoriis germinantibus ex seminibus et fructibus Scripturae.

SUMMARIUM.---Introductio, Pars I Per oppositum etiam antichristus ostenditur in illis duodecim mysteriis principalibus. Primum mysterium, 1.

Secundum, 2.

Tertium, 3.

Quartum, 4. - Quintum et sextum, 3.

Septimum et octavum, 6.

Nonum et decimum, 7.

Undecimum et duodecimum, 8.

Epilogus partis I, 9.

Pars II. Incipit agere de tertia parte primaria visionis tertiae, scilicet de caelestibus theoriis ex Scriptura germinantibus. Introductio, 10.

Infinitae theoriae a consideratione veteris et novi testamenti, quae duo refulgent in invicem, et secundum diversas temporum coaptationes, 11.

Primo absolute considerantur haec seminaria. Septem Ecclesias aetates respondentes septem diebus creationis: prima aetas, 12.

Secunda aetas, 13.

Tertia, 14. -Quarta, 13.

Quinta, 16.

Sexta, 17.

Septima currit cum sexta: de octava, 18.-Secundum alios distinguuntur tempora secundum quinque vocationes, 19.

Distinguuntur etiam secundum tria tempora: appropriationes triplicis huius distinctionis, 20.

De mysterio numeri quindecim ex additione illarum resultantis, 21.

Secundo, considerantur in comparatione ad ewlutionem: comparatio utriusque testamenti fit sex modis, 22.

Primo, comparatio duorum testamentorum secundum rationem unitatis, 23.

Secundo, secundum rationem dualitatis, 24. -Conversio finalis gentis Iudaeorum, 28.

Tertio, secundum rationem ternarii, 26. - Quarta, secundum rationem quaternarii, 27.

Quinto, secundum rationem quinarii, 28.

1. Protulit terra herbam virentem et facientem semen iuxta genus suum . Dictum est, quod in duodecim mysteriis principalibus ostenditur Christus ; et per oppositum ostenditur antichristus, quod sic manifestatur.

Primum est mysterium conditionis rerum: et ibi ostenditur per Lamech , qui primus introduxit bigamiam et fuit transgressor legis naturae et fuit luxuriosissimus: et tunc videntes filii Dei filias luminum, quod essent pulcrae, acceperunt sibi uxores ex omnibus, quas elegerant. Propter quod inductum fuit diluvium. Et inde colligitur, qualis erit antichristus, quia immundissimus; et inde ostenditur eius significatio, quia interficiet Illum, in quo positum est signum, scilicet Indaeos, qui per Cain significantur. Et ideo de Lamech ultio dabitur septuagies septies, quia maius erit peccatum eras quam peccatum Iudaeorum.

2. In secundo mysterio, scilicet punitionis scelerum, signatur per Nemrod , qui primus se fecit imperatorem, cuius etiam auctoritate aedificata est torris, quae tangeret caelum; in quo intelligitur, quod antichristus erit superbissimus, ita ut extollatur super omne, quod dicitur Deus.

3. In tertio mysterio, scilicet vocationis vel electionis Patrum, signatur per Dan; et aliqui volunt dicere, quod ad litteram erit de tribu Dan. Utrum antem ita sit, non auderem affirmare; attamen in Apocalypsi tribus Dan non signatur. De isto Dan dicitur in Genesi: Fiat Dan coluber in via, cerasia in semita, qui abscondit se in sabulo, ut capiat aves circa se volantes; et in hoc ostenditur, quod erit fraudulentissimus. Mordet autem ungulas umorum, ut cadat ascensor eius retrorsum. Certum est, quod per equum significatur predicator veritatis, per ungulam significatur perfectio evangelica, quam antichristus impugnabit. Equus enim, si non habet fixionem ungulae, nihil valet. loseph igitur erat cum filiis ancillarum, qui vendiderunt fratrem suum ; Dan autem primogenitus fuit ancillarum.

4. In quarto mysterio, scilicet lationis Legis, signatur per Balaam , qui dedit pessimum consilium, qui fuit idololatra, et licet multa bona diceret, tamen aras aedificabat et auguria quaerebat. Et in hoc significatur, quod erit pessimus idololatra et in vocator daemonum; in Daniele: Deum autem Maozim in loco suo venerabitur.

o. In quinto mysterio, scilicet prostrationis hostium, signatur per Achan , qui furatus fuit de anathemate et mortuus est excommunicatus: et in hoc significatur, quod erit avarissimus et rapacissimus. - In sexto mysterio, scilicet constitutionis vel promotionis iudicum, signatur per Abimelech , qui septuaginta fratres meliores se interfecit: et in hoc significatur, quod erit crudelissimus.

6. In septimo mysterio, scilicet inunctionis regum, signatur per Goliam armatum , qui exprobrabat agminibus filiorum Israel. Erit enim magnificus in exterioribus, loquetur etiam blasphemiam contra populum Dei.

In octavo mysterio, scilicet revelationis Prophetarum, signatur per regem impudentem , quia sciet argumenta et rationes ultra humannm modum, quia erit intelligens propositiones et astutissimus.

In nono mysterio, scilicet restaurationis principum, signatur per Antiochum , qui interpretatur silentium paupertatis, qui destruxit omnes leges universaliter, volens unam facere: qui illos septem fratres interfecit. Fecit etiam quod nullus ausus fuit, scilicet destruere legem Iudaeorum - verum est, quod Aman attentavit Iudaeos disperdere, sed non praevaluit - in quo significatur, quod erit destructor legis evangelicae et occisor Christianorum.

In decimo mysterio, scilicet redemptionis hominum, signatur per Iudam proditorem . Erit enim malignissimus.

8. In mysterio undecimo, scilicet diffusionis charismatum, signatur per Simonem magum , qui voluit emere Spiritum sanctum et in altum ascendit et postea cecidit, qui daemones invocavit. Erit enim mendacissimus. ut veniat in signis et prodigus mendacibus. - In mysterio duodecimo, scilicet reserationis Scripturarum, signatur per bestiam abyssa.-lem sive ascendentem de abysso , quae omnia conculcat. Erit enim consummatus in omni malitia. Habebit enim septem capita, id est omnia genera tentandi et omnes modos, nunc per divitias, nunc per falsa miracula, nunc per metum etc. Unde in Iob: Stringit caudam quasi cedrum, quia in eo conflabuntur omnes malitiae: et sicut Christus habuit omnia charismata, ut natura assumta potuit accipere: sic ille omnes malitias habebit.

9. Sic igitur Scriptura explicat paulatim procedendo, quomodo antichristus erit primo immundissimus etc. Unde iuxta lignum vitae erat lignum scientiae boni et mali ; quia iste promittet bona et dabit mala. Unde efficietur serpens, draco et bestia.

In omnibus istis mysteriis correspondentia est Patri et Filio et Spiritui sancto, quia Trinitas maxime debet refulgere in omnibus operibus horum mysteriorum.

10. Sequitur de seminibus et fructibus: Protulit, inquit , terra herbam virentem et facientem semen iuxta genus suum. Sicut enim in congregatione aquarum significatur multiformitas intelligentiarum, et in germinatione terrae multiplicitas sacramentalium figurarum: sic in seminibus ostendit, se habere infinitatem quandam caelestium theoriarum, quae significantur per semina. Intelligentiam enim principales et figurae in quodam numero certo sunt, sed theoriae quasi infinitae: quia, sicut refulsio radii et imaginis a speculo fit modis quasi infinitis, sic a speculo Scripturae. Quis potest scire, quot sunt media inter angulum rectum et obtusum, inter angulum obtusum et acutum? Sicut enim in seminibus est multiplicatio in infinitum, sic multiplicantur theoriae. Unde in Daniele : Pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia , quia varie inspicit hic et ille in speculo.

11. Haec consideratio theoriarum est inter duo - specula duorum Cherubim, duorum scilicet testamentorum, quae refulgent in invicem, ut transformetur homo a claritate in claritatem . Haec autem germinatio seminum dat intelligere secundum diversas temporum coaptationes diversas theorias ; et qui tempora . ignorat istas scire non potest. Nam scire non potest futura qui praeterita ignorat. Si enim non cognosco, cuius arboris semen est: non possum cognoscere, quae arbor debet inde esse. Unde cognitio futurorum dependet ex cognitione praeteritorum. Moyses enim, prophetans de futuris, narravit praeterita per revelationem.

13. Notandum autem, quod sicut Deus sex diebus mundum fecit et in septimo requievit: ita corpus Christi mysticum sex habet aetates et septimam, quae currit cum sexta et octavam. Hae sunt rationes seminales ad cognoscendum Scripturas.

Prima aetas quasi infantia ab Adam usque ad Noe. Deus enim in principio quasi in semine posuit quod postea pullulavit in facto mystico vel opere. Prima dies significat primum tempus, quo datur homini lux et cognitio: et haec est infantia, quae oblivione deletur ; sic quidquid actum est usque ad illud tempus, quo diluvio deletum est omne animal praeter illa quae fuerunt cum Noe .

13. Secundum tempus respondet secundae diei et aetati pueritiae: quia tunc factum est firmamentum in medio aquarum ; in quo tempore factum est foedus per arcam, ne homines delerentur per aquas inferiores, et per arcum, ne ulterius per dilivium perirent. Et sicut in pueritia pueri loquuntur et discunt loqui, sic in tempore secundo divisae sunt linguae. Et haec aetas durat a Noe usque ad Abraham.

14. In tertia die terra germinavit, et in tertia aetate, scilicet adolescentia, homo potens est generare. Et in tertia aetate, quae durat ab Abraham usque ad David, tunc coepit Synagoga in Abraham et per circumcisionem factam in carne eius florere

15. In quarta die facta sunt luminaria caeli et adornatum est caelum; et respondet aetati iuventutis, quia illa aetas apta est sapientiae. Et in quarta aetate sive tempore, quae durat a David usque ad transmigrationem Babylonis, viguit et floruit regnum et sacerdotium quasi duo luminaria, et stehae fuerunt Prophetae.

16. Quinta die facti sunt pisces: et respondet senectuti, ubi iam incipit calor diminui: sic in quinta aetate, scilicet a transmigratione Babylonis usque ad Christum, Synagoga incepit deficere et senuit et perdidit auctoritatem.

17. Sexta die factus est homo princeps bestiarum: et respondet senio, quae aetas est matura et apta sapientiae; et respondet sextae aetati, quae est a Christo usque ad finem mundi; et in sexta aetate Christus natus est, sexta die crucifixus, sexto mense conceptus post conceptionem Ioannis . Sapientia ergo sexta aetate incarnata est.

18. Septima aetas currit cum sexta, scilicet requies animarum post Christi passionem. - Ad has sequitur octava aetas, scilicet resurrectio, de qua Psalmista ait: Mane astabo tibi et videbo, quoniam non Deus volens iniquitatem tu es. Et est reditus ad primum, quia post septimam diem regressus fit ad primam.

Haec sunt semina iactata ad intelligentiam Scripturarum, quae producuntur de illis arboribus secundum expositionem communem: et sic tempus dividitur in septem aetates.

19. Secundum alios reducitur tempus ad quin- que: et hoc ponit Christus , qui ponit quinque vocationes: Simile est regnum caelorum homini patrifamilias, qui exiit primo mane conducere operarios in vineam suam, scilicet mane, tertia, sexta, nona, undecima. Mane fuit initium creaturae, posuit Deus hominem in paradiso et praecepit, ul operaretur et custodiret illum . Adhuc tamen agonem non habebat nec sarculum; de lignis tamen facere poterat, quae sibi obediebant.

Secunda vocatio fuit per flagellum usque sub Noe, qui praedicabat, ut caverent amplius.

Tertia, sub Abraham, qui fuit cultor Dei et erector altarium, et haec usque ad Moysen.

Quarta, sub Moyse per Legem et miracula, et haec usque ad Christum. - Quinta, sub Christo et per Christum per poaenitentiam, ad quam omnes vocavit et ad nuptias .

20. Secundam Sanctos modernos et antiquos distinguuntur tria tempora, scilicet legis naturae, legis scriptae et legis gratiae .

Septenarius appropriatur Spiritni sancto propter septem charismata gratiarum: quinarius Filio, propter quinque sensus spirituales

in huius signum Cherubim ala habebat quinque cubitos

ternarius Patri, quia ternarius principium est perfectorum; item, omnis probatio necessario a ternario incipit et est prima: item, Pater tres babel notiones: est enim generans, innascibilis, spirans.

Triplex, est lex: intra scripta, ut naturae: extra proposita, ut legis scriptae: desuper infusa, ut gratiae. Haec sunt seminaria, quae qui ignorat, scilicet haec tempora, non potest venire ad mysterium Scripturarum.

21. Innge septem aetates, quinque vocationes, Uria tempora, et habes quindecim, qui numerus mysterium habet, ut ostendit Hieronymus . Per descensum Spiritus sancti super centum viginti credentes: per istos quindecim gradus habet sol ascendere super nostrum hemisphaerium in una hora: quia, si dies naturalis viginti quatuor horas habet, et quodlibet signum triginta gradus et quolibet die volvantur duodecim signa; necesse est, ut in ana hora elevetur sol super hemisphaerium nostram quindecim gradibus: et illud est mane resurrectionis, quando erimus in fine saeculi: Mane, inquit , astabo tibi et videbo.

Haec seminaria absolute considerata sunt.

22. Item, comparatur quod oritur ad illud, de quo oritur, ut arbor ad semen, de quo oritur, et ad arborem, de qua semen oritur. Sic comparatur novam testamentum ad vetus, ut arbor ad arborem, ut littera ad litteram, ut semen ad semen. Et sicut arbor est de arbore, et semen de semine, et littera de littera: sic testamentum de testamento. Secundum hoc assignatur comparatio duorum testamentorum sex modis, secundum differentiam unitatis, dualitatis, ternarii, quaternarii, quinarii et senarii, semper addita unitate.

23. Secundum rationem unitatis duo sunt testamenta: unum in servitutem generans, alterum libertatem ; unum secundam timorem, alteram secandum amorem: anum secundum litteram, alterum secundum spiritum: unum secundum figuram, alterum secandum veritatem: et sic distinguuntur ista duo tempora ut nox et dies. Unde in Psalmo : Dies diei eructat verbum, et nox nocti indicat scientiam. In nocte illa Lex fuit ut luna: Patres, ut stellae, secundam Gregorium. Sed cum venit sol, tunc fuit clara dies.

24. Alia distinctio est secundum rationem dualitatis. Vetus testamentum habet duo tempora, scilicet tempus ante Legem et tempus sub Lege.

Sic in novo testamento respondet duplex tempus: tempus vocationis gentium, quod respondet primo: et tempus vocationis Iudaeorum, quod respondet secando. Hoc tempus nondum est, quia tunc impletum erit illud Isaiae : Non levabit gens contra gentem gladium, nec exercebuntur ultra ad proelium: quia hoc nondum adimpletum est, cum adhuc vigeat uterque gladius: adhuc sunt disceptationes et haereses. Unde Iudaei, quia hoc sperant, credant, nondum venisse Christum.

23. Quod autem ludaei convertantur, certam est per Isaiam et Apostolum, qui allegat auctoritatem: Si fuerit numerus filiorum Israel tanquam arena malis, reliquiae salvae fient. Et adhuc: Caecitas ex parte contingit in Israel, donec plenitudo gentium

subintraret. Et hoc ostendit Isaias: Verbum misit nominus in Iacob et cecidit in Israel. Verbum missum in Iacob;Iacob est nomen naturae, quia fuit de eius semine, sed cecidit in Israel; Israel, nomen spirituale: nos sumus filii Israel et filii Abrahae secundum repromissionem, quia sumus imitatores fidei Abrahae. Unde Isaias : Cognovit hos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui; Israel autem me non cognovit, et populus meus non intellexit. Bos, ordo apostolicus, unde Paulus dicit se Ilebraeum ex Hebraeis; ipsi fuerunt boues proscinilentes terram: asinus fuit populus gentilis: Isaias: Venite, et ascendamus ad montem Domini et ad domum Dei Iacob. Et sequitur: Non levabit gens contra gentem gladium, nec exercebuntur ultra ad proelium. - Contradicunt Iudaei, quoniam nondum hoc impletum est; sed Propheta non loquitur pro primo adventu, vel pro prima vocatione, sed pro ultima, quando dies Domini erit super omnem arrogantem: nec est intelligendum, quod illos ramos sic dimittat Deus.

26. Tertia comparatio veteris et novi testamenti est secundum rationem ternarii: quia est tempus Synagogae initiatae, promotae, deficientis.

Sic in novo testamento est Ecclesiae initiatae, dilatatae, consummatae. Unde in Cantico ter laudatur Ecclesia, quae unica tantum est, nec sunt nec possunt esse plures. Laus Ecclesiae initiatae: Quae est ista, quae ascendit per desertum sicut virgula fumi? Secundo, Ecclesiae dilatatae: Quae est ista, quae progreditur quasi aurora consurgens, pulcra ut luna, electa ut sol? Tertio, Ecclesiae consummatae: Quae est ista, quae ascendit de deserto, deliciis affluens, innixa super dilectum suum? Necesse est enim, quod Rachel pariat filios suos in finali Ecclesia. Unde in Apocalypsi Manasses ponitur ante patrem, quia sexto loco, et loseph undecimo, ultimo Beniamin, et non sine causa.

27. Quarta comparatio veteris et novi testamenti secundum coaptationes temporum est, quia quatuor tempora in veteri testamento respondent quatuor ordinibus circa tabernaculum duodecim tribuum respondent quatuor lateribus civitatis Apocalypsis et quatuor animalibus circa sedem. Primum tempus est vocationis Patriarcharum: secundum, institutioni iudicum: tertium, inunctionis regum: quartum il-lustrationis Prophetarum. - His quatuor in novo testamento respondet tempus Apostolorum, mutorum, pontificum, virginum.

28. Quinta comparatio est secundum rationem quinarii, ut sit manus dextera et sinistra habens quinque digitos. Primum tempus est conditionis naturarum: secundum, inspirationis Patriarcharum; tertium, institutionis legalium: quartum, illustrationis Prophetarum: quintum, restaurationis ruinarum.

In novo testamento respondet mane, tertia, sexta, nona, undecima . Mane respondet conditioni naturae, quando posuit Deus Adam in paradiso, ad operaretur et custodiret illum. Primum tempus in novo testamento est diffusionis charismatum , quod respondet esse creaturae; secundum, vocationis gentium, quod respondet secundo: tertium, institutionis Ecclesiarum secundum leges, quod respondet tertio: quartum, religionum multiplicationis, quod respondet quarto, maxime Rechabitis, qui morabantur circa Iordanem, qui pauperes erant ;quintum, in fine restaurationis collapsorum, quia oportet, quod veniat Elias, qui restituet omnia: cum eo et veniet Henoch. Bestia autem vincet illos duos testes. Unde necesse est, ut prius ruant, et fiat ruina et postea restauratio: tanta erit tribulatio, ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi .